TEKA
Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych IV/2009.
Commission of Political Science and International Affairs

Spis treści - plik PDF

Strona redakcyjna - editorial page - plik PDF

WOKÓŁ WIZJI DOBREGO PAŃSTWA. REFLEKSJE I UWAGI - pełny artykuł (full article) - plik PDF

ABOUT THE VISIONS OF THE GOOD STATE. REFLECTIONS AND REMARKS - pełny artykuł (full article) - plik PDF


Maria Marczewska-Rytko
Zakład Ruchów Politycznych, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Plac Litewski 3, 20-080 Lublin, m_marczewska@yahoo.com

Streszczenie. Niniejsze opracowanie jest refleksją dotyczącą prób ukształtowania wizji dobrego państwa i ich implementacji. Rozważania obejmują kilka istotnych w moim przekonaniu kwestii. Po pierwsze, podejmowane są próby zdefiniowania dobrego państwa. Biorąc pod uwagę wielość wyobrażeń i koncepcji, należy podkreślić znaczenie takich wyznaczników, jak: cywilizacja, kultura, religia, tradycja, resentymenty, mity, symbole. Po drugie, należy wyszczególnić dwa porządki - porządek idei politycznych oraz porządek praktyki politycznej. Po trzecie, wizje dobrego państwa są uwarunkowane czynnikami kulturowo-cywilizacyjnymi, tradycją, oczekiwaniami społeczeństwa, przyzwoleniem rządzących. Poszczególne wizje oparte są na specyficznych relacjach między jednostką, społeczeństwem i państwem. Można tu mówić o wizjach: konserwatywnych, liberalnych, chrześcijańsko-demokratycznych, komunistycznych czy wielu innych. Po czwarte, należy rozpoznać przyczyny rozdźwięku między świetlaną wizją i odbiegającą od niej praktyką.

Słowa kluczowe: wizja, państwo, idea polityczna, praktyka polityczna

Summary.This paper is a reflection about shaping visions of the good state and their implementations. Considerations contein several crucial in my opinion issues. First, we have to do with many attempts to define a good state. With regards to many ideas and concepts we should emphasize the importance such determinants as: civilization, culture, religion, tradition, resentmensts, myths, symbols. Second, we should distinguish two orders: political ideas and political systems. Third, visions of the good state are conditioned by cultural and civilisation factors, tradition, society's expectations, the government support. They are connected with specific relations among individual, society and state. We can say about such visions as for example conservative, liberal, christian democratic, communist. Fourth, we should recognize the reasons of the clash between excellent vision and imperfect political practice.

Key words: vision, state, political idea, political practice



PARADYGMATY ZMIAN W PRZESTRZENI PUBLICZNEJ KOBIET pełny artykuł (full article) - plik PDF

PARADIGMA OF CHANGE IN PUBLIC AREA OF WOMAN- pełny artykuł (full article) - plik PDF


Justyna Kowalczyk
Zakład Filozofii i Socjologii Polityki, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie,
Plac Litewski 3/215, 20-080 Lublin, justynakowalczyk@gmail.com

Streszczenie.W ciągu ostatnich dwudziestu lat w przestrzeni publicznej zaszyły daleko idące zmiany. Wśród kreatorów tych przekształceń były kobiety. To ich także dotyczyły skutki zmian dokonywanych przez obie płcie. Spojrzenie na zmieniającą się w procesie transformacji polityczno-ekonomiczną i społeczną-kulturalną rzeczywistość pozwala postawić pytania dotyczące motywów uczestnictwa kobiet w działaniach publicznych, określić warianty form działania, a także zastanowić się nad kwestią dotyczącą przyszłości, a właściwie trwałości wybranych modeli aktywności. Przestrzeń publiczna staje się coraz bardziej zróżnicowana, co niewątpliwie komplikuje problematykę jej definiowania. Społeczeństwo polskie, z racji swych wieloletnich doświadczeń z realnym socjalizmem, ma szczególny stosunek do kwestii właściwego określenia zakresu podmiotowości sfery publicznej, a przede wszystkim zasad oddzielenia przestrzeni publicznej od przestrzeni prywatnej. Polskie środowiska opiniotwórcze wciąż poszukują odpowiedzi na podstawowe pytania: Czym jest przestrzeń publiczna? Za pomocą jakich kategorii można wyznaczyć jej granice? Kto i co na nią wpływa? Kim są działające na niej podmioty i jakim zakresem działań dysponują? Próby odpowiedzi na te pytania pojawiają się w rozważaniach J. Habermasa, J.S. Milla, J. Rowlsa, A. Giddensa czy H. Arendt, które inspirują do poszukiwania odniesień dla zmian w przestrzeni publicznej kobiet w Polsce po 1989 r.

Słowa kluczowe: politologia, feminizm, zmiana społeczna, aktywność polityczna, uczestnictwo kobiet, przestrzeń publiczna, przestrzeń społeczna, przestrzeń polityczna

Summary. Within last twenty years in public area have reached far going change. Women were among these creators of transformations. They concerned it by both results of changes performed sex also. Look on in process of transformation politico-economical changing and cultural reality allows to put questions in public operations socially concerning motive participation woman; define variants of forms of operations, as well as think about problem concerning future, but properly constancy of chosen model of activity. Public area becomes differentiated more and more, no doubt complicates problems of its defining. Polish society, by the reason of many years experiences with real socialism, it steps up to problem particularly one-valued determination of range of subjectivity of public sphere rationally, but first of all, from private area principles of separating of public areas. They search for answer on basic questions: what the public area is? Is possible it to appoint borders with the aid of what categories? Who effects what and? Subjects are whom on acting it have at disposal they and? Attempts of answers appear on these questions in context of consideration J. Habermas, J.S. Mill, J. Rowls, A. Giddens and H. Arendt, to search references for changes in public area of woman in Poland after 1989 year inspiring.

Key words: politology, feminism, social change, political activity, participation of woman, public area, social area, political area


CZY POLITYKA WIELOKULTUROWOŚCI JEST DOBRA DLA KOBIET? FEMINISTYCZNE STANOWISKO SEYLI BENHABIB- pełny artykuł (full article) - plik PDF

IS POLITICS OF MULTICULTURALISM GOOD FOR WOMEN? THE FEMINIST STANDPOINT OF SEYLA BENHABIB- pełny artykuł (full article) - plik PDF


Sylwia Nadgrodkiewicz
Zakład Filozofii i Socjologii Polityki , Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Plac Litewski 3, 20-080 Lublin, sylwia_nadgrodkiewicz@ yahoo.com

Streszczenie. W artykule zaprezentowano stanowisko Seyli Benhabib - amerykańskiej feministki, filozofi, polityki - wobec idei wielokulturowości. Tekst składa się z dwóch części. W pierwszej skupiono się na kluczowym dla wielokulturowości pojęciu kultura i skonfrontowano feministyczną perspektywę Benhabib z koncepcjami najznamienitszych przedstawicieli amerykańskiego dyskursu wielokulturowości - Willa Kymlicki i Charlesa Taylora. W drugiej części autorka odpowiada na pytanie zawarte w tytule artykułu.

Słowa kluczowe: Seyla Benhabib, feminizm, wielokulturowość, Will Kymlicka, Charles Taylor

Summary.In an article I present the standpoint of Seyla Benhabib's - American feminist, political philosopher, on the idea of multiculturalism. This paper consists basically of two parts. In the first one, focusing on "culture" that is the key term for multiculturalism, I juxtapose Benhabib's feminist perspective with the concepts of the most renowned representatives of American multicultural discourse: Will Kymlicka and Charles Taylor. In the second one, I answer to the question that is included in the title of this article.

Key words: Seyla Benhabib, feminism, multiculturalism, Will Kymlicka, Charles Taylor


IDEOLOGIA WIELOKULTUROWOŚCI JAKO SZANSA NA PRZEŁAMANIE MILCZENIA KOBIET -pełny artykuł (full article) - plik PDF

MULTICULTURAL IDEOLOGY - A CHANCE FOR BREAKING WOMEN'S SILENCE - pełny artykuł (full article) - plik PDF


Barbara Grabowska
Instytut Filozofii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika
ul. Fosa Staromiejska 1a, 87-100 Toruń, barbaragrabowska@wp.pl

Streszczenie. Artykuł dotyczy problemu wykluczenia kobiet ze sfery polityki i kultury. Prezentuje trzy różne podejścia myśli feministycznej do tego zagadnienia. Przedstawia możliwości, jakie stwarza ideologia wielokulturowości oraz dwie odmienne strategie ich wykorzystania przez ruch feministyczny (feminizm egalitarny i feminizm różnicy).
Słowa kluczowe: feminizm, wielokulturowość

Summary. The article describes the problem of excluding women from the political and cultural spheres. It presents three different feminist approaches to this issue; lists the possibilities created by multicultural ideology and shows two diverse strategies of their application by the feminist movement (egalitarian feminism and difference feminism).
Key words: feminism, multiculturalism


WIELOKULTUROWOŚĆ W SZWECJI - PROJEKT POLITYCZNY I PRAKTYKA SPOŁECZNA pełny artykuł (full article) - plik PDF

MULTICULTURALITY IN SWEDEN - POLITICAL PROJECT AND SOCIAL PRACTICE pełny artykuł (full article) - plik PDF


Elżbieta Muciek
Zakład Badań Etnicznych, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Plac Litewski 3, 20-080 Lublin, elzbieta.michalik@wp.pl

Streszczenie. Celem artykułu jest pokazanie procesu budowy państwa i społeczeństwa wielokulturowego w Szwecji jako nieuniknionej konieczności wynikające z rozwoju gospodarczego. Wskutek swego rodzaju eksperymentu politycznego, który realizowano przez sześćdziesiąt lat społeczeństwo szwedzkie zmieniło zupełnie swoją strukturę - z homogenicznego stało się heterogeniczne. Przedstawione argumenty skłaniają do wniosku, że pomimo rozbudowanego systemu regulacji prawnych w stosunku do imigrantów, wielokulturowość może być definiowana w relacji i w konfrontacji ze szwedzkością. W wyniku spotkania kulturowego na płaszczyźnie społecznej dochodzi do nieuchronnego przejścia imigranta na "szwedzką stronę", gdyż to jest warunkiem skorzystania z dobrodziejstw systemu. Obszar kultury imigranta kurczy się w procesie integracji, a za istotnie wielokulturowe można uznać tylko dwie sfery: religijną i edukacyjną.
Słowa kluczowe: wielokulturowość, Szwecja, polityka, szwedzkość, stereotyp, imigracja, integracja

Summary. The purpose of this article is to present the building process of the country and multicultural society in Sweden as an unavoidable necessity of economic progress. As a result of a political experiment that has been going on for sixty years, Swedish society has changed its structure completely - from homogenous to heterogeneous. The arguments presented lead to the conclusion that in spite of the extended system of legal regulations in relation to immigrants, multiculturality may be defined in confrontation with Swedishness. As a resault of multicultural contact at the social level, switching to the "Swedish side" by immigrants is inevitable, as it is a condition of using the benefits of the system. With the process of integration, the cultural territory of the immigrant is shrinking, and only two spheres - religious and educational - can be regarded as multicultural.
Key words: multiculturality, Sweden, politics, Swedishness, stereotype, immigration, integration


ZMIANA KULTURY KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH - pełny artykuł (full article) - plik PDF

THE CHANGE OF SOCIAL CONFLICTS CULTURE -pełny artykuł (full article) - plik PDF


Dorota Litwin-Lewandowska
Zakład Filozofii i Socjologii Polityki, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie,
Plac Litewski 3, 20-080 Lublin, d.litwin.lewandowska@gmail.com

Streszczenie. W świadomości społecznej istnieją ugruntowane przekonania, które skłaniają do przyjęcia pesymistycznej wizji dotyczącej obecności konfliktów w życiu jednostek i zbiorowości jako jedynego sposobu eliminowania różnic międzyludzkich. Powszechność akceptacji dla rozwiązywania konfliktów w kategoriach wygrana-przegrana prowadzi często do angażowania się podmiotów w wyniszczające konflikty, skutkujące niejednokrotnie destrukcją jednej ze stron. Wyzwaniem współczesnego człowieka jest zmiana kultury konfliktów społecznych, polegająca nie na eliminacji różnic, ale na stworzeniu warunków ich ujawniania, współistnienia i konstruktywnego rozwiązywania. Przyjęcie logiki obustronnych korzyści pozwala na zmianę percepcji konfliktu równoznacznej z definiowaniem go w kategoriach konstruktywnego sporu. Proces zmiany kultury konfliktów determinowany jest kreowaniem postaw kooperacyjnych warunkowanych akceptacją stosownego katalogu wartości ogólnoludzkich. Dominacja struktur poziomych we współczesnym świecie charakteryzujących się wybitną konfliktogennością wyraźnie unaocznia potrzebę zmiany w kierunku przewartościowania konfliktu na proces niosący ze sobą pozytywne skutki dla społeczeństw i państw. Słowa kluczowe: konflikt społeczny, kooperacja, konstruktywny spór, kultura, system demokratyczny, społeczeństwo

Summary. There are established beliefs in social consciousness that make one take a pessimistic view concerning the occurrence of conflicts in the life of an individual as well as a community, being the only way to eliminate interpersonal differences. Thinking in the category of victory-defeat is a commonly accepted way of resolving conflicts, which leads to engaging subjects in devastating conflicts resulting repeatedly in the destruction of one of the warring parties. The change of the culture of social conflicts is a challenge for a modern man. This , however, does not consist in the elimination of differences but rather in the creation of conditions conducive to their disclosure, coexistence, and constructive resolution. Accepting a reciprocal benefits logic enables to change the perception of conflict thus defining it in the category of constructive dispute. The process of the change of conflict culture is determined by the creation of co operational attitudes conditioned by the acceptance of the applied catalogue of universal values. The domination of highly conflict-prone horizontal fabrics in the modern world points clearly to the need to reevaluate conflict to a process bringing positive effects to societies and countries.
Key words: social conflict, cooperation, constructive dispute, democratic system, society


NAJBARDZIEJ WPŁYWOWE THINK TANKS W USA - pełny artykuł (full article) - plik PDF

THE MOST INFLUENTIAL THINK TANKS IN THE UNITED STATES - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Wojciech Ziętara
Wydział Politologii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Plac Litewski 3, 20-080 Lublin, wojciech.zietara@poczta.umcs.lublin.pl

Streszczenie. Działalność organizacji typu think tank we współczesnym świecie nieustannie rośnie. Stanowią one przykład organizacji pozarządowych działających jako niezależne ośrodki badawcze typu non-profit, które poprzez wykorzystanie wiedzy ekspertów dążą do wywierania wpływu na proces decyzyjny w sferze publicznej. Think tanks stały się częścią systemu politycznego USA, gdzie działa ich blisko 1800, natomiast na świecie funkcjonuje ponad pięć i pół tysiąca. Autor na podstawie wskaźników związanych z potencjałem ludzkim, intelektualnym, ekonomicznym, związkami ze środkami masowego przekazu oraz światem polityki tworzy listę dziesięciu najbardziej wpływowych think tanków w USA. Do najbardziej znaczących instytutów amerykańskich zalicza: Rand Corporation, Brookings Institution, Center for Strategic and International Studies, Council on Foreign Relations, Carnegie Endowment for International Peace, Heritage Foundation, American Enterprise Institute, Hoover Institute, Cato Institute, Hudson Institute.
Słowa kluczowe: system polityczny USA, społeczeństwo obywatelskie, organizacje pozarządowe, think tanks

Summary. The article concerns the activity of the think tanks in the modern world. The think tanks are non - governmental and non - profit organizations that perform research and provide advice on public policy. These organizations are one of the main subject of the US political system, there are about 1800 think tanks, and there are over five thousands and five hundred think tanks in the world. In this article Author analyzes data about human, intellectual and economic potential and relationships with television and newspapers and testimonies before US Senate and House of Representatives committees. All of these indicators are connected with political influence. Author presents list of the ten top Think Tanks in the United States. The most influential think tanks in USA are Rand Corporation, Brookings Institution, Center for Strategic and International Studies, Council on Foreign Relations, Carnegie Endowment for International Peace, Heritage Foundation, American Enterprise Institute, Hoover Institute, Cato Institute, Hudson Institute.
Key words: Political system of the United States, civil society, non - governmental organizations, think tanks


INSTRUMENTY MILITARNE FEDERACJI ROSYJSKIEJ W REGIONIE EUROPY POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ - pełny artykuł (full article) - plik PDF

MILITARY INSTRUMENTS OF THE RUSSIAN FEDERATION IN THE REGION OF SOUTH-EAST EUROPE- pełny artykuł (full article) - plik PDF


Ireneusz Topolski
Zakład Stosunków Międzynarodowych, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Plac Litewski 3/209, 20-080 Lublin, ireneusz-topolski@tlen.pl


Streszczenie. Europa Południowo-Wschodnia stanowi ważny region zainteresowania Federacji Rosyjskiej. Do najważniejszych instrumentów wykorzystywanych przez Rosję zalicza się umacnianie pozycji militarnej w regionie, obecność wojskową oraz eksport uzbrojenia. Instrumenty te uzupełniają stosowane wobec państw regionu pozostałe instrumenty polityki zagranicznej, w tym głównie polityczne i ekonomiczne. Jego podstawową rolą jest zapewnienie szerokiej współpracy wojskowej, ale przede wszystkim pozyskanie przychylności państw i umocnienia pozycji międzynarodowej w regionie.
Słowa kluczowe: Federacja Rosyjska, Europa Południowo-Wschodnia, instrumenty militarne, pozycja militarna, obecność wojskowa, eksport uzbrojenia, współpraca wojskowa

Summary. South-eastern Europe attracts much attention from the Russian Federation. The most important instruments used by Russia include the strengthening of its military position in the region, its military participation, and the export of weaponry. These instruments are supplementary to other foreign policy instruments, including mainly political and economic ones, which are used with regard to south-eastern European countries. The primary role of the military instruments used by Russia is to guarantee military cooperation with south-eastern European countries. Actions taken by Russia aim, first of all, at winning over countries in the region and strengthening its international position.
Key words: Russian Federation, South-eastern Europe, military instruments, military position, military participation, the export of weaponry, military cooperation


KSZTAŁTOWANIE PAŃSTWA WENEZUELSKIEGO W XIX WIEKU - MIĘDZY CENTRALIZMEM A FEDERALIZMEM- pełny artykuł (full article) - plik PDF

THE FORMATION OF THE VENEZUELAN STATE IN XIX CENTURY - BETWEEN CENTRALISM AND FEDERALISM - pełny artykuł (full article) - plik PDF


Katarzyna Krzywicka
Zakład Ruchów Politycznych, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie,
Plac Litewski 3, 20-080 Lublin, katarzynakrzywicka@yahoo.es

Streszczenie. Artykuł podejmuje problem kształtowania państwowości Wenezueli po odzyskaniu niepodległości po schyłek XIX wieku. Celem badawczym podjętym w artykule jest opis i analiza historycznego oraz instytucjonalnego rozwoju państwa, jego konstytucjonalizmu oraz wpływu koncepcji federalizmu i centralizmu na kształtowanie systemu politycznego Wenezueli. Pierwsze wenezuelskie ustawy zasadnicze były rezultatem dyskusji pomiędzy zwolennikami decentralizacji władzy i jej koncentracji. Były one swoistym eksperymentem prawnym, w okresie, gdy nowy kształt przybierało terytorium Wenezueli, formowało się społeczeństwo i instytucje. Realizowaniu koncepcji federalizmu sprzyjała specyfika geograficzna i komunikacyjna, doświadczenia historyczne i uwarunkowania administracyjno-społeczne, a także niechęć do dominacji jednego ośrodka władzy. Natomiast koncepcja koncentracji władzy w centrum państwa była uzasadniania potrzebą osiągnięcia spoistości i trwałości instytucji państwa, które od czasów kolonialnych było bardzo słabo zintegrowane.
Słowa klucze: Wenezuela, system polityczny, konstytucjonalizm, centralizm, federalizm

Summary. This article serves to explain the process of the formation of Venezuelan state system after recapture the independence till the end of the nineteenth century. The purpose of this study is to describe and analyze the historical and institutional development of the State, its constitutionalism and influence of federalism and centralism concepts on the construction of the political system in Venezuela. The first Venezuelan constitutions resulted from discussion between adherents of decentralization of the state and the followers of centralization. They were specific law experiments during the period when the territory of Venezuela took a new shape and the community and new state institutions were coming into being. On the one hand, the realization of the federalist concept were propitious historical experiences, geographical, communicational and socio-administrative Venezuelan conditions as well as the aversion to a domination of a solitary power center. On the other hand, the concept of the concentration of the power in the State center was justified for the necessity to achieve the cohesion and stability of the state institutions, which were powerless and disintegrated from the colonial period.
Key words: Venezuela, political system, constitutionalism, centralism, federalism


DZIAŁALNOŚĆ KULTURALNA LUDNOŚCI NIEMIECKIEJ W POLSCE W LATACH 1945-1989 - pełny artykuł (full article) - plik PDF

CULTURAL ACTIVITIES OF GERMAN POPULATION IN POLAND IN YEARS 1945-1989 - pełny artykuł (full article) - plik PDF


Tomasz Browarek
Wydział Politologii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Plac Litewski 3, 20-080 Lublin, tbrowarek@wp.pl

Streszczenie. W okresie wysiedleń Niemców z Polski, tj. w latach 1945-1949, władze polskie były przeciwne wszelkiej działalności kulturalnej tej ludności. Zmiany w tej polityce nastąpiły z początkiem lat pięćdziesiątych. Wówczas to kwestie te pojawiły się w uchwałach KC PZPR i Prezydium Rządu. Bardzo istotne dla życia kulturalnego ludności niemieckiej było powstanie w drugiej połowie 1950 r. sieci szkół niemieckich, przy których zaczęły powstawać amatorskie zespoły artystyczne i biblioteki. Poza szkołami, działalność kulturalna tej ludności rozwijała się w latach 1950-1956 głównie w domach kultury oraz w związkach zawodowych. Następne lata przyniosły redukcję życia kulturalnego Niemców w Polsce, czego powodem były ich masowe wyjazdy w ramach akcji łączenia rodzin. Z początkiem lat sześćdziesiątych zanikła działalność kulturalna ludności niemieckiej. Odrodzenie nastąpiło dopiero po przemianach politycznych w 1989 r.
Słowa kluczowe: Niemcy w Polsce, mniejszości narodowe w Polsce, działalność kulturalna, polityka narodowościowa

Summary. During the displacement of the German population in Poland in 1945-1949, the Polish authorities opposed to its all cultural activities. The changes in the politics were introduced at the beginning of the 1950s. These issues occured in the resolutions of the KC PZPR and the Government Presidium. The establishment of the German schools in the latter part of 1950 was significant for the cultural life of the German population. Some amateur artistic groups and libraries came into being there. Aside from the German schools, the cultural life of these inhabitants thrived mainly in culture centres and owing to trade unions' activities. The development of the activities fell on the years 1950-1956. The years to follow brought a reduction of the German cultural life in Poland what resulted in their massive leaving the country due to the family uniting action. The beginning of the 1960s was marked with the decline of cultural activities of the German population. It was not until the political changes in 1989 that its revival happened.
Key words: Germans in Poland, ethnic minorities in Poland, cultural activities, nationalistic politics


O TUŁACTWIE INACZEJ. PRZYMUSOWE MIGRACJE ŻYDÓW W LATACH I WOJNY ŚWIATOWEJ JAKO CZYNNIK SPRZYJAJĽCY EMANCYPACJI - pełny artykuł (full article) - plik PDF

THE FORMATION OF THE VENEZUELAN STATE IN XIX CENTURY - BETWEEN CENTRALISM AND FEDERALISM - pełny artykuł (full article) - plik PDF


Konrad Zieliński
Zakład Badań Etnicznych, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Plac Litewski 3, 20-080 Lublin, zielinski_2001@yahoo.com

Streszczenie. Maurycy Paléologue, ostatni ambasador Francji w carskiej Rosji pisał, że dla polskich i litewskich Żydów pierwsze miesiące Wielkiej Wojny były jednym z najtrudniejszych i najcięższych doświadczeń, jakich kiedykolwiek zaznali: "Setki tysięcy musiało opuścić swe miejsca osiedlenia (...). Prawie wszędzie wypędzenia były poprzedzone zniszczeniami sklepów, synagog i mieszka...". Jednakże, migracje wojenne nie oznaczały tylko katastrofy: był to katalizator laicyzacji społeczności żydowskiej lub przynajmniej najbardziej aktywnej i mobilnej jej części, i emancypacji spod długo niepodzielnych wpływów sfer ortodoksyjnych i nie-żydowskiej dominacji. Dzięki nowo przybyłym okres ten zaznaczył się zauważalnym podniesieniem intensywności życia społecznego i politycznego polskiego żydostwa, włączywszy w to solidarność społeczną i wzrost świadomości narodowej. Wojna zmieniła pozycję i autorytet rabinów. Jakkolwiek nie możemy generalizować, jedna rzecz jest pewna: pozycja rabina, cadyka czy zamożnego kupca została poważnie zachwiana. Wiele kobiet żydowskich stanęło twarzą w twarz z trudną sytuacją: pozbawione opieki mężów i ojców stały się głównymi żywicielami rodziny. Niektóre zaczęły udzielać się w komitetach dobroczynnych czy nawet w organizacjach politycznych. Emancypacja części społeczeństwa żydowskiego, rozpoczęta już w połowie XIX w., stała się faktem, a fenomen ten polegał na zaprzestaniu kurczowego trzymania się "starego" i sięgnięciu po "nowe". Słowa kluczowe: zmiany, katastrofa, emancypacja, Żydzi, migracje, nowo przybyli, uchodźcy, laicyzacja, tradycja, wojna

Summary. Maurice Paléologue, the last Ambassador of France in tsarist Russia, has written that for the Polish and Lithuanian Jews the first months of the Great War were one of the most difficult and hard experiences that ever befell them: "Hundreds of thousands had to leave their places of dwelling (...). Almost everywhere the exile was preceded by destruction of shops, synagogues and flats". However, the war migrations meant not the only disaster: it was a catalyst of secularization of the Jewish community or at least the most active and mobile part of it, and its emancipation from under the long steadfast influence of the orthodox spheres and non-Jewish domination. Thanks to newcomers this period marked a noticeable rise in the intensity of social and political life of the Polish Jewry, including social solidarity and development of national consciousness. The war changed the position and authority of rabbis. Although we cannot generalize, one thing is certain: the rabbi's, tsaddik's or wealthy merchant's position in a town was seriously shaken. Many Jewish women faced a very difficult situation: without husbands or fathers became the main breadwinner. Some women became active in charity committees or even political organizations. Emancipation of part of the Jewish population, begun already in the middle of the 19th century, became a fact, and the phenomenon consisted in ceasing to hold to the 'old' and reaching for the 'new'.
Key words: changes, disaster, emancipation, Jewish people, migrations, newcomers, refugees, secularization, tradition, war


ŚMIERĆ. POSZUKIWANIE ZNACZENIA W KONTEKSTACH KULTUROWYCH, SPOŁECZNYCH I POLITYCZNYCH pełny artykuł (full article) - plik PDF

DEATH. THE SEARCH FOR MEANING IN CULTURAL, SOCIAL AND POLITICAL CONTEXTS - pełny artykuł (full article) - plik PDF


Agnieszka Kaczmarek
Instytut Kulturoznawstwa, Uniwersytet Adama Mickiewicza,
ul. Szamarzewskiego 89a, 60-568 Poznań, agludwika@wp.pl

Streszczenie. Artykuł obejmuje prowadzoną na gruncie społeczeństwa zachodniego debatę pomiędzy liberalizmem a filozofią komunitarną. Te dwa odmienne względem siebie modele życia społecznego - holistyczny i atomistyczny - wiążą się sposobami afirmacji podmiotowości oraz tożsamości. Obie postawy w inny sposób odnoszą się do doświadczenia umierania i śmierci traktowanych przez Karla Jaspersa jako doświadczenia graniczne. W ramach myślenia wspólnotowego komunitaryzm wykraczając poza jednostkowy egoizm dostrzega w procesie "oswajania śmierci" tak realizację wspólnego dobra, jak i traktowanie go jako zindywidualizowany proces. Perspektywa liberalna natomiast reprezentuje postawę traktującą ludzkie istnienie, w tym także śmierć, w kategoriach raczej ekonomii, a nie etyki. Prezentowane są nowe postawy wobec śmierci i umierania, obecne na gruncie tej dialektycznej perspektywy widocznej we współczesnych czasach, określanych przez Charlesa Taylora jako zeświecczone (A Secular Age). Rodzi to kolejne pytania o stosunek do śmierci we współczesnym świecie. Dostrzegamy, że obok refleksji historycznej (Philippe Aries), pojawiły się nowe praktyki (np. hospicja) i nowe dyskursy (Société de Thanatologie). Można przyjąć, iż współczesny stosunek do śmierci ma przynajmniej trzy oblicza. Pierwsza indyferentna postawa, traktująca śmierć jako unicestwienie i negatywność, typowa jest raczej dla społeczeństwa o charakterze liberalnym. Druga ma kontekst teologiczny, scalający umieranie z perspektywą wieczności, o której myśl ma ukierunkować ludzkie doczesne życie. Natomiast trzecia obejmuje działania oswajające śmierć - ruchy hospicyjne, nie zawsze związane z określonym dyskursem religijnym, jednak przywracające śmierci jej społeczną akceptację i odrzucające kategorię nieprzyzwoitości cierpienia i choroby, a jednocześnie afirmujące życie wspólnotowe jako główne źródło doświadczeń. Intencją artykułu jest odpowiedzenie - z perspektywy antropologicznej oraz filozoficznej na pytania: w jaki sposób współczesność traktuje śmierć, jak tworzy się jej wizerunek i jakie są jej konteksty kulturowe, społeczne i polityczne. Słowa kluczowe: liberalizm, komunitaryzm, umieranie, śmierć, nowoczesność, etyka, religia, tożsamość, induwidualizm

Summary. The aim of article is to describe a debate between liberal and communitarian philosophy which is present in West contemporary society. They are two different models of life: holistic and atomistic. Both represent different approach towards death. The communitarian way breaks egoistic attitude and treats death as individual process. The liberal perspective describes death in economy categories but not ethic. The article describes in order to understand the new approaches towards death and dying in contemporary times described as a secular age by Charles Taylor. My intention would be to analyze the role death plays in the life of a modern individual and modern society which both strongly affirm individualism and self-fulfillment. I wonder how a modern individual treats dying. Hence, a question arises: What is the attitude to death nowadays? We can see that besides the historical reflection (Philippe Aries, Vladimir Jankélélvitch) our century witnesses new practices (e.g. hospices) or new discourses (Société de Thanatologie). It can be assumed that there are three aspects of contemporary approach to death: The first attitude is characterized by indifference, treating death as annihilation and negativity - typical in liberal society. The second aspect is theological, and it combines dying with the perspective of eternity which, when contemplated on, should direct human earthly life. The third aspects encompasses all actions whose purpose is to get accustomed to it - through involvement in hospices, for example. These actions do not always have a religious underpinning, yet they restore to death its social acceptance and at the same time reject the category of inappropriateness attributed to pain and illness. This life practice affirms communitarian need of community and threats it as main sources of experiences. The intention of article is to answer the question - from the anthropological and philosophical point of view - how in the post-modern times people speak about death and treat it, how its image is formed and how are cultural, political and social contexts.
Key words: liberalism, communitarism, dying, death, modernity, ethic, religion, identity, individualism