TEKA
Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych III/2008.
Commission of Political Science and International Affairs

Strona redakcyjna - editorial page - plik PDF

Wstęp - plik PDF

Introduction - plik PDF

O POWINOWACTWACH Z WYBORU MIĘDZY NOWOCZESNOŚCIĄ, FILOZOFIĄ I POLITYKĄ - pełny artykuł (full article) - plik PDF

ON THE ELECTIVE AFFINITIES BETWEEN MODERNITY, PHILOSOPHY AND POLITICS - pełny artykuł (full article) - plik PDF


Jan P. Hudzik
Zakład Filozofii Polityki i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej,
Plac Litewski 3, 20-080 Lublin, janhudzik@o2.pl


Streszczenie. Interesuje mnie antynomiczny (taki też charakter ma tytułowe wyrażenie powinowactwa z wyboru) splot między nowoczesnością, filozofią i polityką. Uważam, że jego tajemnica jest zarazem tajemnicą naszego dzisiejszego rozumienia siebie jako ludzi nowoczesnych, zachodnich. Tekst składa się z sześciu części. W pierwszej pt. Nowość określam krótko istotę historycznego fenomenu nowości, jaki od XVI wieku stał się doświadczeniem Zachodu. W części drugiej Nowoczesność filozoficzna, czyli strukturalna przedstawiam relacje między nowoczesnością a filozofią, ustalając, że w oderwaniu do siebie są one niezrozumiałe. Nowoczesność artykułowana filozoficznie staje się kategorią strukturalną, czyli ahistoryczną. Część trzecia Paradoks rozumu oświeconego to opis paradoksalnej kondycji podmiotu, w rzeczy samej filozoficznego, uwikłanego w obłędną/nihilistyczną logikę/dynamikę myśli kwestionującej wszystkie zastane kształty świata. W kolejnych trzech częściach przedstawiam trzy sposoby jej zahamowania, które wiążą się z różnymi koncepcjami teoretycznymi nowoczesności - z różnymi jej metateoriami - oraz odpowiadającymi im określeniami polityki. Zaczynam od polityki w świetle filozofii, którą nazywam absolutystyczną, następnie piszę o niej w ujęciu filozofii krytycznej, kończę zaś na hermeneutyce i jej wizji nowoczesności i sprawiedliwości dynamicznej.

Słowa kluczowe: nowoczesność, podmiot, polityka, filozofia krytyczna, hermeneutyka, sprawiedliwość

Summary. I am interested in the antinomic combination between modernity, philosophy, and politics. And such is the character of the titular expression of the elective affinities. I think that its mystery as at the same time the mystery of our contemporary self-understanding as modern and western people. This text is composed of six parts. The first is entitled Novelty wherein I define briefly the essence of the historical phenomenon of novelty, which has become the West's experience since the sixteenth century. In the second part, Philosophical modernity, or structural modernity, I depict the relations between modernity and philosophy, saying that in isolation they are incomprehensible. Modernity, articulated in terms of philosophy, becomes a structural category, i.e. a-historical. The third part is called The paradox of enlightened reason, which is a description of the paradoxical condition of the subject. In fact, it is a philosophical subject entangled in the mad/nihilistic logic/dynamics of thinking that questions any given shapes of the world. In the remaining parts I present three ways to which to stop this dynamics. They are combined with various theoretical conceptions of modernity, with its various meta-theories and their respective concepts of politics. I start with politics in the light of philosophy defined as absolutist. Then I go on to write about politics as viewed by critical philosophy, and eventually I close with hermeneutics and its vision of modernity and dynamic justice.

Key words: modernity, subject, politics, critical philosophy, hermeneutics, justice


DEMOKRACJA DELIBERATYWNA JAKO REMEDIUM NA PONOWOCZESNY KRYZYS LEGITYMIZACJI WŁADZY - pełny artykuł (full article) - plik PDF

DELIBERATIVE DEMOCRACY AS A REMEDY FOR THE POST-MODERN CRISIS OF LEGITIMACY OF POLITICAL POWER- pełny artykuł (full article) - plik PDF


Magdalena Żardecka-Nowak
Zakład Antropologii Kulturowej, Uniwersytet Rzeszowski,
Al. Rejtana 16C, 35-959 Rzeszów, magdazar@poczta.fm

Streszczenie. W artykule podejmuję problem legitymizacji, czyli uzasadnienia prawomocności władzy politycznej i systemu politycznych zasad. Twierdzę, że demokracja deliberatywna opiera się na idei rozumu publicznego (John Rawls) oraz że centralną dla niej kwestią jest raczej dyskusja (której zasady muszą być określone uprzednio) niż głosowanie (Jurgen Habermas). Jeżeli dyskusja ma doprowadzić do właściwego rezultatu, musi rozpoczynać się od symetrycznego usytuowania stron. Deliberacja jest nie tylko jednym z najlepszych sposobów dochodzenia do wspólnych decyzji, ale również i uzasadniania współczesnej liberalnej demokracji. Pomimo to, generuje kilka istotnych problemów filozoficznych i praktycznych. Trzy z nich przedstawiam w końcowej części artykułu.

Słowa kluczowe: legitymizacja władzy, demokracja deliberatywna, Jurgen Habermas, John Rawls

Summary. In my article I raise a subject of legitymacy which refers to the rightfulness of political power and system of political rules. I sugest that deliberative democracy is builded on an idea about public reason (John Rawls) and it is centrally a matter of discussion (antecedent rules have to be established) rather than of voting (Jurgen Habermas). If discussion is to reach the right answer, it needs to start with roughly equal power between discussants. Deliberation is one of the best way not only of reaching collective decision but also to legitimate contemporary liberal democracy. Nevertheless there are some important philosophical and practical problems connected with deliberatin and deliberative democracy. I consider three of them in the last part of my article.

Key words: legitymacy of political power, deliberative democracy, Jurgen Habermas, John Rawls


MORALNOŚĆ W POLITYCE: ROZWAŻANIA W KONTEKŚCIE TEORII POLITYKI HANNAH ARENDT- pełny artykuł (full article) - plik PDF

THE PROBLEM OF MORALITY IN POLITICS: CONSIDERATIONS IN THE CONTEXT OF HANNAH ARENDT'S THEORY OF POLITICS - pełny artykuł (full article) - plik PDF


Edyta Barańska
Zakład Historii i Filozofii Nowożytnej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowska w Lublinie
Plac M. Curie-Skłodowskiej 4, 20-031 Lublin, edytabaranska@o2.pl

Streszczenie. Artykuł dotyczy relacji moralności i polityki. Postawiono w nim zasadnicze pytanie, czy polityka powinna być moralna? Arystotelesowskie rozróżnienie pomiędzy dobrym człowiekiem i dobrym obywatelu stało się prawdziwie problematyczne dopiero w epoce nowoczesnej, co dobrze obrazują rozważania Hannah Arendt. Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej przypomniano fundamentalną dla całej myśli Arendt dystynkcję przestrzeni prywatnej i publicznej. W drugiej wskazano te momenty w nowoczesności, w których doszło do przedostania się moralności do sfery publicznej: na Rewolucję Francuską oraz na dwudziestowieczny totalitaryzm (casus Adolfa Eichmanna). W trzeciej części omówiono problem myślenia i sądzenia, czyli tych aktywności, które zdaniem Arendt stanowią opozycję do moralności i są rodzajem zabezpieczenia przed złem.

Słowa kluczowe: nowoczesność, moralność, polityka, Hannah Arendt, Rewolucja Francuska, totalitaryzm, Adolf Eichmann

Summary. The issue of this paper is a relation between politics and morality. In modernity, the Aristotelian categories: a good man and good citizen are vague and problematic. Such interpretation we can notice in the philosophical writtings of Hannah Arendt, for instance. The author would like to answer the following question: is there any space for both of them on the modern agora? This paper consists of three parts. In the first one the author discuses the foundamental for Arendt distinction between public and private. In the second one she shows the French Revolution and the modern totalitarinism as the moments of colonization of politics by morality. The third part of the study concerns the activity of thinking and judging seen by Arendt as the opposition to morality and the only protecion against the evil.

Key words: modernity, morality, politics, Hannah Arendt, French Revolution, totalitarnism, Adolf Eichmann


HOLOCAUST A TAK ZWANA RACJONALIZACJA ŚWIATA NOWOCZESNEGO -pełny artykuł (full article) - plik PDF

THE HOLOCAUST AND SO-CALLED RATIONALIZATION OF THE MODERN WORLD- pełny artykuł (full article) - plik PDF


Waldemar Bulira
Zakład Filozofii Polityki i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Plac Litewski 3, 20-080 Lublin, waldemar.bulira@umcs.lublin.pl

Streszczenie. Artykuł stanowi próbę rekonstrukcji i oceny stanowiska teoretycznego ujmującego holocaust jako rezultat procesów racjonalizacyjnych świata nowoczesnego. Składa się z pięciu części. W pierwszej rozważam rolę rozumu w procesie autokreacji człowieka. W drugiej zastanawiam się nad miejscem nowoczesnej nauki, techniki i biurokracji w realizacji zagłady. Część trzecią poświęcam twierdzeniu Ágnes Heller o niemożności zrozumienia zagłady jako zjawiska pozbawionego sensu. Zastanawiam się wraz z autorką nad sytuacją nowoczesnego człowieka - jedynego źródła sensu stworzonego przez siebie świata. W czwartej części omawiam problem autentycznej pamięci shoah. W części piątej zastanawiam się nad problemem zła. Rozważam znaną kwestię banalności i bezmyślności zła.

Słowa kluczowe: holocaust, Ágnes Heller, nowoczesność, postmodernizm, racjonalizacja

Summary. The topic of the paper is the Holocaust seen as the result of the rationalization of the modern world. This paper consists of five parts. In the first one the author discuses role of the reason in the process of modern man's autocreation. In the second one he elaborates on the part of modern sciene, technology and biurocracy in Shoah. The third part of the article concerns the Ágnes Heller's statement that it is impossible to understand the Holocaust. In the forth part the author tries to look at the problem of the authentic memory of The Final Solution and the last one is a description of the known thesis of the banality and mindlessnes of the evil.

Key words: Holocaust, Ágnes Heller, modernity, postmodernism, rationalization


WIARA A GRANICE FALLIBILIZMU- pełny artykuł (full article) - plik PDF

FAITH AND THE LIMITS OF FALLIBILISM- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Adam Chmielewski
Instytut Filozofii, Uniwersytet Wrocławski, ul. Koszarowa 3, 51-149 Wrocław
chmielew@uni.wroc.pl

Streszczenie. Autor podejmuje kwestię miejsca religii w życiu publicznym współczesnych społeczeństw świata zachodniego. Argumentuje, że państwo oparte na prawie religijnym wielokrotnie dowiodło, iż nie jest zdolne zapewnić pokoju i tolerancji obywatelom wyznającym różne religie. Skoro trudno oczekiwać od religii pokory i umiaru cechujących fallibilizm, to zadaniem państwa staje się zapewnienie warunków, w których jednostki mogłyby żyć w pokoju bez względu na swoje wyznanie. Odnosząc się do historycznego wystąpienia Clermont-Tonnerre'a, w którym proponował zasadę odmowy kolektywnego uznania grup religijnych, oferując jednocześnie pełny zakres praw ich indywidualnym członkom, autor sugeruje rozwiązanie oparte na dwóch rozróżnieniach, między: (1) uznaniem pozytywnym i negatywnym oraz (2) między uznaniem indywidualnym i kolektywnym. Polityka państwa liberalnego wobec religii polegać by miała na spojeniu obu tych rozróżnień: państwo miałoby więc w negatywny sposób uznawać te grupy swoich obywateli, które okazały się niezdolne do przestrzegania zasad tolerancji względem innych, a jednocześnie gwarantować uznanie pozytywne dla praw obywatelskich wszystkich ich członków, traktowanych jako jednostki. Proponowane rozwiązanie wiąże się naturalnie z trzecim rozróżnieniem (3) między tym, co prywatne i tym, co publiczne. Wbrew krytyce podziału na sferę prywatną i publiczną, według której prywatne jest zarazem polityczne, a także w zgodzie z agonistycznym punktem widzenia, głoszącym, że niemożliwe jest ścisłe i ostateczne określenie tego, co polityczne, umiejętne zespolenie trzech wskazanych rozróżnień może być źródłem rozwiązania problemu miejsca religii we współczesnych społeczeństwach. Rozwiązanie to musi opierać się na świadomości, że praworządne państwo nie może być przyjazną przystanią dla wszystkich religii, jakie wyznają jego obywatele, jeśli nie potrafi wznieść się ponad ich wzajemnie niewspółmierne aspiracje do niepodważalnej prawdy. Nie może osiągnąć tego państwo, które w sporze z religiami deklaruje swą całkowitą bezradność.

Słowa kluczowe: nowoczesność, religia, państwo, uznanie kolektywne, uznanie indywidualne

Summary. The author addresses the issue of the place of religion in the public life of contemporary Western societies. He argues that the state based on religious laws has proven to be incapable of preserving peace and tolerance between citizens professing different religions. He also argues that since it is unreasonable to expect a fallibilist humility and moderation from religions, it is the task of the state to ensure a framework within which individuals may be able to live in peace whatever religion they profess. In conclusion, he harks back to the famous speech by Clermont- Tonnerre in which he proposed to refuse to accord a collective recognition of other ethnic groups, while offering full range of right to their individual members. Accordingly, he proposes that the solution will have to be based on two distinctions: one, between the positive and negative recognition, and the other, between the individual and collective recognition. Accordingly, the liberal state policies toward religion are to stem from the juncture of these two distinctions: the state is to extend its negative recognition to those forms of groupings of its citizens which have proven themselves incapable of observing the principles of toleration of others, and, simultaneously, a positive recognition to the civic right of all as individuals. This solution naturally involves a presumption of the validity of a third distinction, the one between the private and the public. Even though the distinction between the private and the public is permanently undermined by the fact that all private is political and, from an agonistic view of the political, the limits between the private and the public cannot be defined precisely once and for all, it nevertheless points to a political measure which has to follow from an awareness that a legitimate state cannot become a safe-haven to all religions professed by its citizens if it is not able to transcend all their mutually incompatible claims to incontestable truth. This cannot be achieved by a state that proclaims it own complete fallibility versus religions.

Key words: modernity, religion, the state, collective recognition, individual recognition


CHARLES TAYLOR O RELIGII I HUMANIZMIE WYŁĄCZNYM W WARUNKACH NOWOCZESNOŚCI- pełny artykuł (full article) - plik PDF

CHARLES TAYLOR ABOUT RELIGION AND EXCLUSIVE HUMANISM IN MODERNITY CONDITIONS -pełny artykuł (full article) - plik PDF



Witold M. Nowak
Zakład Antropologii Kulturowej, Uniwersytet Rzeszowski,
Al. Rejtana 16C, 35-959 Rzeszów, nowwit@interia.pl

Streszczenie. Artykuł prezentuje nową odmianę zachodniego światopoglądu, jaką jest humanizm wyłączny (termin Charlesa Taylora). Ten rodzaj humanizmu opiera się na naturalistycznej koncepcji człowieka i dobra ludzkiego. Jego główne kategorie to ludzki rozkwit i pełnia życia. Humanizm wyłączny stanowi dziś rosnącą w siłę alternatywę dla tradycyjnej religii.

Słowa kluczowe: humanizm wyłączny, naturalizm, ludzki rozkwit, sekularyzacja

Summary. An article presents a new kind of western Weltanschauung - exclusive humanism (a term of Charles Taylor). This kind of humanism is based on a naturalistic view on man and man's good. Main categories of exclusive humanism are: human flourishing and enhanced life. Exclusive humanism is a growing alternative to traditional religion.

Key words: exclusive humanism, naturalism, human flourishing, secularization


TEORIE I PRAKTYKI NOWOCZESNOŚCI - pełny artykuł (full article) - plik PDF

THEORIES AND PRACTICES OF MODERNITY - pełny artykuł (full article) - plik PDF



Jolanta Zdybel
Zakład Historii i Filozofii Nowożytnej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej,
Plac M. Curie-Skłodowskiej 4, 20-031 Lublin, jzdybel@zdybel.com

Streszczenie. Artykuł skupia się na ważnym etapie rozwoju nowoczesności, jakim była rewolucja informacyjna i biotechnologiczna. Rewolucja informacyjna przyczyniła się do powstania społeczeństwa informacyjnego oraz społeczeństwa sieci. W związku z tym, redefinicji wymagają takie pojęcia, jak: obywatel, wspólnota, państwo, prawo, ustrój polityczny. Jedną z propozycji nowego ujęcia rzeczywistości społecznej prezentują A. Bard i J. Söderqvist w pracy pt. Netokracja. Nowa elita władzy i życie po kapitalizmie.

Słowa kluczowe: nowoczesność, rewolucja informacyjna, społeczeństwo sieci, informacjonalizm, netokracja

Summary. The paper focuses on information and biotechnological revolutions which were important steps in the progress of modernity. Information revolution contributed to the development of informational society and network society. Because of that development some basic ideas like: community, state, citizen, law, political system need to be redefined. A. Bard and J. Söderqvist in their paper Netocracy: The New Power Elite & Life After Capitalism present one possible redefinition.

Key words: modernity, information revolution, network society, informationalism, netocracy


TECHNOLOGIE MEDIÓW WOBEC NOWOCZESNOŚCI I PONOWOCZESNOŚCI- pełny artykuł (full article) - plik PDF

MEDIA TECHNOLOGIES IN THE FACE OF MODERNITY AND POSTMODERNITY - pełny artykuł (full article) - plik PDF



Piotr Celiński
Zakład Filozofii Polityki i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Plac Litewski 3, 20-080 Lublin, zdrapka@o2.pl

Streszczenie. W moim szkicu wskazuję na wybrane miejsca ścierania się i zazębiania opowieści o nowoczesności i ponowoczesności z substancją ewoluującej sfery technologicznej. Zwracam uwagę na kwestie dualnej ontologii technologii cyfrowych (software/hardware), redukcji informacji do postaci danych, "znikania" technologii oraz zjawiska ich usieciowienia, wskazując na ich sprawczą rolę wobec humanistycznych rekonstrukcji rzeczywistości.

Słowa kluczowe: media, nowoczesność, ponowoczesność, technologie cyfrowe, sieć Summary. In this short draft I'm pointing out selected areas where the evolution of the sphere of technology establish and determine visions of modernity and postmodernity. I'm referring to the dual nature of contemporary digital media technologies which are both software and hardware, reduction the shape of information to the anti-structure of data, "disappearing" of technologies and to the ontology of the network and networked media.

Key words: media, modernity, postmodernity, technology, digital, network, information, data, software, hardware


CÓŻ PO POSTHUMANIZMIE NOWYCH MEDIÓW? TELEFON KOMÓRKOWY JAKO FILOZOFEM W PRAKTYKACH (PO)NOWOCZESNOŚCI- pełny artykuł (full article) - plik PDF

WHAT OF THE POSTHUMANISM OF THE NEW MEDIA? THE MOBILE PHONE AS PHILOSOPHEM IN THE PRACTICES OF (POST)MODERNITY - pełny artykuł (full article) - plik PDF



Tomasz Kitliński*, Joe Lockard**, Stéphane Symons***
*Wydział Filozofii i Socjologii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
pl. Marii Curie-Skłodowskiej 4, 20-031 Lublin
tkitlinski@gmail.com
**Department of English, Arizona State University
joe.lockard@asu.edu
***Institute of Philosophy, The Catholic University of Leuven
stephane_symons@hotmail.com

Streszczenie. Tekst traktuje o (po)nowoczesnej podmiotowości w wyzwaniach nowych mediów. Filozofemem jest tu telefon komórkowy - tak wkraczamy w posthumanizm. Rozważamy zagadnienia komórki w problematyce wielkich opowieści nowoczesności i małych opowieści ponowoczesności. Nowe technologie problematyzują tożsamość, komunikację, kapitał, przestrzeń publiczną i pożądanie. Tekst rozpatruje "Nowy porządek światowy" sieci komórkowych - ekonomiczny, ideologiczny, polityczny. Odwołujemy się do filozofii Benjamina, Habermasa, Derridy i Kristevej. Posthumanizm okazuje się zjawiskiem niebezpiecznym, ponieważ podważa pojęcie człowieczeństwa. Telefon komórkowy jest fetyszyzowany (freudowsko i marksowsko), tudzież zawłaszczony przez wspólnoty, agresywny kapitalizm i represyjny system nadzoru. Czy podmiot ludzki posługuje się telefonem komórkowym i kultywuje podmiotowość czy też zostaje włączony w poludzką, czy - jakby stwierdził Lyotard - nieludzką sieć? Drastyczne są także kwestie wykluczenia: co najmniej połowa ludzkości nigdy nie używała żadnego telefonu. Ponowoczesność nie zrywa z nowoczesnością, lecz kontynuuje opowieść o wolności i emancypacji, którą autorzy tekstu - za Bernsteinem i Critchleyem - uznają za aktualną i najważniejszą.

Słowa kluczowe: nowoczesność, ponowoczesność, filozofia polityki, filozofem, posthumanizm, telefon komórkowy, nowe media

Summary. The text deals with (post)modern subjectivity faced with the challenges of the new media. The mobile phone is a philosophem here - and so we enter posthumanism. We examine the representation of the cellphone in the problems of the grands récits of modernity and the petits récits of postmodernity. New technologies problematize identity, communication, capital, public sphere and desire. The text considers the "New World Order" of cellular networks - economic, ideological, political. We refer to the philosophy of Benjamin, Habermas, Derrida and Kristeva. Posthumanism turns out a dangerous phenomenon because the idea of the human is undermined. The mobile phone is fetishized (in a Freudian and Marxian way), and appropriated by communities, aggressive capitalism and the repressive system of surveillance. Does the human subject use the cellphone and cultivate her subjectivity or is entangled in a posthuman or - as Lyotard would have it - inhuman network? Exclusions are also drastic here: at least half of humanity has never used a telephone. Postmodernity does not break with modernity, but continues the récits of freedom and emancipation which the authors recognize - after Bernstein and Critchley - as topical and crucial.

Key words: modernity, postmodernity, political philosophy, philosophem, posthumanism, mobile/cell phone, new media