TEKA
Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego VI/2009.
Commission of Protection and Formation of the Natural Environment

Strona redakcyjna - editorial page - plik PDF

SPIS TREŚCI - pełny artykuł (full article) - plik PDF



PHYSICOCHEMICAL PROPERTIES OF SELECTED DRAINAGE DITCHES IN POLESIE NATIONAL PARK - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Barbara Banach, Krzysztof Czernaś, Agnieszka Szczurowska
Department of General Ecology, University of Life Sciences in Lublin,
Akademicka str. 15, 20-950 Lublin, barbara.banach@up.lublin.pl

Summary. The construction of the drainage system of the Wieprz-Krzna Canal within Polesie has exerted negative effects on water conditions in that area. Practices have consisted mainly in drying many valuable natural habitats and introducing fertile waters through the system of ditches, which has modified the habitat conditions over a large area. At present, after making some reclamation works within the Polesie National Park, dammed drainage ditches do not play their attributed functions any longer. They have become the place where many plant and animal species have settled. Neither the habitats nor the biocenoses had not been studied earlier. As the study objects, four drainage ditches located within the Polesie National Park have been selected. The ditches have cut diverse phytocenoses that have affected their habitat and morphological traits. Physico-chemical measurements as well as water quality assessments were carried out in all selected ob-jects in upper stagnating water layers.

Key words: drainage ditches, physicochemical parameters of water, habitat, Polesie National Park

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNO-CHEMICZNE WÓD WYBRANYCH ROWÓW MELIORACYJNYCH NA OBSZARZE POLESKIEGO PARKU NARODOWEGO - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Budowa systemu melioracyjnego Kanału Wieprz-Krzna na Polesiu Lubelskim miała negatywny wpływ na stosunki wodne tego obszaru. Zabiegi melioracyjne polegały głównie na osuszeniu wielu cennych przyrodniczo siedlisk oraz na wprowadzeniu systemem rowów żyznych wód allochtonicznych, zmieniających warunki siedliskowe na znacznym obszarze. Obecnie po przeprowadzeniu na terenie Poleskiego Parku Narodowego prac renaturalizacyjnych, przetamowane rowy melioracyjne nie pełnią właściwych sobie funkcji. Stały się one miejscem bytowania wielu gatunków roślin i zwierząt, które na nowo je zasiedliły. Zarówno siedliska, jak i występujące tam biocenozy nie były wcześniej szczegółowo badane. Jako obiekty badań wybrano cztery rowy melioracyjne położonych na terenie Poleskiego Parku Narodowego. Rowy te przebiegały przez różnorodne fitocenozy, które miały wpływ na ich cechy siedliskowe i morfologiczne. We wszyst-kich wybranych obiektach, w wierzchniej warstwie wody stagnującej przeprowadzono pomiary fizyczno-chemiczne i dokonano oceny jakości wody.

Słowa kluczowe: rowy melioracyjne, parametry fizyczno-chemiczne wody, siedlisko, Poleski Park Narodowy



NEW DATA ABOUT RARE LEECH SPECIES - THEROMYZON MACULOSUM (RATHKE, 1862) (HIRUDINIDA: GLOSSIPHONIIDAE)- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Aleksander Bielecki, Katarzyna Palińska, Joanna Cichocka
Chair of Zoology, University of Warmia and Mazury in Olsztyn,
Oczapowskiego str. 5, 10-719 Olsztyn,
alekb@uwm.edu.pl, katarzyna.palinska@uwm.edu.pl, joanna.cichocka@uwm.edu.pl

Summary. Theromyzon maculosum is a relict and boreal leech species, which was believed to be doubtful or non-existing for many years. Subsequent literature reports about this species are not very numerous and found rarely. The newest research by the authors, conducted from 2006 to 2009 in the Suwalski Landscape Park in the Czarna Hańcza river, revealed formerly unknown stands of this leech species. Moreover, results obtained from measurements according to the model of leech body form indicate that the dimensions of T. maculosum are an important species feature.

Key words: Theromyzon maculosum, Glossiphoniidae, Hirudinida

NOWE DANE O RZADKIM GATUNKU PIJAWKI - THEROMYZON MACULOSUM (RATHKE, 1862) (HIRUDINIDA: GLOSSIPHONIIDAE) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Theromyzon maculosum uważany jest za gatunek borealny i reliktowy. Ponieważ literatura podaje, iż jest on bardzo rzadki i znajdowany jedynie w niewielkich ilościach, to przez wiele lat wątpiono w jego istnienie. Najnowsze badania przeprowadzone w latach 2006-2009 wykazały nieznane dotąd stanowisko T. maculosum w Czarnej Hańczy, na obszarze Suwalskiego Parku Krajobrazowego. Ponadto wyniki otrzymane z pomiarów - zgodnie z modelem formy ciała pijawek - dowiodły, że morfometria T. maculosum stanowi ważną cechę gatunkową.

Słowa kluczowe: Theromyzon maculosum, Glossiphoniidae, Hirudinida



PRIMARY PRODUCTIVITY OF PHYTOPLANKTON IN PELAGIC ZONE OF LAKE KRASNE IN ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKELAND AFTER DISCONNECTING WATER SUPPLY FROM WIEPRZ-KRZNA CANAL - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Krzysztof Czernaś
Department of General Ecology, University of Life Sciences in Lublin,
Akademicka str. 15, 20-950 Lublin, krzysztof.czernas@up.lublin.pl

Summary. In the summer seasons of 2004-2005, the primary productivity of phytoplankton was surveyed in the pelagic zone of Lake Krasne that had been a part of the Wieprz-Krzna Canal mel-ioration system for over 30 years, and has been disconnected since 2000. Earlier, the lake was classified in the mesotrophic type. The gross primary production was measured by means of the oxygen method, while chlorophyll a concentration with the alcoholic method. Values of phyto-plankton primary production and chlorophyll concentration in the waters were high, and values of the TSISD and TSIChl a coefficients indicated a fertile character of the lake water. Disconnection of the lake from the melioration system caused gradual improvement of water quality as compared to previous periods.

Key words: lakes, primary production, chlorophyll a concentration, phytoplankton, TSISD, TSIChl a, assimilation number, eutrophication

PRODUKTYWNOŚĆ PIERWOTNA FITOPLANKTONU W PELAGIALU JEZIORA KRASNE NA POJEZIERZU ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIM, PO ODŁĽCZENIU DOPŁYWU WÓD Z KANAŁU WIEPRZ-KRZNA - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W latach 2004-2005, w okresie lata badano produktywność pierwotną fitoplanktonu strefy pelagialu Jeziora Krasne, które przez ponad 30 lat włączone było w system Kanału Wieprz- Krzna, a od roku 2000 zostało od niego odcięte. Wcześniej jezioro było zaliczane do typu mezotroficz-nego. Produkcję pierwotną brutto mierzono metodą tlenową, a koncentrację chlorofilu a oznaczano metodą alkoholową. Wartości produkcji pierwotnej fitoplanktonu i stężenia chlorofilu a w wodzie były wysokie, wartości współczynnika TSISD i TSIChl a wskazywały na żyzny charakter wody tego jeziora. Jednocześnie notowano systematyczną poprawę jakości wody w porównaniu z rokiem poprzednim.

Słowa kluczowe: jeziora, produkcja pierwotna, chlorofil a, fitoplankton, TSISD, TSIChl a, liczba asymilacyjna, eutrofizacja



PROBLEMS OF WATER SUPPLY AND SEWAGE DISPOSAL MANAGEMENT ON LEGALLY PROTECTED AREAS ON THE EXAMPLE OF LUDWIN COMMUNE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Krzysztof Czernaś*, Krzysztof Jóźwiakowski**
*Department of General Ecology, **Department of Land Reclamation and Agricultural Engineering,
University of Life Sciences in Lublin, Akademicka str. 15, 20-950 Lublin,
*krzysztof.czernas@up.lublin.pl, **krzysztof.jozwiakowski@up.lublin.pl

Summary. The problems of water supply and sewage disposal management on legally protected areas were studied using the example of Ludwin commune. The commune occupies an area of 12 207 ha, including 43% of legally protected areas. Waterworks supply water to about 80% of the commune's inhabitants, while other households use dug wells. Only 16.3% of water taken for household purposes was purified at the two commune sewage treatment plants in Ludwin and Kaniwola in 2008. The remaining quantity of waters were disposed directly to the natural envi-ronment with no purification. The excessive development of tourism, lack of a sewage system, and discharging untreated sewage are main reasons for worse quality of water in surface reservoirs located within the Ludwin commune.

Key words: water supply and sewage disposal management, protected areas, wastewater treatment plants, environment pollution

PROBLEMY GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ NA TERENACH PRAWNIE CHRONIONYCH NA PRZYKŁADZIE GMINY LUDWIN - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Badano problemy gospodarki wodno-ściekowej na terenach prawnie chronionych na przykładzie gminy Ludwin. Gmina zajmuje obszar 12 207 ha, w tym 43% to obszary prawnie chronione. Wodociągi zaopatrują w wodę około 80% ogółu ludności gminy, a pozostałe gospodar-stwa korzystają ze studni kopanych. W 2008 r. w dwóch gminnych oczyszczalniach w Ludwinie i Kaniwoli oczyszczano zaledwie 16,3% ilości wód pobranych na cele komunalne. Pozostałe wody odprowadzano do środowiska przyrodniczego w stanie nieoczyszczonym. Nadmierny rozwój turystyki, brak kanalizacji i odprowadzanie nieoczyszczonych ścieków są głównymi przyczynami pogarszania się jakości wód w zbiornikach powierzchniowych zlokalizowanych na terenie gminy Ludwin. Zastosowanie skutecznych technologii w oczyszczalniach w najbliższych latach przyczy-ni się do ich zdecydowanej poprawy.

Słowa kluczowe: gospodarka wodno-ściekowa, obszary chronione, oczyszczalnie, zanieczyszcze-nie środowiska



PLANKTONIC ROTIFERS OF FOUR POLIMICTIC LAKES OF ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIE LAKELAND (EASTERN POLAND) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Andrzej Demetraki-Paleolog

Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin
Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, daga@pro.onet.pl

Summary. Lakes Bikcze, Brzeziczno, Mytycze and Płotycze are situated in the area of the Łęczyń-sko-Włodawskie Lakeland. The lakes are polymictic and they differ in the surface and catchment areas and structure of land use. Studies of density and species diversity of planktonic rotifers were conducted in spring, summer and autumn of 2007 and 2008. The results showed the presence of 62 Rotifera species; the mean density ranged from 84 ind. dm-3 in Lake Brzeziczno to 3376 ind. dm-3 in Lake Bikcze. The group of dominants included common species: Keratella cochlearis, Ker-atella cochlearis tecta, Keratella quadrata, Polyartchra vulgaris, Kellicottia longispina, As-planchna priodonta, Ascomorpha ovalia. The structure of domination and high species diversity of planktonic rotifers in Lake Mytycze indicated a higher ecological status of the lake in comparison to the other reservoirs. Numerous abundance of Keratella cochlearis f. tecta indicates high fertility of lake waters. The studies of faunistic similarity and occurrence of different ecological groups of planktonic rotifers showed the possibility of mixing and mutual influence of littoral and pelagic rotifers in these shallow lakes.

Key words: Lake Bikcze, Lake Brzeziczno, Lake Mytycze, Lake Płotycze, polymictic lakes, shallow lakes, planktonic rotifers

WROTKI PLANKTONOWE CZTERECH POLIMIKTYCZNYCH JEZIOR POJEZIERZA ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIEGO (WSCHODNIA POLSKA) - pełny artykuł (full article) - plik PDF



Streszczenie. Jeziora Bikcze, Brzeziczno, Mytycze i Płotycze należą do jednego z najcenniejszych przyrodniczo regionów Polski - Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Są one płytkimi zbiorni-kami polimiktycznymi o różnej powierzchni lustra wody, różnej powierzchni zlewni i różnej strukturze użytkowania zlewni. Wiosenną, latem i jesienią 2007 i 2008 roku przeprowadzono w nich badania nad składem jakościowym i zagęszczeniem wrotków planktonowych. Badania te pozwoliły na stwierdzenie 62 gatunków Rotifera w średnim zagęszczeniu, wahającym się w szero-kim zakresie od 84 ind. dm-3 w j. Brzeziczno do 3376 ind. dm-3 w j. Bikcze. Wśród dominantów znalazły się pospolite gatunki: Keratella cochlearis, Keratella cochlearis tecta, Keratella quadra-ta, Polyartchra vulgaris, Kellicottia longispina, Asplanchna priodonta, Ascomorpha ovalia. Struk-tura dominacji oraz wysoka różnorodność gatunkowa w jeziorze Mytycze wskazują na wyższy status ekologiczny tego zbiornika w porównaniu z pozostałymi jeziorami. Podwyższony udział formy tecta w populacji Keratelli cochlearis świadczy jednak o znacznej żyzność jego wód. Badania podobieństw faunistycznych i udziału różnych zespołów ekologicznych wrotków wskazu-ją na możliwość mieszania się i wzajemnego oddziaływania w tych płytkich zbiornikach zgrupo-wań wrotków pelagicznych i litoralowych.

Słowa kluczowe: jezioro Bikcze, jezioro Brzeziczno, jezioro Mytycze, jezioro Płotycze, jeziora polimiktyczne, jeziora płytkie, wrotki planktonowe



PRELIMINARY STUDIES ON PLANKTONIC ROTIFERS OF HYPERTROPHIC LAKE MIEJSKIE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Andrzej Demetraki-Paleolog
Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin
Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, daga@pro.onet.pl

Summary. Lake Miejskie is situated on the area of the Łęczyńsko-Włodawskie Lakeland, near Ostrów Lubelski. The surface area of the lake is 154.7 ha and the maximum depth is 2.2 m. The lake is not stratified, it is polymictic and hypetrophic. Preliminary studies on planktonic rotifers communities were conducted in May, June and July 2006. A total of 28 rotifers species were noted in the lake, among them 9 indicatory species of eutrophic waters and 1 indicator of oligotrophic environments. Obtained results showed little influence of sparsely vegetated littoral zone on the planktonic rotifer communities. High densities, low species richness, non-sustainable domination structure, domination of euplanktonic and detritivorous species in rotifers community confirm very low resistance of the lake to degradation processes and a high degree of eutrophication.

Key words: hypetrophic lake, shallow lake, polymictic lake, planktonic rotifers, Lake Miejskie

WSTĘPNE BADANIA WROTKÓW PLANKTONOWYCH W HIPERTROFICZNYM JEZIORZE MIEJSKIM - pełny artykuł (full article) - plik PDF



Streszczenie. Jezioro Miejskie leży na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim w pobliżu Ostrowa Lubelskiego. Jego powierzchnia wynosi 154,7 ha, a maksymalna głębokość 2,2 m. Zbiornik nie wykazuje stratyfikacji termicznej, jest jeziorem polimiktycznym i hipertroficznym. W maju, czerwcu i lipcu 2006 r. w jeziorze przeprowadzono wstępne badania zgrupowań wrotków plankto-nowych. Łącznie stwierdzono 28 gatunków wrotków planktonowych, w tym 9 gatunków wskaźni-kowych eutrofii i tylko jeden gatunek wskaźnikowy oligotrofii. Wyniki badań wskazują na nie-znaczne oddziaływanie ubogiej w makrolity strefy litoralu na zgrupowania wrotków. Znaczne zagęszczenia wrotków, małe bogactwo gatunkowe, niezrównoważona struktura dominacji, duża przewaga gatunków euplanktonowych w strukturze ekologicznej i gatunków detrytusożernych w strukturze troficznej świadczą o niskiej odporności na degradację i wysoki stopień eutrofizacji zbiornika.

Słowa kluczowe: jeziora hipertroficzne, jeziora płytki, jeziora polimiktyczne, wrotki planktono-we, Jezioro Miejskie



BOTTOM DEPOSITS OF LAKE MOSZNE IN THE POLESIE NATIONAL PARK ? LITHOSTRATIGRAPHY AND PALAEOENVIRONMENTAL INTERPRETATION - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Radosław Dobrowolski*, Krystyna Bałaga*, Jan Rodzik*, Lucjan Gazda**
*Institute of Earth Sciences, Maria Curie-Skłodowska University,
Kraśnicka av. 2c,d, 20-718 Lublin,
radoslaw.dobrowolski@umcs.lublin.pl, krystyna.balaga@umcs.lublin.pl, jan.rodzik@umcs.lublin.pl,
**Geotechnical Chair, Technical University in Lublin,
Nadbystrzycka str. 40, 20-618 Lublin, l.gazda@pollub.pl

Summary. In this paper we report the results of investigations of deposits filling the palaeobasin of Lake Moszne in the Polesie National Park. Sedimentological and palynological analyses of limnic-telmatic deposits were made, and lithology of their mineral substratum was determined. A first attempt was also made at conducting a georadar survey. Lateral and vertical lithofacial diver-sity of deposits was determined, as well as relief of its mineral substratum. Development phases of the lake-mire geosystem were reconstructed.

Key words: lake-mire deposits, palaeoenvironmental reconstruction, Lake Moszne, Polesie Na-tional Park, Polesie region

OSADY DENNE JEZIORA MOSZNE W POLESKIM PARKU NARODOWYM - STAN ROZPOZNANIA I INTERPRETACJA PALEOŚRODOWISKOWA - pełny artykuł (full article) - plik PDF



Streszczenie. W pracy przedstawiono wyniki badań osadów wypełniających kopalny zbiornik Jeziora Moszne w Poleskim Parku Narodowym. Przeprowadzono rozpoznanie sedymentologiczne i palinologiczne osadów limniczno-telmatycznych oraz litologiczne mineralnego podłoża. Podjęto także pierwszą próbę rozpoznania georadarowego. Określono lateralne zróżnicowanie i wertykalną zmienność litofacjalną osadów oraz konfigurację ich mineralnego podłoża. Odtworzono fazy rozwojowe geosystemu jeziorno-torfowiskowego.

Słowa kluczowe: osady jeziorne, rekonstrukcja paleośrodowiskowa, Jezioro Moszne, Poleski Park Narodowy, Polesie



INDIRECT SPECIES CONSERVATION ON THE EXAMPLE OF THE CO-OCCURRENCE OF DIPPER (CINCLUS CINCLUS), BROWN TROUT (SALMO TRUTTA M. FARIO), NOBLE CRAYFISH (ASTACUS ASTACUS) AND CADDIES FLIES (TRICHOPTERA) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Julia Dobrzańska*, Witold Strużyński**
*Department of Environmental Improvement, julia_dobrzanska@tlen.pl
**Department of Animal Environment Biology, wstruzynski@tlen.pl
Warsaw University of Life Sciences,
Nowoursynowska 166, 02-787 Warsaw

Summary. Bioindicators can give us valuable information about habitat conditions of other organ-isms' sites. Moreover, public interest in particular species can help in the protection of other, less popular taxa. Dipper, brown trout and noble crayfish are species which people are interested in and which are widely believed to be associated with clean waters. Caddies flies larvae are less popular, but they are valuable habitat quality indicators. In this study the concept of indirect conservation is analysed on the example of the species mentioned.

Key words: bioindicators, BMWPL-PL, caddies flies, flagship species, surrogate species, um-brella species

POŚREDNIA OCHRONA GATUNKÓW NA PRZYKŁADZIE WSPÓŁWYSTĘPOWANIA PLUSZCZA (CINCLUS CINCLUS), PSTRĽGA POTOKOWEGO (SALMO TRUTTA M. FARIO), RAKA SZLACHETNEGO (ASTACUS ASTACUS) I CHRUŚCIKÓW (TRICHOPETRA) - pełny artykuł (full article) - plik PDF



Streszczenie. Bioindykatory mogą dostarczać cennych informacji o warunkach siedliskowych stanowisk innych organizmów. Również zainteresowanie społeczne, którym darzone są określone gatunki może pomóc w ochronie innych, mniej popularnych taksonów. Pluszcz, pstrąg potokowy i rak szlachetny to gatunki cieszące się zainteresowaniem i powszechnie kojarzone z czystymi wodami. Larwy chruścików są znacznie mniej popularne, jednakże są cenionym wskaźnikiem jakości środowiska. W tej pracy pośrednia ochrona rozważana jest na przykładzie wspomnianych gatunków.

Słowa kluczowe: bioindykatory, BMWP-PL, chruściki, gatunki sztandarowe, pośrednia ochrona gatunków, gatunki parasolowe



STRUCTURE AND DEVELOPMENT OF PHYTOPLANKTON IN FLOW-THROUGH LAKE PASŁĘK, ESPECIALLY IN WINTER (OLSZTYŃSKIE LAKE DISTRICT, NORTH-EASTERN POLAND) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Zbigniew Endler, Bożena Jaworska, Mirosław Grzybowski
Department of Applied Ecology, University of Warmia and Mazury,
Oczapowskiego str. 5, 10-957 Olsztyn, bozena.jaworska@uwm.edu.pl


Summary. Phycological observations, carried out from autumn 2007 till spring 2009, involved phytoplankton in Lake Pasłęk (north-eastern Poland). The observations comprised analysis of the dominance structure and intensity of phytoplankton development, especially during the winter season. It was found that the duration of ice cover was a factor that significantly differentiated the dynamics of modifications in the taxonomic structure and affected the rate and intensity of the development of phytoplankton.

Key words: phytoplankton, anthropogenic lake, seasonal modifications, protected areas

STRUKTURA I ROZWÓJ FITOPLANKTONU PRZEPŁYWOWEGO JEZIORA PASŁĘK ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM OKRESÓW ZIMOWYCH (POJEZIERZE OLSZTYŃSKIE, POLSKA PÓŁNOCNO-WSCHODNIA) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Badania fykologiczne prowadzono od jesieni 2007 r. do wiosny 2009 r. Przedmio-tem badań był fitoplankton jeziora Pasłęk. Zakres badań obejmował analizę struktury dominacji i intensywności rozwoju fitoplanktonu, ze szczególnym uwzględnieniem okresów zimowych. Stwierdzono, że czas zalegania pokrywy lodowej był czynnikiem znacząco różnicującym dynami-kę zmian struktury taksonomicznej i wpływającym na tempo i intensywność rozwoju fitoplanktonu.

Słowa kluczowe: fitoplankton, jezioro Pasłęk, zmiany sezonowe, obszary chronione



RESPONSE OF AQUATIC VEGETATION TO EUTROPHICATION PROCESSES IN AGRICULTURAL LANDSCAPE EXEMPLIFIED BY THE GEN. D. CHŁAPOWSKI LANDSCAPE PARK - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Hanna Gołdyn*, Ewa Arczyńska-Chudy**
Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk,
Bukowska str. 19, Poznań, *hanna-goldyn@wp.pl, **galinsoga@wp.pl

Summary. The presented investigations were carried out within an agricultural landscape in the Wielkopolska Region. Their goal was to analyse changes in aquatic plant communities of various ecosystems (a lake, peat pits, a drainage ditch) during the last thirty-year period. The study showed that in the 1970s 18 plant communities occurred in the water column of the investigated ecosys-tems. That number decreased by 4 over the last thirty years. 9 plant associations disappeared. Eight among them are endangered in the Wielkopolska Region. The communities that disappeared pre-ferred mostly slightly eutrophicated waters. They belonged to communities threatened with extinc-tion as a result of increasing human pressure. On the other hand, the new associations are indica-tors of a high nutrient level in waters and nearly all of them belong nowadays to frequently occur-ring in aquatic environments of the studied area.

Key words: intensive agriculture, freshwater ecosystems, threat, plant communities diversity, transformation of vegetation

REAKCJA ROŚLINNOŚCI WODNEJ NA EUTROFIZACJĘ ŚRODOWISK WODNYCH W ROLNICZYM KRAJOBRAZIE W OKRESIE OSTATNICH 30 LAT NA PRZYKŁADZIE PARKU KRAJOBRAZOWEGO IM. GEN. D. CHŁAPOWSKIEGO - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Prezentowane wyniki badań nad zmianami zespołów wodnej roślinności w ostatnim trzydziestoleciu dotyczą rolniczych obszarów Parku Krajobrazowego im. Gen. D. Chłapowskiego, położnego w południowej Wielkopolsce. Ich celem było określenie przemian roślinności wodnej w różnych ekosystemach (jezioro Zbęchy, torfianki, rów Wyskoć). Badania po raz pierwszy pro-wadzono w latach 1976-1979, a powtórzono w latach 2006-2007. Obszar parku poddany jest od wielu lat silnej presji antropogenicznej, wynikającej przede wszystkim z intensyfikacji rolnictwa. Najpoważniejsze zagrożenia, szczególnie dla ekosystemów wodnych, związane są z postępującym w ciągu ostatnich dziesięcioleci dużym wzrostem zawartości azotu w wodach powierzchniowych i gruntowych. Badania wykazały, że w latach siedemdziesiątych w toni wodnej badanych ekosys-temów występowało 18 zbiorowisk roślinnych. W ostatnim 30-leciu ich liczba zmniejszyła się o 4. Zginęło 9 zbiorowisk, wśród nich 7 zagrożonych w Wielkopolsce. Pojawiło się 5 nowych zespo-łów. Zespoły utracone w większości wymagają wód o średniej trofii i są wrażliwe na postępującą eutrofizację. Natomiast nowe zespoły są związane z wodami żyznymi, o wysokiej trofii i prawie wszystkie należą obecnie do często spotykanych w środowiskach wodnych badanego obszaru.

Słowa kluczowe: intensywne rolnictwo, ekosystemy wodne, zagrożenie, różnorodność zespołów roślinnych, przemiany roślinności



DIFFERENTIATION OF HYDROGENIC HABITATS IN "LAKE DŁUGIE" - A NEWLY-CONSTITUTED NATURA 2000 SPECIAL AREA OF CONSERVATION IN NORTH-EASTERN POLAND - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Mirosław Grzybowski*, Zbigniew Endler**

Chair of Applied Ecology, University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Oczapowskiego str. 5, 10-957 Olsztyn, *grzybomi@uwm.edu.pl, **wesba@uwm.edu.pl

Summary. The "Lake Długie" Special Conservation Area (SAC) is a protected area newly consti-tuted under the European Nature Protection Network Natura 2000 program in north-eastern Po-land. It covers an area located west of the commune Łukta and is situated in the Olsztyńskie Lake-land mesoregion in the north-eastern part of the Lasy Taborskie forest complex. This area has been found to contain the following hydrogenic habitats significant from the viewpoint of environment protection under Natura 2000 network: a lobelia lake (code 3110), two dystrophic lakes (3160), an eutrophic lake (3150), transition mires and quaking bogs (7140), a birch bog woodland (91D0-1), a pine bog woodland (91D0-2), a pine-birch bog woodland (91D0-6) and an alder-ash marshy meadow (91E0-1). The conducted inventory will enable formulating protective tasks to ensure the preservation of the only remaining postglacial relict of Isoëtes lacustris in north-eastern Poland.

Key words: lobelia lakes, special protection areas, Natura 2000

ZRÓŻNICOWANIE SIEDLISK HYDROGENICZNYCH W NOWO UTWORZONEJ OSTOI NATURA 2000 "JEZIORO DŁUGIE" W PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ POLSCE - pełny artykuł (full article) - plik PDF



Streszczenie. Specjalny obszar ochrony siedlisk "Jezioro Długie" jest nowo utworzonym obsza-rem ochronnym w ramach Europejskiej Sieci Ochrony Przyrody Natura 2000 w północno- wschodniej Polsce. Obejmuje obszar znajdujący się na zachód od Łukty, leży w mezoregionie Pojezierze Olsztyńskie w północno-wschodniej części Lasów Taborskich. W obrębie omawianego obszaru stwierdzono obecność następujących siedlisk hydrogenicznych, ważnych z punktu widze-nia ochrony w ramach sieci Natura 2000: jezioro lobeliowe (kod 3110), dwa jeziora dystroficzne (3160), jezioro eutroficzne (3150), torfowiska przejściowe (7140), brzezina bagienna (91D0-1), bagienny bór sosnowy (91D0-2), sosnowo-brzozowy las bagienny (91D0-6), łęg olszowo-jesionowy (91E0-1). Przeprowadzona inwentaryzacja będzie podstawą do wyznaczenia zadań ochronnych gwarantujących utrzymanie jedynej populacji w północno-wschodniej Polsce postgla-cjalnego reliktu Isoëtes lacustris.

Słowa kluczowe: jezioro lobeliowe, specjalny obszar ochrony siedlisk, Natura 2000



PURITY OF WATER IN CHOSEN LAKES IN THE NORTH-EASTERN PART OF TUCHOLSKIE FORESTS - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Krzysztof Gwoździński*, Ewa Kilańczyk**
*Department of Molecular Biophysics, University of Łódź,
Banacha str. 12/16, 90-237 Łódź, kgwozdz@biol.uni.lodz.pl
**Department of Microbiology, The Jan Kochanowski University of Humanities and Sciences,
Świętokrzyska str. 15, 24-406 Kielce,

Sumary. Parameters of water listed in the basic monitoring of lakes were determined in lakes situated in the north-eastern part of the Tucholskie Forests. Physicochemical parameters and sani-tary purity of water (E. coli) were estimated. Classification of the lakes to appropriate classes of purity was performed on the basis of current Polish standards and recommendations for water analysis of lakes. Waters of lakes Borzechowskie, Niedackie and Wygonin were categorized in the second class of purity, and those of lakes Czechowskie, Wielki Ocypel, Struga and Wielkie - in the third class of purity.

Key words: monitoring of lakes, class of water purity, classification of lakes, Tucholskie Forests

CZYSTOŚĆ WÓD WYBRANYCH JEZIOR W PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ CZĘŚCI BORÓW TUCHOLSKICH - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Określono parametry stosowane w podstawowym monitoringu jezior położonych w północno-wschodniej części Borów Tucholskich. Oszacowano parametry fizykochemiczne wód oraz ich czystość sanitarną. Zaklasyfikowano jeziora do odpowiednich klas czystości na podstawie punktacji uzyskanej po oznaczeniu parametrów wg Norm Polskich. Wody jezior Borzechowskie, Niedackie, Wygonin były w II klasie czystości, natomiast wody jezior Czechowskie, Ocypel, Struga, Wielkie w III klasie czystości.

Słowa kluczowe: monitoring jezior, klasy czystości wód, klasyfikacja jezior, Bory Tucholskie



SUBFOSSIL CHIRONOMIDS ALONG NUTRIENTS GRADIENT IN FIVE SHALLOW LAKES (POLESIE REGION, EASTERN POLAND) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Anna Halkiewicz
Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin,
Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, anna.halkiewicz@up.lublin

Summary. The studies were carried out in five shallow lakes representing different trophic status, from meso- to hypertrophy. Remains larger than 180 ľm were analysed. The highest taxonomic richness of chironomids was found in mesotrophic lakes, and the least in a hypertrophic lake. The most fertile lakes were predominated by phytophilous taxa, especially by Cricotopus, a moderate eutrophic lake by benthic taxa, mainly by Procladius and Cladopelma, and mesotrophic lakes by eurytopic chironomids. The highest concentration of head capsules (HC) of the subfossil chi-ronomids, amounting to 198 HC per one year of sedimentation, was found in the mesotrophic Lake Kleszczów. In the remaining lakes of the trophic gradient, starting from the mesotrophic Lake Rotcze, there was a gradual increase of the remains, until a sudden drop in the hypertrophic lake.

Key words: subfossil chironomids, shallow lakes, trophic status, paleolimnology

SUBFOSYLNE SZCZĽTKI CHIRONOMIDAE W GRADIENCIE TROFICZNYM PIĘCIU PŁYTKICH JEZIOR (POLESIE LUBELSKIE, POLSKA WSCHODNIA) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Badania subfosylnych szczątków Chironomidae prowadzono w pięciu płytkich jeziorach zróżnicowanych pod względem trofii (od mezo- do hipertroficznego). Analizie poddano szczątki wielkości powyżej 180 ľm. Największe bogactwo taksonomiczne subfosylnych ochotek odnotowano w jeziorach mezotroficznych, a najmniejsze w jeziorze hipertroficznym. Jeziora najżyźniejsze zdominowane były przez taksony naroślinne, głównie przez Cricotopus, jezioro eutroficzne przez formy bentosowe, głównie Procladius i Cladopelma, natomiast w jeziorach mezotroficznych dominowały ochotki eurytopowe. Najwyższą koncentrację subfosylnych ochotek, wynoszącą 198 puszek głowowych (PG) przypadających na jeden rok sedymentacji, stwier-dzono w jeziorze mezotroficznym (Kleszczów), a najniższą (20 PG) w jeziorze hipertroficz-nym. W pozostałych jeziorach w szeregu troficznym zaznaczył się począwszy od mezotroficz-nego jeziora Rotcze stopniowy wzrost koncentracji szczątków aż do gwałtownego załamania w jeziorze hipertroficznym.

Słowa kluczowe: subfosylne szczątki Chironomidae, płytki jeziora, szereg troficzny, paleolimnologia



SUBFOSSIL OSTRACODS (CRUSTACEA: OSTRACODA) IN DEEP BOTTOM SEDIMENTS OF THE WDZYDZE LAKE SYSTEM (NORTHERN POLAND) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Anna Iglikowska, Lucyna Namiotko, Tadeusz Namiotko
Laboratory of Limnozoology, Department of Genetics, University of Gdańsk,
Kładki str. 24, 80-822, Gdańsk, namiotko@biotech.ug.gda.pl

Summary. Distribution of ostracods in short sediment cores from the profundal-sublittoral zones of various basins of Wdzydze lakes (N Poland), differing in trophic conditions, indicates three major assemblage types. In slightly eutrophic basins ostracod assemblages were dominated by Candona neglecta accompanied by Cytherissa lacustris, indicative of low trophy conditions. Increasing abundance of Candona candida, other candonids and nektobenthic eurytopic species, and gradual decline of C. lacustris corresponded with eutrophic conditions prevailing in most of the deepest basins. Finally, highly eutrophic basins were characterised by increasing abundance of nektobenthic species, decrease of. C. candida and complete disappearance of typically profundal, poly-oxyphilic species.

Key words: subfossil Ostracoda, lakes, succession, anthropogenic eutrophication

SUBFOSYLNE MAŁŻORACZKI (CRUSTACEA: OSTRACODA) GŁĘBOKIEGO DNA KOMPLEKSU JEZIORA WDZYDZE (POLSKA PÓŁNOCNA) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Rozmieszczenie szczątków Ostracoda w krótkich rdzeniach osadów profundalu i sublitoralu ze zróżnicowanych pod względem trofii basenów kompleksu jeziora Wdzydze wskazu-je na występowanie trzech głównych typów zgrupowań tych skorupiaków w niedawnej przeszłości tego akwenu. W zgrupowaniach z najmniej zeutrofizowanych plos dominowała Candona neglecta, której zwykle towarzyszyła wskaźnikowa dla warunków niskiej trofii Cytherissa lacustris. Wzra-stająca abundancja Candona candida, innych gatunków z rodziny Candonidae oraz eurytopowych gatunków nektobentonicznych wraz ze stopniowym spadkiem udziału Cytherissa lacustris kore-spondowała z warunkami eutroficznymi przeważającymi w najgłębszych basenach jeziora. Wresz-cie dla najbardziej zeutrofizowanych partii dna kompleksu jeziora Wdzydze charakterystyczny był wzrost abundancji gatunków nektobentonicznych, spadek udziału Candona candida i całkowity zanik typowo profundalowych gatunków polioksyfilnych.

Słowa kluczowe: subfosylne Ostracoda, jeziora, sukcesja, antropogeniczna eutrofizacja



SEASONAL DYNAMICS OF BIOGENS IN LAKE MARSZEWO; TROPHY STATE AND EUTROPHICATION RESISTANCE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Anna Jarosiewicz Institute of Biology and Environment Protection, Pomeranian Academy in Słupsk Arciszewskiego 22b str., 76-200 Słupsk, jarosiewicza@poczta.onet.pl

Summary. The aim of the study was presentation of seasonal nitrogen and phosphorus changes and the trophic state of the small lake Marszewo (Marszewskie Duże), located in the northern part of Poland. Water samples were collected and measured in monthly intervals from September 2007 until October 2008. Performed measurements showed that concentrations of phosphorus and nitro-gen forms were varied and their translocations in lake waters were dependent on biological proc-esses intensity, water circulation, and oxygen availability. The concentration of Ntot was in the range of 0.5-2.0 mg N dm-3, and Ptot was from 0.05 to 0.55 mg P dm-3. The maximum concentra-tions were observed in summer, in the bottom layer of the deepest station. The trophic condition of the lake was classified as mesoeutrophy. Low chlorophyll a content and relatively high visibility suggests that the lake is mesotrophic, but the high total phosphorus concentration during summer and the summer anoxia in the bottom layer indicate the beginning of eutrophy.

Key words: nitrogen, phosphorus, eutrophication, lake, trophy

SEZONOWA DYNAMIKA ZMIAN STĘŻENIA SUBSTANCJI BIOGENICZNYCH W TONI WODNEJ JEZIORA MARSZEWO; POZIOM TROFII ZBIORNIKA ORAZ JEGO PODATNOŚĆ NA EUTROFIZACJĘ - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Celem niniejszej pracy było przedstawienie sezonowych zmian stężenia azotu i fosforu oraz określenie poziomu trofii jeziora Marszewo (Marszewskie Duże), zlokalizowanego w pół-nocnej Polsce. Analiza wody odbywała się od września 2007 do października 2008 r., w miesięcz-nych odstępach. Przeprowadzone analizy wykazały sezonową zmienność stężenia poszczególnych form azotu i fosforu, która uzależniona była od intensywności zachodzących procesów biologicz-nych, cyrkulacji wody i dostępności tlenu. Stężenie azotu całkowitego wynosiło od 0,5 do prawie 2 mg N ? dm-3, a fosforu od 0,05 do 0,55 mg P dm-3, przy czym najwyższe obserwowano latem, w strefie przydennej. Obliczone warunku troficzne jeziora wskazują na jego mezoeutrofię. Niskie stężenie chlorofilu a i relatywnie wysoka przejrzystość wód sugerują, że jezioro jest mezotroficz-ne, ale wysokie stężenie Ptot latem i występowanie deficytów tlenowych przy dnie wskazują na rozpoczynającą się eutrofię.

Słowa kluczowe: azot, fosfor, eutrofizacja, jezioro, trofia



PHYTOPLANKTON VERSUS THERMAL CONDITIONS IN THE PHOTIC ZONE OF LAKES OF DIFFERENT TROPHY (KUC, MAJCZ WIELKI, MIKOŁAJSKIE, NORTH-EASTERN POLAND) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Bożena Jaworska*, Julita Dunalska**, Dorota Górniak***, Magdalena Bowszys*
* Department of Applied Ecology, University of Warmia and Mazury,
Oczapowskiego str. 5, 10-957 Olsztyn, bozena.jaworska@uwm.edu.pl, mbowszys@uwm.edu.pl
** Department of Environment Protection Engineering, University of Warmia and Mazury,
Prawocheńskiego str. 1, 10-957 Olsztyn, julita.dunalska@uwm.edu.pl
*** Department of Microbiology, University of Warmia and Mazury,
Oczapowskiego str. 1A, 10-957 Olsztyn, gorniak@uwm.edu.pl

Summary. The study dealt with the phytoplankton of lakes different in their trophy, such as lakes Kuc, Majcz Wielki and Mikołajskie. The research comprised analysis of the taxonomic structure and intensity of the growth of phytoplankton in two years, 2007 and 2008, which were different in terms of thermal conditions. It was demonstrated that the thermal conditions in lake waters within the photic zone are among the conditions shaping the dynamics of changes in the dominance struc-ture and rate of development of phytoplankton during the trophic transformations occurring in the analysed lakes.

Key words: phytoplankton, lake, seasonal changes, trophy

FITOPLANKTON A WARUNKI TERMICZNE W STREFIE FOTYCZNEJ JEZIOR ZRÓŻNICOWANYCH TROFICZNIE (JEZIORO KUC, JEZIORO MAJCZ WIELKI, JEZIORO MIKOŁAJSKIE, POLSKA PÓŁNOCNO-WSCHODNIA) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Strszczenie. Przedmiotem badań był fitoplankton zróżnicowanych troficznie jezior. Były to: jezio-ro Kuc, jezioro Majcz Wielki, Jezioro Mikołajskie. Zakres badań obejmował analizę struktury taksonomicznej i intensywności rozwoju fitoplanktonu w różniących się warunkami termicznymi latach 2007 i 2008. Stwierdzono, że warunki termiczne wody w strefie fotycznej były jednym z elementów modelujących dynamikę zmian struktury dominacji oraz tempa rozwoju fitoplanktonu w procesie zmian troficznych zachodzących w badanych jeziorach.

Słowa kluczowe: fitoplankton, jezioro, zmiany sezonowe, trofia



FACTORS AFFECTING RANGE OF PHOTOSYNTHETICALLY ACTIVE LIGHT IN THREE LAKES OF WIELKOPOLSKI NATIONAL PARK - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Tomasz Joniak
Department of Water Protection, Adam Mickiewicz University,
Umultowska str. 89, 61-614 Poznań, tjoniak@amu.edu.pl

Summary. Vertical variability and the maximum range of the photosynthetically active radiation, as well as the impact of components affecting light availability on them were researched in three lakes characterised each by a different water trophy and type of mixis. Sampling and field meas-urements were conducted on three consecutive days in July 2009 in identical weather conditions. The hypereutrophic lake was characterised by a strong scattering of light in the shallow subsurface layer and by a thin euphotic zone that constituted only 1/6 of depth. In the mesotrophic lakes, the range of light penetration was comparatively larger. The analysis revealed significant statistical dependencies between the optical features of water and the vertical gradient of light intensity.

Key words: lake, Secchi disc, photosynthetically active radiation, suspensoids, trophy

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĽCE ZASIĘG ŚWIATŁA FOTOSYNTETYCZNIE AKTYWNEGO W TRZECH JEZIORACH WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Analizowano pionową zmienność i maksymalny zasięg promieniowania fotosynte-tycznie aktywnego w trzech jeziorach o różnej trofii i miksji wód na tle wpływu składników kształtujących dostępność światła. Badania prowadzono w ciągu 3 dni lipca 2009 r., w jednako-wych warunkach pogodowych. Cechą jeziora hipereutroficznego było bardzo silne rozproszenie światła w płytkiej warstwie powierzchniowej i miąższość strefy eufotycznej stanowiąca zaledwie 1/6 część głębokości. W jeziorach mezotroficznych zasięg światła był relatywnie większy. Wyka-zano istotne statystycznie zależności cech optycznych wody od pionowego gradientu natężenia światła.

Słowa kluczowe: jezioro, krążek Secchiego, promieniowanie fotosyntetycznie aktywne, zawiesi-ny, trofia



THE SPATIAL POPULATION DISTRIBUTION OF OMOPHRON LIMBATUM FABRICIUS, 1777 (COLEOPTERA, CARABIDAE) IN THE CONDITIONS OF REGULATED RIVERS - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Marina Kirichenko*, Roman Babko**
*Schmalhausen Institute of Zoology NAS of Ukraine,
Khmelnitskoho str. 15B, 01601 Kyiv 30, marina_kiri@yahoo.com
**Sumy State Pedagogical University,
Romens'ka str. 87, 40002 Sumy, Ukraine, rbabko@ukr.net

Summary. The spatial population structure of Omophron limbatum F., 1777 was studied in the conditions of regulated river and influences of recreation and livestock along the part of Psel river (as a tributary of Dnieper river) in the north-east of Ukraine. This ground beetle is a specialised species inhabiting the exposed alluvial sediments of river banks in the conditions of natural rivers. Our study confirmed that the density and distribution of population of O. limbatum F. are depend-ent on a range of anthropogenic factors. Our results indicated that the regulation of the riverbed by dams, overgrowth of river bars by vegetations, and recreation and livestock pressure are the most important factors determining the spatial population pattern of this species. It was found that O. limba-tum F. has a high sensitivity to environmental factors, which makes him a good indicator of the disturbance of natural environment.

Key words: Coleoptera, Omophron limbatum, population, spatial distribution, beach, riparian landscape, environment

STRUKTURA POPULACJI OMOPHRON LIMBATUM FABRICIUS, 1777 (COLEOPTERA, CARABIDAE) W WARUNKACH RZEK UREGULOWANYCH TAMAMI - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Celem badań było wyjaśnienie rozmieszczenia przestrzennego populacji Omophron limbatum F., 1777, na aluwialnych plażach nizinnej rzeki Psel (lewobrzeżny dopływ Dniepru) uregulowanej tamami w zależności od stopnia pokrycia brzegów roślinnością i intensywności działań człowieka związanych z rekreacją i wypasaniem bydła. Spośród licznych gatunków biega-czy O. limbatum F. jest stenotopem piaszczystych plaż na brzegach rzek. Uzyskane wyniki wska-zują, że zarastanie plaż roślinnością, rekreacja i wydeptanie substratu przez bydło, a również regu-lacja rzeki tamą negatywnie wpływają na zagęszczenie i rozmieszczenie populacji O. limbatum F.

Słowa kluczowe: Coleoptera, Omophron limbatum, populacja, przestrzenne rozmieszczenie, plaża, nadbrzeżny krajobraz, środowisko



DIVERSITY AND FREQUENCY OF WATER FUNGI FROM PALACE SPRING, RIVER BIAŁA AND PALACE POND IN BIAŁYSTOK - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Bożena Kiziewicz
Department of General Biology, Medical University,
Mickiewicza str. 2C, 15-222 Białystok, bozena.kiziewicz@umwb.edu.pl

Summary. The main purpose of the study was to determine the diversity and compare the fre-quency of occurrence of fungi discovered in three different water bodies situated in Białystok. Twenty four species of aquatic fungi belonging to thirteen genera were isolated from the reser-voirs. The presented study revealed that the largest number of species of fungi was noted in the Palace Spring - 15 (RF = 62.50%) and Palace Pond - 14 (RF = 58.33%), whereas a lower number of species was noted in River Biała - 11 (RF = 45.83%). The similarity index (SI) was higher for fungal genera between the Biała River and the Palace Pond (SI = 48%). The most commonly encountered fungal genera in the research habitats were Saprolegnia, Achlya and Pythium.

Key words: aquatic fungi, diversity, frequency, similarity index, habitat

RÓŻNORODNOŚĆ I FREKWENCJA GRZYBÓW WODNYCH OBECNYCH W ŹRÓDLE PAŁACOWYM, RZECE BIAŁEJ I STAWIE PAŁACOWYM W BIAŁYMSTOKU - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Celem badań było określenie różnorodności oraz frekwencji grzybów oznaczonych w trzech różnych zbiornikach wodnych zlokalizowanych na terenie Białegostoku. Dwadzieścia cztery gatunki grzybów wodnych należących do 13 rodzajów izolowano z wody. Badania wykaza-ły, że największą liczbę gatunków grzybów oznaczono w Źródle Pałacowym - 15 (RF = 62.50%) i Stawie Pałacowym - 14 (58.33%), natomiast najmniej gatunków oznaczono w rzece Białej - 11 (RF = 45.83%). Najbardziej podobne do siebie były zbiorowiska rodzajów grzybów oznaczonych w rzece Białej i Stawie Pałacowym. Wskaźnik podobieństwa P był wyższy i kształtował się na poziomie 48%. Najbardziej pospolitymi rodzajami w badanych zbiornikach były Saprolegnia, Achlya i Pythium.

Słowa kluczowe: grzyby wodne, różnorodność, frekwencja, podobieństwo, siedliska



COMMUNITY STRUCTURE AND DYNAMICS OF PHYTOPLANKTON IN LAKE UZARZEWSKIE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Anna Kozak
Department of Water Protection, Adam Mickiewicz University,
Umultowska str. 89, 61-614 Poznań, akozak@amu.edu.pl

Summary. Lake Uzarzewskie (surface area 10.6 ha, maximum depth 7.3 m) is a hypertrophic lake located on Cybina River (right tributary of Warta River). In the past the lake received a large amount of domestic and industrial sewage. In the year 2008, in order to increase redox potential in the sediments of Lake Uzarzewskie, two tributaries (with a high nitrate concentration) were di-rectly inserted to the hypolimnion. The aim of the study was to analyse the dynamics of the phyto-plankton of Lake Uzarzewskie in the year 2008 during restoration. The qualitative and quantitative changes in the phytoplankton community taking place in 2008 in Lake Uzarzewskie were studied. The samples were taken without concentration from two points from the surface, and the depth of 2, 4 and 6 m. All taxonomical groups were counted with an Olympus microscope after sedimenta-tion in a Sedgwick-Rafter chamber of 0.67 cm3 in volume. The most abundant, in terms of the number of taxa, were green algae. The most numerous were Cyanobacteriae, especially in summer and autumn. The most numerous species observed in Lake Uzarzewskie were Planktothrix agardhii, Aphanizomenon flos-aquae, Anabaena flos-aquae and Limnothrix redeckei. The maxi-mum density of diatoms was noted in autumn and winter. The most abundant were Cyclotella, Stephanodiscus, Fragilaria ulna var. acus or Nitzchia acicularis. Chrysophyceae and Cryptophy-ceae were the most numerous groups in the cold period. During spring and summer the most nu-merous species were Rhodomonas lacustris and Rh. lens, and also Cryptomonas marssonii and C. reflexa. The number of green algae increased especially during the spring months, when Oocystis lacustris, Tetraëdron minimum, Coelastrum astroideum, Actinastrum hantzshii, Monoraphidium contortum, Koliella spiculiformis and Scenedesmus communis were mainly noted.

Key words: phytoplankton, Cyanobacteria, green algae abundance, restoration, seasonal community changes, phytoplankton structure

STRUKTURA I DYNAMIKA FITOPLANKTONU JEZIORA UZARZEWSKIEGO - pełny artykuł (full article) - plik PDF



Streszczenie. Jezioro Uzarzewskie (powierzchnia 10,6 ha, maksymalna głębokość 7,3 m) jest hipertroficznym jeziorem położonym na rzece Cybinie (prawobrzeżnym dopływie Warty). W przeszłości było ono odbiornikiem ścieków komunalnych i przemysłowych. W latach poprzedzających niniejsze badania (2005-2006) w Jeziorze Uzarzewskim zastosowano preparat na bazie siarczanu żelaza (PIX-112), co miało na celu obniżenie stężenia fosforu w wodzie oraz wyeliminowanie sinicowych zakwitów wody. W 2008 r., aby zwiększyć potencjał redox, do wód hipolimnionu badanego jeziora, poprzez rurociągi, skierowano dwa dopływy (niosące dużą zawartość azota-nów). Celem badań było określenie dynamiki fitoplanktonu Jeziora Uzarzewskiego w roku 2008 w związku z podjętymi zabiegami rekultywacyjnymi. Analizowano skład jakościowo-ilościowy oraz biomasę fitoplanktonu. Próbki do analiz fitoplanktonu pobierane były bez zagęszczenia, z dwóch stanowisk. Każdorazowo pobierano materiał z powierzchniowej warstwy wody oraz z głębokości 2, 4 i 6 m. Do badań wykorzystano mikroskop świetlny Olympus oraz komorę Sedgwick-Raftera o pojemności 0,67 ml. W składzie gatunkowym fitoplanktonu przeważały zielenice. Pod względem liczebności dominowały sinice, zwłaszcza w miesiącach letnich i jesiennych. Najliczniej reprezen-towane były wówczas: Planktothrix agardhii, Aphanizomenon flos-aquae, Anabaena flos-aquae i Limnothrix redeckei. Po ustąpieniu sinicowych zakwitów wody przeważały okrzemki centryczne z rodzaju Cyclotella i Stephanodiscus oraz Fragilaria ulna var. acus czy Nitzchia acicularis. Złotowiciowce i kryptofity najliczniej występowały w miesiącach chłodnych. Na przełomie wio-sny i lata licznie reprezentowane były kryptofity, głównie przez Rhodomonas lacustris i Rh. lens, a także Cryptomonas marssonii i C. reflexa. Liczebność zielenic wzrastała zwłaszcza w miesiącach wiosennych. Najliczniejsze były: Oocystis lacustris, Tetraëdron minimum, Coelastrum astroideum, Actinastrum hantzshii, Monoraphidium contortum, Koliella spiculiformis i Scenedesmus communis.

Słowa kluczowe: fitoplankton, Cyanobacteria, liczebność zielenic, rekultywacja, sezonowe zmiany, struktura fitoplanktonu



ZOOPLANKTON COMMUNITY STRUCTURE OF FIVE NEIGHBOURING SMALL WATER BODIES OF ANTHROPOGENIC ORIGIN - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Natalia Kuczyńska-Kippen, Małgorzata Wiśniewska, Tomasz Joniak Department of Water Protection, Adam Mickiewicz University, Umultowska str. 89, 60-614 Poznań, kippen@hot.pl

Summary. Spatial patterns in species richness and zooplankton community composition were documented with respect to five different small water bodies of anthropogenic origin, neighbour-ing each other, and in relation to a particular habitat within one pond. As a result of the present study the presence of a total of 84 zooplankton species was found. The number of zooplankton species differed between the particular water bodies and between the three examined habitats (open water, Potamogeton natans, Ceratophyllum demersum). Aquatic vegetation stands were characterised by considerably richer communities compared to the open water zone. Rotifers dominated over crustaceans taxonomically and in abundance, which is typical for ponds with fish predation present and also for water bodies of high trophic conditions. The eutrophic conditions in all the examined ponds was confirmed by the dominating species, where Anuraeopsis fissa and Keratella cochlearis f. tecta prevailed. Only in the case of crustacean densities were differences between particular water bodies and between three different habitats significant. Among single species, Ceriodaphnia quadrangula revealed significant differences between each of the five ponds and the examined habitats. The higher densities of this cladoceran among Ceratophyllum demersum and the lowest in the open water area suggest more advantageous refuge conditions within the dense and most complex vegetation stand in the pond with fish predation.

Key words: rotifers, crustaceans, macrophytes, eutrophic conditions

STRUKTURA UGRUPOWAŃ ZOOPLANKTONU PIĘCIU SĽSIADUJĽCYCH DROBNYCH ZBIORNIKÓW WODNYCH POCHODZENIA ANTROPOGENICZNEGO - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Badano przestrzenne zróżnicowanie bogactwa gatunkowego oraz struktury ugrupo-wań zooplanktonu w pięciu różnych drobnych zbiornikach wodnych pochodzenia antropogenicz-nego sąsiadujących ze sobą oraz w poszczególnych typach siedliska w jednym z analizowanych stawów. Ogółem wykazano obecność 84 gatunków zooplanktonu. Struktura taksonomiczna zoo-planktonu różniła się w poszczególnych stawach i trzech stanowiskach badawczych (otwarta toń wodna, Potamogeton natans, Ceratophyllum demersum). Wykazano, że stanowiska zlokalizowane w obrębie roślinności wodnej charakteryzowały się bogatszą strukturą taksonomiczną i większymi liczebnościami zbiorowisk zooplanktonowych niż strefa otwartej toni wodnej. Wrotki dominowały nad skorupiakami zarówno jakościowo, jak i ilościowo, co jest zjawiskiem typowym dla stawów z rybami oraz zbiorników wodnych o wysokiej trofii wód. Warunki eutroficzne we wszystkich analizowanych stawach zostały potwierdzone przez duży udział gatunków eutroficznych zoo-planktonu, wśród których przeważały Anuraeopsis fissa i Keratella cochlearis f. tecta. Jedynie w przypadku skorupiaków wykazano istotne różnice w liczebności w poszczególnych stawach i trzech stanowiskach badawczych. W obrębie pojedynczych gatunków Ceriodaphnia quadrangula wykazała istotne różnice w zagęszczeniu w pięciu stawach oraz trzech siedliskach. Największą liczebność tej wioślarki stwierdzono w płacie Ceratophyllum demersum, a najmniejszą w toni wodnej, co sugeruje korzystne warunki kryjówki antydrapieżniczej w obrębie heterogenicznego i skompliko-wanego przestrzennie siedliska roślinnego w zbiornikach z rybami.

Słowa kluczowe: wrotki, skorupiaki, makrofity, warunki eutroficzne



TROPHIC DIVERSITY OF THREE DEEP LAKES - PIASECZNO, ROGÓŹNO AND KRASNE - IN THE YEARS 2006-2007 (ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKE DISTRICT) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Tomasz Lenard, Michał Solis Department of Botany and Hydrobiology, The John Paul II Catholic University of Lublin, Konstantynów 1H, 20-708 Lublin, tomekl@kul.lublin.pl

Summary. The aim of the study (2006-2007) in three deep lakes: Piaseczno, Rogóźno and Krasne, was to determine their current trophic status on the basis of calculated Carlson's trophic indices (TSISD, TSITP, TSITN, TSICHL). Based on the deviations between the values of individual indexes also the potential causes of the limitation of phytoplankton growth were identified. The study showed that the greatest dynamics of changes occurred in the values of the nutrient indexes, which is a symptom of eutrophication in those reservoirs, and in the TSICHL index, what indicates disorders of the mechanisms of biocenotic stability in those ecosystems. Nevertheless, the lakes retain high water transparency, because the numbers of phytoplankton oscillated within the range typical for mesotrophy (Piaseczno) or moderate eutrophy (Rogóźno, Krasne). Analysis of variation showed that the small amount of phytoplankton in lake Piaseczno may be due to zooplankton grazing, while in lakes Rogóźno and Krasne it is a result of varying levels of available nitrogen in the water during the year.

Key words: deep lakes, trophic state index (TSI), eutrophication

ZRÓŻNICOWANIE TROFICZNE TRZECH GŁĘBOKICH JEZIOR PIASECZNO, ROGÓŹNO I KRASNE W OKRESIE 2006-2007 (POJEZIERZE ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIE) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Celem prowadzonych badań (2006-2007) w trzech głębokich jeziorach: Piaseczno, Krasne i Rogóźno było określenie ich aktualnego stanu troficznego na podstawie wyliczonych indeksów troficznych Carlsona (TSISD, TSITP, TSITN, TSIChl). W oparciu o odchylenia między wartościami poszczególnych indeksów wytypowano również potencjalne przyczyny limitowania wzrostu fitoplanktonu. Badania wykazały, że największa dynamika zmian występowała w przy-padku wartości indeksów biogennych, co jest objawem eutrofizacji wód w tych zbiornikach, oraz indeksu TSIChl, co wskazuje na zaburzenie mechanizmów stabilności biocenotycznej w tych eko-systemach. Mimo to, jeziora zachowują wysoką przezroczystość wody, gdyż ilość fitoplanktonu utrzymuje się w zakresie typowym dla mezotrofii (Piaseczno) lub umiarkowanej eutrofii (Rogóż-no, Krasne). Analiza odchyleń wykazała, że niewielka ilość fitoplanktonu w jeziorze Piaseczno może być utrzymywana w wyniku spasania przez zooplankton, natomiast w jeziorach Piaseczno i Krasne wpływa na to zróżnicowana w ciągu roku ilość dostępnego azotu w wodzie.

Słowa kluczowe: głębokie jeziora, indeksy troficzne (TSI), eutrofizacja



WATER - AN UNDERESTIMATED RESOURCE OF THE LUBLIN REGION - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Zdzisław Michalczyk
Departament of Hydrography, Maria Curie-Sklodowska University,
Akademicka str. 19, 20-033 Lublin, zdzislaw.michalczyk@umcs.lublin.pl


Summary. The Lublin Region, considered to be equivalent to the area of the Lublin Voivodeship, is an agricultural region characterised by varied geological structure, relief, soil cover, climatic conditions and hydrographic and landscape features. At the same time, it is an area where the territorial and climatic conditions of the water cycle are remarkably diverse. The specific runoff from the area of the Voivodeship varies between regions and amounts to an average value of 4.0 dm3 s-1 km-2, while the resources of surface water are low and seasonally changeable. Tradi-tional farming methods and absence of large industrial plants or urban areas considerably affect the quality of the waters. High quality groundwater resources are used as a water supply for public utilities and industry. The degree of environment transformation in the Lublin Region is relatively low and this creates an opportunity to maintain the high quality of the water which remains an underrated resource of the region.

Key words: Lublin Region, water resources, surface waters and ground waters

WODA - NIEDOCENIANE BOGACTWO LUBELSZCZYZNY - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Lubelszczyzna jest regionem geograficznym terytorialnie utożsamianym z woje-wództwem lubelskim. Pod względem hydrograficznym jego obszar położony jest na międzyrzeczu Wisły i Bugu, Rozmieszczenie zasobów wód powierzchniowych i podziemnych jest nierówno-mierne, co wynika z czynników terenowych i klimatycznych. Średni wskaźnik odpływu z niżowej części Lubelszczyzny wynosi około 110 mm, a z części wyżynnej prawie 130 mm. Odpływ z całego obszaru Lubelszczyzny jest zdecydowanie niższy od wartości średniej dla Polski, co jedno-znacznie podkreśla ubóstwo wodne regionu. Stopień przekształcenia środowiska regionu lubel-skiego jest jeszcze stosunkowo niewielki, co stwarza szansę zachowania wysokiej jakości wód regionu. Przemawiają za tym względnie naturalne warunki występowania wód i wysoka jakość parametrów fizykochemicznych i bakteriologicznych użytkowych poziomów wody, źródeł i jezior. Konieczne są działania na rzecz zmniejszenie tempa obiegu wody, głównie przez wybudowanie zbiorników małej retencji i progów korekcyjnych - już od źródłowych biegów rzek. Zdecydowane przeciwdziałanie zanieczyszczeniu wód podziemnych i powierzchniowych oraz ich ochrona ilo-ściowa warunkują dalsze utrzymanie wysokich walorów środowiska, w tym również zasobów wody, stanowiących ciągle niedoceniane bogactwo województwa lubelskiego. Zasoby te decydują o atrakcyjności przyrodniczej i krajobrazowej regionu oraz stanowią podstawę zaopatrzenia w wodę mieszkańców i gospodarki województwa.

Słowa kluczowe: Lubelszczyzna, zasoby wodne, wody podziemne i powierzchniowe



INFLUENCE OF CORMORANT GROUPINGS (PHALACROCORAX CARBO L.) ON CONTAMINATION OF THE ENVIRONMENT WITH ORGANOCHLORINE COMPOUNDS - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Antoni Stefan Mikoszewski, Alicja Jabłońska Institute of Zoology, University of Warsaw Banacha str. 2, 02-097 Warszawa, mikst@biol.uw.edu.pl

Summary. Qualitative and quantitative analyses of organochlorine pesticides and quantitative analyses of polychlorinated biphenyls (PCBs) were performed for bottom sediments and plankton originating from three lakes where cormorant (Phalacrocorax carbo L.) groupings were recorded, that is, Lakes Inulec, Tuchlin and Czos, and for the purpose of comparison also from three lakes where groupings of those birds did not occur, that is Lakes Majcz Wielki Lake and Śniardwy (Łuknajno Bay) and the border zone between Lakes Mikołajki and Bełdany (ferry crossing in Wierzba). In samples from most of the lakes under study trace amounts of the following residual organochlorine insecticides and their metabolites were found: (1) in sediments: ?-HCH, ?-HCH, 4,4'DDE, 4,4'DDD, 2,4'DDD, 2,4'DDT, (2) in plankton: ?-HCH, 4,4'DDE. No relationship was found between the occurrence of cormorant groupings and concentration of those substances, both in sediments and in plankton. Polychlorinated biphenyl (PCB) congeners were found in sediments originating from the three lakes where cormorant groupings were recorded and they were not found in sediments from the lakes used for comparisons. In plankton samples trace concentrations of PCB were recorded only for two lakes, namely, Tuchlin and Inulec. In most of the samples concentration of the compounds in question was not very high, however, it seems that cormorant groupings do contribute to environmental pollution with those compounds.

Key words: Mazurian Lakes, cormorant, polychlorinated biphenyls (PCBs), organochlorine insecticides

WPŁYW ZGRUPOWAŃ KORMORANA CZARNEGO (PHALACROCORAX CARBO L.) NA SKAŻENIE ŚRODOWISKA ZWIĽZKAMI CHLOROORGANICZNYMI - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Wykonano analizy jakościowe i ilościowe pestycydów chloroorganicznych oraz analizy ilościowe polichlorowanych bifenyli (PCBs) w osadach dennych i planktonie pochodzą-cym z trzech jezior, na których znajdują się zgrupowania kormorana czarnego (Phalacrocorax carbo L.) - Inulec, Tuchlin i Czos, oraz dla porównania z trzech jezior, na których nie ma zgru-powań tych ptaków - Majcz Wielki, Śniardwy (Zatoka Łuknajno) i pogranicze jezior Mikołaj-skiego i Bełdany (przeprawa promowa w Wierzbie). W próbach z większości badanych jezior stwierdzono śladowe stężenia pozostałości następujących insektycydów chloroorganicznych i ich metabolitów: (1) w osadach: ?-HCH, ?-HCH, 4,4'DDE, 4,4'DDD, 2,4'DDD, 2,4'DDT, (2) w planktonie: ?-HCH, 4,4'DDE. Nie wykazano zależności między obecnością zgrupowań kormorana czarnego a stężeniami tych związków zarówno w osadach, jak i w planktonie. Kongenery poli-chlorowanych bifenyli (PCBs) stwierdzono w osadach pochodzących z trzech jezior, na których znajdują się zgrupowania kormoranów, nie stwierdzono ich zaś w osadach z jezior użytych do porównań. W próbach planktonowych PCBs stwierdzono w stężeniach śladowych wyłącznie w dwóch jeziorach - Tuchlin i Inulec. W większości prób stężenia tych związków nie są bardzo wysokie, należy jednak sądzić, iż zgrupowania kormoranów czarnych mają wpływ na zanieczyszczenia środowiska tymi związkami.

Słowa kluczowe: jeziora mazurskie, kormoran czarny, polichlorowane bifenyle (PCBs), insekty-cydy chloroorganiczne



COPEPODA-CYCLOPOIDA OF WATER BODIES OF THE COAST OF GDAŃSK - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Monika Mioduchowska*, Barbara Wojtasik**
*Environmental Doctoral Studies in Biology, Department of Genetics, University of Gdańsk,
Student Research Association of Hydrobiology and Water Protection, University of Gdańsk
Kładki str. 24, 80-952 Gdańsk, monika.stolarska@biotech.ug.gda.pl
**Faculty of Biology, University of Gdańsk,
Pilsudskiego av. 46, 81-378 Gdynia, b.wojtasik@ug.edu.pl

Summary. The study was aimed at determining the species composition of Copepoda-Cyclopoida living in 17 small water bodies: ponds, drainage ditches and canals located in the Tri-City, Otomin, Sobieszewo, Przejazdowo and Wiślinka. Selected bodies of water were natural or artifi-cial. In addition, they differed in hydrologic conditions (electrolytic conductivity, mineralisation, pH, salinity, nitrate concentration, phosphate concentration). The analysis of the Cyclopoida clus-ter indicates a large variation in species composition of each water body. In the material collected 23 species were identified, where the greatest diversity (represented by a grouping of 7 species) was found in a pond in Gdańsk-Morena and a drainage ditch in Przejazdowo. Stations near a phosphogypsum heap near Wiślinka were poor in species, but the least favourable conditions for Cyclopoida were found at stations in the two ponds in the Park Oliwski (no representatives of this taxon were observed). The highest concentration was found for Eucyclops serrulatus (Fischer, 1851). In contrast, only 9 species were recorded on individual stations. There were found new species of fauna for the Coast of Gdańsk and Poland.

Key words: Copepoda-Cyclopoida, freshwater reservoirs, hydrologic condition, phosphogypsum heap, the Coast of Gdańsk

COPEPODA-CYCLOPOIDA ZBIORNIKÓW WODNYCH WYBRZEŻA GDAŃSKIEGO - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Przeprowadzone badania miały na celu określenie składu gatunkowego Copepoda-Cyclopoida zasiedlających 17 niewielkich zbiorników wodnych: stawy, sadzawki, rowy meliora-cyjne i kanały, położone na terenie Trójmiasta, Sobieszewa, Przejazdowa i Wiślinki. Wybrane zbiorniki wodne były naturalne bądź sztuczne. Ponadto różniły się warunkami hydrologicznymi (przewodnictwo elektrolityczne, mineralizacja, pH, zasolenie, azotany, fosforany). Analiza zgru-powania Cyclopoida wskazuje na duże zróżnicowanie składu gatunkowego poszczególnych zbior-ników. W całym materiale oznaczono 23 gatunki, przy czym największą różnorodność (zgrupo-wanie reprezentowane przez 7 gatunków) stwierdzono w stawie w Gdańsku-Morenie i w rowie melioracyjnym w Przejazdowie. Stanowiska w pobliżu hałdy fosfogipsów w Wiślince były ubogie gatunkowo, jednak najmniej sprzyjające warunki dla Cyclopoida stwierdzono na stanowiskach w dwóch stawach w Parku Oliwskim (nie zaobserwowano w ogóle przedstawicieli tego taksonu). Najwyższą frekwencję stwierdzono dla Eucyclops serrulatus (Fischer, 1851). Natomiast 9 gatun-ków odnotowano tylko na pojedynczych stanowiskach. Znaleziono nowe gatunki fauny Wybrzeża Gdańskiego oraz fauny Polski.

Słowa kluczowe: Copepoda-Cyclopoida, zbiorniki słodkowodne, warunki hydrologiczne, hałda fosfogipsów, Wybrzeże Gdańskie



PHYTOPLANKTON - ELEMENT IN ECOLOGICAL STATUS ASSESSMENT FOR LAKES OF THE WEL RIVER CATCHMENT AREA - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Agnieszka Napiórkowska-Krzebietke*, Agnieszka Pasztaleniec**,
Andrzej Hutorowicz* *Inland Fisheries Institute, Oczapowskiego str. 10, 10-719 Olsztyn, akrzebietke@infish.com.pl
**Institute of Environmental Protection, Kolektorska str. 4, 01-692 Warsaw

Summary. Determination of the role of phytoplankton in the ecological status assessment was taken up for ten lakes of the Wel river catchment area. Spring (April) and summer (July) 2009 results of the total biomass and phytoplankton composition were compared. Based on the func-tional groups structure, the Q index was calculated for three chosen lakes. The greatest phyto-plankton biomass (above 20 mg dm-3) in spring was recorded in four lakes situated on the Wel river. In July the planctonic algae biomass increased downstream and maximum value (52 mg dm-3) was observed in the farthest situated lake in Wel river catchment area. In summer Q index indi-cated a poor ecological status for Lake Rumian, a moderate state for Lake Lidzbarskie and a good status for Lake Kiełpińskie.

Key words: phytoplankton, lake, ecological status assessment, the Wel river catchment

FITOPLANKTON - ELEMENT OCENY STANU EKOLOGICZNEGO JEZIOR ZLEWNI RZEKI WEL - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Rolę fitoplanktonu w ocenie stanu ekologicznego określono w 10 jeziorach zlewni rzeki Wel. Porównano wartości biomasy ogólnej i skład fitoplanktonu w kwietniu i lipcu 2009 r. Na podstawie struktury grup funkcjonalnych wyliczono indeks Q dla trzech wybranych jezior. Wiosną największą biomasę ogólną (powyżej 20 mg dm-3) odnotowano w czterech jeziorach, przez które przepływa rzeka Wel. W lipcu stwierdzono wzrost biomasy glonów planktonowych w jeziorach wraz z biegiem rzeki, a maksimum (52 mg dm-3) zaobserwowano w jeziorze położonym w zlewni najdalej od rzeki Wel. Wartość indeksu Q w okresie letnim wskazywała na słaby stan ekologiczny jeziora Rumian, a umiarkowany i dobry w przypadku jezior Lidzbarskie i Kiełpińskie.

Słowa kluczowe: fitoplankton, jezioro, ocena stanu ekologicznego, zlewnia rzeki Wel



GASTROTRICH FAUNA OF ELODEIDS AND BOTTOM SEDIMENTS IN A EUTROPHIC LAKE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Teresa Nesteruk
Department of Zoology, University of Podlasie
B. Prusa str. 12, 08-110 Siedlce, nesteruk.ap@wp.pl

Summary. Species diversity of gastrotrich communities on elodeids and in bottom sediments of a eutrophic lake were compared in this paper. Twenty three species of Gastrotricha (20 in bottom sediments and 15 on elodeids) belonging to one family Chaetonotidae Zelnika were found in studied habitats. Species diversity of both habitats was reflected in diversity indices equal to 2.67 and 2.54 for bottom sediment and elodeid fauna, respectively. Eudominants in the bottom sedi-ments were three species: Chaetonotus oculifer Kisielewski, Ch. similis Zelnika and Heterolepido-derma gracile Remane. The group of eudominants among elodeid fauna consisted of four species: Ch. macrochaetus Zelnika, H. macrops Kisielewski, H. ocellatum Mečnikow and Lepidodermella squamata Dujardin. In both studied habitats the percentage share of gastrotrich eudominants ex-ceeded 40%. The similarity of gastrotrich fauna on elodeids to that in bottom sediments was low and equalled 38%. The analysis of percentage shares of eudominant species in the fauna of bottom sediments and in epiphytic fauna in the studied eutrophic lake and earlier studies on fauna from both habitats in lakes of different trophic status allow to supplement autecological characteristics of H. ocellatum Mečnikow and to classify it in the group of species closely related to vegetation.

Key words: Gastrotricha, lake, bottom sediments, epiphytic fauna

BRZUCHORZĘSKI ELODEIDÓW I OSADÓW DENNYCH W JEZIORZE EUTROFICZNYM - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W prezentowanej pracy porównano zróżnicowanie gatunkowe zgrupowań brzucho-rzęsków elodeidów i osadów dennych w jeziorze eutroficznym. W obydwu siedliskach stwierdzo-no 23 gatunki brzuchorzęsków (20 w osadach dennych i 15 na elodeidach) należących do jednej rodziny Chaetonotidae Zelnika. Eudominantami w osadach dennych jeziora były trzy gatunki: Chaetonotus oculifer Kisielewski, Ch. similis Zelnika i Heterolepidoderma gracile Remane. Grupę eudominantów fauny elodeidów stanowią cztery gatunki: Ch. macrochaetus Zelnika, H. macrops Kisielewski, H. ocellatum Mečnikow i Lepidodermella squamata Dujardin. W obu badanych siedliskach udział procentowy brzuchorzęsków klasy eudominantów przekroczył 40%. Różnorod-ność gatunkowa obydwu siedlisk znalazła odzwierciedlenie w wartościach jej wskaźnika, który dla fauny osadów dennych wynosi 2,67, a dla fauny elodeidów 2,54. Podobieństwo fauny brzuchorzę-sków elodeidów do fauny osadów dennych w badanym jeziorze jest niskie i wynosi 38%. Analiza udziału procentowego gatunków brzuchorzęsków w całości fauny osadów dennych i fauny epifi-tycznej w badanym jeziorze eutroficznym oraz wcześniejsze badania tych dwóch siedlisk w jezio-rach o różnej trofii pozwalają uzupełnić charakterystykę autekologiczną gatunku H. ocellatum Mečnikow i zakwalifikować go do grupy gatunków o silnym związku z roślinnością.

Słowa kluczowe: brzuchorzęski, jezioro, osady denne, fauna epifityczna



SEASONAL VARIATION OF PHYSICOCHEMICAL PARAMETERS OF REEDBED HABITATS OF SEVERAL WATER BODIES IN EŁK LAKELAND AND THEIR DOMINANT MACROPHYTES IN 2006-2007 - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Piotr Panek
Department of Plant Ecology and Environmental Protection, University of Warsaw,
Ujazdowskie Av. 4, 00-478 Warszawa, p.panek@uw.edu.pl

Summary. Several physicochemical parameters of a few water bodies of Ełk Lakeland were as-sessed every month during the growing seasons of 2006 and 2007. Water, sediment and plant tissues were examined. The content of phosphates decreased in the tissues of green stems during the growing season. It did not follow the phosphate level variation in the habitat. The iron content was the highest in the water and sediment of astatic ponds. The macrophytes from those habitats also had a relatively high level of this element in their tissues. However, the highest level was noted in Sparganium erectum from Lake Łaśmiady, being higher than the content of iron in S. erectum from a pond as well. In some cases habitats covered by the same species had different physicochemical parameters. Several parameters changed in the successive months of the growing season irregularly, and the pattern of the variation was not repeated in the next year.

Key words: macrophytes, nutrients, physicochemical parameters, Ełk Lakeland

SEZONOWA ZMIENNOŚĆ CZYNNIKÓW FIZYCZNO-CHEMICZNYCH SIEDLISK SZUWAROWYCH KILKU ZBIORNIKÓW POJEZIERZA EŁCKIEGO ORAZ DOMINUJĽCYCH W NICH MAKROFITÓW W LATACH 2006-2007 - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W sezonach wegetacyjnych 2006 i 2007 comiesięcznie badano parametry fizyczno- chemiczne ośmiu siedlisk szuwarowych znajdujących się na Pojezierzu Ełckim oraz dominują-cych w nich roślin. Niezależnie od zmian zawartości fosforanów w siedlisku, zawartość tego czynnika w pędach asymilacyjnych roślin spadała przez cały sezon wegetacyjny. Zawartość żelaza najczęściej była największa w wodzie i osadzie zbiorników astatycznych. W tkankach makrofitów zasiedlających te siedliska była ona stosunkowo wysoka, jednak najwyższa u Sparganium erectum z jeziora Łaśmiady, często kilka- lub kilkudziesięciokrotnie wyższa niż w tkankach innych roślin, również S. erectum ze zbiornika astatycznego. W niektórych przypadkach zaobserwowano, że siedliska zdominowane przez ten sam gatunek różnią się znacznie pod względem niektórych czyn-ników fizyczno-chemicznych. Wiele parametrów zmieniało się w trakcie sezonu wegetacyjnego w sposób nieregularny, nie powtarzając wzorca w następnym roku.

Słowa kluczowe: makrofity, biogeny, czynniki fizyczno-chemiczne, Pojezierze Ełckie



PHYTOSOCIOLOGICAL COMPARATIVE ANALYSIS OF TWO LOCALITIES OF CAREX PULICARIS L. IN THE ŁÓDŹ PROVINCE (CENTRAL POLAND) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Ryszard Plackowski
9 Maja str. 6/14, 97-300 Piotrków Trybunalski, plackowski@interia.pl

Summary. Carex pulicaris L. is a rare Sub-Atlantic species. In Poland it is classified as an endan-gered species (E). The paper presents a comparative analysis of two localities of Carex pulicaris in Central Poland. Floral inventories revealed that Carex pulicaris can be found in different plant communities: where species from classes Scheuchzerio-Caricetea Nigrae, Phragmitetea and Molinio-Arrhenatheretea dominate, as well as where species from the following classes where found: Nardo-Callunetea, Molinio-Arrhenatheretea and Vaccinio-Piceetea. In order to estimate the present condition of both populations and forecast their further occurrence and threats resulting from succession, a permanent many-year monitoring should be carried out.

Key words: Carex pulicaris L., endangered species, ecology, protection,

FITOSOCJOLOGICZNA ANALIZA PORÓWNAWCZA DWÓCH STANOWISK CAREX PULICARIS L. W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM (POLSKA CENTRALNA) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Carex pulicaris L. to rzadki subatlantycki gatunek; w Polsce został zaliczony do wymierającej kategorii (E). Artykuł przedstawia analizę porównawczą dwóch stanowisk turzycy pchlej w Polsce Centralnej. Z wykonanych spisów gatunków wynika, że turzyca pchla rośnie w różnych zbiorowiskach: na takich, gdzie wśród gatunków towarzyszących dominują te z klas Scheuchzerio-Caricetea Nigrae, Phragmitetea i Molinio-Arrhenatheretea, oraz na takich, gdzie zanotowano gatunki z klas Nardo-Callunetea, Molinio-Arrhenatheretea i Vaccinio-Piceetea. Celem dokładniejszej oceny stanu obu populacji i prognozy co do ich dalszego trwania i zagrożeń sukcesją należałoby prowadzić stałe, kilkuletnie obserwacje.

Słowa kluczowe: turzyca pchla, wymierające gatunki, ekologia, ochrona



QUALITATIVE AND QUANTITATIVE STRUCTURE OF HETEROPTERA AQUATICA IN THE SHALLOW LITTORAL OF SELECTED WATER BODIES IN ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKE DISTRICT - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Wojciech Płaska
Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin,
Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, wojciech.plaska@up.lublin.pl

Summary. The investigation of water bugs was carried out in the years 2000-2002 in three lakes and two depression reservoirs of different trophy in the Łęczna-Włodawa Lake District. The aim of this research was to learn about the quantitative and qualitative structure of water bugs in se-lected water bodies with the use of quantitative methods. The presence of 30 Heteroptera species was observed in the investigated reservoirs. The highest number of species (19) were found in Lake Uściwierz. As to quantitative structure, Microvelia reticulata, Ilyocoris cimicoides, Plea minutissima, Gerris argentatus, and G. lacustris dominated. The highest average number of water bugs, over 146 ind. m-2, was noted in Szczecin depression reservoir, and the lowest number of individuals was observed in lake Rotcze (over 18 ind. m-2).

Key words: water bugs, shallow littoral, species structure, quantitative methods

STRUKTURA JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA HETEROPTERA AQUATICA W LITORALU WYBRANYCH ZBIORNIKÓW WODNYCH POJEZIERZA ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIEGO - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Badania pluskwiaków wodnych prowadzono w latach 2000-2002 w trzech jeziorach różnej trofii (Piaseczno, Uściwierz, Rotcze) oraz w dwóch zbiornikach zapadliskowych: Nadrybie i Szczecin. Celem pracy było poznanie struktury jakościowej i ilościowej pluskwiaków wodnych przy użyciu metod ilościowych. W badanych zbiornikach wodnych stwierdzono występowanie 30 gatunków Heteroptera. Najwięcej (19) występowało ich w jeziorze Uściwierz. W strukturze ilo-ściowej najliczniejsze były: Microvelia reticulata, Ilyocoris cimicoides, Plea minutissima, Gerris argentatus, G. lacustris. Największe średnie zagęszczenie stwierdzono w zbiorniku Nadrybie (ponad 146 osobn. ? m-2), najmniejsze zaś w jeziorze Rotcze (ponad 18 osobn. ? m-2).

Słowa kluczowe: pluskwiaki wodne, płytki litoral, struktura gatunkowa, metody ilościowe



PEAT BOG FLORA NEAR LAKE BIKCZE IN RELATION TO DIVERSE HABITAT CONDITIONS - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Magdalena Pogorzelec, Krzysztof Czernaś
Department of General Ecology, University of Life Sciences in Lublin,
Akademicka str. 13, 20-950 Lublin, magdalena.pogorzelec@up.lublin.pl, krzysztof.czernas@up.lublin.pl

Summary. The aim of this research was to identify the flora and habitat conditions of the peat bog on Lake Bikcze in the Łęczna-Włodawa Lakeland. The present study was carried out in the years 2005-2007 in two study transects. The condition of phytocoenoses in the respective sectors and values of selected parameters of abiotic environment were determined. Analysis of the results of the study showed that habitat conditions in the peat bog on Lake Bikcze varied, ipso facto, the flora of this area was very diverse. The occurrence of populations of rare plant species: Betula humilis, Salix myrtilloides, Dactylorhiza majalis, Drosera intermedia, Nuphar lutea, Nuphar pumila, Lingularia sibirica, Frangula alnus and Menyanthes trifoliate, was recorded there. Over the period of the last 20 years, the proportion of expansive species in the phytocoenoses of the area has increased significantly, and ecological succession may threaten the biodiversity of the peat bog flora.

Key wards: Lake Bikcze, peat bog, flora, habitat conditions

FLORA TORFOWISKA NAD JEZIOREM BIKCZE NA TLE ZRÓŻNICOWANYCH WARUNKÓW SIEDLISKOWYCH - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Celem badań było rozpoznanie flory oraz określenie warunków siedliskowych panujących na torfowisku nad jeziorem Bikcze na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim. Badania prowadzono w latach 2005-2007, w dwóch wyznaczonych na torfowisku transektach, w których określono skład gatunkowy fitocenoz i wartości wybranych czynników abiotycznych środowiska. Analiza wyników potwierdziła, że na torfowisku panują zróżnicowane warunki siedliskowe, które mają wpływ na różno-rodność flory. Odnotowano stanowiska gatunków rzadkich i chronionych: Betula humilis, Salix myrtil-loides, Dactylorhiza majalis, Drosera intermedia, Nuphar lutea, Nuphar pumila, Lingularia sibirica, Frangula alnus i Menyanthes trifoliata. Stwierdzono, że w okresie ostatnich 20 lat wyraźnie wzrósł w fitocenozach udział gatunków ekspansywnych, a sukcesja ekologiczna zachodząca z ich udziałem może być zagrożeniem dla różnorodności gatunkowej flory torfowiska.

Słowa kluczowe: jezioro Bikcze, torfowisko, flora, warunki siedliskowe



HABITAT DIFFERENTIATION OF THE MIETIUŁKA RIVER IN RELATION TO CHANGES IN ITS ROUTE AND IN LAND USE WITHIN ITS CATCHMENT - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Magdalena Pogorzelec, Krzysztof Czernaś, Łukasz Stelmach, Przemysław Szadkowski Department of General Ecology, University of Life Sciences in Lublin, Akademicka str. 13, 20-950 Lublin, magdalena.pogorzelec@up.lublin.pl, krzysztof.czernas@up.lublin.pl

Summary. The aim of the pilot field study was to determine current habitat conditions existing within the area of the Mietiułka River and the influence which is exerted on these conditions by the adjacent habitats used in different ways. Based on historical and modern maps, changes in the route of the river within the Polesie National Park and in land use in its catchment area were de-termined. In the study sectors designated, morphometric features of the river channel were docu-mented as well as values of some abiotic factors of the environment in the water of the water-course were measured in situ, confronting them with the results of ecological analyses of the flora.

Key words: Mietiułka River, habitat conditions, Polesie National Park

ZRÓŻNICOWANIE SIEDLISKOWE RZEKI MIETIUŁKI NA TLE ZMIAN TRASY JEJ PRZEBIEGU I UŻYTKOWANIA TERENU ZLEWNI - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Celem pilotażowych badań terenowych było określenie aktualnych warunków sie-dliskowych panujących w obrębie rzeki Mietiułki oraz wpływu, jaki na nie wywierają użytkowane w różny sposób siedliska sąsiadujące. Na podstawie map historycznych i współczesnych określono zmiany w trasie przepływu rzeki na terenie Poleskiego Parku Narodowego oraz w sposobie użyt-kowania terenu jej zlewni. W wyznaczonych sektorach badań udokumentowano cechy morfome-tryczne koryta rzeki, a także zmierzono in situ wartości wybranych czynników abiotycznych śro-dowiska w wodzie cieku, konfrontując je z wynikami analiz ekologicznych flory.

Słowa kluczowe: rzeka Mietiułka, warunki siedliskowe, Poleski Park Narodowy



ICHTHYOFAUNA OF SMALL RIVERS OF LUBLIN CITY - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Jacek Rechulicz
Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin,
Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, jacek.rechulicz@up.lublin.pl

Summary. Six control fishings were conducted in two small urban rivers (Lublin city) in order to determine their species composition, abundance structure and biomass, as well as species diversity. A total of 1994 fish was caught, representing 15 different species, 7 families, among which family Cyprinidae was the most common. The abundance of fish in the sampling sites of the examined rivers ranged from 82 to 287 fish 100 m-1 1 h-1. The ichthyofauna of the studied rivers was charac-terised by low diversity (H' index ranged from 0.49 to 0.73), while their abundance structure was dominated by gudgeon and threespine stickleback. The study revealed the occurrence of two pro-tected species (stone loach and weather loach) and a few individuals representing four alien species.

Key words: ichthyofauna, urban rivers, small rivers, Lublin

ICHTIOFUNA MAŁYCH RZEK MIASTA LUBLIN - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W dwóch rzekach płynących przez teren miasta Lublin przeprowadzono sześcio-krotne odłowy kontrolne ryb w celu ustalenia ich składu gatunkowego, struktury liczebności i biomasy, a także różnorodności gatunkowej. Ogółem odłowiono 1994 ryby należące 15 gatunków, 7 rodzin, z czego najliczniej reprezentowana była rodzina karpiowate. Liczebność ryb na stanowiskach wahała się od 82 do 287 szt. ? 100 m-1 ? 1 h-1. Ichtiofaunę badanych rzek charakteryzowała mała bioróżnorodność (H'), od 0,49 do 0,73, a w strukturze liczebności dominowały kiełb i ciernik. W badanych rzekach stwierdzono występowanie dwóch gatunków chronionych: śliza i piskorza, oraz pojedyncze osobniki czterech obcych gatunków.

Słowa kluczowe: ichtiofauna, rzeki miejskie, małe rzeki, Lublin



ESTIMATION OF KIND, AMOUNT AND MECHANISM OF SEDIMENTATION IN THE ZEMBORZYCE RESERVOIR NEAR LUBLIN - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Jan Rodzik, Radosław Dobrowolski, Jerzy Melke
Institute of Earth Sciences, Maria Curie-Skłodowska University in Lublin,
Kraśnicka Av. 2c, d, 20-718 Lublin, jan.rodzik@umcs.lublin.pl, radoslaw.dobrowolski@umcs.lublin.pl, jerzy.melke@umcs.lublin.pl

Summary. In this paper we report on the results of examination of bottom deposits accumulated during 34 years of functioning of dammed reservoir on the Bystrzyca River near Lublin. Based on the analysis of cores taken with undisturbed structure, the lithology of deposits and the amount of sedimentation were estimated. Based on laboratory analyses, the geochemistry and origin of the deposits was determined. The mechanism and rate of sedimentation and main sources of supplied material are presented. General balance of material supply to the reservoir was made.

Key words: reservoir sedimentation, dammed reservoir, Zemborzyce Reservoir

OCENA WIELKOŚCI, JAKOŚCI I MECHANIZMU SEDYMENTACJI W ZALEWIE ZEMBORZYCKIM K. LUBLINA - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Praca przedstawia wyniki badań osadów dennych, akumulowanych w ciągu 34 lat funkcjonowania zbiornika na Bystrzycy koło Lublina. Na podstawie analizy pobranych rdzeni o nienaruszonej strukturze wykonano rozpoznanie litologiczne i wielkości sedymentacji. Na pod-stawie analiz laboratoryjnych wykonano rozpoznanie geochemiczne oraz określono genezę osa-dów. Przedstawiono mechanizm sedymentacji, określono tempo i główne źródła dostawy materia-łu oraz sporządzono ogólny bilans dostawy materii do zbiornika.

Słowa kluczowe. Zalew Zemborzycki, zbiorniki zaporowe, sedymentacja zbiornikowa



HYDROBOTANICAL CHARACTERISTIC OF LAKES USED FOR RECREATIONAL PURPOSES OF ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKELAND - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Joanna Sender
Department of Landscape Ecology and Nature Conservation, University of Life Sciences in Lublin,
Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, joanna.sender@up.lublin.pl

Summary. The aim of the work was to determine the ecological state of lakes used for recrea-tional purposes, based on abiotic conditions as well as on qualitative and quantitative structure of macrophytes. Investigations were conducted in lakes Piaseczno and Białe Włodawskie. The values of analysed parameters permitted the lakes to be classified among mesotrophic ones. In investi-gated Lakes Piaseczno and Białe Włodawskie there occurred 16 plant associations. The surface area occupied by macrophytes ranged from 31.1 to 40.4%. In the studied lakes Charetea made up dominant group of plants overgrowing the bottom of the reservoir. The studied lakes are typical Chara lakes, especially sensitive to every kind of human activity.

Key words: mesotrophic lakes, macrophytes, Chara, human activity

CHARAKTERYSTYKA HYDROBOTANICZNA JEZIOR KĽPIELISKOWYCH POJEZIERZA ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIEGO - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Celem pracy była ocena stanu ekologicznego jezior, użytkowanych rekreacyjnie w okresie od wiosny do późnej jesieni, na podstawie czynników abiotycznych oraz struktury jako-ściowej i ilościowej makrofitów. Badania przeprowadzono na jeziorach Piaseczno i Białe Wło-dawskie, usytuowanych w makroregionie Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie, we wschodniej Polsce. Wartości analizowanych parametrów fizyczno-chemicznych pozwalają uznać te jeziora za mezotroficzne. Badane jeziora zasiedlało 16 zbiorowisk roślinnych. Powierzchnia zajmowana przez makrofitty wahała się od 31,1 do 40,4%. Ramienice stanowiły dominującą grupę roślin porastających dno zbiornika. Badane jeziora to typowe jeziora ramienicowe, szczególnie wrażliwe na wszelkiego rodzaju antropopresję.

Słowa kluczowe: jeziora mezotroficzne, makrofity, Chara, antropopresja



MIGRATION OF ALUMINIUM FROM BOTTOM SEDIMENTS INTO WATER IN LABORATORY CONDITIONS - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Magdalena Senze, Monika Kowalska-Góralska, Wojciech Dobicki
Department of Hydrobiology and Aquaculture, Wrocław University of Environmental and Life Sciences,
Chełmońskiego str. 38C, 51-630 Wrocław, magdalena.senze@up.wroc.pl


Summary. A laboratory experiment was conducted regarding the release of aluminium from the bottom sediments from the dam reservoirs Słup and Lubachów in Lower Silesia. Apart from their flood-control function, the two reservoirs are also used for water retention. The water collected in them - following treatment - is used for drinking. The concentration of aluminium released from the sediments in the case of acidic reaction amounted to 1006.86-2462.47 mg Al dm-3, for neutral to 3.28-79.63 mg Al dm-3, and for alkaline to 6.18-477.97 mg Al dm-3). In acidified and alkalified water the released amounts of aluminium were markedly bigger for the Lubachów reservoir sediments. In the case of neutral reaction more aluminium was released from the Słup reservoir sediments.

Key words: aluminium, water, bottom sediment, dam reservoir

MIGRACJA GLINU Z OSADÓW DENNYCH DO WODY W WARUNKACH LABORATORYJNYCH - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Przeprowadzono eksperyment laboratoryjny nad uwalnianiem glinu z osadów den-nych pochodzących z dolnośląskich zbiorników zaporowych Słup i Lubachów. Oba zbiorniki pełnią funkcję przeciwpowodziową oraz retencyjną. Zgromadzona w nich woda po uzdatnieniu jest wykorzystywana jako pitna. Stężenie glinu uwalnianego z osadów przy odczynie kwaśnym wynosiło 1006,86-2462,47 mg Al dm-3, w obojętnym 3,28-79,63 mg Al dm-3, w zasadowym 6,18-477,97 mg Al dm-3. W wodzie zakwaszonej i zalkalizowanej poziom uwalnianego glinu był zdecydowanie wyższy w osadach ze zbiornika Lubachów. Przy odczynie obojętnym większe ilości notowano w osadach ze zbiornika Słup.

Słowa kluczowe: glin, woda, osad denny, zbiorniki zaporowe



GENERAL NUMBER AND PERCENTAGE SHARE OF DIFFERENT SYSTEMATIC GROUPS OF PHYTOPLANKTON IN THE LITTORAL AND PELAGIAL ZONE OF LAKE PIASECZNO IN ESTIMATION OF ITS TROPHY STATE IN THE YEARS AND SEASONS OF 2001-2003 - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Artur Serafin
Department of Ecology, University of Life Sciences in Lublin,
Akademicka str. 15, 20-950 Lublin, artur.serafin@up.lublin.pl

Summary. The mesotrophic Lake Piaseczno in the Łęczna-Włodawa Lake District comes under constant pressure of agricultural and recreational nature, and as an effect of that there are severe disturbances of its biotope and biocenosis connected with eutrophication. The goal of this paper was an examination of changes in percentage composition and specific domination in phytoplank-ton in the littoral and pelagial zones of the lake in seasons of 2001-2003. In the research period the general number of phytoplankton for all research sites, in annual and seasonal aspects, showed diversified values varying from 79.8 to 828.6 thousand ind. dm-3, but no "water bloom" was re-corded. At each research site, both in annual and seasonal periods, the lowest percentage share with minimal exceptions was constantly noted for taxons of Chrysophyceae and Xanthophyceae. The highest percentage share of the general number of phytoplankton, that exceeded, sometimes by a large margin, the level of 30%, was indicated in the examined years and seasons for mono-taxonomic Cryptophyceae with nano-planktonic Rhodomonas pusilla - species of high diagnostic and phytosociological value, and for diversified taxons of Chlorophyceae and Cyanophyceae. The rest of the systematic groups of phytoplankton, throughout the whole period of research, had very low and non-diversified levels, which was the main cause of their low percentage share (below 20%) of the general number of phytoplankton. The comparatively balanced shares of systematic groups and their specific composition did not testify to intensification of eutrophication, and that, in comparison with other trophication indicators of visible amplitudes, is a proof of temporal instability of trophy in the water of the reservoir.

Key words: algae, phytoplankton, lake, eutrophication

LICZEBNOŚC OGÓLNA I PROCENTOWY UDZIAŁ GRUP SYSTEMATYCZNYCH FITOPLANKTONU W STREFIE LITORALU I PELAGIALU JEZIORA PIASECZNO W OCENIE JEGO STANU TROFII W SEZONACH 2001-2003 - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Mezotroficzne jezioro Piaseczno na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim podlega nieustannej presji rolniczo-rekreacyjnej, czego skutkiem są zaburzenia w jego biotopie i bioceno-zie związane z eutrofizacją. Celem pracy było zbadanie zmian liczebności w składzie procento-wym fitoplanktonu strefy litoralnej i pelagialnej jeziora w sezonach i latach 2001-2003. W okresie badań liczebność ogólna fitoplanktonu na wszystkich stanowiskach wykazywała w aspektach rocznym i sezonowym zróżnicowane wartości w zakresie 79,8-828,6 tys. os. ? dm-3, ale nie zde-terminowała "zakwitu wód". We wszystkich stanowiskach badań w aspekcie rocznym i sezono-wym najmniejszy udział procentowy (z niewielkimi wyjątkami) notowano dla taksonów Chrysophyce-ae i Xanthophyceae. Największy udział procentowy w ogólnej liczebności fitoplanktonu wykazy-wały w różnych latach badań i różnych sezonach monotaksonomiczne Cryptophyceae z nano-planktonowym Rhodomonas pusilla o dużym walorze diagnostyczno-fitosocjologicznym oraz zróżnicowane taksony Chlorophyceae i Cyanophyceae, przekraczając (niekiedy znacznie) wartość 30%. Pozostałe grupy systematyczne fitoplanktonu przez cały okres badań miały niską i mało zróżnicowaną liczebność, co zdecydowało o niskim udziale procentowym (> 20%) w ogólnej liczebności fitoplanktonu. Względnie zrównoważony udział grup systematycznych i ich skład gatunkowy nie świadczył o nasileniu eutrofizacji, co wobec innych wskaźników trofii o wyraźnie znacznych amplitudach wartości dowodzi czasowej niestabilności trofii tego zbiornika.

Słowa kluczowe: glony, fitoplankton, jezioro, eutrofizacja



PHYTOPLANKTON PRODUCTIVITY IN THE PELAGIC ZONE OF LAKE PIASECZNO IN THE EVALUATION OF ITS TROPHIC STATE IN THE SUMMER SEASONS OF 2005-2007 - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Artur Serafin Department of General Ecology, University of Life Sciences in Lublin, Akademicka str. 15, 20-950 Lublin, artur.serafin@up.lublin.pl

Summary. The aim of the present study was to determine the rate of eutrophication of Lake Piaseczno (Łęczna-Włodawa Lakeland) in the summer seasons of 2005-2007. In the trophogenic zone of the pelagial, values of gross primary production of phytoplankton and chlorophyll a concentration were measured, and values of Carlson's Trophic State Index (TSIChl a) were calculated. Increased values of gross primary production of phytoplankton in the study period of 2005-2007 indicated intensified eutrophication of the waters of Lake Piaseczno, however, the values of chlorophyll a concentration and TSIChl a did not exceed levels typical of mesotrophy.

Key words: lake, phytoplankton, productivity, chlorophyll a, eutrophication, TSIChl a

PRODUKTYWNOŚĆ FITOPLANKTONU W STREFIE PELAGIALU JEZIORA PIASECZNO W OCENIE STANU JEGO TROFII W SEZONIE LETNIM 2005-2007 - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Celem pracy było określenie tempa eutrofizacji jeziora Piaseczno (Pojezierze Łę-czyńsko-Włodawskie) w sezonie letnim 2005-2007. W strefie trofogenicznej pelagialu mierzono wartości: produkcji pierwotnej brutto fitoplanktonu, stężenia chlorofilu a oraz wyliczono wskaźnik trofii Carlsona (TSIChl a). Podwyższone wartości produkcji pierwotnej brutto fitoplanktonu w okresie badań 2005-2007 wskazywały na nasilenie eutrofizacji wód Piaseczna, jednak wartości stężenia chlorofilu a i TSIChl a nie przekraczały poziomu typowego dla mezotrofii.

Słowa kluczowe: jezioro, fitoplankton, produktywność, chlorofil a, eutrofizacja, TSIChl a



PHYTOPLANKTON PRODUCTIVITY IN LITTORAL OF SELECTED LAKES IN ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKELAND IN SUMMER 2007-2008 - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Artur Serafin, Krzysztof Czernaś
Department of General Ecology, University of Life Sciences in Lublin,
Akademicka str. 15, 20-950 Lublin, artur.serafin@up.lublin.pl, krzysztof.czernas@up.lublin.pl

Summary. The study aimed at determining the eutrophication rate in agricultural and agricultural-recreational littoral of limnologically similar so-called Uściwierskie lakes: lake Bikcze and lake Uściwierz in the Łęczna-Włodawa Lakeland. The survey was conducted in summer, in 2007 and 2008. Values of the following trophy biological indices were measured: gross phytoplankton primary production and chlorophyll a concentration, as well as Carlson's Trophy Index (TSIChl a) was calculated. The survey was completed with measurements of the principal physicochemical factors of waters. Similar values of studied trophy indices for both lakes during the experiments did not indicate any intensification of eutrophication processes in littoral.

Key words: lake, primary production, chlorophyll a concentration, eutrophication, de-eutrophication

PRODUKCJA FITOPLANKTONU W LITORALU WYBRANYCH JEZIOR POJEZIERZA ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIEGO W SEZONIE LETNIM 2007-2008 - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Zbadano tempo eutrofizacji w litoralu rolniczym i rolniczo-rekreacyjnym limnolo-gicznie podobnych jezior: Bikcze i Uściwierz na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim, w sezonie letnim 2007-2008. Mierzono wartości biologicznych indeksów trofii: produkcji pierwotnej brutto fitoplanktonu, stężenia chlorofilu a oraz wyliczono wskaźnik trofii Carlsona (TSIChl a). Badania uzupełniono pomiarem podstawowych czynników fizyczno-chemicznych wód. Podobne dla obu jezior wartości wskaźników trofii w strefie litoralu nie wskazują na nasilenie się procesów eutrofizacji.

Słowa kluczowe: jezioro, produkcja pierwotna, koncentracja chlorofilu a, eutrofizacja, deeutrofizacja



EFFECTS OF HYDROGENIC HABITATS RESTORATION IN LANDSCAPE-PROTECTED COMPLEX "OLSZYNA" IN WARSAW - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Daria Sikorska*, Piotr Sikorski**, Piotr Hewelke*
* Department of Environmental Improvement, Warsaw University of Life Sciences,
daria.sikorska@gmail.com, piotr_hewelke@sggw.pl,
** Department of Environmental Protection, Warsaw University of Life Sciences,
Nowoursynowska str. 159, 02-787 Warsaw, piotr_sikorski@sggw.pl

Summary. Areas that resemble natural ecosystems, occurring in urban areas, have a unique char-acter. They create refuges for vegetation, often for rare plant species. For this reason protection of the remaining parts of natural vegetation, the same way as preservation of historical buildings, is essential for sustainable functioning of urban landscape. The aim of this work was the assessment of changes in habitat and vegetation of riparian alder-carr forest covering the research area of Landscape-Nature Protected Complex "Olszyna" in Warsaw, where during engineering invest-ments in the 1970's a drainage system was introduced. Changes of vegetation in the area were studied in the years 2006-2007. The results were compared with previous researches that were held in the 70's and 90's. Hygrophilous vegetation of riparian woodlands, after lowering of the groundwater table due to investments (neighborhood of the Toruńska Artery) has been slowly transforming into more mesophilic one. Despite the system of ditches whose purpose is to keep the water level elevated, maintaining proper functioning of the alder-carr forest ecosystem seems to be impossible. Lack of spring floodings for about 20 years causes adverse vegetation changes. In-crease of total number of plant species, mostly synantrophical, was recorded. Changes shown in DCA graph reveal a linear tendency.

Key words: hydrogenic ecosystems, urbanization, vegetation, biodiversity, ecosystem restoration

EFEKTY RENATURALIZACJI SIEDLISK HYDROGENICZNYCH W ZESPOLE PRZYRODNICZO-KRAJOBRAZOWYM "OLSZYNA" W WARSZAWIE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Ekosystemy zbliżone do naturalnych, występujące w granicach dużych miast, mają unikalny charakter. Stanowią wyspy siedliskowe dla rzadkiej często roślinności. Z tego względu zachowanie reliktowych siedlisk, podobnie jak zabytkowych obiektów architektonicznych, ma istotne znaczenie dla zrównoważonego funkcjonowania przestrzeni miejskiej. Celem niniejszej pracy było określenie zmian w siedlisku i roślinności łęgu olszowo-jesionowego, znajdującego się w obrębie Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Olszyna w Warszawie, gdzie podczas prac inżynierskich w latach 70. stworzono system odwadniająco-nawadniający. Badania zmian w ro-ślinności prowadzono w latach 2006-2007. Uzyskane wyniki odniesiono do wcześniejszych ob-serwacji, które były prowadzone w latach 70. i 90. XX w. Higrofilna roślinność zadrzewień łęgo-wych, po obniżeniu się zwierciadła wody w wyniku postępujących inwestycji (sąsiedztwo Trasy Toruńskiej), przekształca się stopniowo w zbiorowisko mezofilne. Pomimo istniejącego systemu rowów do piętrzenia zwierciadła wody, podtrzymanie prawidłowego funkcjonowania ekosystemu łęgowego jest niemożliwe. Brak wiosennych zalewów powoduje niekorzystne od około 20 lat przekształcenia roślinności. Zanotowano zwiększenie liczby gatunków, przy czym sukcesywnie przybywa gatunków synantropijnych. Tendencje zmian w diagramie DCA wykazują charakter liniowy.

Słowa kluczowe: ekosystem hydrogeniczny, urbanizacja, roślinność, bioróżnorodność, odbudowa ekosystemu



MOBILISATION OF HUMIC ACIDS ORIGINATED FROM MUCKS AS A RESULT OF SODIUM, CALCIUM AND PHOSPHATE IONS INTERACTION - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Zofia Sokołowska, Patrycja Boguta
Department of Physical Chemistry of Porous Materials, Institute of Agrophysics, Polish Academy of Sciences,
Doświadczalna 4 str., 20-290 Lublin, zosia@maja.ipan.lublin.pl, p.warchulska@ipan.lublin.pl
Summary. The main aim of these studies was to investigate the relationship between the state of humic acids contained in sorption complex of mucks and such significant ions as sodium, calcium and phosphates. The study was conducted on five samples of mucks from the Polesie Lubelskie Region (Wieprz-Krzna Canal) and Biebrza River Valley. Samples were collected from depths of 5-20 cm. Humic acids were obtained through alkaline extraction using the method given by Schnitzer. Sodium and calcium salts of humic acids were treated with Ca3PO4 and NaH2PO4, respectively. Salts of Ca3PO4 and NaH2PO4 were added in different concentrations and in varied pH circumstances. The investigation of sodium phosphate influence on calcium humates at differ-ent pH values has shown that the process of organic matter releasing increases with increase of pH and with increasing amount of sodium monohydrogen (ortho) phosphate added to humates. In turn, the addition of calcium phosphate with increasing concentration and in different pH conditions to sodium forms of humic acids caused that the concentration of total organic carbon increased in the solution, as a result of which humic substances were released. However, it was proven that in-creasing amount of humic acids in solution was caused only by increasing of pH, not by calcium cations addition.

Key words: humic acids, muck, peptisation, coagulation

URUCHAMIANIE KWASÓW HUMUSOWYCH POCHODZĽCYCH Z MURSZY JAKO REZULTAT WZAJEMNEGO ODDZIAŁYWANIA JONÓW SODU, WAPNIA I FOSFORANÓW - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Celem pracy było zbadanie zależności pomiędzy stanem kwasów huminowych zawartych w kompleksie sorpcyjnym gleby a tak ważnymi jonami, jak sód, wapń i fosforany. Doświadczenie przeprowadzono na wybranych próbkach murszy pochodzących z terenów Polesia Lubelskiego (Kanał Wieprz-Krzna) i doliny rzeki Biebrzy. Próbki zostały pobrane z głę-bokości 5-20 cm. Kwasy huminowe otrzymano na drodze alkalicznej ekstrakcji, przy zastosowaniu metody proponowanej przez Schnitzera. Sól sodową i wapniową kwasu huminowego potraktowa-no odpowiednio fosforanem wapnia Ca3PO4 i diwodorofosforanem sodu NaH2PO4. Sole Ca3PO4 i NaH2PO4 dodawano w różnych stężeniach i w zróżnicowanych warunkach pH. Badania wpływu fosforanu sodu na humian wapnia przy różnych wartościach pH wykazały, że proces uruchamiania materii organicznej jest tym intensywniejszy, im pH środowiska jest wyższe, a także im większe jest stężenie monowodorofosforanu sodu dodawanego do humianu wapnia. Z kolei dodatek fosfo-ranu wapnia o wzrastającym stężeniu i w różnych warunkach pH do humianu sodu powodował ogólnie wzrost stężenia węgla całkowitego w roztworze, co dowodzi występowania procesu pep-tyzacji i uwalniania substancji huminowych. Jednak w badaniach dowiedziono, że wzrost stężenia kwasu huminowego w roztworze był spowodowany jedynie wzrostem pH, nie dodatkiem katio-nów wapnia.

Słowa kluczowe: kwasy humusowe, mursz, peptyzacja, koagulacja



WATER MITES (ACARI, HYDRACHNIDIA) OF THE BUG RIVER VALLEY BETWEEN WŁODAWA AND KODEŃ - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Robert Stryjecki
Department of Zoology, University of Life Sciences in Lublin,
Akademicka str. 13, 20-950 Lublin, robstry@wp.pl

Summary. In the Bug River valley between Włodawa and Kodeń 71 water mite species were collected. There were 59 species found in oxbow lakes, 10 in temporary pools, 10 in the Bug River, 9 in its tributaries, and 8 in meadow ditches. The most numerous species in the area were Hydrodroma despiciens, Tiphys ornatus, Arrenurus bifidicodulus and Limnesia fulgida. A charac-teristic feature of the water mite fauna of the Bug was the dominance of rheoxenes (95.1% of the material collected). Small water body species were dominant in the oxbow lakes (68.1%), while species typical of temporary vernal water bodies were dominant in the temporary pools (57.9%). Species diversity was highest in the oxbow lakes (4.3), lower in the temporary ponds (2.1), and only 1.6 in the Bug River. The water mite species composition varied substantially among the different types of water bodies; the faunal similarity between them was very low. Based on the data obtained it can be concluded that the key habitats shaping the biological diversity of the Bug River valley are the water bodies of the floodplain, mainly its oxbow lakes.
Key words: water mites, Bug River, oxbow lakes, temporary ponds, species diversity

WODOPÓJKI (ACARI, HYDRACHNIDIA) DOLINY BUGU MIĘDZY WŁODAWĽ A KODNIEM - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W dolinie Bugu na odcinku między Włodawą a Kodniem złowiono 71 gatunków wodopójek. W starorzeczach stwierdzono 59 gatunków, w zbiornikach astatycznych 11, w Bugu 10, w dopływach Bugu 9, a w kanałach łąkowych 8. Najliczniejszymi gatunkami były: Hydrodro-ma despiciens, Tiphys ornatus, Arrenurus bifidicodulus i Limnesia fulgida. Charakterystyczną cechą fauny rzeki Bug był dominujący udział reoksenów (95,1% zebranej fauny). W starorzeczach dominowały gatunki drobnozbiornikowe (68,1%) a w zbiornikach astatycznych - gatunki wiosen-nych wód astatycznych (57,9%). Największą różnorodność gatunkową stwierdzono w starorze-czach (4,3), mniejszą w zbiornikach astatycznych (2,1) zaś w Bugu tylko 1,6. Poszczególne rodza-je wód charakteryzowały się dużą indywidualnością fauny - między zbiornikami stwierdzono niskie podobieństwa faunistyczne. Na podstawie uzyskanych danych można stwierdzić, iż klu-czowymi siedliskami kształtującymi różnorodność biologiczną doliny Bugu są zbiorniki tarasu zalewowego, głównie starorzecza.

Słowa kluczowe: wodopójki, rzeka Bug, starorzecza, zbiorniki astatyczne, różnorodność gatunkowa



RICHNESS OF MEDICINAL PLANTS OF THE PEATLANDS IN THE ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKELAND - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Piotr Sugier*, Danuta Sugier**
*Department of Ecology, Maria Curie-Skłodowska University in Lublin,
Akademicka str. 19, 20-033 Lublin, piotr.sugier@poczta.umcs.lublin.pl
** Department of Industrial and Medicinal Plants, University of Life Sciences in Lublin,
Akademicka str. 15, 20-950 Lublin, danuta.sugier@up.lublin.pl

Summary. The aim of this work was to present the medicinal plant species occupying the peat-lands of the Łęczna-Włodawa Lakeland. The study was carried out in 2004-2007. On the basis of phytosociological relevés, the richness of medicinal plants in the studied sites was estimated. In the peatlands under study, 88 medicinal plant species were noted. Transitional mires and bogs, which are relatively little modified by man and which retain the natural character of vegetation, have the smallest share of medicinal plants. The quite abundant occurrence of medicinal plant species typical for meadows is a result of human agricultural activity conducted on the peatlands. Anthropogenic factors influenced the difference of the abiotic conditions and facilitated en-croachment of many foreign as well as ruderal and nitrophilous medicinal plant species.
Key words: medicinal plants, species richness, peatland

BOGACTWO ROŚLIN LECZNICZYCH TORFOWISK POJEZIERZA ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIEGO - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Celem pracy było przedstawienie bogactwa gatunkowego roślin leczniczych wystę-pujących na torfowiskach Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Zróżnicowanie florystyczne wykonano na podstawie zdjęć fitosocjologicznych wykonanych w latach 2005-2007. Na badanych torfowiskach zarejestrowano 88 taksonów roślin leczniczych. Najbardziej ubogie w te gatunki okazały się torfowiska przejściowe i wysokie, stosunkowo najmniej przekształcone przez człowie-ka i o naturalnym charakterze roślinności. Występowanie licznych gatunków roślin leczniczych typowych dla łąk na torfowiskach jest wynikiem ich zagospodarowania i wykorzystywania do celów rolniczych. Czynniki antropogeniczne wpływają na zróżnicowanie warunków abiotycznych, co umożliwia wkraczanie obcych, a także ruderalnych oraz nitrofilnych gatunków roślin leczniczych.

Słowa kluczowe: rośliny lecznicze, bogactwo gatunkowe, torfowiska



STRUCTURES OF PROKARYOTIC AND EUKARYOTIC ALGAE FROM DRAINAGE DITCH IN OLIGOTROPHIC PEAT BOG COMPLEX (ROZTOCZE NATIONAL PARK) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Agnieszka Szczurowska
Department of General Ecology, University of Life Sciences in Lublin,
Akademicka str. 15, 20-950 Lublin, agnieszka.szczurowska@up.lublin.pl

Summary. There is a unique natural and landscape complex of oligotrophic peat-bogs in the southern part of Roztocze National Park. A major fragment of the area was degraded as a result of drainage system building in the 60's and 70's of the 20th century. At present, due to re-naturisation works, drainage ditches that cross the peat-bog do not play their melioration role any longer and they have become the habitat for many species. The qualitative and quantitative structure of pro- and eukaryotic algae in an overgrown drainage ditch was analysed on the background of physico-chemical conditions. The dystrophic character of water in the studied ditch affected the character-istic structure of algae communities. In total, 37 algae taxons from 7 taxonomic groups were de-termined. Chroococcal blue-green algae, flagellate algae with Euglenophyta, Chrysophyceae, and Cryptophyta, two diatom species, and filamentous blue-green alga - Mougeotia sp., were charac-teristic taxons. Biomass oscillated within quite a wide range, from 4.19 to 38.9 mg dm-3. The highest biomass values were recorded in autumn and Trachelomonas volvocina dominated in that period.

Key words: algae, drainage ditch, dystrophy, Roztocze

STRUKTURA ZBIOROWISK GLONÓW PRO- I EUKARIOTYCZNYCH ROWU MELIORACYJNEGO W KOMPLEKSIE TORFOWISK OLIGOTROFICZNYCH (ROZTOCZAŃSKI PARK NARODOWY) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W południowej części Roztoczańskiego Parku Narodowego znajduje się unikatowy pod względem przyrodniczym i krajobrazowym kompleks torfowisk oligotroficznych. Znaczna część tego obszaru uległa degradacji w wyniku przeprowadzonych w latach sześćdziesiątych i siedem-dziesiątych melioracji odwadniających. Obecnie w wyniku prac renaturalizacyjnych rowy melio-racyjne przecinające torfowisko nie pełnią już właściwych funkcji odwadniających i stały się siedliskiem dla wielu gatunków. Analizowano strukturę jakościową i ilościową glonów pro- i eukario-tycznych, zarastającego rowu melioracyjnego na tle warunków fizyczno-chemicznych. Dystro-ficzny charakter wody badanego rowu miał wpływ na wykształcenie charakterystycznej struktury zbiorowisk glonów. Oznaczono łącznie 37 taksonów glonów, z 7 grup taksonomicznych. Taksonami charakterystycznymi były chrookokalne sinice, wiciowce z Euglenophyta, Chrysophyceae i Cryp-tophyta, dwa gatunki okrzemek oraz nitkowata zielenica Mougeotia sp. Biomasa wahała się w dość szerokim zakresie od 4,19 do 38,9 mg ? dm-3. Najwyższe wartości biomasy notowano jesienią, a gatun-kiem dominującym w tych okresach był Trachelomonas volvocina.

Słowa kluczowe: glony, rów melioracyjny, dystrofia, Roztocze



PHYTOPLANKTON COMMUNITIES OF THE LAKE BIAŁE (ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKELAND) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Agnieszka Szczurowska, Krzysztof Czernaś, Barbara Banach
Department of General Ecology, University of Life Sciences in Lublin, Akademicka str. 15, 20-950 Lublin, agnieszka.szczurowska@up.lublin.pl

Summary. Studied lake is situated in the eastern - one of the least transformed - part of the Łęczna- Włodawa Lakeland. In summer, the reservoir is subjected to strong anthropopressure associated with intensive recreation and tourism. Its morphometric features make it is resistant to degradation. Differences in phytoplankton communities structure in two subsequent vegetation periods, mainly blue-green algae population increase, may indicate the beginning of the lake trophy status change (eutrophication stage beginning). A massive appearance of Planktothrix rubescens (DeCandolle ex Gomont) Anagnostidis et Komárek - potentially toxic filamentous blue-green alga never recorded earlier - in spring 2008 is an alarming phenomenon that proves the change of the reservoir water quality.

Key words: phytoplankton, lakes, Planktothrix rubescens, eutrophication

ZBIOROWISKA FITOPLANKTONU JEZIORA BIAŁEGO (POJEZIERZE ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIE) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Badane jezioro położone jest we wschodniej, jednej z mniej przekształconych części Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. W okresie letnim zbiornik ten podlega silnej antropopresji związanej z intensywnym wykorzystywaniem rekreacyjnym i turystycznym. Jego cechy morfome-tryczne powodują, że wykazuje ono dużą odporność na degradację. Różnice w strukturze zbioro-wisk fitoplanktonu w dwóch kolejnych okresach wegetacyjnych, głównie wzrost udziału ilościo-wego sinic, mogą wskazywać na początek zmian statusu troficznego jeziora (początkowa faza eutrofii). Niepokojącym zjawiskiem świadczącym o zmianie jakości wód zbiornika jest zaobser-wowany w sezonie wiosennym 2008 r. masowy pojaw Planktothrix rubescens (DeCandolle ex Gomont) Anagnostidis et Komárek, nienotowanej wcześniej potencjalnie toksycznej sinicy nitkowatej.

Słowa kluczowe: fitoplankton, jeziora, Planktothrix rubescens, eutrofizacja



EMISSION OF METHANE FROM SEDIMENTS OF SELECTED POLISH DAM RESERVOIRS - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Adriana Trojanowska, Marta Kurasiewicz, Łukasz Pleśniak,
Mariusz Orion Jędrysek
Laboratory of Isotope Geology and Geoecology, Institute of Geological Sciences, University of Wroclaw,
Cybulskiego str. 30, 50-205 Wroclaw, adriana.trojanowska@ing.uni.wroc.pl

Summary. Dam reservoirs contribute significantly to global gross methane emission which has been estimated at 104 ą7.2 Tg CH4 per year. However, this value might be far from real since the contribution of small dam reservoirs has not been taken into consideration. This study was aimed at estimating the amount of methane emitted from selected lowland dam reservoirs in Poland in relation to hydrochemical conditions: depth, organic matter content, red-ox, pH. The research was conducted on 4 dam reservoirs located in a SW to NE cross-section of Poland: Turawa, Sulejowski, Włocławski, Siemianówka. The reservoirs show a wide range of average amount of collected gas and CH4 content. Calculated methane ebullition amounted to 4 mg m-2d-1 in Sulejowski, 401 mg m-2d-1 in Siemianówka, 42 mg m-2d-1 Turawa and 413 mg m-2d-1 in Wło-cławski reservoirs. The most spatially diversified results were reported for Włocławski and the most stable for Siemianówka and Sulejowski. The remarkably high values of methane emission noted for Siemianówka and Włocławski reservoirs exhibit the range typical to tropical reservoirs, which suggest potential for CH4 exploitation for energy production purposes.

Key words: methane, sediments, dam reservoirs

EMISJA METANU Z OSADÓW WYBRANYCH ZBIORNIKÓW ZAPOROWYCH W POLSCE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Udział zbiorników zaporowych w globalnej emisji metanu ocenia się jako znaczący, oszacowano go na 104 ą7,2 CH4 Tg rocznie. Jednak szacunki te mogą odbiegać od rzeczywistości, ponieważ nie uwzględniają emisji z małych zbiorników zaporowych. Celem badań było oszaco-wanie wielkości emisji metanu z wybranych nizinnych zbiorników zaporowych w Polsce w odnie-sieniu do warunków hydrochemicznych i morfometrycznych: głębokości, zawartości materii orga-nicznej, redox, pH. Badania przeprowadzono w 4 zbiornikach zlokalizowanych w transekcie z południowego zachodu na północny wschód Polski: Turawie, Sulejowskim, Włocławskim, Siemianów-ce. Ilość gazu wydzielanego z osadów i % zawartość w nim CH4 były znacznie zróżnicowane w bada-nych zbiornikach. Wyliczona ebulicja metanu osiągnęła wartości: 4 mg m-2 ? d-1 w Sulejow-skim, 401 mg m-2 ? d-1 w Siemianówce, 42 mg m-2 ? d-1 w Turawie i 413 mg m-2 ? d-1 we Wło-cławskim. Najbardziej zróżnicowane przestrzennie wyniki zanotowano w zbiorniku Włocławskim, natomiast najbardziej wyrównane w Siemianówce. Wyjątkowo wysokie wartości emisji metanu ze zbiorników Siemianówka i Włocławskiego przekraczały wartości uważane za typowe dla zbiorników tropikalnych, co wskazuje na możliwość pozyskiwania metanu z tego źródła do celów energetycznych.

Słowa kluczowe: metan, osady, zbiorniki zaporowe



DEVELOPMENT OF THE PEATBOG AT LAKE BRZEZICZNO (ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKELAND) BASED ON THE ANALYSIS OF SUBFOSSIL PLANT MACRO REMAINS - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Danuta Urban
Institute of Soil Science and Environment Management, University of Life Sciences in Lublin,
Leszczyńskiego str. 7, 20-069 Lublin, danuta.urban@up.lublin.pl

Summary. The studied peatbog is located in the Łęczna-Włodawa Lakeland constituting a part of the Polesie Lubelskie Region. Three drillings were performed with an "Instorf" type drill, and 64 samples were taken for further laboratory analyses. In the samples, subfossil plant macro remains, as well as the ash content and reaction (pH in H2O, and KCl) were determined. The studied deposit is located on gyttja beds, which documents its lake origin. Fragments of the peatbog occurring in the peripheral parts of the lake-peatbog complex were formed as a result of paludification of the mineral bedrock. The succession of plant communities occurred according to the following pat-terns: water phytocoenoses from Potametea and Charetea class - rush phytocoenoses from Phragmitetea class and peatbog phytocoenoses from Scheuchzerio-Caricetea nigrae class - transitional peatbog phytocoenoses from Scheuchzerio-Caricetea nigrae class - high peatbog communities from Oxycocco-Sphagnetea class (on a fragment of the peatbog); rush phytocoenoses from Phragmition association - rush phytocoenoses from Magnocaricion association.

Key words: peatbog, subfossil plant remains, Łęczna-Włodawa Lakeland

ROZWÓJ TORFOWISKA PRZY JEZIORZE BRZEZICZNO (POJEZIERZE ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIE) W ŚWIETLE ANALIZY MAKROSZCZĽTKÓW ROŚLINNYCH - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. Badane torfowisko znajduje się na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim, wchodzącym w skład Polesia Lubeskiego. Wykonano tu świdrem torfowym typu Instorf trzy wiercenia, z któ-rych do dalszych analiz laboratoryjnych pobrano 64 próbki. W pobranych próbkach oznaczono makroszczątki roślinne, a także popielność i odczyn (pH w H2O i KCl). Badane złoże jest podście-lone pokładami gytii, co dokumentuje ich jeziorną genezę. Fragmenty torfowiska wstępujące w peryferyjnych fragmentach kompleksu jeziorno-torfowiskowego ukształtowały się wskutek zaba-gniania podłoża mineralnego. Sukcesja zbiorowisk roślinnych przebiegała według następujących schematów: fitocenozy wodne z klasy Potametea i Charetea - fitocenozy szuwarowe z klasy Phragmitetea i torfowiskowe z klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae) - fitocenozy torfowisk przejściowych z klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae - zbiorowiska torfowisk wysokich z klasy Oxycocco-Sphagnetea (na fragmencie torfowiska); fitocenozy szuwarowe ze związku Phragmition - fitocenozy szuwarowe ze związku Magnocaricion.

Key words: torfowisko, zbiorowiska subfosylne, Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie



THERMAL PROPERTIES IN RELATION TO SOIL WATER STATUS IN SLOPING VINEYARD - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Bogusław Usowicz*, Jerzy Lipiec*, Aldo Ferrero**
*Institute of Agrophysics, Polish Academy of Sciences,
Doswiadczalna str. 4, 20-290 Lublin, usowicz@demeter.ipan.lublin.pl
**Institute for Agricultural and Earth Moving Machines,
Strada delle Cacce 73, 10135 Turin, Italy

Summary. Knowledge of thermal properties of soil helps in estimating heat fluxes as an important component of heat balance. The research was conducted to evaluate spatial distribution of the soil thermal properties (thermal conductivity, heat capacity and thermal diffusivity) in relation to soil wetness and bulk density in a sloping vineyard under two management systems: cultivated (C) and grass-covered (G) soil. Soil samples were taken in spring and autumn in places corresponding to upper rut (UR), inter-rut (IR) and lower rut (LR) areas, and following determination of current water content they were adjusted to the wetness statuses: dry, field capacity (pF 2.0) and saturated (pF 0). Current soil water content (at sampling) was near field capacity in spring and considerably lower in autumn. Soil water content and bulk density at each soil wetness status, together with soil temperature and texture data, were used for determination of the thermal properties. Thermal conductivity was calculated by the physical-statistical model of Usowicz, and heat capacity - with formulae of de Vries, and thermal diffusivity from the ratio of thermal conductivity and heat ca-pacity. Thermal conductivity and heat capacity increased with increasing water content. Increase of thermal conductivity was greater up to field water capacity than at higher water contents, whereas that of heat capacity was uniform in the whole range of water contents studied. However, thermal diffusivity reached its maximum at and near field water capacity. In autumn, the thermal diffusivity at current water content was slightly lower than at field water capacity, despite appre-ciably lower current soil water content. This was a resultant effect of water content and bulk den-sity on diffusivity. At both management systems the courses of thermal diffusivity as affected by soil water statuses were similar. The whole range of water status allowed determining possible values of the soil thermal properties. The dispersion of thermal conductivity and heat capacity was highest and lowest at current and dry wetness statuses, respectively. In spring, the dispersion was lower in inter-rut area than under the ruts. Irrespective of the management system, dispersion of the thermal properties under the ruts was lower in autumn than in spring, whereas in the inter-rut area the inverse was true, likely due to respective effects of tillage operations and traffic during growing season. Our results emphasize the need to include spatial variability of the thermal prop-erties within inter-row area to improve accuracy in evaluating the energy balance in a vineyard.

Key words: soil thermal properties, water status, vineyard, management

CIEPLNE WŁAŚCIWOŚCI GLEBY NA ZBOCZU WINNICY W ZALEŻNOŚCI OD STANU UWILGOTNIENIA - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Znajomość właściwości cieplnych gleby pozwala oszacować przepływ ciepła jako jednej ze składowych bilansu cieplnego. Celem badań była ocena rozkładu przestrzennego właściwości ciepl-nych gleby (przewodnictwa cieplnego, pojemności cieplnej i dyfuzyjności cieplnej) w zależności od stanu uwilgotnienia i gęstości gleby uprawianej i z murawą. Próbki gleby pobierano jesienią i wiosną w miejscach odpowiadających górnemu śladowi, między śladami i dolnemu śladowi ciągnika przejeżdża-jącego w poprzek zbocza. Oznaczono wilgotność aktualną (w czasie pobierania próbek) i przy potencjale odpowiadającym polowej pojemności wodnej (pF 2,0) oraz w stanie nasycenia gleby wodą (pF 0). W badaniach uwzględniono także glebę suchą. Dane wilgotności i gęstości, a także tem-peratury i uziarnienia zostały użyte do oszacowania właściwości cieplnych gleby. Przewodnictwo ciepl-ne obliczono przy użyciu fizyczno-statystycznego modelu, pojemność cieplną - z formuły de Vriesa. Dyfuzyjność cieplną obliczono z ilorazu przewodnictwa i pojemności cieplnej. Aktualna zawartość wody w glebie była zbliżona do polowej pojemności wodnej wiosną i znacznie niższa jesienią. Prze-wodnictwo cieplne i pojemność cieplna rosły wraz ze wzrostem wilgotności gleby. Większy wzrost przewodnictwa cieplnego zaobserwowano w przedziale od stanu suchego do polowej pojemności wod-nej niż przy dalszym wzroście wilgotności gleby. Natomiast wzrost pojemności cieplnej był jednostajny w cały zakresie uwilgotnienia gleby. Dyfuzyjność cieplna osiągnęła maksimum w stanie zbliżonym i odpowiadającym polowej pojemności wodnej. Jesienią dyfuzyjność cieplna przy aktualnej zawartości wody była nieco niższa niż przy polowej pojemności wodnej, mimo znacznie niższej aktualnej wilgot-ności gleby. Było to wypadkową oddziaływania wilgotności i gęstości na dyfuzyjność cieplną gleby. Zmiany dyfuzyjności cieplnej w zależności od stanu uwilgotnienia były podobne w glebie uprawianej i pod murawą. Rozrzut przewodnictwa cieplnego i pojemności cieplnej był największy przy aktualnej wilgotności gleby, a najmniejszy w glebie suchej. Na wiosnę rozrzut był mniejszy między śladami niż w obrębie śladów. Zarówno w glebie uprawianej, jak i pod murawą rozrzut właściwości cieplnych był mniejszy pod śladami wiosną niż w jesieni, podczas gdy między śladami - odwrotnie. Prawdopodobnie było to wynikiem uprawy roli i przejazdów ciągnika podczas sezonu wegetacyjnego. Wyniki wskazują na to, że w celu zwiększenia dokładności oceny bilansu cieplnego w winnicy należy uwzględnić zmien-ność przestrzenną właściwości cieplnych gleby między rzędami winorośli.

Słowa kluczowe: gleby, właściwości cieplne, stan uwilgotnienia, winnica, użytkowanie



THE INFLUENCE OF WATER POWER STATION IN NIEDZICA ON LITTORAL ZONE MEIOBENTHOS OF CZORSZTYŃSKI AND SROMOWIECKI DAM RESERVOIRS (PIENINY MOUNTAINS, POLAND) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Barbara Wojtasik
Faculty of Biology, University of Gdańsk,
Piłsudskiego av. 46, 81-378 Gdynia, b.wojtasik@ug.edu.pl

Summary. The construction of the water power station in Niedzica, accompanied by the creation of the Czorsztyński and Sromowiecki dam reservoirs, has changed the existing ecosystem of the River Dunajec gorge. Evaluation of the impact of the water power station on the littoral zone of the newly formed dam reservoirs is complicated, as the methods of assessment of the quality of water reservoirs used so far assume the occurrence of chemical factors (municipal or industrial sewage, inflow of organic compounds from fields), physical factors (temperature, suspension), or biological ones (farm or municipal sewage). Small meiobenthic invertebrates, as a functional group, are a sensitive indicator of changes occurring in the water environment. As a result of re-search on the diversity of meiobenthos inhabiting the littoral zones of the Czorsztyński and Sro-mowiecki reservoirs, a substantial taxonomical heterogeneity of the group and a small population density were observed. Due to the small diversity of the basic investigated physical-chemical parameters and an almost complete lack of macrobenthos in the studied eulittoral zone, the fact of selecting meiobenthos to be a sensitive indicator of the dynamic impact of the water power station on the littoral zone is fully justified and in the long term, providing a systematic monitoring is maintained, can give a picture of changes taking place.

Key words: meiobenthos, dam reservoirs, indicators, littoral

WPŁYW ELEKTROWNI WODNEJ W NIEDZICY NA MEIOBENTOS LITORALU ZBIORNIKÓW ZAPOROWYCH CZORSZTYŃSKIEGO I SROMOWIECKIEGO (PIENINY, POLSKA) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Budowa elektrowni wodnej w Niedzicy i powstanie wraz z nią zbiorników zaporo-wych Czorsztyńskiego i Sromowieckiego zmieniło dotychczasowy ekosystem przełomu Dunajca. Ocena wpływu elektrowni wodnej na strefę brzegową nowo powstałych zbiorników zaporowych jest skomplikowana, ponieważ dotychczas przyjęte metody określania jakości zbiorników wod-nych zakładają udział czynników chemicznych (ścieki komunalne, przemysłowe, dopływ związ-ków organicznych z pól), fizycznych (temperatura, zawiesina), bądź biologicznych (ścieki z go-spodarstw rolnych, komunalne). W przypadku elektrowni wodnych pojawia się nowy dla zbiorni-ków słodkowodnych czynnik fizyczny - wahania poziomu wody. Drobne bezkręgowce meioben-tosowe jako grupa funkcjonalna stanowią czuły wskaźnik zachodzących zmian w środowisku wodnym. W wyniku przeprowadzonych badań nad zróżnicowaniem meiobentosu zasiedlającego litoral zbiorników Czorsztyńskiego i Sromowieckiego stwierdzono dość dużą niejednorodność taksonomiczną zgrupowania oraz niewielką gęstość zasiedlenia. Z uwagi na niewielkie zróżnico-wanie parametrów fizyczno-chemicznych wody oraz brak makrobentosu na badanych stanowi-skach, meiobentos może być wykorzystany jako wskaźnik wpływu elektrowni wodnej na strefę litoralu zbiorników. W przypadku wieloletniego monitoringu zgrupowanie meiobentosu może odzwierciedlić zachodzące zmiany w środowisku litoralu zbiorników zaporowych.

Słowa kluczowe: meiobentos, zbiorniki zaporowe, wskaźniki, litoral



VARIETY OF MEIOBENTHIC ASSEMBLAGES AGAINST THE BACKGROUND OF ENVIRONMENT IN SELECTED FRESHWATER RESERVOIRS OF CENTRAL ROZTOCZE REGION (SE POLAND) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Barbara Wojtasik*, Jan Rodzik**, Przemysław Stachyra***, Monika Mioduchowska****
*Faculty of Biology, University of Gdańsk, Piłsudskiego av. 46, 81-378 Gdynia, b.wojtasik@ug.edu.pl
**Roztocze Research Station, Institute of Earth Sciences, Maria Curie-Skłodowska University,
Kraśnicka av. 2 c, d, 20-718 Lublin, jan.rodzik@poczta.umcs.lublin.pl
***Roztocze National Park, Plażowa str. 2, 22-470 Zwierzyniec, przemekstachyra@wp.pl
****Environmental Doctoral Studies in Biology, Department of Genetics, University of Gdańsk,
Student Research Association of Hydrobiology and Water Protection, University of Gdańsk,
Kładki str. 24, 80-952 Gdańsk, monika.stolarska@biotech.ug.gda.pl

Summary. The paper presents the results of research on meiobenthic assemblages in freshwater reservoirs of Central Roztocze, a region with high diversity of environmental conditions. The results are related to the distribution, frequency, relative abundance, density and Bray-Curtis simi-larity of meiobenthic fauna assemblages in different freshwater reservoirs, considered individually and by their types (rivers, ponds and bogs).

Key words: meiobenthic assemblages, Roztocze region

CZRÓŻNICOWANIE ZGRUPOWAŃ MEIOBENTOSU NA TLE ŚRODOWISKA W WYBRANYCH AKWENACH ROZTOCZA ŚRODKOWEGO - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W pracy przedstawiono wyniki badań fauny meiobentosowej w akwenach Roztocza Środkowego, mezoregionu o dużym zróżnicowaniu warunków środowiskowych. Porównano gęstość występowania, frekwencję, liczebność względną i współczynnik podobieństwa faunistycznego meiobentosu między poszczególnymi akwenami oraz ich typami (rzeki, mokradła i stawy).

Słowa kluczowe: zgrupowania meiobentosu, Roztocze



SEASONAL CHANGES IN THE PALNKTONIC AND PERIPHYTIC DIATOMS WITH RELATION TO PHYSIOCHEMICAL WATER PARAMETERS IN THE LITTORAL ZONE OF THE LAKE JEZIORAK MAŁY - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Elżbieta Zębek
Faculty of Law and Administration, University of Warmia and Mazury,
Warszawska str. 98, 10-702 Olsztyn, elzbieta.zebek@uwm.edu.pl

Abstract. Studies on net phytoplankton and plant periphyton were conducted in the littoral zone of the Lake Jeziorak Mały (Mazurian Lakeland) in 2002 and 2003. Species diversity and similarity between the planktonic and periphytic diatom communities; changes in their abundance and bio-mass with respect to water temperature, oxygenation, electrolytic conductivity and biogene con-centrations (PO4, Ca and Si) and dominant taxa in the total diatom biomass of these communities from April to October were analyzed. Despite high trophy of the lake was affirmed a high species diversity of both communities and dominant taxa typical of meso and eutrophic waters. The rela-tion was observed between the communities of planktonic and periphytic diatoms, confirming that the coefficient of similarity (69%) and common dominant in the summer season (D. vulgaris - as a typical component of plant periphyton).

Key words: lake, littoral zone, planktonic and periphytic diatoms

SEZONOWE ZMIANY OKRZEMEK PLANKTONOWYCH I PERYFITONOWYCH NA TLE FIZYCZNO-CHEMICZNYCH PARAMETRÓW WODY W STREFIE BRZEGOWEJ JEZIORA JEZIORAK MAŁY - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Badania fitoplanktonu sieciowego i peryfitonu roślinnego prowadzono w strefie brzegowej jeziora Jeziorak Mały w latach 2002 i 2003. W pracy analizowano różnorodność gatunkową i podobieństwo pomiędzy zbiorowiskami okrzemek planktonowych i peryfitonowych, zmiany ich liczebności i biomasy na tle temperatury wody, natlenienia, przewodności elektrolitycznej wody i zawartości biogenów (PO4, Ca i Si) oraz taksony dominujące w ogólnej biomasie okrze-mek tych zbiorowisk w sezonie od kwietnia do października. Pomimo wysokiej trofii jeziora, stwierdzono wysoką różnorodność gatunkową obu zbiorowisk oraz taksony dominujące, typowe dla wód mezo- i eutroficznych. Stwierdzono relacje pomiędzy zbiorowiskami okrzemek peryfito-nowych a planktonowych, o czym może świadczyć współczynnik podobieństwa (69%) oraz wspólny dominant w sezonie letnim (D. vulgaris - typowy składnik peryfitonu roślinnego).

Słowa kluczowe: jezioro, strefa brzegowa, okrzemki planktonowe i peryfitonowe