Potencjał produkcyjny rolnictwa Lubelszczyzny i jego wykorzystanie

Podstawowymi czynnikami produkcji rolniczej są ziemia, praca i kapitał [1]. W Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach dość powszechny jest pogląd, że podstawowym wyznacznikiem potencjału rolnictwa jest ziemia - rolnicza przestrzeń produkcyjna [13]. Natomiast zasoby pracy i kapitału, a więc uwarunkowania ekonomiczne i organizacyjne decydują o poziomie wykorzystania tego potencjału.
Stopień wykorzystania potencjalnej produkcyjności gleb Polski jest zróżnicowany regionalnie [3]. Lubelszczyzna jest regionem o dużym potencjale produkcyjnym rolnictwa, ale jednocześnie charakteryzuje się relatywnie niskim poziomem jego wykorzystania. Problemem podstawowym jest więc analiza przyczyn tego stanu.
Celem opracowania jest przedstawienie potencjału produkcyjnego rolnictwa Lubelszczyzny i jego wykorzystania.
Jako podstawę analizy przyjęto dane statystyczne GUS charakteryzujące obszary wiejskie województwa lubelskiego na tle kraju. Wykorzystano również wyniki reprezentatywnych badań IUNG, dotyczących oceny warunków przyrodniczych, stanu środowiska i stanu agrotechniki. Oceną objęto tylko ważniejsze, wybrane subiektywnie wskaźniki, ukazujące specyfikę województwa.
Województwo lubelskie w obecnych granicach administracyjnych zaczęło funkcjonować od 1 stycznia 1999 roku. Jego ogólna powierzchnia wynosi 25 114 km2. Użytki rolne, stanowiące określony potencjał produkcyjny, zajmują 68,4% ogólnej powierzchni województwa. Według oceny IUNG [10] województwo lubelskie posiada korzystne warunki do produkcji rolnej. Wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla województwa wynosi bowiem 74,1 pkt. i jest o 7,5 pkt. wyższy od średniego dla kraju, wynoszącego 66,6 pkt. (tab.1)
Województwo lubelskie jest średnio uprzemysłowione, z wyraźną dominacją przemysłu rolno-spożywczego. Ponad połowa osób zawodowo czynnych jest związana z rolnictwem. Przeważają gospodarstwa małe (do 5 ha), stanowiące ponad 50% ogólnej liczby gospodarstw. Powierzchnia województwa lubelskiego stanowi około 8% powierzchni Polski, ale udział regionu w ogólnej liczbie ludności wynosi tylko około 6%. Relatywnie niska liczba ludności na 1 km2, wynosząca 89 osób, wskazuje na rolniczy charakter regionu. W miastach w 1998 roku mieszkało 46,6% ludności województwa lubelskiego, przy średniej krajowej 61,9%. Ze względu na jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej województwo lubelskie zajmuje trzecie miejsce w kraju. Natomiast ze względu na potencjał produkcyjny gospodarstw indywidualnych dopiero 12 miejsce (tab.2).
Lubelszczyzna nie jest obszarem jednorodnym rolniczo. Jest ona zróżnicowana pod względem warunków przyrodniczych i ekonomiczno-organizacyjnych. Różnice dotyczą, między innymi, struktury użytków rolnych. Średnio w województwie trwałe użytki zielone stanowią 16,9% przy średniej krajowej 22,1%, a sady 2,0% podczas gdy średnio w Polsce ich udział wynosi 1,4%. Północna i północno-wschodnia część województwa lubelskiego wyróżnia się wyraźnie wyższym udziałem trwałych użytków zielonych. Jednak potencjał produkcyjny łąk i pastwisk, zwłaszcza w rejonie Kanału Wieprz-Krzna, nie jest efektywnie wykorzystany i ulega degradacji. Z kolei znaczna koncentracja sadów występuje w środkowo-zachodniej części województwa, a także w części północno-wschodniej w rejonie Białej Podlaskiej. Charakterystykę gleb Lubelszczyzny na tle kraju przedstawiono w tabeli 3 i 4. Przedstawione w tych tabelach dane potwierdzają tezę o dużym potencjale rolnictwa Lubelszczyzny.
Najkorzystniejszymi warunkami przyrodniczymi z punktu widzenia produkcji rolnej wyróżnia się obszar dawnego województwa zamojskiego, z wyjątkiem gmin wchodzących obecnie w skład powiatu biłgorajskiego. Decydujące znaczenie ma jakość i przydatność rolnicza gleb. Południowo-wschodnia część województwa lubelskiego wyróżnia się wysokim udziałem gleb kompleksu 1-pszennego bardzo dobrego, 2-pszennego dobrego. Znaczny udział gleb tych kompleksów występuje w gminach wokół Lublina. Obszar gleb słabych, zaliczanych do kompleksu 6-żytniego słabego i 7-żytniego bardzo słabego, położonych w północnej części województwa, charakteryzuje się jednocześnie wysokim udziałem łąk i pastwisk. O skali zróżnicowania gleb świadczy również udział gruntów V i VI klasy bonitacyjnej. Na obszarze dawnego województwa bialskopodlaskiego wskaźnik ten był ponad czterokrotnie wyższy niż w województwie zamojskim. Ugory i odłogi zajmowały w latach 1999-2000 powierzchnię 80 tys. ha, co stanowiło 6% powierzchni gruntów ornych, przy średniej krajowej 11,1%. Jednakże udział gruntów wyłączonych z użytkowania jest zróżnicowany. Zdecydowanie wyższy jest on we wschodniej części województwa, gdzie odłogują również grunty dobre i średnie.
W porównaniu z rokiem 1988 pogłowie zwierząt gospodarskich w granicach obecnego województwa lubelskiego jest aktualnie o około 30-40% niższe. W 2000 r. obsada bydła wynosiła 23,4 sztuk dużych/100 ha użytków rolnych, a trzody chlewnej 10,5 i była niższa niż przeciętnie w kraju. Konsekwencją tego jest znaczne obniżenie poziomu nawożenia organicznego i ubożenie gleb ze względu na zawartość próchnicy. Skutków niskiego nawożenia organicznego, przy obsadzie około 0,4 sztuki dużej na 1 ha, nie rekompensuje nawożenie mineralne, wynoszące średnio około 77 kg NPK/ha użytków rolnych, zwłaszcza że jest ono stosowane w dużym stopniu pod preferowane uprawy towarowe. Potencjał produkcyjny gleb województwa lubelskiego, pomimo zróżnicowania terytorialnego, jest znaczny. Jednak średnie plony zbóż kształtowały się w 2000 r. na poziomie poniżej 3 t z ha, a więc poniżej średniej krajowej. Świadczy to, że potencjał rolniczej przestrzeni produkcyjnej nie jest należycie wykorzystany, zwłaszcza w konfrontacji z wynikami doświadczeń produkcyjnych IUNG ukazujących realnie możliwy do uzyskania poziom plonów (tab.5). Przyczynami tego stanu, obok uwarunkowań ekonomicznych, są zaniedbania w zakresie agrotechniki podstawowych roślin, będące pochodną poziomu kultury rolnej w regionie (Kuś 1999). Postępujący w ostatnich latach proces ekstensyfikacji produkcji rolnej, wyrażający się zwiększeniem udziału zbóż w strukturze zasiewów i zmniejszonym zużyciem nawozów mineralnych oraz środków ochrony roślin, przy długofalowym utrzymywaniu się tej tendencji może prowadzić do degradacji potencjału produkcyjnego rolnictwa Lubelszczyzny. O ekstensyfikacji rolnictwa Lubelszczyzny świadczą dane zamieszczone w tab.6.
Z badań IUNG [7] wynika, że zagrożenie związane z degradacją potencjału produkcyjnego może się spotęgować jeśli uwzględni się stan odczynu gleb i ich zasobność w składniki mineralne. Udział gleb o odczynie bardzo kwaśnym i kwaśnym wynosi średnio 55% i jest w województwie lubelskim zróżnicowany, gdyż waha się od 49% na obszarze dawnego województwa chełmskiego do 75% w byłym województwie bialskopodlaskim. Podobnym zróżnicowaniem charakteryzuje się udział gleb o niskiej i bardzo niskiej zasobności w fosfor i potas, wynoszący średnio 40-45%.
W województwie lubelskim przeważają gospodarstwa o małej powierzchni. Wyższym udziałem gospodarstw większych obszarowo wyróżnia się północna część województwa lubelskiego, charakteryzująca się jednocześnie zwiększonym udziałem trwałych użytków zielonych i glebami o niskiej jakości bonitacyjnej. Wśród gospodarstw indywidualnych przeważają gospodarstwa wielokierunkowe, o małej skali produkcji. Nieco większą koncentracją produkcji zwierzęcej (bydło, trzoda chlewna) wyróżniają się gospodarstwa w północnej części województwa.
Gospodarstwa posiadające powyżej 10 sztuk bydła stanowią w tej części województwa około 6-8% ogólnej liczby gospodarstw. Również skala produkcji roślinnej wytwarzanej i oferowanej na rynek przez pojedyncze gospodarstwo jest niewielka. Ponadto często jest to produkcja zróżnicowana jakościowo, niejednorodna, źle przygotowana. Grupy producenckie są stosunkowo nieliczne, zwłaszcza w odniesieniu do typowych kierunków produkcji rolniczej.
Jedną z przyczyn małej produkcji oraz zaniedbań w zakresie agrotechniki jest uciążliwa szachownica gruntów. Zjawisko to występuje z dużą siłą w środkowej i południowo-zachodniej części województwa. Rozdrobniony rozłóg gospodarstwa, złożony z kilku lub nawet kilkunastu działek, często oddalonych od zabudowań, nie tylko obniża efektywność produkcyjno-ekonomiczną produkcji, ale także zwiększa ujemne oddziaływanie rolnictwa na środowisko naturalne. Racjonalne zagospodarowanie nawozów organicznych jest możliwe tylko wówczas, gdy mogą być one stosowane na całej powierzchni gruntów gospodarstwa. W województwie lubelskim rozłóg pól i sieć dróg rolniczych często to uniemożliwiają.
Należy podkreślić, że Lubelszczyzna jest obszarem o dużym zagrożeniu procesami erozji szczególnie na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu. Ocenia się, że erozją wodną powierzchniową jest zagrożone 27,9% powierzchni województwa, a erozją wąwozową około 17,5%. Gęstość sieci wąwozów w zachodniej części Płaskowyżu Nałęczowskiego jest największa w Europie [5].
Lubelszczyzna jest regionem o dużych zasobach pracy ludzkiej, charakteryzującym się, obok bezrobocia rejestrowanego, stale wzrastającego tzw. bezrobociem utajonym lub ukrytym. Szacuje się, że ta forma bezrobocia wynosi nawet około 40-50% aktualnie pracujących w rolnictwie województwa. Czynnikiem sprzyjającym lepszemu wykorzystaniu zasobów pracy, łagodzącym bezrobocie i wpływającym na sytuację ekonomiczną gospodarstw, przez wiele lat była specjalizacja regionu w produkcji chmielu, tytoniu, owoców i warzyw, a także buraków cukrowych. Szacuje się, że z terenu województwa lubelskiego pochodziło ponad 15% krajowej produkcji buraków cukrowych, około 10% produkcji zbóż, około 13% produkcji owoców i 8% warzyw, a także około 80% krajowej produkcji chmielu. Specjalizacja ta zaznacza się w określonych subregionach województwa np. duża koncentracja uprawy chmielu w rejonie Powiśla czy Krasnegostawu, tytoniu w gminie Łukowa. W ostatnim okresie warunki ekonomiczne dramatycznie ograniczyły możliwości funkcjonowania gospodarstw specjalistycznych.
Gospodarstwa rolne Lubelszczyzny posiadają znaczny kapitał w postaci maszyn i narzędzi oraz budynków. Nie jest to jednak równoznaczne z możliwościami efektywnego jego wykorzystania. Powierzchnia użytków rolnych przypadająca na 1 ciągnik w województwie jest mniejsza niż średnio w Polsce, gdyż wynosi około 11,6 ha. Jednak około 50% ciągników ma ponad 10 lat. Negatywnie ocenić należy ich stan techniczny jak również wyposażenie gospodarstw w podstawowe maszyny i narzędzia towarzyszące. Jednocześnie brakuje zakładów usługowych zajmujących się naprawą ciągników i maszyn lub też wykonujących odpłatnie usługi mechanizacyjne.
W wielkościach bezwzględnych liczba budynków we władaniu gospodarstw rolnych województwa lubelskiego jest znaczna, jednak kubatura budynków inwentarskich jest niewielka. Są to w większości obiekty przestarzałe, wielofunkcyjne, nie spełniające warunków zoohigienicznych i nie przystosowane do nowoczesnej produkcji zwierzęcej, zgodnej z dyrektywami Unii Europejskiej. Brak płyt gnojowych, szczelnych zbiorników na gnojówkę i gnojowicę przyczyniają się też do zanieczyszczenia wód gruntowych i powierzchniowych. Ze względu na zły stan infrastruktury technicznej gospodarstw i obszarów wiejskich rolnictwo, mimo niskiej intensywności produkcji, również stwarza zagrożenia dla środowiska. Często studnie przydomowe są zlokalizowane zbyt blisko budynków inwentarskich lub w obniżonych częściach podwórza i w ich kierunku spływają zanieczyszczenia. Charakterystykę obszarów wiejskich województwa lubelskiego na tle kraju przedstawiono w tabeli 7. Mimo znacznego postępu jaki się dokonał w ostatnich latach, dysproporcje w zakresie infrastruktury i skala zaniedbań są nadal ogromne. Niedorozwój infrastruktury technicznej zaznacza się również w mniejszych miastach regionu. Jak podaje Terelak [8] gleby województwa lubelskiego charakteryzują się małym zanieczyszczeniem metalami ciężkimi. Gleby w różnym stopniu zanieczyszczone metalami ciężkimi stanowią bowiem w województwie lubelskim tylko 1,2% przy średniej dla kraju 3,0%. Mała powierzchnia gleb zanieczyszczonych pierwiastkami (substancjami) toksycznymi nie ma istotnego znaczenia z punktu widzenia racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej w regionie.
Niekiedy wyolbrzymia się możliwości rozwoju produkcji ekologicznej w regionie, argumentując to między innymi niskim zużyciem nawozów mineralnych i środków ochrony roślin. Nie uwzględnia się jednak braku prężnego rynku produktów ekologicznych i sytuacji dochodowej ludności nierolniczej, wydającej znaczną część swych dochodów na zakup żywności. Zużycie środków ochrony roślin w gospodarstwach regionu kształtuje się średnio poniżej 0,5 kg substancji biologicznie czynnej w przeliczeniu na 1 ha gruntów ornych i sadów. W mikroregionach (subregionach) o dużym nasileniu upraw wymagających chemicznej ochrony, zużycie to jest jednak znacznie większe (np. rejon Powiśla Lubelskiego) i w związku z tym występuje niebezpieczeństwo skażenia wód.
Zagrożeniem dla środowiska przyrodniczego jest też niewłaściwe pobieranie wody do oprysków, mycie opryskiwaczy, porzucanie opakowań. Zjawiska takie nie należą do rzadkości. W przypadku preparatów doglebowych duże znaczenie mogą też mieć spływy erozyjne, powodujące przemieszczanie do zbiorników wodnych substancji organicznej i składników przyspieszających eutrofizację.
Niewielka powierzchnia użytków rolnych, przypadająca średnio na jedno gospodarstwo w Lubelskiem, jak również przeludnienie agrarne i ekstensywny charakter produkcji decydują o niskiej towarowości rolnictwa i słabym powiązaniu gospodarstw z rynkiem. Dodać należy, że infrastruktura ekonomiczna jest słabo rozwinięta. Z przeprowadzonych analiz [6] wynika, że dopiero gospodarstwa o powierzchni powyżej 10 ha, stanowiące około 14% ogólnej liczby gospodarstw, i posiadające grunty o dobrej jakości mogą przeznaczać na rynek około 80-90% swojej produkcji. Konsekwencją tego jest towarowość produkcji. W gospodarstwach mniejszych dominuje produkcja na samozaopatrzenie. Wyrażony w jednostkach zbożowych skup produktów rolnych w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych wynosił w 1998 r. średnio w województwie 15,6 j. zbożowych, przy średniej krajowej 17,0. Województwo lubelskie wyróżnia się wyższym udziałem produkcji roślinnej w produkcji towarowej, co wiąże się z istniejącą specjalizacją (tab.1).
Skala rozwoju gospodarstw agroturystycznych jest relatywnie mała, a zainteresowanie korzystaniem z ich usług limituje m.in. niekorzystna sytuacja finansowa ludności pracującej poza rolnictwem. Wiele gospodarstw utrzymuje płynność finansową tylko dzięki wsparciu socjalnemu w postaci rent i emerytur. Drastycznie zmniejszyła się liczba rolników łączących pracę zarobkową z prowadzeniem gospodarstwa.
Poziom wykształcenia rolników w regionie jest relatywnie niższy niż przeciętnie w kraju, a z usług doradztwa rolniczego korzysta tylko część gospodarstw. Zjawiskiem negatywnym jest też zły stan dróg lokalnych. Zarówno dochody jak i wydatki budżetów gmin woj. lubelskiego w przeliczeniu na mieszkańca są niższe niż średnio w kraju o około 20%. Ze względu na te wskaźniki województwo zajmowało ostatnie miejsce w kraju. Likwidacja upośledzenia wymaga wsparcia finansowego w ramach interwencjonizmu państwowego, a więc stosowania rozwiązań sprawdzonych w krajach Unii Europejskiej.
Województwo lubelskie nie jest regionem jednorodnym rolniczo. Jego obszary wiejskie charakteryzują się znacznym zróżnicowaniem warunków przyrodniczych oraz ekonomiczno-organizacyjnych, decydujących o poziomie wykorzystania potencjału produkcyjnego rolnictwa i możliwościach rozwoju obszarów wiejskich.
Stosując metodę analizy skupień [2] do grupowania danych statystycznych zestawionych według powiatów dokonano podziału województwa na rejony (rys.1). Każdy z wydzielonych subregionów posiada określoną specyfikę, rzutującą również na poziom wykorzystania potencjału produkcyjnego. Charakterystykę ważniejszych wskaźników dla wydzielonych subregionów województwa lubelskiego przedstawiono w tabeli 8.
Analiza danych zamieszczonych w tabeli 8 wskazuje, że w województwie lubelskim wykorzystanie potencjału produkcyjnego rolnictwa jest zróżnicowane. Jednak generalnie jest ono niskie. Należy również podkreślić, że znaczną część towarowej produkcji rolniczej Lubelszczyzny stanowią produkty nie przetworzone, a więc surowce do przetwórstwa. Region charakteryzuje się niedorozwojem przemysłu rolno-spożywczego. Warunki gospodarki rynkowej spowodowały upadek lub trudności wielu przetwórni. Wpłynęło to na sytuację dochodową szerokich grup ludności, zarówno producentów rolnych jak i zatrudnionych w przetwórstwie.

Wnioski

1. Lubelszczyzna jest regionem o dużym potencjale produkcyjnym rolnictwa.
2. Wykorzystanie potencjału produkcyjnego rolnictwa Lubelszczyzny jest silnie uzależnione od warunków ekonomicznych i organizacyjnych. Poprawa jego wykorzystania wymaga zdecydowanego wdrażania postępu technologicznego w rolnictwie oraz rozbudowy i unowocześnienia infrastruktury obszarów wiejskich.
3. Duża skala występujących zaniedbań, stwarzających zagrożenia dla ekosystemów, oraz zła sytuacja ekonomiczna rolnictwa Lubelszczyzny wskazują na konieczność wsparcia finansowego wszelkich przedsięwzięć warunkujących realizację rozwoju zrównoważonego i przebudowę struktury agrarnej wsi, a także zmiany funkcji obszarów wiejskich w kierunku nadania im charakteru wielofunkcyjnego.
4. Działania te obok podnoszenia wykształcenia i poziomu świadomości ekologicznej wymagają wsparcia finansowego polityki rozwoju regionu z wykorzystaniem w tym celu środków finansowych z budżetu państwa i przyznawanych w ramach pomocy zagranicznej.
5. Przemiany strukturalne, modernizacja gospodarstw a w konsekwencji rozwój obszarów wiejskich Lubelszczyzny mogą być tylko współfinansowane z dochodów własnych rolnictwa kształtujących się na odpowiednim poziomie. Aktualnie poziom ten jest katastrofalnie niski, co stanowi poważne zagrożenie dla regionu.
6. Konieczne jest zatem wsparcie finansowe celów priorytetowych, którymi powinny być:
   a) poprawa efektywności wykorzystania czynników produkcji, zmierzająca do obniżenia kosztów produkcji, a więc i poprawy dochodowości gospodarstw;
   b) rozwój i unowocześnienie infrastruktury technicznej, społecznej i ekonomicznej;
   c) poprawa jakości produktów rolnych, zwiększenie stopnia ich przetworzenia oraz skali produkcji;
   d) ochrona zasobów naturalnych środowiska przyrodniczego i zapobieganie degradacji jego potencjału.

Prof. dr hab. Stanisław Krasowicz jest wicedyrektorem Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach.

Literatura

1. Adamowski Z. (1981) Podstawy ekonomiki i organizacji przedsiębiorstw rolnych. PWRiL, Warszawa, s.675.
2. Filipiak K., Wilkos S. (1998) Wybrane metody analizy wielozmiennej i ich zastosowanie w badaniach przestrzennych. IUNG Puławy, R(349), s.59
3. Fotyma M., Krasowicz S. (2001) Potencjalna produkcyjność gleb gruntów ornych Polski w ujęciu regionalnym. Pamiętnik Puławski, z.124, s.99-108.
4. Harasim A. (2001) Wskaźniki oceny regionalnego zróżnicowania rolnictwa. Pamiętnik Puławski, z.124, s.161-169.
5. Józefaciuk A., Józefaciuk Cz. (1999) Ochrona gruntów przed erozją. IUNG Puławy, s. 109.
6. Krasowicz S. (1999) Intensywność gospodarstw rolnych a zagrożenia dla środowiska przyrodniczego. Zesz. Nauk. SGGW, nr 37: s.171-180.
7. Kuś J. (1999) Problemy ekologizacji rolnictwa i obszarów wiejskich. Rocz, Nauk. SERiA, t.I, z.3: 241-249.
8. Terelak H. i inni (2000) Pierwiastki śladowe (Cd, Cu, Ni, Pb, Zn) w glebach użytków rolnych Polski. Bibl. Monit. Środ. Warszawa, s. 70.
9. Woś A. (1995) Ekonomika odnawialnych zasobów naturalnych. PWN Warszawa, s. 334.
10. Praca zbiorowa (1993) Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej wg gmin. IUNG Puławy, ser. A-56, s.248 (suplement).
11. Praca zbiorowa (2000) Strategia rozwoju województwa lubelskiego. Biuro Planowania Przestrzennego, Lublin, s. 58.
12. Praca zbiorowa (2000) Rocznik statystyczny województw. GUS Warszawa.
13. Praca zbiorowa (2000) Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Biuletyn Informacyjny IUNG, Puławy, s. 5-16.

Rolnictwo Lubelszczyzny na tle kraju

Źródło: GUS, IUNG

Syntetyczne wskaźniki oceny regionalnego zróżnicowania obszarów wiejskich
i gospodarstw rolnych

Bonitacja gleb gruntów ornych i trwałych użytków zielonych
w województwie lubelskim i w Polsce

Źródło: obliczono na podstawie danych Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii.

Tabela 4

Struktura jakościowa gleb gruntów ornych i trwałych użytków zielonych
w województwie lubelskim i w Polsce

Tabela 5

Charakterystyka wybranych wskaźników województwa lubelskiego na tle Polski

Tabela 6

Zużycie nawozów mineralnych w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych

Tabela 7

Charakterystyka obszarów wiejskich województwa lubelskiego w 2000 r.

Tabela 8

Charakterystyka zmiennych w wydzielonych subregionach woj. lubelskiego

powrót do wydawnictwa

PAN

• 50-lecie działalności Polskiej Akademii Nauk (Marian Truszczyński, Jan Gliński)
• 5-lecie Oddziału PAN w Lublinie (Jan Gliński)

PREZENTACJE

• Mój naukowy życiorys (Włodzimierz Sitko)
• Członkowie Oddziału
• Nowe władze uczelni lubelskich

DZIAŁALNOŚĆ ODDZIAŁU NA RZECZ REGIONU

• Lubelskie środowisko naukowe na rzecz regionu
  (Jan Gliński, Marek Rozmus, Radosław Dolecki)
• Perspektywy rozwoju Lubelszczyzny i oczekiwania w tym zakresie wobec nauki
  (Andrzej Kurowski)

PRACOWNIE NAUKOWE - LABORATORIA - BADANIA

• Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji (WSPA) w Lublinie (Radosław Marciniak)
• Lubelsko-puławskie Centra Doskonałości (Centres of Excellence) (Andrzej Stępniewski)

WYDARZENIA, KOMUNIKATY, REFERATY

• Potencjał produkcyjny rolnictwa Lubelszczyzny i jego wykorzystanie (Stanisław Krasowicz)
• Monitoring jednorodności ziarna zbóż - propozycje rozwiązań aparaturowych dla celów hodowlanych i przemysłowych (Stanisław Grundas)
• Oddziaływanie metali ciężkich występujących w środowisku na mikroorganizmy (Lesław Badura)
• Produkcja biomasy na cele energetyczne (Jan Kuś)
• Rozwój niepaństwowego szkolnictwa wyższego w Polsce w latach 1990 - 2001 (Radosław Marciniak)
• Nowy Ośrodek Dydaktyczno-Administracyjny Poleskiego Parku Narodowego w Urszulinie (Andrzej Różycki)

Z DZIAŁALNOŚCI KOMISJI

• Międzynarodowa konferencja naukowa Środowisko przyrodnicze Polesia - stan aktualny i zmiany (Stanisław Radwan)
• IV Sesja Naukowa Fizyka w zastosowaniach (Andrzej Bieganowski)
• Międzynarodowa konferencja naukowa Dialog kultur w polskiej i ukraińskiej literaturze (Stefania Andrusiw, Wołodymyr Pohrebennyk, Mirosława Ołdakowska-Kuflowa, Marian Maciejewski)
• Międzynarodowa konferencja naukowa Polsko-ukraińskie powiązania językowe (Dagmara Nowacka)
• Badania gwar polskich i ukraińskich na Ukrainie i w Polsce (Michał Łesiów)
• Badania nad gwarami polskimi na Ukrainie (lata 1967-1991) (Feliks Czyżewski)

KSIĄŻKI

• Książki

PRO MEMORIA

• Mirosław Jan Mossakowski (Włodzimierz Matysiak)
• Andrzej Waksmundzki (Wiesław Wójcik, Emil Chibowski, Bronisław Jańczuk)

KRONIKA ODDZIAŁU

• Kronika Oddziału Lublin