TEKA
Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych II/2007.
Commission of Political Science and International Affairs

Strona redakcyjna - editorial page - plik PDF

Wstęp - plik PDF

Introduction - plik PDF

POLITYKA DROBNYCH SPRAW + MEDIA = NADZIEJA PRZECIW BEZNADZIEJNOŚCI - pełny artykuł (full article) - plik PDF

THE POLITICS OF SMALL THINGS + THE MEDIA = HOPE AGAINST HOPELESSNESS - pełny artykuł (full article) - plik PDF


Jeffrey C. Goldfarb
Department of Sociology, New School for Social Research
65 Fifth Avenue, New York, NY 10003, USA
GoldfarJ@newschool.edu

Streszczenie. Artykuł prezentuje koncepcję polityki drobnych spraw - mikrowymiaru działań politycznych obecnego w codziennym życiu i interakcjach ludzi, który ma zdolność do przekształcania rzeczywistości politycznej w skali makro. Tekst składa się z trzech części. Pierwsza z nich obejmuje definicję polityki drobnych spraw. W części drugiej analizie poddane są różne formy oddziaływania mediów na ten wymiar działań politycznych. W części trzeciej autor odnosi koncepcję polityki drobnych spraw do obecnej i historycznej sytuacji w krajach postkomunistycznych.

Słowa kluczowe: mikropolityka, interakcje społeczne, demokracja, postkomunizm, Internet, wybory, USA, Polska, PRL

Summary. Article presents concept of politics of small things - dimension of people's everyday life that constitute political power able to redefine big politics. The paper consist of three parts. First of them presents the definition of politics of small things. Second one analyze the different ways the media amplify and diminish the politics of small things. Last part shows context of "politics of small things" in post communistic countries now and in their history. .

Key words: micropolitics, social interactions, democracy, post communism, Internet, elections, USA, Poland


ZARZĄDZANIE WIELOPODMIOTOWE - CZY MOŻLIWE, CZY POŻĄDANE W TRANSFORMUJĄCYCH SIĘ DEMOKRACJACH? - pełny artykuł (full article) - plik PDF

GOVERNANCE - POSSIBLE OR DESIRABLE IN DEMOCRACIES UNDER TRANSFORMATION? - pełny artykuł (full article) - plik PDF


Agnieszka Pawłowska
Instytut Nauk Politycznych, Uniwersytet Rzeszowski
ul. Moniuszki 10c, 35-015 Rzeszów
e-mail: a.pawlowska@1gb.pl

Streszczenie. Przedmiotem artykułu jest dylemat zarządzania wielopodmiotowego związany z coraz liczniejszymi i coraz bardziej wpływowymi aktorami pozapaństwowymi, niepoddanymi demokratycznym procedurom. Brak demokratycznej kontroli nad pozapaństwowymi aktorami, biorącymi udział w procesie decyzyjnym budzi niepokój transformujących się społeczeństw. Przedstawione zostały ramy teoretyczne zarządzania wielopodmiotowego oraz okoliczności, które doprowadziły do jego upowszechnienia się w sektorze publicznym. Dyskusji poddano bariery wprowadzania zarządzania wielopodmiotowego - w szczególności niski poziom zaufania społecznego - w państwach posttotalitarnych. Podniesiona została również kwestia, czy zarządzanie wielopodmiotowe jest właściwą alternatywą dla tradycyjnych procedur demokratycznych.

Słowa kluczowe: zarządzanie wielopodmiotowe, sieci decyzyjne, usługi publiczne, transformacja

Summary. The subject of the article is the dilemma facing governance (multi-actor management) connected with more and more numerous and influential non-state actors not subjected to democratic procedures. The absence of democratic control over non-state actors taking part in the decision-making process arouses fears in the societies under transformation. The paper presents the theoretical framework of governance and the circumstances which led to its becoming widespread in the public sector. Discussion covered the barriers to the introduction of governance, especially the low level of social trust, in post-totalitarian states. The question was also raised whether governance is the right alternative to traditional democratic procedures.

Key words: governance, decision-making networks, public services, transformation


W GRANICACH WYOBRAŹNI, CZYLI O WPŁYWACH PROCESÓW GLOBALIZACYJNYCH NA DEMOKRACJĘ - pełny artykuł (full article) - plik PDF

WITHIN IMAGINATION OR ON THE IMPACT OF GLOBALIZATION PROCESSES ON DEMOCRACY - pełny artykuł (full article) - plik PDF


Maria Marczewska-Rytko
Faculty of Political Science, Maria Curie-Skłodowska University
Plac Litewski 3, 20-080 Lublin, Poland
e-mail: m_marczewska@yahoo.com

Streszczenie. Wraz z upadkiem wielkich ideologii w postaci faszyzmu, nazizmu czy komunizmu pojęcie globalizacji urosło do rangi ideologii. Wprawdzie globalizacja jest obiektywnym faktem, niemniej w warstwie aksjologicznej może być postrzegana jako kolejna utopia, wymagająca w związku z tym odczarowania. W dużym uproszczeniu można wyróżnić dwa podejścia do globalizacji: zawężające i rozszerzające. To pierwsze, określane także mianem ekonomicznego, rezerwuje omawiane pojęcie wyłącznie dla sfery gospodarczej. Rozciąganie globalizacji na inne wymiary naszego życia postrzegane jest jako nieuzasadnione. To drugie odwołuje się do płaszczyzny kulturowej, ukazując wielowymiarowość globalizacji, a zarazem wywołując liczne kontrowersje. Wielowątkowość oraz wielowymiarowość globalizacji utrudniają jej percepcję oraz jednoznaczne określenie konsekwencji z punktu widzenia różnorakich sfer życia społecznego. Postrzegane konsekwencje - rzeczywiste czy wyobrażone - odnoszą się do wymiaru aksjologicznego. Dlatego spotykają się z uznaniem lub krytyką. Dla zwolenników globalizacji jawi się ona jako swoisty zestaw narzędzi i mechanizmów, które możemy wykorzystać dla realizacji własnych celów, jeśli tylko zechcemy. Próba rekonstrukcji mechanizmów rządzących procesami globalizacji jest tu połączona z poszukiwaniem możliwości ich wykorzystania. Nagroda za ich spożytkowanie jest równie wysoka, jak dotkliwa jest kara za odstąpienie od podejmowania takich działań. Stosunek do demokracji i przemian demokratycznych ma wymiar pragmatyczny. Przeciwnicy globalizacji podzielają przekonanie, iż niezależnie od systemu demokratycznego, reguły gry są narzucane przez potężne i anonimowe rynki oraz korporacje transnarodowe. Dlatego wysuwają różne propozycje zdemokratyzowania porządku globalnego. Pokłosiem procesów globalizacyjnych jest nowa polityka, której wyznaczniki przedstawił M. Castels. Chodzi o politykę tożsamości, która jest jednocześnie lokalna i globalna, nieredukowalna do prostych afiliacji klasowych oraz zdolna do uchwycenia i wyrażenia kulturowych zmian. Kryzys demokracji jest faktem: tradycyjne ugrupowania polityczne są osłabiane przez trendy globalne, wzrasta znaczenie polityki tożsamości, elektorat staje się coraz bardziej sceptyczny w stosunku do profesjonalnych polityków, którzy są postrzegani jako skorumpowani i nieskuteczni w rozwiązywaniu wielu ważnych problemów. Procesy globalizacyjne uwidaczniają i zarazem potęgują te sprzeczności, jakie siłą rzeczy niesie ze sobą demokracja liberalna. W odpowiedzi pojawiły się mniej lub bardziej utopijne modele demokracji w skali globalnej.

Słowa kluczowe: demokracja, modele globalnej demokracji, globalizacja, nowa polityka

Summary. With the collapse of great ideologies in the form of fascism, nazism or communism, the concept of globalization turned into an ideology. Although globalization as such is an objective fact, yet at the axiological level it can be perceived as another utopia which, consequently, needs to be demystified. Two approaches to globalization can be roughly distinguished: narrow and extensive. The former, also called economic, reserves the concept in question exclusively for the economic sphere. Extending globalization to other dimensions of our life is regarded as unjustified. The latter refers to the cultural level, showing the multi-dimensionality of globalization as such, and producing many controversies at the same time. The multi-layered and multidimensional structure of globalization makes it difficult to rightly perceive it and to explicitly determine its consequences from the standpoint of various spheres of social life. The consequences perceived - whether real or imaginary - relate to the axiological dimension. That is why they are applauded or criticized. To the supporters of globalization, it appears as a special set of instruments and mechanism that we can use to attain our own goals if only we wish to. The attempt to reconstruct the mechanisms governing globalization processes is connected here with the search for opportunities to utilize them. The reward for using them is as high as severe is the punishment for refraining from such actions. The attitude to democracy and democratic transformations has a pragmatic dimension. Opponents of globalization are convinced that regardless of the democratic system, the rules of the game are imposed by powerful and anonymous markets and transnational corporations. That is why they offer various proposals for democratization of the global order. The outcome of globalization processes is a new policy, whose determinants were presented by M. Castells. The issue is the politics of identity, which is both local and global, not reducible to simple class affiliations, and able to grasp and express cultural changes. The crisis of democracy is a fact: traditional political parties are being weakened by global trends, there is a growing importance of politics of identity, and the electorate is growing more and more skeptical of professional politicians, who are perceived as corrupt and ineffectual in solving many important problems. Globalization processes reveal and at the same time heighten the contradictions, which liberal democracy necessarily carries with it. In response to these, more or less utopian models of democracy on a global scale appeared.

Key words: democracy, models of global democracy, globalization, new politics


DLACZEGO POLSCY LIBERAŁOWIE POTRZEBUJĄ LEWICY? - pełny artykuł (full article) - plik PDF

WHY DO POLISH LIBERALS NEED THE LEFT? - pełny artykuł (full article) - plik PDF


Adam Chmielewski
Institute of Philosophy, University of Wrocław, Poland
Koszarowa Str. 3, 51-149 Wrocław
chmielew@uni.wroc.pl, www.chmielewski.uni.wroc.pl

Streszczenie. Niniejszy artykuł zawiera próbę diagnozy obecnego miejsca i roli liberalizmu w polskiej przestrzeni politycznej. Wśród powodów obecnego kryzysu liberalizmu w Polsce wskazuje się generalną tendencję do samoograniczenia się liberalnych partii politycznych w realizacji społecznych postulatów emancypacyjnych. Albowiem od początku transformacji społeczno-politycznej kraju rozmyślnie ograniczały one swe dążenia do elitarnej emancypacji niektórych podmiotów społecznych w sferze ekonomicznej, czemu towarzyszyło nie mniej rozmyślne pomijanie egalitarnych dążeń emancypacyjnych w obszarach społecznych, kulturowych i politycznych. Wskutek tego ekskluzywistycznego samoograniczenia przestrzeń opuszczona przez liberałów została wypełniona przez radykalne, nacjonalistyczno-religijne ugrupowania populistyczne, które w 2005 roku zyskały silne poparcie polityczne. Z podobną porażką spotkały się te polskie ugrupowania polityczne, które, choć nominalnie lewicowe, w praktyce politycznej realizowały politykę neoliberalną. Stabilizacja i zwiększenie przewidywalności politycznej Polski wymaga podjęcia szeregu społecznych postulatów emancypacyjnych w sferze ekonomicznej, społecznej i kulturowej, które liberałowie winni realizować we współdziałaniu z ugrupowaniami lewicowymi.

Słowa kluczowe: liberalizm, lewica, populizm, fundamentalizm, polskie ugrupowania polityczne, wykluczeni

Summary. The paper is an attempt toward a diagnosis of the current status and role of liberalism in Poland's present political space. Author argues that chief reason for the current crisis of liberalism in Poland is a general tendency toward self-limitation of the Polish liberal parties in implementation of social emancipatory demands. For, from the very beginning of socio-political transformation of the country, they have deliberately limited their political tasks to elitist emancipation of some social agents within the economic sphere, and, at the same time, they have, no less deliberately, neglected egalitarian demands for emancipation within social, cultural and political spheres. As a result of this deliberate exclusionary self-limitation, the some important areas of public space, deserted by liberals, have been filled by radical, nationalist and fundamentalist political parties which in 2005 have won a significant popular support. The author points out also to the fact that a similar failure was suffered by those Polish political parties, which, although nominally leftist, have in fact pursued a neo-liberal agenda. Author argues that in order to achieve some level of political stability and accountability, Poland will have consistently to pursue an emancipatory agenda, addressing a range of current economic, social and cultural demands. In his opinion, liberals should engage into this in cooperation with parties of the left.

Key words: liberalism, the left, populism, fundamentalism, Polish political parties, the excluded


ŚWIADOMOŚĆ KRZYWDY A POCZUCIE SPRAWIEDLIWOŚCI - pełny artykuł (full article) - plik PDF

THE AWARENESS OF INJUSTICE AND THE SENSE OF JUSTICE- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Jan Kłos
Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jan Pawła II
Aleje Racławickie 14, 20-950 Lublin
e-mail: klosjan@kul.lublin.pl

Streszczenie. Artykuł koncentruje się na zagadnieniu poczucia sprawiedliwości w państwie demokratycznym wychodzącym z totalitaryzmu. Poczucie sprawiedliwości połączone jest ze świadomością krzywdy, która pozostaje po zmianie systemu politycznego. Naturalne poczucie sprawiedliwości oznacza tutaj naturalne przekonanie, że dobro powinno być nagrodzone, a zło ukarane. To naturalne przekonanie ulega zniekształceniu wobec pamiątek z przeszłości. Z jednej strony mamy katów, którzy żyją wygodnie, nagrodzeni jak się wydaje za to, co uczynili swoim ofiarom. W niektórych przypadkach istotnie są nagrodzeni za ślepe posłuszeństwo wobec systemu. Z drugiej strony mamy do czynienia z wypaczonym rozumieniem gospodarki, pracy oraz równości. Artykuł wskazuje na niebezpieczeństwa i zagrożenia dla demokratycznego państwa, jakie mogą wynikać z jego totalitarnej przeszłości, nieprzemyślanej i nieocenionej odpowiednio. Autor konkluduje, iż niezależnie od konkretnej formy systemu politycznego wolnego państwa, winno ono zapewnić procedury wspierające naturalne poczucie sprawiedliwości. Nagrodzone dobro i ukarane zło stanowią kolumny nowoczesności.

Słowa kluczowe: dobro, nagroda, opinia publiczna, poczucie sprawiedliwości, równość, wina, wolność, zasługa, zło

Summary. The paper focuses on the sense of justice in a rising democracy. This sense of justice has to struggle with the awareness of injustice that is a heritage of the previous political system. The natural sense of justice is called here a natural belief that good should be rewarded and evil punished. It is perverted by the remnants of the past. On the one hand we have the former perpetrators who live a comfortable life rewarded, as it seems, for what they have done to their victims. In some cases they are indeed rewarded for their blind obedience to the system. On the other hand there is a warped sense of economy, labour, and equality. The paper indicates dangers and threats to democratic states that may result from the past that has not been reconsidered and duly assessed. The paper concludes that whatever the political system of a free state it must safeguard the procedures to support the natural sense of justice. The rewarded good and the punished evil are the pillars of modernity.

Key words: equality, evil, good, guilt, freedom, merit, public opinion, reward, sense of justice


DEFINIOWANIE DEMOKRACJI PRAGMATYCZNIE I Z POLSKĄ W TLE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

DEFINING DEMOCRACY PRAGMATICALLY AND WITH POLAND IN THE BACKGROUND - pełny artykuł (full article) - plik PDF



Jan P. Hudzik
Division of Political Movements, Maria Curie-Skłodowska University
Wydział Politologii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
Plac Litewski 3, 20-080 Lublin
e-mail: janhudzik@o2.pl

Streszczenie. Celem artykułu jest przede wszystkim zdefiniowanie demokracji w konfrontacji z polskimi doświadczeniami. Składa się on z pięciu części. Pierwsza dotyczy ontologii politycznej. W drugiej zawarte jest wstępne określenie pragmatycznego rozumienia demokracji, skontrastowane ze stanowiskiem republikańskim. Część trzecia to szkic do obrazu społeczeństwa polskiego po tzw. transformacji ustrojowej i jej efektach w postaci podziałów na beneficjentów oraz ofiary przemian. Zawarty jest tu także opis brutalizacji języka publicznego w Polsce po 1989 roku. Część czwarta traktuje o psychiczno-kulturowej kondycji ludzi poddanych procesom zmian; o ich sposobach reakcji na zmiany oraz o właściwych dla nich projektach społecznych, które odpowiadałyby kryteriom pragmatycznej definicji demokracji. Część piąta dotyczy demokracji jako praktyki społecznej, czyli procesu uwarunkowanego kulturowo, rozwijanego w określonym miejscu i czasie, ożywianego przez spór (kulturę sporu).

Słowa kluczowe: pragmatyczna definicja demokracji, republikanizm, ontologia polityki, transformacja ustrojowa, społeczeństwo postsolidarnościowe

Summary. The purpose of this article is first of all to define democracy in comparison with the Polish experience. The text consists of five parts. Part one deals with political ontology. Part two contains a preliminary definition of the pragmatic understanding of democracy, contrasted with the republican standpoint. Part three is a sketch for the picture of Polish society after the so-called political-system transformation and its effects in the form of division into beneficiaries and victims of these transformations. It also describes the brutalization of public language in Poland after 1989. Part four discusses the mental/cultural condition of people subjected to transformation processes, their responses to the changes, and the social projects characteristic of them, which would satisfy the criteria for a pragmatic definition of democracy. Part five deals with democracy as social practice or a culturally determined process, developed in a specific time and place, animated by dispute (culture of dispute).

Key words: pragmatic definition of democracy, republicanism, political ontology, political-system transformation, post-Solidarity society


PRZERWANE POJEDNANIE ORAZ WALKA O UZNANIE. NIEMCY I POLSKA W UNII EUROPEJSKIEJ - pełny artykuł (full article) - plik PDF

INTERRUPTED RECONCILIATION AND THE STRUGGLE FOR RECOGNITION. GERMANY AND POLAND IN THE EUROPEAN UNION - pełny artykuł (full article) - plik PDF



Adam Chmielewski
Instytut Filozofii, Uniwersytet Wrocławski
ul. Koszarowa 3, 51-149 Wrocław
e-mail: chmielew@uni.wroc.pl, www.chmielewski.uni.wroc.pl

Streszczenie. Rozmowy Okrągłego Stołu w 1989 r. stały się symbolem zmiany w najnowszej historii Polski. Był one również interpretowane jako zmiana tradycyjnego stosunku Polaków do samej historii. Duch pokojowej transformacji zdominował bowiem pierwsze 15 lat przechodzenia Polski od komunizmu do demokracji. Zdawało się, że odtąd w oczach Polaków historię można i należy zmieniać nie drogą powstań zbrojnych i walki, lecz drogą pokojowych negocjacji i wzajemnego porozumienia. Zdawało się także, że od tego przełomowego momentu Polska, tak jak inne kraje europejskie, jest gotowa uczyć się godzić swą odzyskaną tożsamość z odmiennymi tożsamościami narodowymi. W okresie tym niemal wszyscy w Polsce pojmowali politykę zagraniczną jako narzędzie promowania interesu narodowego drogą współpracy i zgody, nie zaś za pomocą często czczej, choć usprawiedliwionej przemocy. Postawa ta dominowała także w polityce zagranicznej w odniesieniu do najbliższych sąsiadów, zwłaszcza wobec Niemiec. Było niemal pewne, że polskie przysłowie: "jak świat światem, nie będzie Niemiec Polakowi bratem", nigdy nie zostanie podniesione do rangi naczelnej zasady w polityce polskiej wobec Niemiec. Wybory powszechne w 2005 r. były punktem zwrotnym, oznaczającym gwałtowną zmianę na gorsze, będącą skutkiem polityki skrajnych nacjonalistycznych i populistycznych ugrupowań polskiej prawicy, wyznającej specyficzny rodzaj polityki eksterminacyjnej, inspirowanej filozofią polityczną Carla Schmitta. W jej rezultacie polska polityka zagraniczna została całkowicie podporządkowana polityce wewnętrznej i padła ofiarą gwałtownych sporów wewnętrznych. Na przykładzie szeregu incydentów w najnowszych stosunkach polsko-niemieckich autor wyjaśnia jak do tego doszło.

Słowa kluczowe: stosunki polsko-niemieckie, polska polityka zagraniczna, atlantycyzm, postkomunistyczne elity, psychologia polityki

Summary. The round table talks in 1989 have became a symbol of change in the course of Poland's recent history. They have also been interpreted as turning point in traditional Polish attitude to the history itself. The spirit of peaceful transformation has dominated the first 15 years of the transition from communism to democracy. It seemed that for Poles the history is to be transformed, ever since, not so much by violent uprisings and wars, but through a peaceful process of negotiations and mutual understanding. It also seemed that, from that crucial point on, Poland is eager to learn, like other European countries did, to reconcile its recovered identity with other ones. During that time Polish foreign policy has been almost unanimously understood as a way of promoting national interest through cooperation and agreement, and not through, often futile, if justified, resistance and violence. Such an attitude has also reigned during the first 15 years of the Polish foreign policy especially toward the immediate neighbours, Germany in particular. It seemed certain that the old Polish saying: "As long the world is the way it is, a German will never be a brother to a Pole", will never be revivified to the rank of the chief principle in Poland's relation with Germany. The elections in 2005 have marked a beginning of a radical chance to the worse in this respect, effected by extreme nationalist and populist parties of the Polish right, professing a specific version of exterminative politics, inspired by the political philosophy of Carl Schmitt. As a result, the Polish foreign policy has been almost completely subsumed to internal politics, and has fallen victim of bitter internal squabbles. By reference to several incidents in the German-Polish relations, author explains how this came about.

Key words: German-Polish relations, Polish foreign policy, atlanticism, post-communist elite, political psychology