|
Stacja Badawcza Instytutu Ekologii PAN w Lublinie
23 lata temu podjęto decyzję o utworzeniu w Lublinie Stacji Badawczej wchodzącej w skład Instytutu Podstaw Inżynierii Środowiska PAN (w Zabrzu), a następnie od 1989 r. Instytutu Ekologii PAN w Dziekanowie Leśnym. Inicjatorami powstania takiej placówki naukowej w Lublinie byli ówczesny dyrektor IPIŚ PAN prof. Stefan Jarzębski oraz autor niniejszego tekstu, pełniący od początku funkcję jej kierownika.
Kierownik Stacji Badawczej IE PAN w Lublinie prof. dr hab. Tadeusz Skowroński i chemik dr Jacek Pirszel
Początkowo działalność stacji miała być związana z powstającym wówczas Lubelskim Zagłębiem Węglowym. Jednakże kryzys ekonomiczny, który w całej pełni ujawnił się w 1980 r. zmusił organizatorów do weryfikacji szeroko zakrojonych planów i do znacznego ich ograniczenia.
Stacja pozostała więc w "tymczasowym" lokalu przy ul. Niecałej 18 i stała się zakładem naukowym zajmującym się, zgodnie z zainteresowaniami i wykształceniem kierownika, ekotoksykologią i mikrobiologią środowiskową. Jej pracownicy tworzą obecnie 6 osobowy, interdyscyplinarny zespół, złożony z biologów i chemików.
Od początku, a więc jeszcze w okresie organizacji, gdy trwał kilkuletni remont i adaptacja lokalu Stacji, prowadzono jednocześnie intensywne prace badawcze. Było to możliwe dzięki pomocy i wielkiej życzliwości śp. prof. Jerzego Szczypy, ówczesnego kierownika Zakładu Radiochemii i Chemii Koloidów, Wydziału Chemii UMCS oraz prof. Iwo Wojciechowskiego z Katedry Botaniki Akademii Rolniczej w Lublinie, a także kolegów z obu zakładów, którzy udostępnili Stacji swoje laboratoria.
Badania naukowe prowadzone w Stacji dotyczą jednego z najbardziej aktualnych problemów ekotoksykologii - interakcji pomiędzy metalami ciężkimi a organizmami żywymi, zachodzącymi na poziomie komórkowym i subkomórkowym. Służą one wyjaśnianiu zjawisk obserwowanych w ekosystemach wodnych. W ramach tej problematyki badano toksyczność metali ciężkich, mechanizmy ich pobierania przez glony eukariotyczne i cyjanobakterie (sorpcja powierzchniowa metali i ich transport do wnętrza komórek), efektywność usuwania metali ciężkich ze środowiska wodnego przez biomasę sinic, zielenic i grzybów, oraz biologiczną dostępność metali. Podjęto próbę użycia fitochelatyn (specyficznych peptydów tiolowych powstających w komórkach roślinnych w odpowiedzi na metale ciężkie) jako wskaźników biologicznej dostępności niektórych metali w środowisku wodnym.
Mikrobiolodzy: mgr Renata Kalinowska i dr Barbara Pawlik-Skowrońska
W ostatnich latach nasze prace, prowadzone w ramach badań statutowych, koncentrują się na zjawisku adaptacji glonów do środowisk zawierających metale ciężkie w wysokich stężeniach, takich np. jak wody pokopalniane, hałdy, poflotacyjne stawy osadowe. Uwzględniają one między innymi rolę peptydów tiolowych w tej adaptacji. Badania te są częścią szeroko zaplanowanego tematu prowadzonego przez Instytut Ekologii PAN, dotyczącego różnorodności biologicznej. Podejmowane są również tematy wchodzące w zakres ekologii stosowanej, np. identyfikacja toksyn produkowanych przez sinice w zeutrofizowanych zbiornikach wodnych.
Stacja Badawcza IE PAN w Lublinie wyposażona jest w nowoczesną aparaturę umożliwiającą prowadzenie prac z wykorzystaniem zaawansowanych technik chromatograficznych (HPLC, GC-MS). Stwarza to możliwości poszerzenia zakresu działalności np. o monitoring substancji zanieczyszczających środowisko lub detekcję substancji szkodliwych dla człowieka np. mykotoksyn.
Pracownicy naukowi Stacji podwyższali swoje kwalifikacje i prowadzili prace badawcze podczas krótko- i długoterminowych staży krajowych i zagranicznych w ośrodkach naukowych w Austrii, Czechach, Finlandii, Holandii, Japonii, Niemczech, Szwecji i we Włoszech. Również Stację Badawczą IE PAN w Lublinie odwiedzają pracownicy naukowi krajowych i zagranicznych wyższych uczelni (np. ostatnio z Zakładu Biologii Ewolucyjnej i Funkcjonalnej Uniwersytetu w Parmie we Włoszech) w celu prowadzenia wspólnych prac.
W całym okresie działalności Stacji Badawczej IE PAN w Lublinie 4 osoby uzyskały stopień doktora, uzyskano również stopień doktora habilitowanego i tytuł profesora. W wyniku współpracy Stacji z Wydziałem Chemii UMCS powstają prace magisterskie i licencjackie, które wykonują studenci specjalizujący się w ochronie środowiska.
Dorobek naukowy Stacji obejmuje kilkadziesiąt prac oryginalnych i artykułów przeglądowych, opublikowanych głównie w następujących polskich i międzynarodowych czasopismach: Acta Microbiologica Polonica, Acta Hydrobiologica, Archiwum Ochrony Środowiska, Oceanological Studies, Postępy Mikrobiologii, Postępy Nauk Rolniczych, Wiadomości Botaniczne, Aquatic Toxicology, Applied Microbiology and Biotechnology, Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology, Cell Biology International, Chemosphere, Environmental and Experimental Botany, Environmental Pollution, Europen Journal of Phycology, Journal of Industrial Microbiology, Water Quality Research Journal of Canada. Dorobek ów był prezentowany na kilkudziesięciu krajowych i zagranicznych konferencjach w tym na najważniejszych światowych konferencjach ekotoksykologicznych takich jak Heavy Metals in the Environment, SECOTOX, SETAC. Do dorobku Stacji można zaliczyć również jedno zgłoszenie patentowe.
Poniżej zamieszczone są dane bibliograficzne kilku wybranych publikacji charakteryzujących kierunki badawcze realizowane w Stacji Badawczej IE PAN w Lublinie:
- Skowroński T. (1984) Energy-dependent transport of cadmium by Stichococcus bacillaris. Chemosphere, 13, 1379-1384
- Skowroński T. (1986) Influence of some physico-chemical factors on cadmium uptake by green alga Stichococcus bacillaris. Applied Microbiology and Biotechnology, 24, 423-425
- Skowroński T., Szubińska S., Jakubowski M., Pawlik B. (1992) Cadmium availability to the cyanobacterium Synechocystis aquatilis in solutions containing chloride. Environmental Pollution, 76, 163-167
- Pawlik B., Skowroński T. (1994) Transport and toxicity of cadmium: its regulation in the cyanobacterium Synechocystis aquatilis. Environmental and Experimental Botany, 34, 225-233
- Pirszel J., Pawlik B., Skowroński T. (1995) Cation-exchange capacity of algae and cyanobacteria: a parameter of their metal sorption abilities. Journal of Industrial Microbiology, 14, 319-322
- Pawlik-Skowrońska B., Skowroński T. (1996) Sinice i ich interakcje z metalami ciężkimi. Wiadomości Botaniczne, 40, 17-30
- Pawlik-Skowrońska B., Kaczorowska R., Skowroński T. (1997) The impact of inorganic tin on the planktonic cyanobacterium Synechocistis aquatilis: the effect of pH and humic acid. Environmental Pollution, 97, 65-69
- Skowroński T., De Knecht J.A., Simons J., Verkleij J.A.C. (1998) Phytochelatin synthesis in response to cadmium uptake in Vaucheria (Xantophyceae). European Journal of Phycology, 33, 87-91
- Pawlik-Skowrońska B. (2000) Relationship between acid-soluble thiol peptides and accumulated Pb in the green alga Stichococcus bacillaris. Aquatic Toxicology, 50, 221-230
- Skowroński T., Pirszel J., Pawlik-Skowrońska B. (2001) Heavy metal removal by the waste biomass of Penicilium chrysogenum. Water Quality Research Journal of Canada, 36 (w druku)
Tadeusz Skowroński Prof. dr hab. Tadeusz Skowroński jest kierownikiem Stacji Badawczej Instytutu Ekologii PAN w Lublinie od momentu jej powstania do chwili obecnej (2001 r.).
Biuletyn Informacyjmy nr 6/2001 r.
powrót do wydawnictwa 
|
