|
Lwów - Lublin
Na początku 1992 roku po raz pierwszy podpisano umowę o współpracy naukowej pomiędzy Instytutem Mikrobiologii (obecnie Mikrobiologii i Biotechnologii) UMCS w Lublinie i Instytutem Rolnictwa i Biologii Zwierząt Ukraińskiej Akademii Nauk Rolniczych w Obroszynie w województwie lwowskim. Umowa przewidywała wspólne badania nad selekcją wysoce aktywnych szczepów bakterii brodawkowych, które w symbiozie z roślinami motylkowatymi wiążą wolny azot atmosferyczny.
* * *
Współpraca pomiędzy naszymi ośrodkami wcześniej była koordynowana przez Instytut Mikrobiologii Rolniczej w Sankt Peterburgu w ramach międzynarodowego programu Interbioazot. Współpraca ta miała jednak charakter bardzo ogólny: nie przewidywała konkretnych badań nad ściśle sprecyzowanymi problemami.
Dopiero w 1992 roku powstały warunki do nawiązania bezpośredniej już współpracy pomiędzy uczonymi lubelskimi i lwowskimi. Prof. Zbigniew Lorkiewicz, kierownik Zakładu Mikrobiologii Ogólnej UMCS opracował wówczas szczegółowy program wspólnych badań naszych ośrodków.
Za prowadzeniem wspólnych badań przemawiały m.in. podobieństwa warunków glebowo-klimatycznych regionu lwowskiego i Lubelszczyzny, kierunki działalności gospodarczej w tych regionach, potrzeba wprowadzenia do praktyki rolniczej energooszczędnych i ekologicznie czystych technologii upraw roślin.
W planowaniu wspólnych inicjatyw badawczych uwzględniono oczywiście możliwości naukowe, techniczne i finansowe obu stron.
Od 1989 roku Laboratorium Selekcji Roślin Motylkowatych Instytutu Rolnictwa i Biologii Zwierząt w Obroszynie pod Lwowem, kierowane przez dr. Mychajła Gałana, koncentrowało swoje wysiłki na selekcji najważniejszych kultur motylkowatych (wyka, bobik, łubin) regionu lwowskiego; za najistotniejszy wskaźnik przyjęto zdolność rośliny do wiązania azotu atmosferycznego.
Z uwagi na to, że drugi symbiont układu roślina - bakteria, bakteria Rhizobium, także podlega selekcji względem tego wskaźnika, należy prowadzić jej koordynowaną selekcję w stosunku do odmiany rośliny motylkowatej.
Biorąc pod uwagę osiągnięcia Zakładu Mikrobiologii Ogólnej w dziedzinie badań bakterii Rhizobium oraz selekcji szczepów bakteryjnych, w Obroszynie skierowaliśmy swoje wysiłki na selekcję nowych, wysoce aktywnych szczepów Rhizobium, które byłyby wysoce komplementarne do uprawianych w naszych regionach odmian roślin motylkowatych oraz odmian nowo wyselekcjonowanych. W badaniach uwzględniano ekologiczną specyfikę symbiontów: roślin motylkowatych i endogennej mikroflory rhizobialnej obu regionów. Wyselekcjonowano szereg nowych, wysoko konkurencyjnych i bardzo aktywnych szczepów Rhizobium (N24, H32, H42, B18, 67, N7), które tworzyły efektywną symbiozę z już uprawianymi oraz nowo wyselekcjonowanymi odmianami roślin motylkowatych.
* * *
Dzięki grantom UMCS i Fundacji Popierania Nauki im. Kasa J. Mianowskiego obecne nasze prace koncentrują się na badaniach konkurencji szczepów Rhizobium.
Badania te są szczególnie istotne, bowiem używane do produkcji inokulantów szczepy Rhizobium często nie dają pożądanych efektów w postaci zwiększenia plonów. Główną przyczyną tych niepowodzeń jest eliminacja bakterii szczepionkowych przez konkurencyjne, często mało efektywne w wiązaniu wolnego azotu atmosferycznego, endogenne rhizobialne szczepy glebowe.
Stwierdziliśmy, że zastosowanie w praktyce nowych, wysoko aktywnych szczepów bakterii bez określenia ich kompetycji (konkurencyjności) jest mało skuteczne albo wręcz w ogóle nieskuteczne. Udało się nam jednak uzyskać szereg szczepów Rhizobium posiadających wysoką aktywność wiązania azotu atmosferycznego i zarazem wysoką konkurencyjność.
Dzięki współpracy naszych ośrodków, dla nowo wyselekcjonowanych w Instytucie Rolnictwa i Biologii Zwierząt odmian wyki ozimej otrzymano wysokokomplementarne szczepy Rhizobium, które są wykorzystywane do produkcji inokulantów na Ukrainie i w Polsce.
Oprócz działań związanych z praktycznym zastosowaniem wyników wspólnych prac naukowych prowadzimy też razem badania teoretyczne o charakterze podstawowym, dotyczące mechanizmu konkurencyjności szczepów Rhizobium. Wykorzystujemy najnowsze metody genetycznego znakowania szczepów bakteryjnych (gus+szczepy). Ustalamy rolę hup-funkcji w układzie symbiotycznym, szczególnie rolę hup+szczepów (mówiąc w uproszczeniu: szczepów bakteryjnych oszczędnie gospodarujących energią roślin) w plonowaniu roślin; inokulacja takimi szczepami często prowadzi do zwiększenia plonów i zawartości białka w nasionach.
Naszą współpracą kieruje i koordynuje prof. Zbigniew Lorkiewicz, aktywnie w niej uczestniczą m.in. dr Mychajło Gałan, dr Nina Lisowa, dr Edyta Kowalczuk, mgr Aleksandra Melke. Znaczną pomoc otrzymujemy od kierownika Zakładu Mikrobiologii Ogólnej UMCS prof. Ryszarda Russy oraz pracowników tego Zakładu. Mam tu okazję wszystkim im podziękować i złożyć najlepsze życzenia.
* * *
Wraz z powstaniem lubelskiego oddziału PAN, którego prezesem jest prof. Zbigniew Lorkiewicz, rozszerzyły się perspektywy naszej współpracy. Podpisano umowę pomiędzy Oddziałem PAN w Lublinie a Zachodnim Centrum Naukowym Narodowej Akademii Nauk Ukrainy, co stworzyło możliwość owocnej współpracy naszego instytutu także z Zakładem Gleboznawstwa UMCS, Zakładem Mikrobiologii Środowiskowej UMCS, Instytutem Agrofizyki PAN w Lublinie, IUNG w Puławach i innymi ośrodkami naukowymi w Lublinie. Ten nowy etap współpracy zapoczątkowała w listopadzie ubiegłego roku międzynarodowa konferencja w Lublinie na temat Sytuacji ekologicznej zachodniej Ukrainy i środkowo-wschodniej Polski.
Wyniki badań systematycznie przedstawiamy na konferencjach naukowych, krajowych i międzynarodowych oraz publikujemy wspólne prace w liczących się czasopismach.
Kilkuletnia współpraca naszych ośrodków wykazuje, że wykorzystując materialno-techniczną bazę i potencjał naukowy polskich i ukraińskich uczonych udaje się skutecznie i szybko rozwiązywać poważne problemy naukowe. A do takich na pewno należą kwestie związane z symbiotycznym wiązaniem azotu atmosferycznego.
Nina Lisowa
Dr Nina Lisowa pracuje w Instytucie Rolnictwa i Biologii Zwierząt Ukraińskiej Akademii Nauk Agrarnych w Obroszynie.
powrót do wydawnictwa 
|
