5-lecie Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Lublinie

Utworzenie Oddziału Polskiej Akademii Nauk było zamiarem naukowego środowiska Lublina od szeregu lat. Idei tej w latach siedemdziesiątych patronował czł. rzecz. PAN prof. Tadeusz Krwawicz. Niestety, starania te nie zostały uwieńczone sukcesem.
Członkowie PAN z Lublina i Puław należeli w związku z tym do Oddziału PAN w Krakowie. Biorąc pod uwagę fakt odległości i uciążliwych kontaktów, a przede wszystkim wzrastającego znaczenia naukowego i edukacyjnego ośrodka lubelsko - puławskiego, członkowie PAN podjęli w latach dziewięćdziesiątych kolejną próbę powołania do życia Oddziału PAN w Lublinie. Wyrazem tego było wystosowanie pisma do Prezydium PAN, z datą 15 maja 1995 r., z prośbą o erygowanie Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Lublinie. Pismo podpisali członkowie PAN: Jan Gliński, Jan Kisyński, Mieczysław Krąpiec, Zbigniew Lorkiewicz, Leszek Malicki, Stanisław Nawrocki, Bohdan Rodkiewicz i Marian Truszczyński.
Na posiedzeniu Prezydium PAN 9 października 1995 r. powrócono do dyskusji dotyczącej powołania Oddziału PAN w Lublinie. Zgodnie z protokółem z tego posiedzenia - "Prof. M. Truszczyński, jeden z sygnatariuszy wymienionego uprzednio wniosku, przedstawił zebranym lubelsko - puławski region jako prężny ośrodek naukowy, w którym prócz placówek humanistycznych w rodzaju Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, humanistycznych wydziałów Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej i Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, istnieje silna reprezentacja placówek, w których uprawiane są głównie nauki biologiczne, medyczne, rolnicze i weterynaryjne, a na szczególną uwagę zasługuje dominująca w kraju pozycja nauk rolniczych. Względy te, zdaniem autorów wniosku, przemawiają za potrzebą powołania Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Lublinie". Dyskusja nad powołaniem oddziału prowadzona była przy okazji kilku posiedzeń Prezydium PAN w kolejnych latach.
W czasie 87 sesji Zgromadzenia Ogólnego PAN w dniach 22-23 maja 1997 r. Prezes PAN prof. Leszek Kuźnicki przedstawił dotychczasową dyskusję dotyczącą utworzenia Oddziału PAN w Lublinie. Stwierdził, że ośrodek naukowy w Lublinie i Puławach jest największym w kraju, na terenie którego Polska Akademia Nauk nie ma swojego oddziału.
Zaplecze naukowe w postaci 2 Uniwersytetów - UMCS i KUL, Politechniki Lubelskiej, Akademii Medycznej i Akademii Rolniczej oraz 5 znaczących instytutów naukowo-badawczych (Państwowy Instytut Weterynaryjny, Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, Instytut Nawozów Sztucznych, Instytut Medycyny Wsi i Instytut Europy środkowo-Wschodniej), a także dużej placówki PAN w Lublinie tj. Instytutu Agrofizyki, stawiają poważne zadania przed Oddziałem w zakresie integracji różnych środowisk naukowych.
Wskazał na integracyjną rolę dla środowiska naukowego, jaką pełnią oddziały PAN i jednocześnie na fakt, że Oddział w Lublinie będzie w przyszłości ostatnim z sieci terenowych oddziałów Akademii, obejmującym region Polski wschodniej.
Podjęto Uchwałę Nr 1/97 Zgromadzenia Ogólnego PAN z dnia 23 maja 1997 roku, przyjętą na posiedzeniu Rady Ministrów w dniu 15 lipca 1997 roku o utworzeniu Oddziału PAN w Lublinie. Oddział Polskiej Akademii Nauk w Lublinie jest siódmym (po Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Łodzi, Poznaniu i Wrocławiu) i jedynym oddziałem po prawej stronie Wisły. Dzięki przychylności Władz UMCS, Oddział uzyskał pomieszczenie w budynku Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi, przy ul. Akademickiej 19 w Lublinie. Obsługę finansową Oddziału zabezpiecza Instytut Agrofizyki im. Bohdana Dobrzańskiego PAN w Lublinie.
W dniu utworzenia Oddział skupiał 10 członków, prezesem do chwili śmierci (6.06.2001) był Zbigniew Lorkiewicz, wiceprezesem - Jan Gliński, członkiem Prezydium - Marian Truszczyński. Kolejnym prezesem został Jan Gliński, a wiceprezesem - Leszek Malicki. W ciągu 5 lat działalności Oddziału ubyło w sposób naturalny 2 członków (B.Rodkiewicz i Z.Lorkiewicz), zaś po wyborach w 1998 r. przybyło 2, a w 2002 r. kolejnych 3. Aktualnie w Oddziale działa 13 członków, mianowicie: Tomasz Brandyk, Henryk Chołaj, Jan Gliński, Jan Kisyński, Mieczysław Krąpiec, Leszek Malicki, Stanisław Nawrocki, Janusz Nowicki, Zygmunt Pejsak, Franciszek Tomczak, Tomasz Trojanowski, Marian Truszczyński i Ryszard Walczak.
Członkowie Oddziału brali czynny udział w realizacji 34 programów badawczych, w tym kilku międzynarodowych oraz w 5. Programie Ramowym Badań, Rozwoju i Prezentacji Unii Europejskiej. Pełnili również funkcje redaktorów i członków Rad Wydawniczych licznych krajowych oraz międzynarodowych czasopism naukowych.
Przy Oddziale powołano 11 specjalistycznych komisji naukowych, odgrywających rolę integracyjną wobec placówek ośrodka lubelsko-puławskiego. Liczba członków Komisji przekroczyła 200 osób.

Pod auspicjami i przy wsparciu finansowym Oddziału zostało zorganizowanych 39 konferencji naukowych: regionalnych (R), krajowych (K) i międzynarodowych (M), przy dużym zaangażowaniu i aktywności poszczególnych komisji naukowych, m.in.:

• Biotechnologia - nadzieje i zagrożenia. (12.12.1997 r.) - R
• Naukowe osiągnięcia KUL w ciągu 80 lat istnienia. (26.03.1998 r.) - K
• Zagadnienie przestrzeni we współczesnej nauce. Piąta dyskusja panelowa.
  (21.04.1998 r.) - K
• Diagnostyka zaburzeń stanu zdrowia w oparciu o metody biologii i genetyki molekularnej. (14.05.1998 r.) - K
• Miejsce i rola IUNG w Lubelsko - Puławskim Ośrodku Naukowym. (19.06.1998 r.) - R
• Procesy mikrobiologiczne w rolnictwie, ochronie środowiska i medycynie.
  (21-25.06.1998 r.) - R
• Udział w konferencji dotyczącej utworzenia Lubelskiego Parku Technologicznego z gośćmi zagranicznymi m.in. prof. Jacky Chef, dyrektora Promtech - z Nancy we Francji.
  (20.07 i 10.09.1998 r.) - M
• Rola drobnoustrojów w medycynie, rolnictwie i ochronie środowiska.
  (24-30.09.1998 r.) - R
• Ekologia w prokreacji człowieka. (9-10.10.1998 r.) - K
• Biotechnologia w naukach weterynaryjnych. (10.11.1998 r.) - R
• Sytuacja ekologiczna Zachodniej Ukrainy i środkowo-Wschodniej Polski.
  (16-17.11.1998 r.) - M
• High fidelity cloning and rapid sequencing of the large genomes. (30.11.1998 r.) - R
  
  
• Przestrzeń we współczesnej nauce. Szósta dyskusja panelowa. (20.04.1999 r.) - K
• Fizykochemia degradacji gleb torfowych. (23-26.05.1999 r.) - K
• 30-lecie Instytutu Agrofizyki im. Bohdana Dobrzańskiego PAN w Lublinie.
  (24.06.1999 r.) - R
• Pierwsza konferencja integracyjna: Diagnoza i patogeneza zakażeń retrowirusem bydła. Rola antyoksydantów w patogenezie choroby wirusowej. (8.10.1999 r.) - K
• Kadm - jego toksyczność i mechanizmy jej modyfikacji. (16.11.1999 r.) - R
• Stres w badaniach biologicznych i medycznych. (10-11.12.1999 r.) - R
  
  
• Przestrzeń we współczesnej nauce. Siódma dyskusja panelowa. (15.03.2000 r.) - K
• Problemy regulowania zatrudnienia i problemy bezrobocia na regionalnym rynku pracy. (30.03.2000 r.) - M
• I Sesja Naukowa Fizyka w zastosowaniach. (1.06.2000 r.) - R
• Promocja Jakości. (21.06.2000 r.) - R
• Problemy ochrony i użytkowania obszarów wiejskich o dużych walorach przyrodniczych. (20-21.10.2000 r.) - K
• Transformacja ekonomiczna w kierunku gospodarki wolnorynkowej w Polsce i na Ukrainie. (24.10.2000 r.) - M
• Przestrzeń we współczesnej nauce. Ósma dyskusja panelowa. (5.12.2000 r.) - K
  
  
• Przestrzeń we współczesnej nauce. Dziewiąta dyskusja panelowa. (24.04.2001 r.) - K
• II Sesja Naukowa Fizyka w zastosowaniach. (7.06.2001 r.) - R
• Seminarium dot. polsko-ukraińsko-białoruskiej konferencji nt. Środowisko przyrodnicze Polesia - stan aktualny i zmiany. (3-5.09.2001 r.) - M
• III Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna nt. Motoryzacja i Energetyka Rolnictwa - MOTROL 2001. (19-21.09.2001 r.) - M
• I Międzynarodowa Konferencja Naukowa "Oddziaływanie Pól Elektromagnetycznych na Środowisko Przyrodnicze Agrolaser 2001." (26-28.09.2001 r.) - M
• V Sympozjum "Ekologia Prokreacji Człowieka." (5.10.2001 r.) - K
  
  
• Międzynarodowa konferencja naukowa "Dialog kultur w polskiej i ukraińskiej literaturze." (1.03.2002) - M
• Ogólnopolskie Sympozjum Naukowe "Problemy Motoryzacji Rolnictwa." (12-13.03.2002) - K
• Polsko-ukraińskie powiązania językowe. (26-27.04.2002) - M
• Język ukraiński- współczesność i historia. (16-17.05.2002) - M
• Biotechnologia w XXI wieku. (4.06.2002) - R
• Zagadnienia przestrzeni we współczesnej nauce. Dziesiąta dyskusja panelowa.
  (4.06.2002) - K
• III Sesja Naukowa Fizyka w Zastosowaniach. (6.06.2002) - K
• Polsko-ukraińsko-białoruska konferencja naukowa "Środowisko przyrodnicze Polesia - stan aktualny i zmiany." (16-20.06.2002) - M
• VII Ogólnopolskie Sympozjum Chemii Plazmy. (16-18.09.2002) - M

W ramach działalności statutowej Oddział utrzymywał kontakty z lokalnymi władzami wojewódzkimi i samorządowymi:
- poparł inicjatywę lokalnych władz samorządowych utworzenia Lubelskiego Regionalnego Parku Technologicznego (LRPT), delegując swoich przedstawicieli do Rady Naukowej Parku,
- włączył się do opracowania marszałkowskiego projektu celowego "Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Lubelskiego",
- włączył się do opracowania tematów dotyczących wykorzystania dla regionu lubelskiego tzw. offsetu wynikającego z przetargu związanego z zakupem samolotu wielozadaniowego dla polskiej armii. Na Lubelszczyźnie offset obejmowałby m.in.: problemy ochrony środowiska, rolnictwo ekologiczne, produkcję biopaliw, agroturystykę oraz szkolenia offsetowe o zasięgu krajowym w oparciu o materiały szkoleniowe partnera zagranicznego.

Oddział pełnił rolę integracyjną w środowisku naukowym Lubelszczyzny, przejawiającą się we współpracy z uczelniami, instytutami naukowymi i towarzystwami. Obecnie na Lubelszczyźnie usytuowanych jest wiele placówek dydaktyczno-naukowych i badawczych, m.in. 8 uczelni państwowych, 7 uczelni niepublicznych, 7 instytutów naukowych. Liczba nauczycieli akademickich i pracowników naukowo-badawczych wynosi ok. 6 tys., natomiast liczba studentów (dziennych, wieczorowych i zaocznych) przekracza 90 tys.

Oddział prowadził działalność wydawniczą, publikując:
- Biuletyn Informacyjny (6 numerów) - każdy tom zawiera biogramy członków PAN związanych z Lubelszczyzną, prezentacje wybitnych naukowców, placówek i wydarzeń naukowych, wywiady z gośćmi Oddziału, kronikę wydarzeń związanych ze statutową działalnością, oraz artykuły naukowe-komunikaty, dotyczące aktualnych problemów badawczych regionu. W kolejnych Biuletynach swe sylwetki prezentowało wielu utytułowanych naukowców związanych z Lubelszczyzną, m.in. profesorowie: Mieczysław A. Krąpiec, Kazimierz Goebel, Tomasz Trojanowski, Jerzy święch, Marian Budzyński, Zdzisław Gliński, Jan Gliński, Karol Wysokiński i Władysław Rudziński. Publikowano także liczne artykuły naukowe dotyczące regionu, np. badań kultury Gotów w Kotlinie Hrubieszowskiej prowadzonych przez prof. Andrzeja Kokowskiego z Katedry Archeologii UMCS w Lublinie;
- Zeszyty Naukowe (2 numery) dotyczące zagadnień prezentowanych na organizowanych konferencjach;
- materiały towarzyszące międzynarodowym konferencjom - 2 tomy Teki Komisji Motoryzacji i Energetyki Rolnictwa Oddziału PAN w Lublinie, Problemy ochrony i użytkowania obszarów wiejskich o dużych walorach przyrodniczych, Rynek pracy w procesie transformacji ustroju gospodarczego;
- folder informujący o powołaniu nowej jednostki PAN, jej obszarze działania i członkach Oddziału, z wkładką zawierającą skład osobowy komisji Oddziału PAN w Lublinie;
- Informator o placówkach dydaktyczno-naukowych Lubelszczyzny, jako pierwsza tego rodzaju publikacja, opracowana w oparciu o uzyskane od 32 placówek materiały (planuje się coroczną aktualizację danych). Przewiduje się wydanie Informatora w języku angielskim.
Oddział objął patronat nad dwujęzycznym (polsko-angielskim) kwartalnikiem Eksploatacja i Niezawodność (2 punkty w klasyfikacji KBN). Redaguje również stronę internetową www.pan-ol.lublin.pl prezentując szczegółowo wszystkie wydarzenia związane z bieżącą działalnością i udostępniając własne publikacje w formie elektronicznej.
Posiedzenia Oddziału w ilości 10 zgromadzeń ogólnych i 17 zebrań prezydium były organizowane w różnych jednostkach naukowych Lublina i Puław, gdzie zapoznano się z charakterem i problematyką prac badawczych tych jednostek. Stałym punktem posiedzeń były, wymienione wcześniej, autoprezentacje wybitnych naukowców ośrodka lubelsko-puławskiego.
Członkowie Prezydium Oddziału reprezentują Akademię podczas uroczystości, spotkań naukowych, okolicznościowych z udziałem przedstawicieli władz uczelni lubelskich, miasta i województwa oraz środowisk biznesowych Lublina, m.in. z okazji: 80-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 50-lecia Politechniki Lubelskiej, 30-lecia Instytutu Agrofizyki PAN, wmurowania kamienia węgielnego pod budowę gmachów: Agro II Akademii Rolniczej w Lublinie, Collegium Novum Akademii Medycznej w Lublinie i Wydziału Humanistycznego UMCS, otwarcia nowej siedziby rektoratu Politechniki Lubelskiej, uczestniczenia w posiedzeniach Kolegium Rektorów Publicznych Szkół Wyższych Lubelszczyzny, uroczystościach wręczania doktoratów honoris causa wybitnym naukowcom i osobistościom związanym z uczelniami lubelskimi.

17 czerwca 2002 r. miała miejsce uroczystość wręczenia doktoratu honoris causa Politechniki Lubelskiej prof. Michałowi Kleiberowi, czł. rzecz. PAN, Ministrowi Nauki, Przewodniczącemu KBN. Gratulacje składają (od lewej) profesorowie: Ryszard Walczak, czł. koresp. PAN, Jan Gliński, czł. rzecz. PAN, Marcel de Boodt, czł. zagr. PAN z Belgii, Witold Stępniewski, prorektor ds. nauki PL.

Oddział szczególną wagę przywiązywał do rozwijania naukowych i kulturalnych kontaktów ze wschodnimi partnerami, organizując wspólne konferencje i spotkania. Uczestniczył m.in. w Wystawie Polskiej Książki Naukowej we Lwowie i Wilnie, gdzie prezentowało się kilkadziesiąt oficyn akademickich, w tym wydawnictwa PAN, a prezentowane egzemplarze książek podarowane zostały gospodarzom wystawy. Członkowie Oddziału uczestniczyli w Dniach Nauki Polskiej w Rosji (13-18 października 2001 r). Ostatnio, w dniach 17-21 czerwca 2002 roku, z inicjatywy Oddziału została zorganizowana polsko-ukraińsko-białoruska konferencja pt. "Środowisko przyrodnicze Polesia - stan aktualny i zmiany". Konferencja ta rozpoczęła się w Lublinie, była kontynuowana na terenie Poleskiego Parku Narodowego, Szackiego Parku Narodowego (Ukraina) i zakończona w Brześciu (Białoruś). Polesie, zajmujące ok. 13 mln ha jest unikalną krainą fizjograficzną, gdzie zachowały się jeszcze w pierwotnym stanie rozległe kompleksy leśne, bagna i torfowiska. Polesie nie ma odpowiednika na naszym kontynencie, co pozwala traktować tę krainę jako dziedzictwo ogólnoeuropejskiego, a nawet światowego znaczenia. Został tu w kwietniu 2002 roku utworzony, pod patronatem Komitetu UNESCO w Paryżu, Międzynarodowy (polsko-ukraiński) Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie z możliwością poszerzenia go o tereny położone na terytorium Białorusi.
W krótkim okresie swej 5-letniej działalności Oddział został zaakceptowany w środowisku lubelsko-puławskim i zyskał uznanie, realizując zadania statutowe, w szczególności:
- pełniąc funkcję integracyjną w stosunku do życia naukowego regionu,
- popierając prace naukowe o istotnym znaczeniu poznawczym, jak również ważne dla gospodarki i kultury narodowej oraz uczestnicząc równocześnie w upowszechnianiu ich wyników,
- pełniąc funkcję łącznika między Akademią oraz organami władzy i administracji państwowej, samorządowej, a także organizacjami społecznymi.

Jan Gliński

powrót do wydawnictwa

PAN

• 50-lecie działalności Polskiej Akademii Nauk (Marian Truszczyński, Jan Gliński)
• 5-lecie Oddziału PAN w Lublinie (Jan Gliński)

PREZENTACJE

• Mój naukowy życiorys (Włodzimierz Sitko)
• Członkowie Oddziału
• Nowe władze uczelni lubelskich

DZIAŁALNOŚĆ ODDZIAŁU NA RZECZ REGIONU

• Lubelskie środowisko naukowe na rzecz regionu
  (Jan Gliński, Marek Rozmus, Radosław Dolecki)
• Perspektywy rozwoju Lubelszczyzny i oczekiwania w tym zakresie wobec nauki
  (Andrzej Kurowski)

PRACOWNIE NAUKOWE - LABORATORIA - BADANIA

• Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji (WSPA) w Lublinie (Radosław Marciniak)
• Lubelsko-puławskie Centra Doskonałości (Centres of Excellence) (Andrzej Stępniewski)

WYDARZENIA, KOMUNIKATY, REFERATY

• Potencjał produkcyjny rolnictwa Lubelszczyzny i jego wykorzystanie (Stanisław Krasowicz)
• Monitoring jednorodności ziarna zbóż - propozycje rozwiązań aparaturowych dla celów hodowlanych i przemysłowych (Stanisław Grundas)
• Oddziaływanie metali ciężkich występujących w środowisku na mikroorganizmy (Lesław Badura)
• Produkcja biomasy na cele energetyczne (Jan Kuś)
• Rozwój niepaństwowego szkolnictwa wyższego w Polsce w latach 1990 - 2001 (Radosław Marciniak)
• Nowy Ośrodek Dydaktyczno-Administracyjny Poleskiego Parku Narodowego w Urszulinie (Andrzej Różycki)

Z DZIAŁALNOŚCI KOMISJI

• Międzynarodowa konferencja naukowa Środowisko przyrodnicze Polesia - stan aktualny i zmiany (Stanisław Radwan)
• IV Sesja Naukowa Fizyka w zastosowaniach (Andrzej Bieganowski)
• Międzynarodowa konferencja naukowa Dialog kultur w polskiej i ukraińskiej literaturze (Stefania Andrusiw, Wołodymyr Pohrebennyk, Mirosława Ołdakowska-Kuflowa, Marian Maciejewski)
• Międzynarodowa konferencja naukowa Polsko-ukraińskie powiązania językowe (Dagmara Nowacka)
• Badania gwar polskich i ukraińskich na Ukrainie i w Polsce (Michał Łesiów)
• Badania nad gwarami polskimi na Ukrainie (lata 1967-1991) (Feliks Czyżewski)

KSIĄŻKI

• Książki

PRO MEMORIA

• Mirosław Jan Mossakowski (Włodzimierz Matysiak)
• Andrzej Waksmundzki (Wiesław Wójcik, Emil Chibowski, Bronisław Jańczuk)

KRONIKA ODDZIAŁU

• Kronika Oddziału Lublin