TEKA
Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego III/2006.
Commission of Protection and Formation of the Natural Environment

Strona redakcyjna - editorial page - plik PDF

Avifauna of Zemborzycki Reservoir in Lublin - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Awifauna Zalewu Zemborzyckiego w Lublinie

Sylwester Aftyka, Szymon Cios, Marek Nieoczym, Marcin Polak

* Lublin Ornithological Society
Pogodna str. 34/11, 20-337, Lublin, Poland
** Department of Zoology, Agricultural University of Lublin
Akademicka str. 13, 20-950 Lublin, Poland, e-mail: mnieoczy@wp.pl
*** Department of Nature Conservation, Maria Curie-Skłodowska University
Akademicka str. 19, 20-033, Lublin, Poland

Summary. Zemborzycki Reservoir (280 ha) is situated in Lublin, eastern Poland. Thirty four censuses of waterfowl were carried out in 2005-2006. A total of 48 water bird species was observed, including 5 breeding species Non-Passeriformes and 6 breeding Passeriformes. The most numerous species were: Mallard, Black-headed Gull, Coot and Tufted Duck. Zemborzycki Reservoir plays an important role in the Lublin region as a feeding and resting area for waterfowl during migrations.

Key words: waterfowl, migration, reservoir, Lublin region

Streszczenie. Zalew Zemborzycki jest sztucznym zbiornikiem położonym w Lublinie. Zajmuje obszar około 280 ha. Badania prowadzono w cyklu rocznym, od marca 2005 do lutego 2006 r., łącznie przeprowadzono 34 kontrole. Stwierdzono 48 gatunków ptaków wodno-błotnych, w tym 11 gatunków lęgowych. W okresie przelotu wiosennego odnotowano 29 gatunków, jesiennego - 31, zimą - 16. Najliczniejszymi, regularnie obserwowanymi gatunkami były: krzyżówka (388,4 osobnika/kontrolę), śmieszka Larus ridibundus (83,6 osobnika/kontrolę), łyska (21,9 osobnika/kontrolę) i czernica (13,1 osobnika/kontrolę).

Słowa kluczowe: ptaki wodno-błotne, wędrówki, zbiornik zaporowy, Lubelszczyzna


Fauna of leeches (Hirudinea) in postglacial tarns in the Dobiegniewskie Lakeland - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Fauna pijawek (Hirudinea) oczek polodowcowych na Pojezierzu Dobiegniewskim

Lucjan Agapow, Jarosław Nadobnik

The Eugeniusz Piasecki University School of Physical Education in Poznań, Faculty of Physical Culture
Gorzów Wielkopolski, Poland, e-mail: nadobnik@neostrada.pl

Summary. As regards their faunas, the tarns in the Dobiegniewskie Lakeland are still in need of further research into. Likewise, not much data is available on the fauna of leeches in reservoirs of that type in Poland. The area concerned is to a large extent arable, while its soil is of good quality. The objective behind the research was to determine the leech species composition in the tarns and to find out whether the occurrence of the species was dependent on various environmental factors, and - ultimately - to show that such reservoirs play an important role in agrarian biocoenosis. All told, there were 16 tarns studied. They were located in arable fields in the lakeland. The material was collected from the vegetation and from objects immersed in the water, and by means of a mesh scoop to collect samples from deeper sites. The collected samples were put into glass containers and preserved with a 4% formaldehyde solution. A total of 1121 leech individuals were collected, and 14 species were determined, including Piscicola geometra and Dina Lineata. On our penetration of the area we noticed that some of the tarns had been drained agriculturally, which we considered ill-advised as they normally are breeding sites for many species of insects and amphibians, and wildfowl sanctuaries. Tarns are a habitat for many species of invertebrate fauna and should be included in the research programmes of other specialists. The reservoirs we studied were differentiated as regards their size and occurrence of aquatic flora; they need to be classified. A call to protect tarns and abandon their liquidation through drainage is well justified.

Key words: leeches, Hirudinea, postglacial tarns

Streszczenie. Oczka polodowcowe na terenie Pojezierza Dobiegniewskiego pod względem faunistycznym są słabo zbadane. Celowe było więc zainteresowanie się tego typu siedliskami fauny wodnej. Badania przeprowadzono w latach 2001-2006 przy okazji waloryzacji przyrodniczej Pojezierza Dobiegniewskiego. W części jest to obszar o znacznym areale pól uprawnych, o glebach wysokiej klasy. Celem badań było określenie składu gatunkowego fauny pijawek oczek polodowcowych i możliwość uchwycenia zależności występowania ich od różnych czynników środowiskowych oraz wykazania, że te zbiorniki odgrywają ważną rolę w biocenozie agrarnej. Ogółem przebadano 16 oczek polodowcowych położonych wśród pól uprawnych Pojezierza Dobiegniewskiego. Materiał zbierano z roślin i przedmiotów zanurzonych w wodzie oraz używano siatki czerpakowej do poboru materiału z głębszych miejsc. Zebrane okazy umieszczano w pojemnikach szklanych i konserwowano w 4% roztworze formaldehydu. W zebranym materiale obejmującym łącznie 1121 okazów pijawek, oznaczono 14 gatunków, w tym Piscicola geometra i Dina lineata. Na szczególną uwagę zasługuje obecność Hirudo medicinalis. Fakt ten nie jest przypadkowy, ponieważ pijawka ta została stwierdzona również w czterech oczkach polodowcowych na Pojezierzu Myśliborskim w okolicach Barlinka. Podczas penetracji terenu zauważyliśmy, że część oczek poddana została zabiegom melioracyjnym, co uważamy za zabieg nierozważny, z tego względu, że oczka polodowcowe są siedliskiem wielu gatunków fauny bezkręgowej i należy je objąć dalszymi badaniami również przez innych specjalistów. Badane przez nas zbiorniki są zróżnicowane pod względem wielkości i występowaniem flory wodnej, istnieje konieczność dokonania ich klasyfikacji. Uzasadniony jest postulat ochrony oczek polodowcowych i zaniechania ich likwidacji przez meliorację, gdyż są miejscem rozrodu wielu gatunków fauny owadów i płazów oraz ostoją dla ptaków wodnych.

Słowa kluczowe: pijawki (Hirudinea), oczka polodowcowe


Rotifera and Cladocera in Paruszowiec dam reservoir after restoration - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Rotifera i Cladocera zbiornika zaporowego Paruszowiec po zabiegach rekultywacji

Irena Bielańska-Grajner, Monika Prudel, Agnieszka Skawińska

Department of Ecology, University of Silesia
Bankowa str. 9, 40-007 Katowice, Poland, e-mail: igrajner@us.edu.pl

Summary. The Paruszowiec reservoir in Upper Silesia is a small, lowland dam reservoir, created between World War I and World War II. Between April and November, 2004, species composition and densities of planktonic rotifers and cladocerans were investigated. Altogether, 33 planktonic rotifers and 14 cladocerans species were noted in the reservoir. Mean densities were: rotifers - 223 ind. dm-3 and cladocerans 114 ind. dm-3. During the study period there was a domination of rotifers in the zooplankton, except in May when cladocerans dominated. Among rotifers communities there dominated: Keratella cochlearis, Keratella cochlearis f. tecta, Keratella quadrata and Polyarthra vulgaris. Among communities of cladocerans there dominated: Bosmina longirostris, Chydorus sphaericus and Daphnia cucullata. Species composition and domination structure definitely confirmed the progressive eutrophication of the Paruszowiec reservoir.

Key words: rotifers, cladocerans, species diversity, dam reservoir

Streszczenie. Zbiornik Paruszowiec (Górny Śląsk) jest małym, nizinnym zbiornikiem zaporowym, który zbudowano w okresie międzywojennym. Od kwietnia do listopada 2004 roku badano skład jakościowy i zagęszczenie wrotków i wioślarek w tym zbiorniku. Ogółem w zbiorniku stwierdzono 33 gatunki wrotków i 14 gatunków wioślarek. Średnie zagęszczenie wrotków wynosiło 223 osob.*dm-3 a wioślarek - 114 osob.*dm-3. W okresie badań w zooplanktonie dominowały wrotki, z wyjątkiem maja, kiedy przeważały liczebnie wioślarki. Wśród wrotków dominującymi gatunkami były: Keratella cochlearis, Keratella cochlearis f. tecta, Keratella quadrata i Polyarthra vulgaris. Wśród wioślarek dominantami były: Bosmina longirostris, Chydorus sphaericus i Daphnia cucullata. Skład gatunkowy i struktura dominacji zgrupowań wrotków i wioślarek wskazują na postępującą eutrofizację zbiornika Paruszowiec.

Słowa kluczowe: wrotki, wioślarki, różnorodność gatunkowa, zbiornik zaporowy


Caddisfly assemblages (Insecta, Trichoptera) of valley water bodies of Wieprz and Tyśmienica Rivers (Marginal stream valley Wieprz) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Zgrupowania chruścików (Insecta, Trichoptera) zbiorników dolinnych rzek Wieprz i Tyśmienica (Pradolina Wieprza)

Edyta Buczyńska

Department of Zoology, Agricultural University of Lublin
Akademicka str. 13, 20-033, Lublin, Poland, e-mail: eserafinek@wp.pl

Summary: Pradolina Wieprza is a mesoregion of small area encompassing the lower course of the River Wieprz as well as the short stretch of its tributary - Tyśmienica. The valleys of both rivers have been poorly transformed and remained almost natural. In the years 2004-2006 trichopterological studies were conducted at over 20 study sites encompassing both rivers, 8 oxbows, 7 astatic water bodies (including one sand excavation pit) and one ditch in alder forests. In general, 2052 specimens were found, representing 36 species. In the paper, analysis of caddisfly assemblages is given with respect to species diversity, species composition and faunistic similarities between all studied sites. Natural values of the examined area, distinguished as Protected Landscape Area "Pradolina Wieprza", are also given on the example of caddisflies.

Key words: Trichoptera, caddisflies, permanent and temporary water bodies, Wieprz, Tyśmienica

Streszczenie. Pradolina Wieprza jest niedużym powierzchniowo mezoregionem obejmującym dolny bieg Wieprza wraz z krótkim odcinkiem jego dopływu - Tyśmienicy. Doliny obu rzek charakteryzują się małym stopniem przekształcenia. W latach 2004-2006 prowadzono odłowy chruścików (Trichoptera) na ponad 20 stanowiskach, obejmujących: obydwie rzeki, 8 starorzeczy, rów w olsie oraz 7 zbiorników astatycznych (w tym jedną piaskownię). Ogółem zebrano 2052 osobniki należące do 36 gatunków. W pracy przedstawiono analizę zgrupowań Trichoptera - pod uwagę wzięto bogactwo gatunkowe, różnorodność gatunkową oraz podobieństwa faunistyczne pomiędzy poszczególnymi typami wód. Wskazano także na cenne walory trichopterologiczne badanego terenu, należącego do Obszaru Chronionego Krajobrazu "Pradolina Wieprza".

Słowa kluczowe: Trichoptera, chruściki, zbiorniki trwałe i okresowe, Wieprz, Tyśmienica


Green algae populations changes in fish ponds - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Zmiany populacji zielenic w stawach rybnych

Lubomira Burchardt, Beata Messyasz, Beata Mądrecka

Department of Hydrobiology, Adam Mickiewicz University
Umultowska str. 89, 61-614 Poznań, Poland, e-mail: burchard@amu.edu.pl, messyasz@amu.edu.pl

Summary. In both studied ponds big green algae species diversity was noted. Dominant species analysis of the green algae density revealed that similar biomass was found in the Duży and Mały Ponds, with the dominant taxa alternating between Pediastrum and Scenedesmus/Desmodesmus populations. Cosmarium regnellii, C. abbreviatum, Lagerheimia ciliata were observed during July and August, while Monoraphidium arcuatum, M. griffithii, M. irregularis, M. komarkove and M. tortile increased in abundance during September. Chlamydomonas globosa, Crucigenia tetrapedia, Desmodesmus communis, Oocytis lacustris, Tetraedron minimum and T. triangulare populations were of the same abundance from July to September.

Key words: fish pond, green algae, summer population, Chlorococcales, Scenedesmus, Desmodesmus

Streszczenie. W obu stawach stwierdzono duże zróżnicowanie gatunkowe zielenic. Analiza gatunków dominujących zielenic wykazała podobne zakresy biomasy w Stawie Dużym i Małym z występującymi na przemian wśród dominantów populacjami Pediastrum i Scenedesmus/Desmodesmus. Cosmarium regnellii, C. abbreviatum, Lagerheimia ciliata występowały na początku badań, podczas gdy Monoraphidium arcuatum, M. griffithii, M. irregularis, M. komarkove and M. tortile osiągnęły wyższą biomasę we wrześniu. Biomasa populacji Chlamydomonas globosa, Crucigenia tetrapedia, Desmodesmus communis, Oocytis lacustris, Tetraedron minimum i T. triangulare ulegała tylko drobnym wahaniom.

Słowa kluczowe: staw rybny, zielenice, populacja letnia, Chlorococcales, Scenedesmus, Desmodesmus


Diversity of phytoplankton community in Borusa and Grundela ponds - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Różnorodność zbiorowiska fitoplanktonu w stawach Borusa i Grundela

Lubomira Burchardt, Beata Messyasz, Anna Stępniak

Department of Hydrobiology, Adam Mickiewicz University
Umultowska str. 89, 61-614 Poznań, Poland, e-mail: burchard@amu.edu.pl, messyasz@amu.edu.pl

Summary. Variation in the composition and biomass of phytoplankton assemblages was investigated on two urban ponds (Poznań) subjected to restoration. During one year 274 taxa of algae belonging to 97 genera were recorded for both ponds. This richness of species was related to the chlorophytes and diatoms variety. Phytoplankton dominant species observed in each season diversified the examined ponds. Results obtained show that cyanobacteria and green algae were the main dominants of the phytoplankton in Pond Borusa while green algae with large amount of cryptomonads, diatoms and euglenoids domination was observed in Pond Grundela.

Key words: urban pond, species richness, diversity, phytoplankton, green algae

Streszczenie. Badania dotyczące zmian w strukturze i biomasie zbiorowisk fitoplanktonu prowadzono w dwóch stawach miejskich, poddanych rekultywacji (Poznań). W ciągu roku badań stwierdzono występowanie 274 taksonów glonów, reprezentujących 97 rodzajów. Bogactwo gatunkowe wynikało z dużej różnorodności zielenic i okrzemek. Gatunki dominujące w fitoplanktonie różnicowały badane stawy w poszczególnych sezonach. Wyróżnione dla każdej pory roku dominanty różnicują badane stawy, wskazując na wyraźny charakter sinicowo-zielenicowy fitoplanktonu w stawie Borusa i zieleni-cowy z dużym udziałem kryptofitów, okrzemek i euglenin w stawie Grundela.

Słowa kluczowe: staw miejski, bogactwo gatunkowe, różnorodność, fitoplankton, zielenice


Micromammalia in forest habitats related to humidity and fertility - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Micromammalia w siedliskach leśnych w zależności od ich uwilgotnienia i żyzności

Roman Dziedzic, Mariusz Wójcik, Marian Flis, Sławomir Beeger, Krzysztof Olszak

Department of Ecology and Wildlife Management, Agricultural University of Lublin
Akademicka str. 13, 20-950 Lublin, Poland, e-mail: Roman.Dziedzic@ar.lublin.pl

Summary. Micromammalia were captured in 12 study areas in Lasy Janowskie, differing in humidity and fertility. 7 species were present in all areas, 3 species were present in poorest habitats and 6 species in more fertile habitats. Apodemus flavicollis and Sorex minutus were found in all areas, Muscardinus avellanarius in 6 areas, and Microtus agrestis occurred in one area only. The highest density of mammals (over 50 per hectare) was in humid and fertile areas and the species occurring in highest number was Clethrionomys glareolus. Higher humidity of forest habitat was favourable for predatory species and higher fertility was conducive to the occurrence of herbivores.

Key words: forest habitat, micromammalia, species, ecological preferences

Streszczenie. Połowów drobnych ssaków dokonywano na 12 powierzchniach próbnych w Lasach Janowskich, różniących się żyznością i uwilgotnieniem. Na wszystkich powierzchniach występowało 7 gatunków; 3 gatunki były w siedlisku najuboższym, a po 6 gatunków w siedliskach żyźniejszych. Apodemus flavicollis i Sorex minutus występowały na wszystkich stanowiskach, Muscardinus avellanarius na sześciu, a Microtus agrestis tylko na jednej powierzchni. Najwyższe zagęszczenia ssaków (powyżej 50 osobników na 1 ha) były w siedliskach żyznych i wilgotnych, a gatunkiem, który występował w najwyższych zagęszczeniach był Clethrionomys glareolus. Większa wilgotność siedlisk sprzyjała wyższym zagęszczeniom gatunków drapieżnych, a żyzność siedlisk wyższym zagęszczeniom gatunków roślinożernych.

Słowa kluczowe: siedlisko leśne, micromammalia, gatunki, preferencje ekologiczne


Functioning of the gravel pit lake in Owińska (West Poland) in the years 2001-2005 - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Funkcjonowanie zbiornika pożwirowego w Owińskach (Zachodnia Polska) w latach 2001-2005

Ryszard Gołdyn, Elżbieta Szeląg-Wasielewska, Katarzyna Kowalczewska-Madura, Renata Dondajewska, Halina Szyper, Tomasz Joniak, Monika Piechowiak, Piotr Domek

Department of Water Protection, Adam Mickiewicz University
Umultowska str. 89, 61-614 Poznań, Poland, e-mail: rgold@amu.edu.pl

Summary. Deterioration of water quality in the gravel pit lake in Owińska, observed in 2002-2003, was manifested with increase of nutrient concentration, very abundant phyto- and zooplankton, high pH and chlorophyll a. Surface water layer was oversaturated with oxygen, while near the bottom sediments oxygen was completely depleted. Very dangerous for drinking water supply from wells situated near the lake were cyanobacteria species known as toxin producers. The reason of water deterioration was stocking the lake with grass carp and big amount of lures applied by anglers.

Key words: mining lake, water quality, phytoplankton, zooplankton, grass carp, biomanipulation

Streszczenie. Badania zbiornika powstałego po eksploatacji żwiru w Owińskach prowadzono w latach 2001-2005. W latach 2002-2003 stwierdzono gwałtowne pogorszenie jakości wody. Objawiało się ono wzrostem stężeń związków biogennych oraz liczebności fito- i zooplanktonu. Odczyn pH epilimnionu był wyraźnie alkaliczny (do 9,13) a wartość chlorofilu a osiągała bardzo wysokie wartości (88,6 ľg*l-1). Woda epilimnionu była silnie przetleniona, natomiast w metalimnionie obserwowano silne deficyty tlenowe, z całkowitym brakiem tlenu w strefie naddennej. Fitoplankton zdominowany został przez gatunki sinic znane z literatury z produkcji toksyn. Było to szczególnie niebezpieczne dla ujęcia wodociągowego z dwu studni, usytuowanych w bezpośrednim sąsiedztwie zbiornika. Przyczyną pogorszenia jakości wody było intensywne zarybienie zbiornika amurem, który uruchomił do toni wodnej dużą ilość biogenów, zakumulowanych uprzednio w makrofitach. Drugą przyczyną była duża ilość zanęt, stosowanych przez wędkarzy. Odłowienie amura oraz ograniczenie ilości zezwoleń na wędkowanie przyczyniło się do wyraźnej poprawy jakości wody w dwu kolejnych latach (2004-2005).

Słowa kluczowe: zbiornik powyrobiskowy, jakość wody, fitoplankton, zooplankton, amur, biomanipulacja


Macrobenthos differentiation among ox-bow lakes of the river Bug within the Bug River Valley Landscape Park - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Zróżnicowanie makrobentosu w starorzeczu Bugu w Nadbużańskim Parku Krajobrazowym

Beata Jakubik, Lech Kufel, Krzysztof Lewandowski

Institute of Biology, University of Podlasie
B. Prusa str. 12, 08-110 Siedlce, Poland; e-mail: bjakubik@ap.siedlce.pl

Summary. Macrobenthos was studied in six ox-bow lakes of varied hydrological regimes - from lakes connected with the river to ones totally isolated from the mainstream. From 22 to 30 invertebrate taxa belonging to five classes: Hirudinea, Malacostraca, Insecta, Gastropoda and Bivalvia were found in studied lakes. Molluscs had a great share (91-99%) in the biomass of macrobenthos. Ox-bow lakes directly connected with the river were particularly rich in bivalves of the family Unionidae, in Dreissena polymorpha, and in snails of the family Viviparidae. Densities of these molluscs sometimes reached several hundred individuals per m2 and their fresh biomass with shells - up to 6.5 kg per m2. Ox-bow lakes connected with the river mainstream showed greater species diversity of macrobenthos as compared with those long ago and permanently cut-off from the river.

Key words: the Bug River Valley Landscape Park, ox-bow lakes, benthos, molluscs

Streszczenie. Badaniami makrobentosu objęto sześć starorzeczy w różnym stopniu powiązanych z Bugiem - od silnie przepływowych do całkowicie odciętych. W starorzeczach tych notowano od 22 do 30 taksonów bezkręgowców, należących do pięciu gromad: Hirudinea, Malacostraca, Insecta, Gastropoda i Bivalvia. Bardzo duży udział, zwłaszcza w biomasie makrobentosu, stanowiły mięczaki (91-99%). Szczególnie bogate w małże z rodziny Unionidae, Dreissena polymorpha oraz w ślimaki z rodziny Viviparidae były starorzecza mające bezpośrednie połączenie z rzeką. Zagęszczenia tych grup mięczaków dochodziły miejscami do kilkuset osobników na 1 m2 dna, a biomasy świeże z muszlami - do 6,5 kg na 1 m2. Starorzecza połączone z Bugiem charakteryzowały się większą różnorodnością gatunkową makrobentosu niż starorzecza dawno i trwale odcięte od rzeki.

Słowa kluczowe: Nadbużański Park Krajobrazowy, starorzecza, bentos, mięczaki


Chemistry of waters of small water bodies in the agricultural landscape of the western Wielkopolska region - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Chemizm wód małych zbiorników krajobrazu rolniczego zachodniej Wielkopolski

Tomasz Joniak, Natalia Kuczyńska-Kippen, Barbara Nagengast

Department of Water Protection, Adam Mickiewicz University
Umultowska str. 89, 61-614 Poznań, Poland, e-mail: tjoniak@wp.pl

Summary. The chemistry of the water of small water bodies located in agricultural areas with different levels of anthropogenic transformation was analysed. Due to differences in the chemical features of waters, 2 groups of water bodies were distinguished: in anthropogenically transformed agricultural landscape and in natural agricultural area. The common feature of all the ponds was neutral or light alkaline pH and total hardness placing their waters within the group of medium hard. The TSI index indicated a high trophy. In most of the examined reservoirs considerable amounts of dissolved organic matter (DOM), including humic substances, were recorded.

Key words: agricultural landscape, mid-field lake, trophy, hydrochemistry, DOM

Streszczenie. Analizowano skład chemiczny wód małych zbiorników wodnych krajobrazu rolniczego o różnym stopniu przekształcenia antropogenicznego. Różnice chemizmu wód umożliwiły wydzielenie dwóch grup zbiorników: krajobrazu rolniczego antropogenicznie zmienionego i rolniczego naturalnego. Cechą wód stawów było obojętne lub słabo alkaliczne pH i twardość ogólna lokująca ich wody w grupie średnio twardych. Indeks TSI wskazywał na wysoką trofię wód. W większości zbiorników notowano duże ilości rozpuszczonych substancji organicznych (RSO), w tym substancji humusowych.

Słowa kluczowe: krajobraz rolniczy, zbiornik śródpolny, trofia, hydrochemia, RSO


Distribution of copper in recreational reservoirs of urban green area - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Występowanie miedzi w zbiornikach rekreacyjnych terenów zieleni aglomeracji wielkomiejskiej

Bogdan Karlik, Barbara Szpakowska, Magdalena Szczepańska

* Department of Pedology and Waste Land Recultivation, Agricultural University of Poznań
Piątkowska str. 94, 60-618 Poznań, Poland, e-mail: bgkarlik@onet.poczta.pl
** Department of Landscape Architecture, Agricultural University of Poznań
H. Dąbrowskiego str. 159, 60-594 Poznań, Poland, e-mail: bszpa@au.poznan.pl
Summary. The occurrence of copper in structural elements of recreational water reservoirs located in green area of the city of Poznań was analysed. Distribution of Cu in the waters, sediments and soils surrounding the reservoirs and in water plants, depending on vegetation season, was presented. The yearly average concentrations of Cu in waters fluctuated from 5.32 ľg dm-3 to 6.85 ľg dm-3. The amounts of Cu in plants and sediments varied from 2.38 mg kg-1 to 10.1 mg kg-1, depending on species and part of analysed plant. The amounts of Cu in sediments (from 3.3 mg kg-1 to 47.4 mg kg-1) were connected with localization of reservoirs in green areas as well as with place of sampling.

Key words: copper, recreational reservoirs, water plants, sediments, soils

Streszczenie. Analizowano występowanie Cu w elementach strukturalnych zbiorników wodnych zlokalizowanych na terenach zieleni miejskiej miasta Poznania, o przeznaczeniu rekreacyjnym. Dokonano oceny stężeń miedzi w wodach oraz jej zawartości w osadach dennych, glebach otaczających zbiorniki oraz w częściach makrofitów z uwzględnieniem sezonu wegetacyjnego. Średnie roczne stężenia Cu w wodach wahały się od 5,32 do 6,85 ľg*dm-3. Zawartość Cu w roślinach i osadach zmieniała się od 2,38 do 10,1 mg*kg-1 w zależności od gatunku i części analizowanej rośliny. Ilości Cu w osadzie dennym (od 3,3 do 47,4 mg*kg-1) uwarunkowane były lokalizacją zbiorników na terenach zieleni oraz miejscem pobierania próbek do analiz.

Słowa kluczowe: miedź, zbiorniki rekreacyjne, rośliny wodne, osady denne, gleby


Meristic and biometric features of lake minnow Eupallasella perenurus (Pallas, 1814) in a small peat excavation (Polesie Lubelskie Region) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Cechy merystyczne i biometryczne strzebli błotnej Eupallasella perenurus (Pallas, 1814) małej torfianki na Polesiu Lubelskim

Marcin Kolejko*, Jacek Wolnicki**, Justyna Sikorska**, Stanisław Radwan*, Andrzej Demetraki-Paleolog*

* Department of Landscape Ecology and Nature Protection, Agricultural University of Lublin
B. Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, Poland, e-mail: kolejko@op.pl
** Pond Fishery Department in Żabieniec, The Stanisław Sakowicz Inland Fisheries Institute in Olsztyn
Żabieniec, 05-500 Piaseczno, Poland, e-mail: jawol@infish.com.pl

Summary. The studies were conducted in May 2006 in a small water body situated in forests in the area of Sumin Lake. The aim of the studies was the estimation of taxonomic features of the population of Eupallasella perenurus. Comparative analysis referred to biometric features as well as to meristic ones. The studies encompassed 60 individuals of E. perenurus. The study results confirmed very high variability of this species in wide range of its occurrence. However, they did not reflect so clear a variability among the population of lake minnow from Polesie. All fish lived right after being caught.

Key words: lake minnow, meristic and biometric features, small peat excavation

Streszczenie. Badania przeprowadzono w maju 2006 roku w małym śródleśnym zbiorniku w rejonie jeziora Sumin. Celem badań była ocena cech taksonomicznych populacji Eupallasella percnurus. Analizie porównawczej poddano zarówno cechy biometryczne, jak i merystyczne. Badania przeprowadzono na 60 osobnikach E. perenurus. Wyniki badań potwierdzają bardzo dużą zmienność tego gatunku w szerokim zasięgu jego występowania. Nie wskazują jednak na tak wyraźne zróżnicowanie w obrębie poleskich populacji tego gatunku. Wszystkie wyłowione ryby przeżyły.

Słowa kluczowe: strzebla błotna, cechy merystyczne i biometryczne, torfianki


Phytoplankton community structure in a dam reservoir in Poznań - pełny artykuł (full article) - plik PDF

STRUKTURA FITOPLANKTONU ZBIORNIKA ZAPOROWEGO W POZNANIU

Anna Kozak

Department of Water Protection, Adam Mickiewicz University
Umultowska str. 89, 61-614 Poznań, Poland, e-mail: akozak@amu.edu.pl

Summary. Taxonomic composition, abundance and biomass of phytoplankton of the Maltański Reservoir were studied in 2005. Significant changes, seasonal and vertical, in the quality and quantity of phytoplankton were noted within the year of the study. There were 184 phytoplankton taxa identified and enumerated in the reservoir. They belonged to nine phytoplankton classes. The majority of the taxa belonged to the Chlorophyceae (46% of all taxa identified there), Bacillariophyceae (14%), Chrysophyceae (10%) and Cyanoprokaryota (9%). The contribution of other phytoplankton classes was smaller.

Key words: phytoplankton, abundance, biomass, seasonal variation, dam reservoir

Streszczenie. Niniejsze badania obejmują analizy składu taksonomicznego, liczebności i biomasy fitoplanktonu Zbiornika Maltańskiego w roku 2005. Stwierdzono wówczas istotne zmiany ilościowo-jakościowe zarówno sezonowe, jak i na poszczególnych głębokościach. Ogółem oznaczono 184 taksony w badanym zbiorniku, należące do dziewięciu klas taksonomicznych. Najliczniej reprezentowaną grupą były: Chlorophyceae (46% oznaczonych taksonów), Bacillariophyceae (14%), Chrysophyceae (10%) oraz Cyanoprokaryota (9%). Udział pozostałych klas fitoplanktonu był niższy.

Słowa kluczowe: fitoplankton, liczebność, biomasa, sezonowe zmiany, zbiornik zaporowy


Vegetation of mid-field water eyelets in the Kujawy Lake District - present state and conservation problems - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Szata roślinna oczek śródpolnych na Kujawach - stan i problemy ochrony

Leszek Kucharski

Department of Nature Protection, University of Łodź
S. Banacha str. 1/3, 90-237 Łódź, Poland, e-mail: kuchar@biol.uni.lodz.pl

Summary. The flora of mid-field water eyelets in the Kujawy Lake District comprises 285 species of vascular plants. Amongst the plants registered many are listed as rare and protected species, including, e.g.: Wolffia arrhiza, Carex atherodes, Liparis loeselii and Epipactis palustris. The vegetation growing within the characterized sites forms a patchwork of phytocoenoses belonging to 67 plant communities. The most valuable elements of this vegetation include patches of: Sparganietum minimi, Wolffietum arrhizae and Caricetum aristati. The mid-field water eyelets shall therefore be subject to protection in the form of "ecologically beneficial land".

Key words: vegetation, mid-field water eyelets, conservation, Kujawy Lake District

Streszczenie. Przeprowadzano badania szaty roślinnej około 100 oczek śródpolnych, leżących we wschodniej części Kujaw. Odnotowano w nich 285 gatunków roślin naczyniowych. Są wśród nich gatunki chronione i rzadkie, np.: Wolffia arrhiza, Carex atherodes, Liparis loeselii i Epipactis palustris. Roślinność badanych siedlisk buduje 67 zbiorowisk roślinnych. Najcenniejszymi jej składnikami są: Sparganietum minimi, Wolffietum arrhizae i Caricetum aristati. Zagrożeniem dla charakteryzowanych siedlisk są: eutrofizacja, próby osuszenia i zagospodarowania oraz sukcesja. Obiekty te należy objąć ochroną w formie użytków ekologicznych.

Słowa kluczowe: roślinność, oczka śródpolne, ochrona, Pojezierze Kujawskie


Changes in the zooplankton community of ponds as a result of macrophyte cover transformation in a pastoral water body - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Zmiany w strukturze ugrupowań zooplanktonu stawów jako wynik transformacji pokrywy makrofitowej śródpolnego zbiornika wodnego

Natalia Kuczyńska-Kippen

Department of Water Protection, Adam Mickiewicz University
Umultowska str. 89, 61-614 Poznań, Poland, e-mail: kippen@hot.pl

Summary. This study was conducted in order to examine to what extent the macrophyte cover differs from year to year as a result of water level change and how these differences would affect the zooplankton structure of an investigated small water body. The research was carried out on a small pond, located within a pastoral catchment area in the north-western part of the Wielkopolska region, over two years, between 2002 and 2004. Zooplankton was sampled from eight stations altogether, four each year, including Chara fragilis, Ceratophyllum spp., Potamogeton natans and an open water area in the first year, as well as Typha latifolia, Ceratophyllum spp., Potamogeton natans and an open water area in the second year of the studies. In total 110 zooplankton species were identified, with only 53% common for both years of the study. Macrophyte stands of spatially complicated architecture were characterised by richer species diversity and higher zooplankton densities than the open water zone and macrophyte stands of sparse stem structure, which was a result of the greater mosaic of the densely vegetated habitats which created more ecological niches and provided the inhabiting organisms with better refuge conditions. Furthermore, the similarity indices of the zooplankton community confirmed the distinctiveness of the habitats created by morphologically diverse macrophytes and those of simple build. Additionally, the obtained results showed impoverishment of the zooplankton community structure caused by the rebuilding of the macrophyte cover, being a result of changes in the water level over the two years of the examination.

Key words: pond, zooplankton, species diversity, macrophyte cover rebuild, water level decrease

Streszczenie. Celem badań była ocena wpływu zmian w strukturze syntaksonomicznej zbiorowisk makrofitów w kolejnych dwóch latach badań, wynikająca z obniżenia się poziomu lustra wody, na strukturę ugrupowań zooplanktonu niewielkiego zbiornika wodnego. Badania prowadzono w dwóch latach - 2002 i 2004 na małym stawie zlokalizowanym w zlewni rolniczej, położonym w pn.-zach. części Wielkopolski. Stwierdzono łącznie obecność 110 gatunków zooplanktonu, przy czym zaledwie 53% było elementem wspólnym dla dwóch kolejnych lat badań. Wykazano, że stanowiska makrofitów o przestrzennie skomplikowanej architekturze charakteryzowały się bogatszą strukturą taksonomiczną i wyższymi liczebnościami zbiorowisk zooplanktonowych niż płaty makrofitów o luźnej strukturze pędów oraz stanowiska toni wodnej. Było to wynikiem większej heterogeniczności gęstszych płatów roślinnych, które były w stanie 'wykreować' dużą większą liczbę nisz ekologicznych, a także zapewniały lepsze warunki kryjówki dla przebywających tam organizmów. Dodatkowo wskaźnik podobieństwa gatunkowego potwierdził odrębność siedlisk zbudowanych przez płaty makrofitów o budowie skomplikowanej morfologicznie oraz o prostej budowie. Ponadto uzyskane wyniki wskazywały na zubożenie struktury ugrupowań zooplanktonu, wywołanej przebudową struktury roślinności makrofitowej analizowanego stawu w następstwie obniżenia się poziomu lustra wody.

Słowa kluczowe: staw, zooplankton, różnorodność gatunkowa, przebudowa pokrywy makrofitowej, obniżenie poziomu wody


Comparison of the Rotifera and Crustacean community structure of two post-excavated peat pits near Turew, Wielkopolska Region, Poland - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Porównanie struktury ugrupowań wrotków i skorupiaków dwóch powyrobiskowych torfianek okolic Turwi, Wielkopolska, Polska

Natalia Kuczyńska-Kippen, Ewa Arczyńska-Chudy, Hanna Gołdyn

Natalia Kuczyńska-Kippen*, Ewa Arczyńska-Chudy**, Hanna Gołdyn**

* Department of Water Protection, Adam Mickiewicz University
Umultowska str. 89, 61-614 Poznań, Poland, e-mail: kippen@hot.pl
** Research Centre for Agriculture and Forest Environment, Polish Academy of Science
Bukowska str. 19, 60-809 Poznań, Poland

Summary. The study was made in order to compare the structure of the zooplankton community inhabiting various vegetation stands and the open water zone of two post-excavation peat pits. Even though these ponds were neighbouring, out of 80 zooplankton species only 45% were common for both ponds. The species richness as well as densities were the highest among macrophyte stands and the lowest within the zones of open water. Unvegetated zones were mainly dominated by limnetic species, while in vegetated areas both limnetic and littoral forms dominated. Ceriodaphnia quadrangula prevailed significantly in one of the ponds, while ten other species (e.g. Lecane furcata, Mytilina mucronata, Alona rectangula, Chydorus sphaericus, Lathonura rectirostris, Pleuroxus laevis) in the second pond, dominated by Ceratophyllum beds as well as by filamentous algae mats.

Key words: rotifers, crustaceans, peat pit, species diversity

Streszczenie. Badania prowadzono w celu porównania struktury ugrupowań zooplanktonu zasiedlającego zróżnicowane płaty makrofitów oraz toń wodną dwóch powyrobiskowych torfianek. Mimo że oba stawy sąsiadowały ze sobą, spośród 80 gatunków zooplanktonu zaledwie 45% stanowiło element wspólny dla obu stawów. Zróżnicowanie gatunkowe i liczebności zooplanktonu były wyższe w obrębie stanowisk roślinnych, a najniższe w toni wodnej. Toń wodna zdominowana była głównie przez gatunki limnetyczne, podczas gdy makrofity przez zarówno formy limnetyczne, jak i litoralowe. Ceriodaphnia quadrangula istotnie przeważała w jednym ze stawów, podczas gdy dziesięć innych gatunków (np. Lecane furcata, Mytilina mucronata, Alona rectangula, Lathonura rectirostris, Pleuroxus laevis) w drugim zbiorniku wodnym, zdominowanym przez płaty Ceratophyllum oraz maty glonów nitkowatych.

Słowa kluczowe: wrotki, skorupiaki, torfianka, różnorodność gatunkowa


Impact of a sudden water level decrease on the biocoenotic structure of a small pastoral water body - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Wpływ nagłego obniżenia poziomu lustra wody na strukturę biocenotyczną drobnego zbiornika wodnego

Natalia Kuczyńska-Kippen, Barbara Nagengast

Department of Water Protection, Adam Mickiewicz University
Umultowska 89, 61-614 Poznań, Poland, e-mail: kippen@hot.pl

Summary. A recurrent tendency which often arises while discussing the functioning of ponds is the trend of water level decrease which may lead to the drying up of reservoirs and which causes significant changes in the structure of freshwater organisms. A hydrobiological study was conducted on Dąbrówka water body (western Poland) twice: in the late spring when Typhetum latifoliae, Phragmitetum communis, Potametum pectinati, Zannichellietum palustris and Potametum lucentis dominated, as well as in mid-summer when the water level had dropped dramatically at which point the aquatic plant transformation was recorded. At that time the rush vegetation that was present in June was above the water level, however, Typhetum latifoliae appeared in the middle of the pond. Out of the previously recorded submerged species, only Potamogeton pectinatus remained, but in turn a new bed of Ceratophylletum demersi had emerged. The aim of the study was to control the behaviour of zooplankton communities in particular macrophyte phytocoenosis, with emphasis on the impact of environmental parameters, including sudden water decrease and the subsequent macrophyte cover transformation. Out of 60 identified zooplankton species only 26 were common for both seasonal periods. Analysing the distribution of zooplankton it was observed that in the case of rotifers and copepods their densities differed significantly between particular stations. Moreover, there were 21 zooplankton species characterised by differentiated distribution among particular habitats, which was probably due to typical habitat selectivity and seasonality that some genera or species undergo, or to environmental changes.

Key words: water level decrease, macrophytes, rotifers, cladocerans, copepods

Streszczenie. Podczas dyskusji nad funkcjonowaniem drobnych zbiorników wodnych często pojawia się problem związany z tendencją obniżania się poziomu wody oraz z wysychaniem stawów, co istotnie wpływa na strukturę ugrupowań organizmów słodkowodnych. W okresie wiosennym i letnim prowadzono badania na płytkim małym stawie położonym w zlewni rolniczej przy wsi Dąbrówka (5 km na zachód od Poznania). W okresie wiosennym w zbiorniku odnotowano 6 zbiorowisk w randze zespołu. Szuwar w wielu miejscach poprzecinany dojściami do wody budowały wąskie płaty Typhetum latifoliae, Caricetum riparie i Phragmitetum communis. W wodzie stwierdzono płaty Potametum pectinati z udziałem Chara fragilis, Zannichellietum palustris i Potametum lucentis. W okresie letnim w ciągu dwóch miesięcy poziom wody radykalnie się obniżył i nastąpiła przebudowa składu syntaksonomicznego roślinności. Roślinność szuwarowa znalazła się poza zasięgiem wody, a z roślinności zanurzonej pozostały pojedyncze kępy Potamogeton pectinatus i nowo powstały duży płat Ceratophylletum demersi. Celem prowadzonych badań była analiza struktury ugrupowań zooplanktonu w poszczególnych fitocenozach makrofitów, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu czynników środowiskowych, w tym nagłego obniżenia poziomu lustra wody. Spośród 60 oznaczonych gatunków zooplanktonu zaledwie 26 stanowiło element wspólny dla obu sezonów badawczych. Analizując rozmieszczenie zooplanktonu wykazano, że liczebność wszystkich grup różniła się istotnie między obu sezonami, natomiast w przypadku wrotków i widłonogów - liczebności ich różniły się istotnie między poszczególnymi stanowiskami badawczymi. Ponadto 21 gatunków charakteryzowało się zróżnicowanym rozmieszczeniem między poszczególnymi siedliskami, co spowodowane było zapewne typową wybiórczością siedliskową tych organizmów, zmiennością sezonową czy też zmianami parametrów środowiskowych w obrębie badanego stawu. Słowa kluczowe: obniżenie poziomu lustra wody, makrofity, wrotki, wioslarki, widłonogi


Zooplankton communities of a newly created small water body - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Ugrupowania zooplanktonu w nowo powstałym małym zbiorniku wodnym

Natalia Kuczyńska-Kippen, Barbara Nagengast

Department of Water Protection, Adam Mickiewicz University
Umultowska 89, 61-614 Poznań, Poland, e-mail: kippen@hot.pl

Summary. The research was conducted on a newly created small water body. The presented results concern the first stage of the study (at weakly developed rush and water vegetation), where the samples were only collected from the open water zone. They are a part of a long-term examination planned in order to determine the impact of the creation of microhabitats in the process of plant succession on the structure of zooplankton community. Since 2004, when the examined water body was created, the number of hydromacrophyte species increased over 5 times from 4 to 25. Nymphaeids have never been recorded yet, while helophytes, elodeids and pleustophytes expanded their area. Within three years of the investigation the structure of zooplankton community has been totally rebuilt. In the first year the zooplankton community consisted of only 17 species and was in 100% dominated by Rotifera, which is characteristic for the first phase of zooplankton succession. In the following years the number of species increased. There was density fluctuations of plankton community observed. Additionally, the species diversity index was changeable depending on the year, having the lowest values in the initial stage of the pond.

Key words: crustaceans, rotifers, ecological succession, species diversity

Streszczenie. Badania prowadzono na nowo wykopanym małym zbiorniku. Prezentowane wyniki dotyczą pierwszego etapu badań (przy słabo rozwiniętej roślinności wodnej i szuwarowej), w którym próby wody pobierano wyłącznie z toni wodnej, i są częścią długofalowych badań, których celem jest ocena wpływu kształtowania się mikrosiedlisk powstałych w wyniku zachodzącej sukcesji roślinności na strukturę ugrupowań zooplanktonu. Od 2003 roku liczba gatunków hydromakrofitów wzrosła ponad pięciokrotnie, z 4 do 25. Nie stwierdzono przedstawicieli nymfeidów, natomiast helofity, elodeidy i pleustofity zwiększyły swój areał występowania. W ciągu trzech lat od powstania zbiornika struktura zbiorowisk zooplanktonu uległa całkowitej przebudowej. W pierwszym roku badań ugrupowanie zooplanktonu liczyło zaledwie 17 gatunków i było w 100% zdominowane przez Rotifera, co jest charakterystyczne dla pierwszej fazy sukcesji zooplanktonu. W kolejnych latach wzrastała liczba gatunków. Zaobserwowano ponadto fluktuacje liczebności całkowitej zespołu zwierząt planktonowych. Również wartość współczynnika różnorodności gatunkowej zmieniła się w zależności od roku badań i była najniższa w początkowej fazie po utworzeniu stawu.

Słowa kluczowe: skorupiaki, wrotki, sukcesja ekologiczna, różnorodność gatunkowa


Regeneration of "Echo" ponds' vegetation after their hydrotechnical reconstruction - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Regeneracja roślinności stawów "Echo" po ich przebudowie hydrotechnicznej

Bogdan Lorens

Department of Ecology, Institute of Biology, Maria Curie-Skłodowska University
Akademicka str. 19, 20-033 Lublin, Poland, e-mail: blorens@biotop.umcs.lublin.pl

Summary. The vegetation of the "Echo" ponds was analysed three years after their hydrological reconstruction. Aquatic as well as rush vegetation regenerated very fast. The majority of plant associations present before appeared again; there also developed new associations. The overall plant coverage in patches decreased and in some plant communities an average number of their species fell. The share of taxa characteristic of class Molino-Arrhenatheretea decreased markedly. There was also a change in the proportion of area share of single plant communities, especially rush vegetation, due to the curbing of Typhetum angustifoliae area and an increase of Scripetum lacustris.

Key words: aquatic and rush vegetation, ponds, regeneration

Streszczenie. Badano regenerację roślinności stawów po upływie 3 lat od ich przebudowy hydrotechnicznej. Zarówno roślinność wodna, jak i szuwarowa odbudowały się w bardzo szybkim tempie. Większość zespołów obecnych wcześniej zregenerowała się, pojawiły się także asocjacje niewystępujące wcześniej. Zmalało ogólne pokrycie roślinności w płatach, w niektórych zespołach nastąpił spadek średniej liczby tworzących je gatunków. Szczególnie wydatnie spadł udział taksonów charakterystycznych klasy Molinio-Arrhenatheretea. Zmieniły się także proporcje powierzchniowego udziału poszczególnych zbiorowisk roślinnych, zwłaszcza szuwarowych, dzięki ograniczeniu areału Typhetum angustifoliae i wzrostowi powierzchni szuwaru oczeretowego Scirpetum lacustris.

Słowa kluczowe: roślinność wodna i szuwarowa, stawy, regeneracja


Phycoflora composition in an artificial pond subject to ecological succession - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Struktura fykoflory sztucznego stawu podlegającego sukcesji ekologicznej

Beata Messyasz, Anna Krysiuk

Department of Hydrobiology, Adam Mickiewicz University
Umultowska str. 89, 61-614 Poznań, Poland, e-mail: messyasz@amu.edu.pl

Summary. The stimulating influence of sugar plant liquid wastes on the development of phytoplankton was observed when drying an artificial "Hot-water Pond 1". Changes in biomass, species richness, biodiversity, percentage similarity and dominance within phytoplankton communities were related to the level of water temperature and to the water depth. With gradual lowering of the water level in the pond, a dominance shift occurred in green algae common in ponds and puddles, from Coelastrum microporum to Pandorina morum and Pteromonas angulosa. Euglenoids and cryptomonads dominated during the replacement of green algae species.

Key words: hot-water pond, industrial pond, green algae, succession, Coelastrum microporum, Pandorina morum

Streszczenie. Stymulujący wpływ ścieków cukrowniczych na rozwój fitoplanktonu stwierdzono w sztucznym, wysychającym "Stawie wody gorącej 1". Zmiany w biomasie, liczbie taksonów, bioróżnorodności, podobieństwie i dominacji gatunków w obrębie zbiorowisk fitoplanktonu były uzależnione od temperatury wody i jej głębokości. Wraz ze stopniowym obniżaniem się poziomu wody w stawie nastąpiła przebudowa dominantów w obrębie pospolitych w stawach i kałużach zielenic z Coelastrum microporum na Pandorina morum i Pteromonas angulosa. W okresie wymiany tych gatunków dominowały eugleniny i kryptofity.

Słowa kluczowe: staw wody gorącej, staw przemysłowy, zielenice, sukcesja, Coelastrum microporum, Pandorina morum


Influence of small water reservoirs on groundwater level - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Oddziaływanie małych zbiorników wodnych na wody podziemne

Waldemar Mioduszewski

Department of Water Resources, Institute for Land Reclamation and Grassland Farming
Falenty, 05-090 Raszyn, Poland, e-mail: w.mioduszewski@imuz.edu.pl

Summary. Construction of even the smallest artificial water reservoirs, both dug and dam reservoirs, always exerts some impact on the natural environment. This is a result of e.g. change of predestination of inundated area and changes of water relations in adjacent areas due to the elevation of ground water level. The extent of this impact depends mainly on geologic conditions and the height of water level lift. One might observe far reaching changes of ground water dynamics caused by lifting. The changes may transform vegetation cover and thus negatively (or positively) affect the natural environment. Therefore, the prognosis of reservoir impact on ground waters should become one of the basic elements in planning future directions of water management.

Key words: water reservoirs, ground waters, water balance, river catchment, valleys, weirs

Streszczenie. Budowa nawet tych najmniejszych sztucznych zbiorników wodnych, zarówno kopanych, jak i zaporowych, wywiera pewien wpływ na środowisko przyrodnicze. Wynika to m.in. ze zmiany przeznaczenia określonego obszaru w wyniku zalania wodą oraz zmian warunków wodnych w terenach przyległych na skutek podwyższenia poziomu wód gruntowych. Zasięg oddziaływania zbiornika zależy głównie od warunków geologicznych oraz wysokości piętrzenia. Obserwuje się zmiany dynamiki wód podziemnych, spowodowane piętrzeniem, sięgające niekiedy na znaczne odległości. Powodują one przekształcenia szaty roślinnej, a tym samym negatywnie (lub pozytywnie) oddziałują na środowisko przyrodnicze. Dlatego też prognoza oddziaływania zbiornika na wody podziemne powinna stanowić jeden z podstawowych elementów w procesie planowania kierunków rozwoju gospodarki wodnej.

Słowa kluczowe. zbiorniki wodne, wody podziemne, bilans wodny, zlewnia rzeczna, doliny, budowle piętrzące


Gastrotricha against the background of chosen groups of zoobenthos in farm ponds - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Brzuchorzęski na tle wybranych grup zoobentosu w stawach gospodarskich

Teresa Nesteruk

Department of Zoology, Univeristy of Podlasie
B. Prusa str. 12, 08-110 Siedlce, Poland, e-mail: nesteruk.ap@wp.pl

Summary. In 2004 and 2005 studies were conducted on the density of Gastrotricha against the background of other groups of fauna abundant in bottom sediments in three farm ponds. The ponds differ in age, type of bedding, and physicochemical parameters of water. Analysis was made of the density of the following phyla: Turbellaria, Gastrotricha, Rotatoria, Nematoda, Ostracoda and Tardigrada. There was shown great differentiation of the density and dominance structure against the background of physicochemical parameters of water. The density of fauna changed according to the season of the year. Mean density of fauna per m2 of the surface of the bottom was 887 thousand individuals (in autumn) and 2471 thousand individuals (in spring), the most numerous were Gastrotricha, Rotatoria and Nematoda. In summer, in two reservoirs, Gastrotricha formed more than 50% of the studied fauna. Fauna of bottom sediments in farm ponds of the same age and with nearing values of physicochemical parameters shows high similarity measured by the value of the homogeneity index (86.6%).

Key words: Gastrotricha, zoobenthos, density, bottom sediment, ponds

Streszczenie. W latach 2004 i 2005 przeprowadzono badania dotyczące zagęszczenia brzuchorzęsków na tle innych grup fauny występującej w osadach dennych w trzech stawach gospodarskich. Stawy różnią się wiekiem, charakterem podłoża i fizyczno-chemicznymi parametrami wody. Analizowano zagęszczenie następujących taksonów: Turbellaria, Gastrotricha, Rotatoria, Nematoda, Ostracoda i Tardigrada. Wykazano duże zróżnicowanie zagęszczenia i struktury dominacji na tle parametrów fizyczno-chemicznych wody. Zagęszczenie fauny zmieniało się w zależności od pory roku. Średnie zagęszczenie fauny na m2 powierzchni dna wynosiło 887 tys. osobników (jesienią) i 2471 tys. osobników (wiosną), najliczniej występowały Gastrotricha, Rotatoria i Nematoda. Latem w dwóch zbiornikach Gastrotricha stanowiły ponad 50% liczebności badanej fauny. Fauna osadów dennych w stawach gospodarskich o podobnym wieku i o zbliżonych wartościach parametrów fizyczno-chemicznych wykazuje wysokie podobieństwo mierzone wartością współczynnika homogeniczności (86.6%).

Słowa kluczowe: brzuchorzęski, zoobentos, zagęszczenie, osad denny, stawy


Rare and endangered species of waterfowl from fishponds in Samoklęski (Lublin Region) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Rzadkie i zagrożone gatunki ptaków wodnych stwierdzone na stawach rybnych w Samoklęskach (woj. lubelskie)

Marek Nieoczym

Department of Zoology, Agricultural University of Lublin
Akademicka str. 13, 20-950 Lublin, Poland, e-mail: mnieoczy@wp.pl

Summary. In the years 2000-2002, 74 species of waterfowl were observed on the fishponds in Samoklęski (51o26' N, 22o26' E), among which 25 species were breeding and 3 probably breeding. 19 species from "Polish Red Data Book of Animals" were seen in this area: 3 species, Ixobrychus minutus (3 males), Botaurus stellaris (3-4 males) and Porzana parva (2-3 males) were breeding on fishponds, 1 species, Panurus biarmicus was possibly breeding, and 1 species, Haliaeetus albicilla was breeding in the vicinity of the fishponds. In the breeding period Tadorna tadorna, Netta rufina, Sternula albifrons and Chlidonias hybridus were observed. The other species were recorded during spring and autumn passage.

Key words: fishponds, waterfowl, endangered species

Streszczenie. W latach 2000-2002 na stawach rybnych w Samoklęskach (51o25' N, 22o26' E) stwierdzono 74 gatunki ptaków wodno-błotnych, w tym 25 było lęgowych i 3 prawdopodobnie lęgowe. Występowało 19 gatunków ptaków wodno-błotnych z "Polskiej czerwonej księgi zwierząt": 3 gatunki lęgowe na terenie stawów - bączek (3 samce), bąk (3-4 samce) i zielonka (2-3 samce), 1 gatunek prawdopodobnie lęgowy - wąsatka i 1 gatunek lęgowy w sąsiedztwie stawów - bielik. W okresie lęgowym spotykano również ohara, hełmiatkę oraz rybitwę białoczelną i rybitwę białowąsą. Pozostałe gatunki obserwowano podczas przelotu wiosennego i jesiennego.

Słowa kluczowe: stawy rybne, ptaki wodne, gatunki zagrożone


Fauna and flora in two city-centre water reservoirs in Gorzów Wielkopolski - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Flora i fauna dwóch śródmiejskich zbiorników wodnych w Gorzowie Wielkopolskim

Kinga Nuckowska, Izabela Krzyżanowska

State School of Higher Vocational Education in Gorzów

Teatralna str. 25, 66-400 Gorzów Wielkopolski, Poland, e-mail: kinianuc@wp.pl

Summary. Lake Leśnik, situated at Emilia Plater Street and commonly called "Ruski Staw" ("Ruthenian Pond") by inhabitants of Gorzów Wielkpolski, and Lake Błotne are natural kettle-holed and landlocked water reservoirs located in urban, canalised areas. The surface area of Lake Leśnik amounts to 1.7 hectares, and the surface area of Lake Błotne does not exceed 1 hectare. Both of the lakes are natural elements of the local landscape. The lakes are supplied by ground waters, precipitation and surface runoffs. A part of the rainwater from the region which runs off the storm sewage canal system ending with a petroleum derivative separator, reaches Lake Leśnik. Until recently the water for the needs of neighbouring fruit and vegetable gardens was periodically taken from this reservoir. At present, the water intake is not exploited. In the vicinity of Lake Błotne there are: a primary school and detached houses which are provided with a sewer system. Rainwater from the neighbouring housing estate is discharged to Lake Błotne. The research was conducted on both of the lakes where six positions of sampling were marked. The samples were collected from the lakes at the depth of 80 cm, by means of a scoop net, together with the survey of water plants and immersed objects. The purpose of the research was to determine the biological diversity of city-centre reservoirs and to determine the influence of external environment on its formation. Lake Leśnik, which is located at Emilia Plater street and whose shores are flat, has a very well developed belt of coastal plants, among which the dominating plants are: common reed (Phragmites communis), lesser reed-mace (Typha angustifolia) and sweet flag (Acorus calamus). In the belt of plants with floating leaves: yellow water lilly (Nuphar lutea) and white water lilly (Nymphaea alba), water smartweed (Polygonum amphibium). A few pairs of coots (Fulica atra) nest here. On the other hand, Lake Błotne, which is partly surrounded by steep shores, was subjected to thorough purification, and therefore in fact the belt of coastal plants does not exist. Small communities are constituted by soft-rush (Juncus effusus), common reed (Phragmites australis) and lesser reed-mace (Typha angustifolia) along stretches a few-metres long. The immersed plants: hornwort (Ceratophyllum demersum), whorled water milfoil (Myriophyllum verticullatum). What is more, a number of mallards (Anas platyrhynchos) (without the young) were noticed swimming. The bed of the reservoirs is muddy-loamy. Due to the present character of the reservoirs, they are a very rich source of information on the specific diversity of flora and fauna typical of the city-centre lake environment, and in the case of Lake Błotne, on the ecological succession process after a purification.

Key words: urban lakes, flora and fauna, species diversity

Streszczenie. Jezioro Leśnik przy ul. Emilii Plater, zwane popularnie wśród Gorzowian "Ruskim Stawkiem", i Jezioro Błotne to naturalne zbiorniki wytopiskowe, bezodpływowe, położone na terenach miejskich, skanalizowanych. Powierzchnia jeziora Leśnik wynosi ok. 1,7 ha, natomiast powierzchnia Jeziora Błotnego nie przekracza 1 ha. Oba zbiorniki stanowią naturalny element lokalnego krajobrazu. Źródłem ich zasilania są wody gruntowe, opady atmosferyczne i spływy powierzchniowe. Do jeziora Leśnik trafia część wód deszczowych z rejonu, spływających kanalizacją burzową zakończoną separatorem substancji ropopochodnych. Do niedawna ze zbiornika pobierana była okresowo woda na potrzeby okolicznych ogródków działkowych. Aktualnie ujęcie nie jest eksploatowane. Jezioro Błotne otaczają w najbliższym sąsiedztwie: szkoła podstawowa i domy w zabudowie jednorodzinnej, obecnie skanalizowane. Do Jeziora Błotnego odprowadzane są wody deszczowe z pobliskiego osiedla. Materiał do pracy został zgromadzony na obu jeziorach z 6 stanowisk. Próby pobrano na głębokości do 80 cm, za pomocą siatki czerpakowej wraz z przeglądem roślinności wodnej i przedmiotów zanurzonych. Celem badań jest określenie różnorodności biologicznej śródmiejskich zbiorników wodnych oraz określenie wpływu otaczającego środowiska na jej kształtowanie. Jezioro przy ul. Emilli Plater, którego brzegi są płaskie, ma bardzo dobrze rozwinięty pas roślinności przybrzeżnej, wśród której dominuje trzcina pospolita (Phragmites communis), pałka wąskolistna (Typha angustifolia) i tatarak zwyczajny (Acorus calamus), w pasie roślin o liściach pływających: grążel żółty (Nuphar lutea). Gniazduje tu kilka par łysek (Fulica atra). Natomiast Jezioro Błotne, otoczone częściowo stromymi brzegami, zostało poddane gruntownemu oczyszczeniu, w związku z czym pas roślinności przybrzeżniej praktycznie nie istnieje. Niewielkie zbiorowiska porasta sit rozpierzchły (Juncus effusus), trzcina pospolita (Phragmites australis) i pałka wąskolistna (Typha angustifolia) - kilkumetrowe odcinki, zaobserwowano także pływające bez przychówku kaczki krzyżówki (Anas platyrhynchos). Dno zbiorników jest mulisto-ilaste. Ze względu na obecny charakter zbiorników stanowią one bogate źródło informacji dotyczących różnorodności gatunkowej flory i fauny typowej dla środowiska jezior śródmiejskich, a w przypadku Jeziora Błotnego dotyczących procesu sukcesji ekologicznej po dokonanym czyszczeniu zbiornika.

Słowa kluczowe: jezioro śródmiejskie, flora i fauna, różnorodność gatunkowa


Phytolittoral of some lakes in Iławskie and Łęczyńsko-Włodawskie Lake Districts - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Charakterystyka fitolitoralu wybranych jezior Pojezierza Iławskiego i Łęczyńsko-Włodawskiego

Joanna Sender

Department of Hydrobiology and Ichthyobiology, Agricultural University of Lublin
B. Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, Poland, e-mail: joanna.sender@ar.lublin.pl

Summary. Phytolittoral plays a very important role in the functioning of the whole water ecosystem. Its role is more significant if macrophytes cover large water surface areas. The aim of this work was to determine the area of phytolittoral, its habitat differentiation, distribution and biomass of macrophytes in lakes with different origin, geographical location and drainage basin management. Sampling studies were made in vegetation season in 2004. The investigations were carried out in 4 lakes: Ząbrowo and Zielone - Iławskie Lakeland, as well as Skomielno and Rotcze - Łęczyńsko-Włodawskie Lakeland. The area covered with macrophytes was rather large - 67% of lake surface in lakes of Iławskie Lakeland and even 73% in lakes of Łęczyńsko-Włodawskie Lakeland. Therefore, the habitat conditions in these lakes are favourable for them, as indicated by the high values of marophyte biomass, especially in lake Ząbrowo which was almost totally covered with vegetation. The distribution of macrophytes was slightly diverse in the investigated lakes of both lake districts. Significant differences were in the share of emergent macrophytes. Notably richer in respect of species number was phytolittoral in the lakes of Łęczyńsko-Włodawskie Lakeland.

Key words: lakes, macrophytes, biomass

Streszczenie. Fitolitoral odgrywa ogromną rolę w funkcjonowaniu całego ekosystemu wodnego. Jego środowiskotwórcza rola jest tym bardziej znacząca, im większą zajmuje powierzchnię i im bardziej jest zróżnicowany. Celem pracy było określenie powierzchni fitolitoralu, jego zróżnicowania gatunkowego, rozmieszczenia biomasy makrofitów w jeziorach o różnym pochodzeniu, położeniu geograficznym oraz odmiennym zagospodarowaniu ziemi w zlewni. Badania prowadzono w 4 jeziorach: Ząbrowo i Zielone - Pojezierze Iławskie oraz Skomielno i Rotcze - Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie, w sezonie wegetacyjnym w 2004 r. Powierzchnia jaką zasiedlały makrofity była duża, średnio 67% powierzchni lustra wody dla jezior Pojezierza Iławskiego i 73% dla jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Zatem warunki do rozwoju są dla nich bardzo korzystne w tych jeziorach. Świadczyć mogą o tym także wysokie wartości biomasy, a zwłaszcza w jeziorze Ząbrowo, które niemalże całkowicie porośnięte było roślinnością. Rozmieszczenie makrofitów było nieznacznie zróżnicowane w jeziorach badanych pojezierzy. Istotne różnice zaznaczyły się w udziale makrofitów wynurzonych. Bogatszy pod względem gatunkowym był fitolitoral jezior poleskich.

Słowa kluczowe: jeziora, makrofity, biomasa


Total phosphorus content in bottom sediments of the eutrophic dam reservoir Zalew Zemborzycki near Lublin - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Zawartość fosforu całkowitego w osadach zeutrofizowanego zbiornika zaporowego Zalew Zemborzycki

Halina Smal, Sławomir Ligęza

Institute of Soil Science and Environment Management, Agricultural University of Lublin
S. Leszczyńskiego str. 7, 20-069 Lublin, Poland, e-mail: halina.smal@ar.lublin.pl; slawomir.ligeza@ar.lublin.pl

Summary. The total phosphorus (TP) content in bottom sediments of Zalew Zemborzycki, established in the valley of the River Bystrzyca near Lublin in 1974, was investigated. Sediments from 22 sites were sampled in autumn of 1999. TP was determined by ICP-EAS method after sample mineralization in concentrated HNO3 and HClO4. The highest TP content occurred in sediments of the area at the River Bystrzyca inflow and in the right-bank part of the reservoir. The spatial distribution of TP concentration intervals perpendicular to the dam was observed. The results indicate an increase in TP content in the majority of the reservoir area as compared with data from late 1970s.

Key words: dam reservoir, sediments, total phosphorus

Streszczenie: Badano zawartość P całkowitego w osadach dennych Zalewu Zembrzyckiego, utworzonego w dolinie rzeki Bystrzycy koło Lublina w 1974 r. Osady z 22 miejsc pobrano jesienią 1999 r. Fosfor oznaczono metodą ICP-EAS po mineralizacji próbek w mieszaninie stężonego HNO3 i HClO4. Najwyższe stężenie Pcałk wystąpiło w osadach przy dopływie Bystrzycy oraz prawobrzeżnej części zbiornika. Zaobserwowano prostopadły do zapory rozkład stężeń fosforu. Wyniki wskazują na wzrost jego zawartości w osadach większej części zbiornika w porównaniu z danymi z końca lat 70. XX wieku.

Słowa kluczowe: zbiornik zaporowy, osady denne, fosfor całkowity


Birds of field karst lakes on the outskirts of the Bug valley near Zosin village in the Zamość region and suggestions for their protection - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Awifauna śródpolnych jezior krasowych na przedpolu doliny Bugu koło Zosina na Zamojszczyźnie oraz propozycje ich ochrony

Przemysław Stachyra*, Mirosław Tchórzewski**, Paweł Marczakowski*

* Roztocze National Park
Plażowa str. 3, 22-470 Zwierzyniec, Poland, e-mail: przemekstachyra@wp.pl, pawelmarcz@wp.pl
** Roztocze National Park
Plażowa str. 2, 22-470 Zwierzyniec, Poland, e-mail: mirtch@wp.pl

Summary. The paper concentrates on the ornithological value of three small karst lakes located near the village of Zosin on the outskirts of the Bug valley in the Zamość region. The lakes are 1.5 to 11.3 ha in area and their surface is mostly covered with rushes. The biggest one (Kacapka Lake) is protected as an ecological site. There have been registered 76 different bird species in the area, such as: red-necked grebe, bittern, little bittern, montagu's harrier, little crake, bluethroat, lesser-spotted eagle and red kite. Environmental dangers for the lakes are synthetically discussed and methods of protection suggested.

Key words: avifauna, karst lakes, Zamość region

Streszczenie. W pracy przedstawiono walory ornitologiczne trzech niewielkich jezior krasowych, zlokalizowanych k. miejscowości Zosin w pobliżu doliny Bugu na Zamojszczyźnie. Jeziora te mają powierzchnię od 1,5 do 11,3 ha i w przeważającej mierze porośnięte są roślinnością szuwarową. Największe z nich - jez. Kacapka objęte jest ochroną jako użytek ekologiczny. Na omawianym terenie zanotowano 76 gatunków ptaków, w tym m.in.: perkoza rdzawoszyjego, bąka, bączka, błotniaka łąkowego, zielonkę i podróżniczka oraz orlika krzykliwego i kanię rudą. Syntetycznie omówiono zagrożenia dla środowiska przyrodniczego tych jezior oraz wskazano propozycje ich ochrony.

Słowa kluczowe: awifauna, jeziora krasowe, Zamojszczyzna


Roadside temporary water pool as a habitat for water mites (Acari, Hydrachnidia) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Przydrożny zbiornik astatyczny jako siedlisko życia wodopójek (Acari, Hydrachnidia)

Robert Stryjecki

Department of Zoology, Agricultural University of Lublin
Akademicka str. 13, 20-950 Lublin, Poland, robstry@wp.pl

Summary. In an anthropogenic temporary pool in Dąbrowa Tomaszowska (Central Roztocze), in 2002-2003, 274 water mite specimens belonging to 18 species were collected. A species new to the Polish fauna was found - Piersigia koenikei Viets. The dominant species in the material collected was Piona nodata (48.2%). High species diversity, H = 2.96, was noted in the pool. All the taxa collected belonged to one synecological group - vernal astatic water body species. The greatest number of specimens were found in April (103 specimens). The interesting faunal composition of the pool's Hydrachnidia, particularly the species new to Polish fauna, confirms the vital role of anthropogenic pools as water mite habitats.

Key words: water mites, Hydrachnidia, anthropogenic pools, temporary habitats

Streszczenie. W antropogenicznym astatycznym zbiorniku w Dąbrowie Tomaszowskiej (Roztocze Środkowe) w latach 2002-2003 złowiono 274 osobniki wodopójek, należące do 18 gatunków. Stwierdzono tu gatunek nowy dla fauny Polski - Piersigia koenikei Viets. W zebranym materiale dominowała Piona nodata (48,2%). W zbiorniku stwierdzono wysoką różnorodność gatunkową H = 2,96. Wszystkie złowione taksony należały do jednej grupy synekologicznej - gatunków wiosennych wód astatycznych. Szczyt liczebności stwierdzono w kwietniu (103 osobniki). Interesujący skład faunistyczny Hydrachnidia badanego zbiornika, a w szczególności stwierdzenie gatunku nowego dla fauny Polski, potwierdza istotną rolę zbiorników antropogenicznych jako siedliska życia wodopójek.

Słowa kluczowe: wodopójki, Hydrachnidia, zbiorniki antropogeniczne, siedliska astat


Freshwater snails of the sand-pits in uppersilesian industrial area (Poland) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Powyrobiska piaskowe jako środowisko życia ślimaków słodkowodnych na terenach przemysłowych

Małgorzata Strzelec, Aneta Spyra, Mariola Krodkiewska

Department of Hydrobiology, University of Silesia
Bankowa str. 9, 40-007 Katowice, Poland, e-mail: strzelec@us.edu.pl

Summary. The structure and domination pattern in freshwater snail communities were investigated in 16 sand-pits in Upper Silesia, Southern Poland. It is an over-industrialised region of Poland, where natural lakes are absent and anthropogenic water-bodies provide interesting habitats for freshwater gastropods. 25 species of snails were found in the investigated sand-pits. None of the analysed environmental factors (e.g. size of reservoir, plant species richness or physical and chemical water characteristics) were found to have any significant influence on freshwater snails community structure. Only the appearance of two invasive species Potamopyrgus antipodarum and Physella acuta had a negative impact on native snails. After the invasion of Potamopyrgus antipodarum the value of the Simpson diversity index decreased significantly.

Key words: sand-pits, freshwater snails, anthropogenic habitats.

Streszczenie. Przeprowadzono badania nad strukturą i stosunkami dominacji w zespołach ślimaków słodkowodnych w 16 powyrobiskach piaskowych na Górnym Śląsku. Jest to najsilniej uprzemysłowiony region Polski, gdzie brak jest naturalnych jezior, a antropogeniczne zbiorniki wodne zapewniają interesujące siedliska dla ślimaków słodkowodnych. W badanych powyrobiskach stwierdzono obecność 25 gatunków ślimaków. Nie stwierdzono wpływu żadnego z analizowanych czynników środowiskowych (wielkość zbiornika, bogactwo florystyczne i cechy chemiczne wody) na strukturę zespołów ślimaków. Jedynie pojawienie się dwóch inwazyjnych gatunków obcych (Potamopyrgus antipodarum i Physella acuta) wywierało negatywny wpływ na rodzime ślimaki. W następstwie inwazji P. antipodarum znacząco spadła wartość wskaźnika bioróżnorodności Simpsona.

Słowa kluczowe: powyrobiska piaskowe, ślimaki słodkowodne, siedliska antropogenne


Changes of water quality in small reservoirs in agricultural landscape of Northern Podlasie - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Dynamika jakości wody małych zbiorników w krajobrazie rolniczym północnego Podlasia

Tomasz Suchowolec, Andrzej Górniak

Department of Hydrobiology, Institute of Biology, University of Białystok
Świerkowa str. 20b, 15-950 Białystok, Poland, e-mail: tomeks@uwb.edu.pl

Summary. The hydrological regime in reservoirs is one of the factors used in control of water quality. Inflow of nutrients, water retention time and other agricultural activity within a catchment influence the intensity of eutrophication. Observed dissimilarities permit reservoirs to be assigned to two groups: PFR (with periodical stream inflow) and SFR (with permanent river inflow). Organic nitrogen forms depend on processes inside reservoirs with periodic flow. Dominating in reservoirs of the SFR type mineral nitrogen form is bound with the migration from basins with surface runoff. Slow exchange of water during vegetation season is favourable to development of the phytoplankton, which limits clarity of water in PFR reservoirs. Labile phosphorus forms (SRP, SOP) were connected to spring runoff. Important participation of dissolved organic carbon in the TOC was observed throughout the year in all reservoirs. The PFR reservoirs very intensively change water quality: produced organic compounds and reduced mineral nutrient load. SFR reservoirs have the hydrochemical character of rivers which were created on.

Key words: dam, reservoir, nutrients

Streszczenie. Jedną z metod kontroli jakości wody jest modyfikowanie reżimu hydrologicznego w zbiornikach retencyjnych. Stały dopływ biogenów, zwiększony czas retencji wody oraz działalność rolnicza w obrębie zlewni prowadzą do przyspieszonej eutrofizacji wód. Wśród badanych zbiorników można wydzielić dwie grupy: PFR (zbiorniki przepływowe okresowo) i SFR (zbiorniki o stałym przepływie). Organiczne formy azotu, dominujące w zbiornikach PFR powstają przede wszystkim w procesach wewnątrzzbiornikowych. Dominujące w zbiornikach SFR mineralne formy azotu związane są z migracją ze zlewni przede wszystkim w okresie pozawegetacyjnym. Zmniejszone tempo wymiany wody w trakcie sezonu wegetacyjnego sprzyja intensywnemu rozwojowi fitoplanktonu, ograniczającego przejrzystość wody w zbiornikach typu PFR. Występowanie labilnych form fosforu (SRP, SOP) było ściśle związane ze zwiększonym wiosennym spływem powierzchniowym. Zanotowano stale wysoki w ciągu roku udział DOC w puli węgla organicznego we wszystkich analizowanych zbiornikach. Zbiorniki typu PFR bardzo intensywnie zmieniają jakość retencjonowanej wody: generują powstawanie związków organicznych i redukują ładunek mineralnych form biogenów. Zbiorniki typu SFR mają hydrochemiczny charakter; rzeki, na których zostały utworzone odgrywają większą rolę tranzytową niż retencyjną w stosunku do większości biogenów.

Słowa kluczowe: zbiornik, retencja, biogeny


Peat pits vegetation of peatlands in the Polesie National Park and its protected zone - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Roślinność dołów potorfowych torfowisk Poleskiego Parku Narodowego i jego otuliny

Piotr Sugier

Department of Ecology, Institute of Biology, Maria Curie-Skłodowska University
Akademicka str. 19, 20-033 Lublin, Poland, e-mail: psugier@biotop.umcs.lublin.pl

Summary. The aim of the research was detailed identification of vegetation that overgrows peat pits located on trophically diverse peatlands in the Polesie National Park (PNP) and its protected zone. They are characterized by considerable floristic and phytocenotic diversity. Peat pits in PNP provide a habitat for many rare and endangered plant taxa. Communities that are present here represent classes Lemnetea minoris, Charetea, Potametea, Utricularietea intermedio-minoris, Phragmitetea, Scheuchzerio-Caricetea nigrae, Oxycocco-Sphagnetea and Alnetea glutinosae.

Key words: peat pits, peat bog, vegetation, diversity

Streszczenie. Celem pracy było szczegółowe rozpoznanie roślinności biorącej udział w zarastaniu dołów potorfowych zlokalizowanych na zróżnicowanych troficznie torfowiskach Poleskiego Parku Narodowego i jego otuliny. Doły potorfowe cechują się stosunkowo dużą różnorodnością florystyczną i fitocenotyczną. Są siedliskiem wielu rzadkich i zagrożonych gatunków roślin. Występujące tu zbiorowiska roślinne reprezentują klasy: Lemnetea minoris, Charetea, Potametea, Utricularietea intermedio-minoris, Phragmitetea, Scheuchzerio-Caricetea nigrae, Oxycocco-Sphagnetea i Alnetea glutinosae.

Słowa kluczowe: torfowisko, roślinność, różnorodność


Seasonal changes in the structure of the community of phototrophs in a small mid-forest lake - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Sezonowe zmiany w strukturze zbiorowiska fototrofów w małym śródleśnym jeziorze

Elżbieta Szeląg-Wasielewska

Department of Water Protection, Adam Mickiewicz University
M. Drzymały str. 24, 60-613 Poznań, Poland, e-mail: eszelag@amu.edu.pl

Summary. In a small, mid-forest Lake Kociołek, located in the Wielkopolska National Park (west Poland), phytoplankton diversity, abundance and biomass were studied from March till November 2003. Special attention was paid to picoplankton. Green algae were the most diverse, as they accounted for nearly 50% of all recorded phytoplanktonic species, while picocyanobacteria were the most abundant. The biomass of phototrophs, measured as chlorophyll a concentration, ranged from 1.1 to 17.4 mg l-1 (mean 5.9 mg l-1). The mean contribution of picoplankton to the total biomass of phytoplankton was high, as it reached 32%.

Key words: phytoplankton, picocyanobacteria, chlorophyll a, seasonal variation, small lake

Streszczenie. W małym śródleśnym jeziorze Kociołek położonym w Wielkopolskim Parku Narodowym (zachodnia Polska) przeprowadzono w okresie od marca do listopoada 2003 r. badania fitoplanktonu, ze szczególnym uwzględnieniem pikoplanktonu, w celu poznania składu taksonomicznego, liczebności i biomasy fototrofów. Największym bogactwem gatunkowym charakteryzowały się zielenice, których udział w fykoflorze wynosił prawie 50%, natomiast najliczniejsze populacje utworzyły pikocyjanobakterie. Biomasa fototrofów wyrażona jako koncentracja chlorofilu a wahała się w zakresie 1,1-17,4 mg*l-1 (średnia 5,9 mg*l-1). Średni udział pikoplanktonu w biomasie ogólnej fototrofów był wysoki - 32%.

Słowa kluczowe: fitoplankton, pikocyjanobakterie, chlorofil a, zmiany


Structure and spatial differentiation of the planktonic community in the gravel pit lake in Owińska (West Poland) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Struktura i przestrzenne zróżnicowanie planktonowego zbiorowiska w zbiorniku pożwirowym w Owińskach (Zachodnia Polska)

Elżbieta Szeląg-Wasielewska*, Ryszard Gołdyn*, Janusz Fyda**, Wanda Romanowicz*

* Department of Water Protection, Adam Mickiewicz University
M. Drzymały str. 24, 60-613 Poznań, Poland, e-mail: eszelag@amu.edu.pl
** Department of Hydrobiology, Jagiellonian University
Gronostajowa str. 7, 30-387 Kraków, Poland, e-mail: fyda@eko.uj.edu.pl

Summary. The study was conducted in August, 2004, at two pelagic sites in the gravel pit lake in Owińska near Poznań (Wielkopolska Lakeland) in order to quantify the carbon biomass of microbial components of plankton and their distribution in the vertical profile. The carbon biomass of the investigated plankton components near the bottom (5.0 m) was about twice as high as in the overlying water layers (0.2 and 2.5 m). The contribution of phytoplankton to the total carbon biomass was the highest, ranging from 52 to 86% (mean 71%), and it decreased alongside with the depth. The mean contribution of bacteria to the total carbon biomass was 15.5%, that of crustaceans - 10.5%, whereas of the other studied plankton components i.e. ciliates, heterotrophic flagellates and rotifers, only 2.5%, 0.5% and 0.3%, respectively. Co-occurrence of small phytoplanktonic organisms and Daphnia species testifies to effective carbon flux between the microbial loop and the higher trophic levels.

Key words: picophytoplankton, bacteria, heterotrophic flagellates, ciliates, metazooplankton, microbial loop

Streszczenie. Badania przeprowadzono w sierpniu 2004 roku na dwu stanowiskach w pelagialu żwirowianki w Owińskach niedaleko Poznania (Pojezierze Wielkopolskie). Celem badań była ocena ilości węgla w mikrobiologicznych składnikach planktonu i poznanie jego rozmieszczenia w toni wodnej. Ilość węgla w badanych składnikach planktonu była ok. 2-krotnie większa nad dnem (5,0 m) niż w wyżej położonych warstwach wody (0,2 i 2,5 m). Udział fitoplanktonu w puli węgla był najwyższy, wahając się od 52 do 86% (średnia 71%), przy czym zmniejszał się on wraz ze wzrostem głębokości. Średni udział bakterii w puli węgla wyniósł 15,5%, skorupiaków 10,5%, natomiast pozostałych badanych składników planktonu, tj. orzęsków, heterotroficznych wiciowców i wrotków, odpowiednio 2,5, 0,5 i 0,3%. Występowanie małego fitoplanktonu i Daphnia cucullata świadczy o efektywnym przepływie węgla między mikrobiologiczną pętlą a wyższymi poziomami troficznymi.

Słowa kluczowe: pikofitoplankton, bakterioplankton, heterotroficzne wiciowce, orzęski, metazooplankton, pętla mikrobiologiczna


Occurrence of mid-field ponds in the area of gen. Dezydery Chłapowski Landscape Park - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Występowanie małych oczek śródpolnych na terenie Parku Krajobrazowego im. gen. Dezyderego Chłapowskiego

Barbara Szpakowska*, Bogdan Karlik**, Danuta Jaroniewska*

* Department of Landscape Architecture, Agricultural University of Poznań
H. Dąbrowskiego str. 159, 60-594 Poznań, Poland, e-mail: bszpa@au.poznan.pl
** Department of Pedology and Waste Land Recultivation, Agricultural University of Poznań
Piątkowska str. 94, 60-618 Poznań, Poland, e-mail: bgkarlik@poczta.onet.pl

Summary. Small mid-field ponds, although they play important functions in agricultural landscape, are exposed to very strong anthropogenic impact. Recently, disappearance of those important ecological sites is observed. The study was carried out in the gen. Dezydery Chłapowski Landscape Park. Inventory and ecological valorization of 68 small mid-field ponds is presented. The ecological valorization was based on: amount and inflow of water, appearance of plants in reservoirs, buffer zone, existence of fowl, and enabled the grouping of the reservoirs into four categories. It was found that only 12% of the ponds belong to the highest category - I, whereas in 15% of ponds prompt revitalization activities such as restructuring and deepening are necessary.

Key words: small mid-field ponds, inventory, ecological valorization, water retention

Streszczenie. Pomimo że małe oczka śródpolne pełnią istotne funkcje w krajobrazie rolniczym, są one narażone na silne oddziaływania antropogeniczne. Zwłaszcza ostatnio obserwuje się zanikanie tych ważnych użytków ekologicznych. Przedstawione badania prowadzone były na terenie Parku Krajobrazowego im. gen. Dezyderego Chłapowskiego. Inwentaryzacją i ekologiczną waloryzacją objęto 68 małych zbiorników śródpolnych. Ekologiczna waloryzacja oparta była na: ilości i przepływie wody, obecności roślin w zbiorniku i strefy buforowej, obecności ptactwa. Stwierdzono, że jedynie 12% oczek należy do najwyższej I kategorii, podczas gdy w 15% zbiornikach należy podjąć szybkie działania rewitalizacyjne, takie jak zmiana struktury czy pogłębienie zbiornika.

Słowa kluczowe: małe zbiorniki śródpolne, inwentaryzacja, ekologiczna waloryzacja, retencja


River lakes in the Lublin Region - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Jeziora rzeczne Lubelszczyzny

Marek Turczyński*, Zdzisław Michalczyk*, Anna Bochra**

* Department of Hydrography, Institute of Earth Sciences, Marie Curie-Skłodowska University
Akademicka str. 19, 20-033 Lublin, Poland, e-mail: turmar@tlen.pl
** Regional Geodetic and Cartographic Company
Czechowska str. 2, 20-072 Lublin, Poland, e-mail: a.bochra@interia.pl

Summary. The lakes of the Lublin region are almost exclusively associated with the region of the Łęczna-Włodawa Lake District. There are 61 natural lakes with a collective surface area amounting to 2127 ha [Wilgat 1991]. However, 166 other lakes with small surface areas also occur in the valleys of the largest rivers in the Lublin region: the Vistula, the Bug, and the Wieprz (Fig. 1). These are river lake: Vistula river lakes (known as wiśliska), Bug river lakes (bużyska) and Wieprz river lakes (wieprzyska), located in old river beds or abandoned fragments of river channels.

Key words: rivers lakes, morphology and topography, Lublin region

Streszczenie. Jeziora Lubelszczyzny kojarzone są niemal wyłącznie z obszarem Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Znajduje się tutaj 61 naturalnych jezior o łącznej powierzchni 2127 ha [Wilgat 1991]. Jeziora o niewielkich powierzchniach, ale w znacznie większej ilości - 166, występują także w dolinach największych rzek Lubelszczyzny: Wisły, Bugu, Wieprza. Są to jeziora rzeczne: wiśliska, bużyska i wieprzyska, zajmujące zagłębienia starorzeczy, czyli porzucone fragmenty koryt rzecznych. Łącznie zajmują one powierzchnię 613 ha. Ich łączna powierzchnia stanowi 22% obszaru zajętego w tym regionie przez jeziora. Obecnie najlepiej rozpoznane jeziora rzeczne znajdują się w środkowej części doliny Bugu. Przy wyjątkowym ubóstwie wód powierzchniowych Lubelszczyzny jeziora rzeczne są cennymi obiektami. Urozmaicają one krajobraz dolin rzecznych oraz stanowią miejsca o znacznych walorach przyrodniczych.

Słowa kluczowe: jezioro rzeczne (wiśliska, bużyska, wieprzyska), morfometria, topografia, Lubelszczyzna


Aquatic plant communities of the Lemnetea minoris R.Tx. 1955 class in the Bug valley old river-beds against the habitat conditions - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Zbiorowiska wodne z klasy Lemnetea minoris R.Tx. 1955 starorzeczy doliny Bugu na tle warunków siedliskowych

Danuta Urban*, Hanna Wójciak**

* Institute of Soil Science and Environmental Management, Agricultural University of Lublin,
K. Leszczyńskiego str. 7, 20-069 Lublin, Poland, e-mail: danuta.urban@ar.lublin.pl
** Department of Botany and Mycology, Institute of Biology, Maria Curie-Skłodowska University
Akademicka str. 19, 20-033 Lublin, Poland, e-mail: hwojciak@biotop.umcs.lublin.pl

Summary. In 2003 studies of the habitat conditions and distribution of water plant communities of the Lemnetea, Charetea and Potametea classes as well as rush communities of the Phragmitetea class were begun in several dozen old river-beds in the Bug valley (along the Kryłów-Kodeń stretch of the border) [Urban and Wójciak 2004]. In the years 2004-2005 the studies encompassed Bug valley old river-beds where phytocenoses of the Lemnetea minoris class occurred. Spirodeletum polyrhizae (Kelhofer 1915) w. Koch. 1954 em. R. Tx. Et a. Schwabe 1974 in r. Tx. 1974 and Lemnetum trisulcae (Kelhofer 1915) Knappet Stoffers 1962 associations predominated, whereas the Wolffietum arrhizae Miyaw. Et j. Tx. 1960 and Lemnetum gibbae Miv. Et j. Tx. 1960 associations were less common in the studied floodplain lakes. The following parameters were determined in water and sediment samples collected in the old river-beds (at sites where communities of the Lemnetea minoris class occur): pH along with phosphorus, potassium, sodium, calcium, magnesium and iron content, as well as electrolytic conductivity in the water samples and organic matter content in the sediments.

Key words: old river-beds, the Bug valley, plant associations of the Lemnetea minoris class, chemical properties of water and deposits

Streszczenie. W 2003 r. rozpoczęto badania warunków siedliskowych i rozmieszczenia zbiorowisk wodnych z klas Lemnetea, Charetea i Potametea oraz szuwarowych z klasy Phragmitetea w kilkudziesięciu starorzeczach doliny Bugu (odcinek graniczny Kryłów-Kodeń) [Urban i Wójciak 2004]. W latach 2004-2005 badaniami objęto te starorzecza doliny Bugu, w których występowały fitocenozy z klasy Lemnetea minoris. Przeważały asocjacje Spirodeletum polyrhizae (Kelhofer 1915) w. Koch. 1954 em. R. Tx. Et a. Schwabe 1974 in r. Tx. 1974 i Lemnetum trisulcae (Kelhofer 1915) Knappet Stoffers 1962. Rzadziej w badanych bużyskach rozwijały się zespoły Wolffietum arrhizae Miyaw. Et j. Tx. 1960 i Lemnetum gibbae Miv. Et j. Tx. 1960. W próbkach wody i osadów pobranych ze starorzeczy (w miejscach występowania zbiorowisk z klasy Lemnetea minoris) oznaczono: pH oraz zawartość: fosforu, potasu, sodu, wapnia, magnezu i żelaza, ponadto w próbkach wody - przewodność elektrolityczną, a w osadach - zawartość materii organicznej.

Słowa kluczowe: starorzecza, dolina Bugu, zbiorowiska roślinne z klasy Lemnetea minoris, chemizm wód i osadów


Present state of the occurrence of lake minnow Eupallasella perenurus (Pallas, 1814) in the Lubelskie Voivodeship (Poland) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Aktualny stan występowania strzebli błotnej Eupallasella perenurus (Pallas, 1814) w województwie lubelskim (Polska) Caddisfly assemblages (Insecta, Trichoptera) of valley water bodies of Wieprz and Tyśmienica rivers (Marginal stream valley Wieprz)
Jacek Wolnicki*, Marcin Kolejko**, Justyna Sikorska*

* Pond Fishery Department in Żabieniec, The Stanisław Sakowicz Inland Fisheries Institute in Olsztyn
Żabieniec, 05-500 Piaseczno, Poland, e-mail: jawol@infish.com.pl
** Department of Hydrobiology and Ichthyobiology, Agricultural University of Lublin
B. Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, Poland, e-mail: kolejko@op.pl

Summary. In a field survey carried out in 2005-2006, around 50 man-made peat bogs, situated in the Lubelskie Voivodeship excluding the area of the Poleski National Park, were checked in order to find presently existing stations of the endangered cyprinid fish species, lake minnow Eupallasella perenurus. As a result, 20 individual stations of this fish, composed of one or more water bodies, were found to exist. Most of them (14) are concentrated near the villages of Kulik, Dobromyśl and Siedliszcze. It means that today's Lubelskie Voivodeship is the second largest E. perenurus sanctuary in Poland, after the Pomorskie Voivodeship with its 41 recently confirmed stations.

Key words: lake minnow, occurrence, Lubelskie Voivodeship

Streszczenie. Strzebla błotna Eupallasella perenurus jest jednym z najrzadszych przedstawicieli krajowej ichtiofauny, od 1983 roku objętym ochroną gatunkową, o statusie gatunku krytycznie zagrożonego wyginięciem. Jest ona również jednym z priorytetowych gatunków kręgowców w międzynarodowym programie Natura 2000. Lubelszczyzna jest dość słabo rozpoznana pod względem liczby i rozmieszczenia stanowisk strzebli błotnej. Badania w tym kierunku zintensyfikowano dopiero w latach 2005-2006, jednak wyłącznie poza granicami Poleskiego Parku Narodowego. W wyniku najnowszych badań można obecnie uznać za udowodnione istnienie w granicach województwa lubelskiego 20 stanowisk strzebli błotnej, z których 11 jest nowych dla nauki. W świetle uzyskanych wyników obszar tego województwa jest drugą po województwie pomorskim (41 stanowisk) największą krajową ostoją gatunku. Ponad połowa istniejących lubelskich stanowisk jest skoncentrowana na stosunkowo niewielkim obszarze w środkowej części województwa, w rejonie miejscowości Kulik-Dobromyśl-Siedliszcze. Większość stanowisk to kompleksy trzech lub większej liczby wyrobisk powstałych wskutek dawnej eksploatacji torfu. Powierzchnia lustra wody zbiorników zamieszkałych przez strzeblę błotną waha się od 0,15 do około 1,00 ha. W poszczególnych zbiornikach przewodnictwo elektrolityczne, pH oraz nasycenie wody tlenem są silnie zróżnicowane, zaś zawartość substancji biogennych jest zbliżona (niska).

Słowa kluczowe: strzebla błotna, występowanie, województwo lubelskie