|
Tadeusz Krwawicz (1910-1988)
 "Przywrócić wzrok człowiekowi, nie pozwolić, by do końca swoich dni pozostał niewidomy, to nie tylko sprawa humanizmu, ale wyraz najwyższej cywilizacji społeczeństwa". T. Krwawicz
Uznany za jednego z najwybitniejszych twórców postępu okulistyki w naszym stuleciu. Jego osiągnięcia porównywano do największych odkryć w dziedzinie chirurgii okulistycznej, zaliczając je, obok irydektomii von Graeffego w chirurgii jaskry i zamykania przedarć siatkówki Gonina, do trzech milowych kroków, które przesądziły o postępie leczenia operacyjnego chorób oczu w ostatnich stu latach. Jednocześnie, był lekarzem-humanistą, człowiekiem o wszechstronnych zainteresowaniach, pełnym twórczej inicjatywy i wykorzystującym ją w każdej dziedzinie życia.
Tadeusz Jan Krwawicz urodził się 15 stycznia 1910 roku, jak sam pisał, w samym sercu Lwowa, na Cytadeli, przy ul. Wronowskich, syn Jana, rusznikarza armii austriackiej, i Michaliny z Jasińskich. Jednak dzieciństwo spędził już w Niżniowie k. Stanisławowa, dokąd w 1913 roku przenieśli się rodzice, gdyż ojciec kończąc zawodową służbę wojskową, objął posadę drogomistrza i kierownika eksploatacji miejscowego kamieniołomu.
Później mieszkał w Kałuszu, gdzie w 1929 roku ukończył gimnazjum neoklasyczne. Chcąc spełnić oczekiwania rodziców i kontynuując rodzinną tradycję, by zdobyć tytuł inżyniera górnika, postanowił studiować w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Wymagało to dużego wysiłku, gdyż musiał dodatkowo dokształcać się z zakresu fizyki i matematyki, a jednocześnie pracować na punkty w kopalni. Jednak już pierwszy rok studiów wykazał , że Jego marzenia i zainteresowania zmierzają w innym kierunku. Pracując jako prefekt w Bursie Rzemieślniczo-Rękodzielniczej i przyjaźniąc się ze studentami medycyny, jak również słuchając wykładów prof. Janickiego z higieny, poczuł istne zafascynowanie medycyną. Pozostał jeszcze problem powiedzenia o tym rodzicom, a przede wszystkim ojcu. Jednak ten, zawsze wierząc w życiową mądrość syna i najprawdopodobniej, nie chcąc Mu robić przykrości, doradził zmianę kierunku studiów. Tak oto, dzięki wsparciu ojca, w 1932 roku rozpoczął studia medyczne w Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. 18 marca 1938 roku uzyskał dyplom lekarza, a rok później, na podstawie pracy O właściwościach koloidopeptycznych komórek rogówki, stopień doktora medycyny. Po początkowym, krótkim okresie pracy w Zakładzie Histologii, pod kierunkiem profesora Bolesława Jałowego, został asystentem w Klinice Okulistycznej, kierowanej przez profesora Adama Bednarskiego. Pomimo wcześniejszych marzeń o pracy na chirurgii i wątpliwości przed podjęciem pracy na Okulistyce, tej właśnie gałęzi medycyny poświęcił się bez reszty.
W czasie drugiej wojny światowej nie zrezygnował z pracy w Klinice, niósł pomoc chorym i rannym, których nie brakowało w okresie przewalających się frontów oraz niezliczonych nalotów na miasto.
Niestety, w tym czasie zginęli najbliżsi nauczyciele, a zarazem przyjaciele Tadeusza Krwawicza; zmarł profesor Bednarski, w lipcu 1941 roku, wraz z innymi profesorami i docentami UJK, został rozstrzelany bezpośredni zwierzchnik T. Krwawicza, docent Grzędzielski, zaś profesora Jałowego, zabito na jednej z ulic Lwowa.
W 1944 roku powołano Go w szeregi II Armii Wojska Polskiego, początkowo otrzymał przydział do VII Szpitala Garnizonowego w Lublinie, później objął kierownictwo oddziału okulistyki nowo utworzonego w tym mieście II Szpitala Okręgowego. Tak rozpoczął się, niezwykle twórczy i nadzwyczaj trwały, związek Profesora z miastem nad Bystrzycą.
Po wojnie został zdemobilizowany w stopniu majora i jako były pracownik UJK, rozpoczął pracę w nowo tworzonym Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej, jednocześnie przystąpił do organizowania oddziału okulistyki dziecięcej w Szpitalu Dzieciątka Jezus. Po okresie niepowodzeń w zorganizowaniu przez profesora Abramowicza i docenta Jasińskiego, na bazie oddziału okulistycznego, kliniki uniwersyteckiej, w 1948 roku Rada Wydziału Lekarskiego powierzyła adiunktowi Krwawiczowi kierownictwo nieistniejącej jeszcze Kliniki.
Z właściwą sobie energią, natychmiast przystąpił do realizacji tego zamierzenia, i wkrótce, w zaadoptowanym do tego celu domu mieszkalnym powstała klinika, gdzie do 1954 roku prowadzono działalność lekarską, naukową i dydaktyczną.
W tym samym roku udało się odremontować XIX-wieczny pałacyk przy ul. Chmielnej i to właśnie tam, umieszczono Klinikę.
Prowadzone w niej badania dotyczyły przede wszystkim problemów z zakresu immunologii, histologii, histochemii i biochemii tkanek oka, głównie rogówki oraz chirurgii doświadczalnej. To właśnie patologia rogówki, od początku działalności naukowej, interesowała Go przede wszystkim. W swych badaniach wykazał, że komórki warstwy właściwej rogówki można zaliczyć do układu czynnej mezenchymy. Pozwoliło to ustalić mechanizmy, jakie towarzyszą gojeniu rogówki po zranieniach oraz opracować metodę oczyszczania jej owrzodzeń przy użyciu enzymów proteolitycznych.
Jego kariera naukowa przebiegała niezwykle szybko. Już w 1949 roku, na podstawie rozprawy Immunologiczne właściwości oka, habilitował się w Akademii Medycznej w Gdańsku. W trzy lata później (1951), został profesorem nadzwyczajnym, a po sześciu następnych latach (1957), profesorem zwyczajnym.
Jako jeden z pierwszych naukowców w Polsce, zajął się keratoplastyką i plastycznymi opeacjami rogówki w celu wyrównania wad refrakcji
Jednak, dopiero dalsze osiągnięcia, wprowadzenie do praktyki okulistycznej kriochirurgii i krioterapii, stanowiły prawdziwy rewolucyjny przełom naukowy.
Nowa metoda operacji zaćmy, wzbudziła ogromne zainteresowanie na całym świecie. Początkowo, w niektórych krajach, jak chociażby w Anglii, czy Stanach Zjednoczonych, do nowej metody Krwawicza podchodzono z dużym niedowierzaniem, ale ostatecznie krioekstrakcja zaćmy stała się operacją rutynową i taką pozostała przez wiele lat. Szybko również zaczęto wykorzystywać krioterapię w wirusowych schorzeniach oka, w jaskrze, schorzeniach nowotworowych. Zastosowano kriopeksję odwarstwienia siatkówki.
Wraz z rozprzestrzenieniem się nowych metod, rosło znaczenie Profesora w świecie lekarskim. Był zapraszany do uczestniczenia w różnego rodzaju zjazdach i sympozjach na całym świecie. Do współpracy z Nim dążyły niemal wszystkie znaczące ośrodki okulistyczne. Jeździł, wygłaszając wykłady i zachęcając do stosowania stosunkowo prostych , a niezwykle efektywnych metod. Poznał i zaprzyjaźnił się z czołowymi okulistami Europy i Ameryki. Jego prace były cytowane w dziesiątkach publikacji naukowych i podręczników. Został uznany jednym z najwybitniejszych na świecie autorytetów w dziedzinie okulistyki
Jego ogromne dokonania w tej dziedzinie, doprowadziły do nadania Mu niezliczonej ilości odznaczeń, tytułów i funkcji.
W 1966 roku, podczas kongresu na Florydzie, wybrano Go pierwszym prezesem Międzynarodowego Towarzystwa Kriooftalmologii. Aktywnie działał w wielu krajowych i zagranicznych towarzystwach naukowych. Od 1946 roku, był członkiem Lubelskiego Towarzystwa Lekarskiego, gdzie pełnił obowiązki wiceprezesa (1948-1950) i prezesa (1950-1951). Należał również do Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, które, dzięki Jego staraniom, uzyskało nową siedzibę. W LTN pełnił funkcje: sekretarza generalnego (1958-1961), wiceprezesa (1962-1968) i prezesa (1966-1987). Był wiceprezesem (1964-1967) i prezesem (1967-1968) Polskiego Towarzystwa Okulistycznego. Był członkiem licznych międzynarodowych i zagranicznych towarzystw naukowych, m.in. Międzynarodowego Stowarzyszenia Kriookulistyki (1966-1970, jako pierwszy prezes), Amerykańskiego Instytutu Barraquera (1970), Niemieckiej Akademii Nauk Przyrodniczych Leopoldina (1972), Narodowego Instytutu Badań Okulistycznych w Wenezueli (1976), Polskiego Stowarzyszenia Lekarskiego USA, Towarzystw Okulistycznych: Brytyjskiego, Bułgarskiego, Francuskiego i Węgierskiego. Godność członka honorowego wręczyły Mu m.in.: Instytut Barraquera w Ameryce, Towarzystwo Chirurgów Okulistów (Society for Eye Surgeons), Wszechrosyjskie, Czechosłowackie, Węgierskie, Bułgarskie czy Wschodnioniemieckie Towarzystwo Okulistyczne.
Otrzymał wiele nagród i odznaczeń: Nagrodę I stopnia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej (1964), Nagrodę Państwowa I stopnia (1966), Nagrodę Fundacji im. Jurzykowskiego, Nowy Jork (1967), Nagrodę Specjalną Międzynarodowego Towarzystwa Kriochirurgii (1968), Nagrodę im. Th. Axenfelda (1972), Światową Nagrodę Nessim Habif Uniw. W Genewie (1974) oraz Złoty Krzyż Zasługi (1954), Order Sztandaru Pracy I kl. (1966), Krzyż Kawalerski (1966) i Krzyż Komandorski (1968) Orderu Odrodzenia Polski, a także liczne medale za zasługi lekarskie i pedagogiczne.
Dwukrotne otrzymał godność doktora honoris causa: w 1975 roku - w Akademii Medycznej w Lublinie, i w 1976 roku - w Uniwersytecie Medycznym im. Semmelweisa w Budapeszcie
Był redaktorem naczelnym Postępów Okulistyki, współpracował m. in. z Annales UMCS , Journal of Cryosurgery, Journal of Experimental and Clinical Ophtalmology. Szereg Jego publikacji ukazało się też w takich pismach jak: British Journal of Ophtalmology, American Journal of Ophtalmology, Keratoplasty, Klinika Oczna, Polski Tygodnik Lekarski.
Opublikował łącznie 194 prace naukowo-badawcze.
Miał również wielkie osiągnięcia dydaktyczne. Kierując przez 34 lata Katedrą i Kliniką, wykształcił ogromną liczbę okulistów, z których wielu objęło ordynatury oddziałów okulistycznych. 28 Jego uczniów uzyskało stopień doktora, a 8, stopień doktora habilitowanego (7 osób z tego grona posiada aktualnie tytuły profesorskie).
Nieustający zapał i energia, pozwoliły Mu stworzyć w Lublinie ośrodek okulistyczny o najwyższym poziomie, który dzięki Jego niezwykłym dokonaniom, osiągnął światową sławę. Od momentu utworzenia ośrodka, aż do przejścia na emeryturę (1980), nieprzerwanie pełnił funkcję kierownika Katedry i Kliniki Chorób Oczu (w 1972 roku jednostkę przemianowano na Katedrę i Klinikę Okulistyczną). Ciągle dążył do podniesienia jej standardu i zorganizowania nowoczesnych oddziałów (powstały m.in. oddziały: okulistyki zachowawczej, operacyjnej, mikrochirurgii, chirurgii zaćmy, chirurgii dziecięcej).
Ten wybitny naukowiec do ostatnich chwil uczestniczył w życiu środowiska lekarskiego, wykonując nieprzerwanie zawód lekarza i chirurga. Zmarł w następstwie ciężkiej choroby serca, 17 sierpnia 1988 roku. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Kazimierzu Dolnym. Na trwałe zapisał się w historii polskiej i światowej okulistyki.
19 marca 1993 roku odbyła się miła uroczystość nadania Katedrze Okulistyki Akademii Medycznej w Lublinie imienia Profesora Tadeusza Krwawicza i jednocześnie wręczenia profesorowi G.O.H. Naumannowi z Kliniki Okulistycznej w Erlangen, pierwszego Złotego Medalu Tadeusza Krwawicza, ufundowanego przez Fundację Jego imienia,
Uroczystość ta, chociaż częściowo zrekompensowała wszelkie przykrości, które, często nieświadomie, szczególnie w ostatnim okresie życia, wyrządzono Profesorowi.
Andrzej Wróbel
Na podstawie:
1. Archiwum AM w Lublinie, Teczka akt pracowniczych prof. Tadeusza Krwawicza, sygn. 21.
2. Gabinet Historii Zakładu Historii Nauk Medycznych AM w Lublinie, Dokumentacja prof. Tadeusza Krwawicza.
3. Szwarc-Krwawicz B., Materiały dotyczące życia, działalności naukowej i społecznej męża, prof. Tadeusza Krwawicza, udostępnione Zakładowi Historii Nauk Medycznych AM w Lublinie.
4. Żygulska-Mach H., Tadeusz Krwawicz (1910-1988), (w:) Nauka Polska, nr 2, 1991, s. 173 - 178.
5. Krwawicz T., Fragmenty autobiografii, (w cyklu:) Portrety. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, nr 2, 1996, s. 274-314.
6. Domański C. W., Krwawicz Tadeusz Jan, (w:) Słownik biograficzny miasta Lublina, pod red. T. Radzika, J. Skarbka i A. A. Witusika, tom I, UMCS Lublin, 1993, s. 146-148
7. Kronika Akademii Medycznej, Tadeusz Krwawicz, (w cyklu:) Wspomnienia pośmiertne, Lublin, 1989, s. 74-76.
8. Biogramy uczonych polskich, cz. VI: Nauki medyczne, zeszyt 1, Krwawicz Tadeusz Jan, oprac. A. Śródka, Wydawnictwo PAN, 1990, s. 341-345.
9. Dzień Profesora Krwawicza, (w:) Medicus, nr 5 (28), Lublin, 1993, s. 10, 12.
powrót do wydawnictwa 
|
