|
Eugeniusz Gąsior (1929 - 1993)
 Profesor Eugeniusz Gąsior urodził się 25 listopada 1929 roku w Podlesiu na Zamojszczyźnie. Po uzyskaniu t.z.w. "małej matury" w Radecznicy koło Zamościa, przeniósł się w 1946 roku do Lublina, gdzie kontynuował naukę w Liceum im. Hetmana Jana Zamoyskiego. Szkoła ta z tradycjami przedwojennymi cieszyła się bardzo dobrą opinią. Zebrało się w niej grono wybitnych pedagogów wśród których profesor Franciszek Szabelski rozbudził w nastolatku z Podlesia głębokie zainteresowania chemią. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości w roku 1948, absolwent Liceum popularnie zwanego "Zamojem", dostaje się bez problemów na studia chemiczne w Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej. Bezpośrednio po uzyskaniu dyplomu magistra chemii w roku 1952, E. Gąsior rozpoczął pracę naukowo-dydaktyczną w Katedrze Chemii Fizjologicznej Akademii Medycznej w Lublinie. Panująca w Zakładzie kierowanym przez prof. dr Janinę Opieńską-Blauth atmosfera pracy naukowej, ułatwia młodemu, ambitnemu i zdolnemu asystentowi podjęcie nowoczesnych, ogromnie interesujących a jednocześnie wyjątkowo trudnych badań dotyczących biosyntezy białka. Tej problematyce badawczej pozostał Profesor wierny do końca.
Pracę doktorską pod tytułem Aktywacja aminokwasów i peptydów u Mycobacterium phlei obronił przed Radą Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UMCS w grudniu 1960 roku. W niedługim czasie po uzyskaniu stopnia doktora, wyjechał na staż podoktorski do USA, w ramach stypendium z National Institute of Health. Pracował tam w Tufts University oraz Harvard Medical School w Bostonie w zespole prof. K. Moldave"a, światowej sławy specjalisty w badaniach funkcji enzymów uczestniczących w biosyntezie białka. Prof. Gąsior spotykał się z K. Moldave później jeszcze kilkakrotnie, przebywając w Stanach Zjednoczonych jako visiting professor na Uniwersytecie w Pittsburgu (1969/70) oraz na Uniwersytecie Kalifornijskim w Irvine (1977/78), gdzie kontynuował badania nad biosyntezą białka.
Stopień naukowy doktora habilitowanego uzyskał na Wydziale Lekarskim lubelskiej A.M. w marcu 1966 roku, na podstawie rozprawy zatytułowanej: Studia nad biosyntezą białka. Izolacja i oczyszczanie aminoacylo-tRNA transferaz z wątroby szczurzej i Escherichia coli. W tym samym roku otrzymał propozycję przejścia do samodzielnej pracy na etacie docenta w Zakładzie Mikrobiologii Ogólnej UMCS, kierowanym przez Prof. dr Zbigniewa Lorkiewicza. Tu w ramach Zakładu organizował Pracownię Chemii Bakteryjnej, która szybko została przekształcona w Zakład Biologii Molekularnej. Eugeniusz Gąsior został jej kierownikiem. Pamiętamy ogromny entuzjazm i zapał do pracy naszego Szefa, który udzielał się nam wszystkim. Jego wiedza, umiejętność obcowania z ludźmi i ojcowska wręcz troska o młodych współpracowników, owocowały publikacjami w renomowanych czasopismach zagranicznych. Nasze prace zaczęły być cytowane przez wybitnych specjalistów co przysparzało nam satysfakcji i dopingowało do dalszej pracy. Dzięki temu, w bardzo krótkim okresie czasu odbyły się promocje pierwszych doktorów. Wybitny dorobek naukowy i dydaktyczny owocował uzyskaniem przez Eugeniusza Gąsiora kolejnych tytułów naukowych: profesora nadzwyczajnego w roku 1973 oraz profesora zwyczajnego w roku 1980. Kulminacyjnym momentem w karierze naukowej Profesora E. Gąsiora był Jego wybór w roku 1991 na Członka Korespondenta Wydziału Nauk Biologicznych Polskiej Akademii Nauk. Obok Profesorów Zbigniewa Lorkiewicza oraz Bohdana Rodkiewicza, Prof. Eugeniusz Gąsior był kolejnym członkiem PAN z Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UMCS. Niezmiernie rzadko zdarza się by trzej uczeni z tego samego Wydziału dostąpili najwyższego zaszczytu naukowego w Kraju.
Profesor był zawsze propagatorem badań podstawowych. Tematyka badawcza, której się poświęcił wiązała się głównie z biosyntezą białka . Dotyczyła ona przede wszystkim poznania mechanizmu inicjacji i elongacji łańcucha polipeptydowego a także charakterystyki czynników białkowych zaangażowanych w tym procesie. Wyniki badań Profesora nad czynnikami elongacyjnymi EF1 i EF2 uzyskane jeszcze w latach 70-tych trwale zapisały się w światowym piśmiennictwie naukowym.
Ulubionym modelem badawczym Profesora były drożdże Saccharomyces cerevisiae. Organizm ten, który zyskał sobie ostatnio miano " E.coli eukariontów", okazał się bardzo wdzięczny w rękach Profesora. To właśnie Jemu jako pierwszemu udało się opracować układ biosyntezy białek drożdży poza komórką, który w różnych modyfikacjach jest stosowany w wielu laboratoriach badawczych oraz programach kształcenia studentów na świecie.
Wiele miejsca w prowadzonych przez siebie badaniach poświęcił prof. Gąsior fosforylacyjnej modyfikacji białek aparatu translacyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem białek rybosomowych. I w tym przypadku intuicja badawcza Profesora okazała się trafna, gdyż ta problematyka znalazła się w centrum zainteresowań naukowych na świecie. Świadczy o tym między innymi przyznanie naukowcom amerykańskim E.G. Krebsowi i E. Fischerowi w 1992 roku Nagrody Nobla właśnie w tej dziedzinie. Okazało się, że fosforylacja białek leży u podstaw regulacji większości procesów fizjologicznych organizmów pro- i eukariotycznych. Rozpoczęte przez Profesora badania, kontynuowane obecnie przez zespoły badawcze jego uczniów, skupiają się nad charakterystyką kinaz białkowych drożdży takich jak CKI, CKII, PK60S, PKA i innych . Dotyczą one również analizy poziomu fosforylacji białek rybosomowych in vivo podczas wzrostu i różnicowania komórek drożdży oraz w warunkach stresowych. Należy tutaj podkreślić, że zaczynając od podstaw bez doświadczonej kadry naukowo-badawczej i zaplecza aparaturowego, potrafił Profesor w krótkim czasie zorganizować silny ośrodek biologii molekularnej. To właśnie w Lublinie co kilka lat odbywają się krajowe konferencje pod stałym tytułem: " Regulacyjne aspekty fosforylacji białek". Realizacja ambitnych planów badawczych Zakładu Biologii Molekularnej UMCS była możliwa dzięki nawiązaniu przez Profesora szerokiej współpracy z ośrodkami zagranicznymi, w których odbywaliśmy nasze staże naukowe. Należy tu wymienić długoletnie kontakty z Uniwersytetami: Teksaskim w Austin, Kalifornijskim w Riverside, w Glasgow, w Padwie z Instytutem Friedricha-Mischera w Bazylei, Instytutem Chemii Uniwersytetu w Kyoto, Instytutem Genetyki Człowieka Uniwersytetu w Hamburgu/Saar oraz Centrum Biologii Molekularnej Uniwersytetu w Madrycie.
Działalność organizacyjna Prof. E.Gąsiora była wyjątkowo bogata. W latach 1970-1977 pełnił On funkcję Dyrektora Instytutu Mikrobiologii i Biochemii a później Instytutu Mikrobiologii. W roku 1980 , kiedy po latach przerwy, Władze Uczelniane zostały znowu wybierane przez społeczność akademicką, Prof. Gąsior został Prorektorem d.s. Nauki i Badań Naukowych w ekipie Rektora UMCS - Prof. Tadeusza Baszyńskiego. Niestety, po kilku miesiącach kadencja została przerwana po wprowadzeniu stanu wojennego w roku 1981. Władze Uczelni zostały zmuszone do dymisji. W roku 1984 Prof. E. Gąsior zostaje wybrany Dziekanem Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UMCS na kadencję 1984-1987. Jego talent organizatorski, bezkonfliktowe kierowanie Wydziałem w trudnym dla Uczelni okresie sprawiły, że zwolenników miał On nie tylko na Wydziale ale również w całym Uniwersytecie oraz poza Uczelnią. Wyrazem uznania i poparcia społeczności akademickiej było powierzenie Profesorowi obowiązków Rektora na kadencję 1990-1993.
Z wielką energią i oddaniem zaangażował się Profesor w prace organizacyjne na Uczelni. Za Jego kadencji został uchwalony przez Senat akademicki Statut UMCS. Przeprowadził reformę administracji uniwersyteckiej, kierował pracami nad unowocześnieniem systemu dydaktycznego, rozszerzał współpracę UMCS z Uczelniami zagranicznymi. Pilnie śledził postępy prac nad adaptacją budynków na terenach wojskowych, budową Gmachu Biotechnologii oraz rozbudową Biblioteki Uniwersyteckiej. Swoim działaniem na rzecz Uczelni i środowiska zaskarbił sobie jeszcze większy szacunek i przychylność społeczności akademickiej, która w 1993 roku na kilka miesięcy przed niespodziewaną śmiercią wybrała Go ponownie Rektorem na następną kadencję.
Nie stronił Profesor od działalności polityczno-społecznej. Na przełomie lat 80-tych i 90-tych, zaangażował się On na krótko w działalność polityczną, która dotyczyła rozwoju ruchu ludowego. Był to pewnego rodzaju powrót do lat młodości, kiedy należał do młodzieżowej organizacji "Wici" a potem do mikołajczykowskiego PSL. Będąc na fali entuzjazmu rozpoczynających się przemian ustrojowych i gospodarczych, wstępuje Profesor Gąsior w szeregi reaktywowanego Polskiego Stronnictwa Ludowego, wierząc w jego odrodzenie się na zasadach etosu dawnych organizacji ruchu ludowego. Na początku 1990 roku przyjmuje z oporami funkcję Prezesa Zarządu Miejskiego (Lublina) PSL. Po kilku miesiącach rezygnuje jednak najpierw z funkcji Prezesa a następnie z członkostwa w PSL.
Aktywność organizacyjna Prof. E. Gąsiora nie ograniczała się do pełnienia wymienionych wyżej funkcji. Potrafił On godzić róznorodne obowiązki. Pełnił funkcję Przewodniczącego w Lubelskim Oddziale Polskiego Towarzystwa Biochemicznego oraz w Wydziale II Nauk Przyrodniczych Lubelskiego Towarzystwa Naukowego. Był członkiem Rady Redakcyjnej Postępów Biochemii oraz Acta Biochimica Polonica. Uczestniczył w pracach Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej i Radzie Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Był członkiem Rady Naukowej Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN oraz Komitetu Biochemii i Biofizyki PAN.
Na słowa uznania zasługują osiągnięcia Profesora w dziedzinie kształcenia studentów i młodej kadry naukowej. W sumie wypromował On siedmiu doktorów, z których pięć osób uzyskało stopień naukowy doktora habilitowanego i dwie tytuł naukowy profesora. Profesor był świetnym dydaktykiem i wychowawcą. Troszczył się o rozwój i doskonalenie programów nauczania w zakresie biochemii i biologii molekularnej. Z roku na rok uaktualniał swoje wykłady wprowadzając do nich najnowsze odkrycia i nowinki naukowe. Swoją szeroką wiedzą chętnie dzielił się z innymi. Miał zdolność mówienia o rzeczach trudnych prostym i zrozumiałym językiem. Uważany był za jednego z najlepszych wykładowców na Wydziale. Miał bardzo dobry kontakt ze studentami. Każdego umiał wysłuchać, starał się pomóc. Był oparciem w dobrych i złych chwilach. Za swoją działalność naukową, dydaktyczną i wychowawczą został odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz innymi odznaczeniami państwowymi i regionalnymi.
Zostało po Profesorze wiele: trwałe miejsce w biologii molekularnej, uznanie świata nauki, szereg odkryć naukowych. Pozostała także jego szkoła a więc rzesze studentów i wielu wychowanków, którzy kontynuując Jego myśl twórczą, kierują własnymi zespołami badawczymi i znacząco zaistnieli w świecie nauki.
Pozostanie w naszej pamięci jako nieprzeciętny uczony, nieprzeciętny organizator i dobry człowiek. W dowód pamięci dla zasług Profesora Gmach Biotechnologii Wydziału BiNoZ został nazwany Jego imieniem w październiku 1998 roku.
Nikodem Grankowski, Teresa Jakubowicz
powrót do wydawnictwa 
|
