TEKA
Komisji Historycznej XII/2015.
Commission of Historical Sciences

Spis terŚci- pełny artykuł (full article) - plik PDF



Redakcja- pełny artykuł (full article) - plik PDF



Wstęp- pełny artykuł (full article) - plik PDF



Piotr Kochanek
Katedra Historii Starożytnej i Bizantyńskiej, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Department of Ancient and Byzantine History, The John Paul II Catholic University of Lublin e-mail: lu2005harn@yahoo.de

CESARSTWO BIZANTYŃSKIE W KARTOGRAFII ZACHODU OKOŁO ROKU 1000- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Panowanie Bazylego II to okres największego rozwoju terytorialnego Cesarstwa Bizantyńskiego w okresie średniowiecza. Rozciągało się ono od Kaukazu po Adriatyk i od Dunaju po południową Italię. Jest to jednoczeŚnie apogeum potęgi militarnej i gospodarczej Cesarstwa Wschodniego w średniowieczu. Niniejszy artykuł stara się pokazać jakie ewentualne przełożenie miały te fakty na ówczesną kartografię Zachodu. Podstawą źródłową tych analiz są głównie dwa typy map, które powstały w okresie zbliżonym do panowania Bazylego II. Są to niektóre z tzw. map Beatusa z Liébana oraz kilka tzw. map Makrobiusza. Wraz z grupą map Beatusa będzie rów-nież poddana analizie tzw. Cottoniana, zwana również Anglosaską mapą świata. Ostatecznym celem artykułu jest przedstawienie nowego sposobu odczytania tych map w kontekście dynamiki ówczesnego rozwoju terytorialnego Cesarstwa Bizantyńskiego.

Słowa kluczowe: kartografia Średniowieczna, mapy Beatusa z Liébana, Cottoniana, mapy Makrobiusza, cesarz bizantyński Bazyli II, cesarz Otton III, papież Sylwester II (Gerbert d’Aurillac

BYZANTINE EMPIRE IN WESTERN CARTOGRAPHY AROUND THE YEAR 1000 pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The reign of Basil II (958–15.12.1025, Emperor from: 10.01.976) is the period of great-est territorial development of the Byzantine Empire during the Middle Ages. It stretched from the Caucasus to the Adriatic and from the Danube River to the south of Italy. It is also the peak of economic and military power of the Eastern Empire in the Middle Ages. This article tries to show what impact have the facts on the contemporary Western cartography. The basis of the source of these analyzes are mainly two types of maps that were created during the reign of Basil II: some of the so-called Beatus of Liébana maps, together with the Cottoniana, and some of the so-called Macrobius maps. The ultimate goal of this article is to present a new way of reading these maps in the context of the contemporary dynamics of territorial development of the Byzantine Empire.

Key words: Medieval cartography, maps of Beatus of Liébana, Cottoniana, maps of Macrobius, Basil II (Byzantine Emperor), Otto III (Roman Emperor), Pope Sylvester II (Gerbert d’Aurillac)




Jacek Chachaj
Katedra Historii i Historiografii Europy Wschodniej, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Department of History and Historiography of Eastern Europe, The John Paul II Catholic University of Lublin

LUBELSKI KOŚCIÓŁ POD WEZWANIEM ŚWIĘTEGO MIKOŁAJA W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ I LITERATURYpełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej zostały zaprezentowane i krótko omówione wzmianki dotyczące lubelskiego kościoła pod wezwaniem św. Mikołaja, począwszy od najstarszych, aż po pochodzące z przełomu XVIII i XIX w. Wspomniany materiał źródłowy zaczerpnięto przede wszystkim ze źródeł proweniencji kościelnej (w największej części akt wizytacji kanonicznych), a przy omawianiu ich treŚci szczególną uwagę zwrócono na informacje dotyczące samej świątyni oraz jej bezpoŚredniego otoczenia. Druga część tekstu prezentuje stan badań nad koŚciołem św. Mikołaja, zwłaszcza zaś nad jego genezą. Omawia główne tezy, jakie stawiali autorzy piszący o dziejach tej świątyni oraz wątpliwoŚci wiążące się z obowiązującymi poglądami na temat jej początków. Do artykułu dołączono bibliografię zawierającą najważniejsze źródła i opracowania dotyczące początków i historii lubelskiego kościoła św. Mikołaja.

Słowa kluczowe: kościół pod wezwaniem św. Mikołaja w Lublinie, Lublin w średniowieczu i epoce nowożytnej, początki lubelskiego ośrodka kościelnego

ST. NICOLAS'S CHURCH IN LUBLIN IN THE LIGHT OF HISTORICAL SOURCES AND LITERATURE- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The article consists of two parts. The first part presents and briefly discusses the data about St. Nicolas's Church in Lublin starting from the oldest ones to the ones from the turn of the 18th and 19th century. The source materials are derived mainly from church's documentation (mostly acts of canonical inspections). The discussion focuses on the information about the church itself and its surroundings. The second part presents the state of research on St. Nicolas's Church, focusing on its origin. It discusses the main theories proposed by the researchers studying the history of the church and doubts concerning the origin of the church. The article is appended with a bibliography of the most important sources and studies concerning the origin and the history of St. Nicolas's Church in Lublin.

Key words: St. Nicolas's Church in Lublin, Lublin in Middle Ages and Early Modern Era, origin of Lublin church



P. de la Fuente de Pablo, Marcel Pujol Hamelink
Vistula University, Warszawa ,Escola Superior de Conservació i Restauració de Béns Culturals de Catalunya, Barcelona

EL SAN FELIPE EL REAL, PRIMER NAVÍO DE TRES PUENTES DE LA ARMADA ESPANOLA -pełny artykuł (full article) - plik PDF

Resumen. En 1717 la Armada espanola alistó su primer navío de tres puentes, el San Felipe El Real. De efímera vida, pues se hundió al ano siguiente en la batalla de cabo Passaro.

Palabras clave: Armada espanola, San Felipe El Real, Sant Feliu de Guíxols, tres puentes

SAN FELIPE EL REAL, PIERWSZY TRÓJPOKŁADOWIEC WOJENNEJ FLOTY HISZPAŃSKIEJ - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W 1717 roku w skład floty hiszpańskiej marynarki wojennej wszedł pierwszy trój-pokładowiec San Felipe El Real. Służył w niej bardzo krótko – w następnym roku zatonął w bitwie przy Przylądku Passaro.

Słowa kluczowe: hiszpańska marynarka wojenna, San Felipe El Real, Sant Feliu de Guíxols, trójpokładowiec



Cezary Taracha
Katedra Świata Hiszpańskiego, Polityki i Relacji Międzynarodowych, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Department of Spanish World, Politics and International Relations, The John Paul II Catholic University of Lublin e-mail: logro@kul.lublin.pl

ŹRÓDŁA DO DZIEJÓW RELACJI POLSKO-HISZPAŃSKICH W ARCHIWUM KORONNYM WARSZAWSKIM (AGAD)- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Badania nad historycznymi relacjami polsko-hiszpańskimi nasiliły się po upadku systemu komunistycznego w Polsce. Historiografia polska rozwinęła się w tym zakresie w sposób znaczący. Kwerendy archiwalne i biblioteczne na Półwyspie Iberyjskim, niegdyŚ sporadyczne, stały się na przełomie XX i XXI w. coraz częstsze. Wielu polskich badaczy prowadziło poszukiwania w Archivo Histórico Nacional w Madrycie, Archivo General de Simancas, Archivo General de Indias oraz innych tego rodzaju instytucjach. Na dzień dzisiejszy mamy stosunkowo dobre rozeznanie w zawartoŚci hiszpańskich archiwów w kwestii relacji bilateralnych. Nieco inaczej wygląda problem rozpoznania zawartoŚci polskich zbiorów archiwalnych w kontekŚcie badań nad relacjami ze światem hiszpańskim. W artykule niniejszym ukazane zostały materiały źródłowe znajdujące się w tzw. „Dziale Hiszpańskim” Archiwum Koronnego Warszawskiego AGAD-u. Zgromadzono w nim ponad 50 jednostek archiwalnych obejmujących różnego rodzaju dokumenty z XVII i XVIII w. Najważniejsze z nich to korespondencja pomiędzy władcami obu państw, kore-spondencja dyplomatyczna oraz materiały dotyczące konkretnych problemów w obustronnych relacjach, np. kwestia sum neapolitańskich. „Dział Hiszpańskie” stanowi istotne źródło wiedzy do badań kontraktów polsko-hiszpańskich epoki nowożytnej.

Słowa kluczowe: relacje polsko-hiszpańskie, epoka nowożytna, źródła

SOURCES TO THE HISTORY OF POLISH – SPANISH RELATIONS IN WARSAW CROWN ARCHIVES (AGAD)- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The studies on historical Polish-Spanish relations gained new life after the fall of the communist system in Poland. Polish historiography has significant achievements in this field. Archive and library inquiries in the Iberian Peninsula, very rare in the past, became more frequent at the turn of the 20th and the 21st century. Many Polish researchers conducted investigations in Archivo Histórico Nacional in Madrid, Archivo General de Simancas, Archivo General de Indias, and many other institutions of this sort. As of today, we have a relatively good orientation in the content of Spanish archives as far as bilateral relations are concerned. As for the content of Polish archives on the relationships with the Spanish world, a different image emerges. This article dis-cusses the sources from the so-called “Spanish Division” of Crown Archives of the Central Ar-chives of Historical Records in Warsaw. It collects more than 50 items including various docu-ments from the 17th and the 18th century. The most important ones are the letters between the heads of the two states, diplomatic letters, and materials on specific problems in bilateral relations, e.g. the question of Philip's II debt to the Polish queen Bona Sforza. The Spanish Division is an important source for the study of Polish-Spanish contracts of the early modern period.

Key words: Polish-Spanish relations, early modern period, sources



Joanna Szady
Katedra Nauk Pomocniczych Historii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Department of Auxiliary Sciences of History, The John Paul II Catholic University of Lublin e-mail:szady1@kul.lublin.pl

MISJA OPIEKUŃCZA ZGROMADZENIA SIÓSTR MIŁOSIERDZIA WINCENTEGO A PAULO W POLSCE W XVII – XVIII WIEKU- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Działalność sióstr ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia Wincentego a Paulo wpisuje się w wielowiekową tradycję pomocy organizowaną przez kościelne wspólnoty, instytucje i stowarzyszenia oparte na idei miłosierdzia chrześcijańskiego. Zgromadzenie założone w 1633 r. przez św. Wincentego a Paulo, zostało w 1652 r. sprowadzone do Polski z inicjatywy królowej Marii Ludwiki Gonzagi. Od tego czasu prowadziło intensywną działalność charytatywną w dziedzinie pomocy potrzebującym: chorym, ubogim, rannym i opuszczonym. Początkowo siostry pracowały w szpitalach w Warszawie, następnie sprowadzano je do placówek opiekuńczych na terenie kraju zarówno w charakterze personelu, jak i do całkowitego zarządu. Liczbę ośrodków, w których szarytki pracowały do końca XVIII w., szacuje się na 28. Misję swą wypełniały siostry zgodnie z charyzmatem zgro-madzenia i treŚ cią umów oraz aktów fundacyjnych w poszczególnych miejscowościach. Pomoc kierowały do wszystkich potrzebujących, w tym chorych, ubogich, kalekich, rannych żołnierzy oraz sierot i podrzutków. Dodatkowo prowadziły też szkoły dla dziewcząt dochodzących z zewnątrz, umożliwiając im zdobycie podstawowego wykształcenia i przygotowania praktycznego do samo-dzielnego życia. Jako zakon prowadzący działalność użytkową z reguły nie podległy likwidacji w okresie kasat, kontynuując często swoją działalność w klasztorach opustoszałych po zlikwidowanych zgromadzeniach.

Słowa kluczowe: Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia Wincentego a Paulo, szarytki, szpitale, misja opiekuńcza

THE ACTIVITY OF DAUGHTERS OF CHARITY OF SAINT VINCENT DE PAUL IN POLAND IN THE 17TH AND THE 18TH CENTURY - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The activity of Daughters of Charity of Saint Vincent de Paul is consistent with many centuries of aid organized by church communities, institutions, and societies based on the idea of Christian charity. The organization, set up in 1633 by St. Vincent de Paul, was brought to Poland in 1652 thanks to queen Marie Louise Gonzaga. From the very start, it conducted vivid charity activi-ties focused on helping the ill, the poor, the wounded, and the abandoned. Initially, the Sisters worked in Warsaw hospitals and later they were brought to charity institutions in other parts of the country, as both personnel and exclusive administrators. It is estimated that by the end of the 18th century there were 28 resorts staffed by the Sisters. Their mission was fulfilled in accordance with the spirit of the Society, as well as contracts and foundation documents in particular localities. The aid was directed to all people in need, including the ill, the poor, the disabled, wounded soldiers, orphans and foundlings. Moreover, they ran schools for girls from outside the Society, which al-lowed the pupils to gain basic education and become prepared for the life in the contemporary world. As the order was engaged in practical activities, it was not subject to liquidation in the period of secularization of church's property, which enabled them to function in monasteries left by the liqui-dated orders.

Key words: Daughters of Charity of Saint Vincent de Paul, hospitals, charity missions



Daniel Nowak
Stowarzyszenie MiłoŚników Jasła i Regionu Jasielskiego e-mail: daniellonowak@wp.pl

WŁASNOŚĆ KOŚCIELNA W WYBRANYCH PARAFIACH OBECNEJ DIECEZJI RZESZOWSKIEJ W ŚWIETLE METRYKI JÓZEFIŃSKIEJ - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Po przyłączeniu ziem polskich do Austrii, w wyniku I rozbioru, powstało z nich Królestwo Galicji i Lodomerii. W wyniku licznych zmian administracyjnych w roku 1782 z części daw-nych województw krakowskiego, sandomierskiego i ruskiego utworzony został cyrkuł dukielski. W jego granicach znalazło się kilka parafii, posiadających średniowieczne korzenie, które w okresie powstania wchodziły w skład dekanatu zręcińskiego. Były to m.in. parafie w Starym i Nowym Żmigrodzie, Nienaszowie, Dębowcu i Jaśle. W roku 1785 na terenie całej Galicji zarządzono prze-prowadzenie spisu gruntów zwanego metryką józefińską. Metryki te pozwalają dość precyzyjnie określić, jakie dochody uzyskiwano z poszczególnych gospodarstw rolnych, ale też z gruntów dworskich i koŚcielnych. Analiza wymienionych wyżej parafii zawiera ogólną charakterystyką para-fii, z jej zasięgiem terytorialnym, liczbą ludności i krótką historią oraz strukturą kultur rolnych miejscowości, będących ich siedzibami wraz ze wskazaniem, jaki udział w tej strukturze miała własność kościelna. Następnie przedstawiona została analiza własności ziemi kościelnej z podziałem na różne jej formy oraz dochodami z niej, tj. trzyletnim plonem w zbożach oraz jednorocznym plonem z użytków zielonych. Istotne znaczenie ma też obliczenie wartości pieniężnej plonów. Umożliwia to porównanie tych czynników w poszczególnych jednostkach kościelnych oraz określenie, która z nich była najbardziej dochodowa, a tym samym najbardziej pożądana przez duchownych.

Słowa kluczowe: kataster, metryka józefińska, własność kościelna, Galicja, cyrkuł dukielski

CHURCH PROPERTY IN SELECTED PARISHES OF THE PRESENT RZESZÓW DIOCESE IN THE LIGHT OF THE FIRST GALICIA LAND REGISTRY pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. After the first partition, the Polish lands incorporated to Austria formed the Kingdom of Galicia and Lodomeria. Due to numerous administrative changes, in 1782 the parts of former Cra-cow, Sandomierz, and Ruthenian voivodeships formed Dukla district. The district embraced several medieval parishes, which originally belonged to Zręcin deanery. These were, among others, the parishes of Stary Żmigród, Nowy Żmigród, Nienaszów, Dębowiec, and Jasło. In 1785 the whole territory of Galicia was covered by the so-called first Galicia land registry. The registry allows to specify quite precisely the income from particular homesteads, as well as from nobility's and church's lands. The analysis of the above-mentioned parishes includes a general description of the parishes, their territorial coverage, population, history, and the structure of local agriculture. Also, the analysis provides the ratio of church property in the overall structure. The following part analyses of the church-owned land classified into different types and provides information about their income, i.e. three-year production of grain and one-year crop from other arable land. One important aspect is the calculation of monetary value of the crop. This allows for comparing factors in particular parishes and specifying which one was the most prosperous, and therefore the most desirable for the clergy.
Key words: land registry, first Galicia land registry, church property, Galicia, Dukla district



Ewa M. Ziółek
Katedra Historii XIX Wieku, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Department of Modern History, The John Paul II Catholic University of Lublin e-mail: ewamargo@kul.pl

THE IMAGE OF THE INVADERS IN THE POLITICAL SERMONS IN THE GREAT DUCHY OF WARSAW pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The article, based on the analysis of preserved political sermons from the period of the Duchy of Warsaw, discusses the image of occupants that presented in the sermons. It unequivocally shows that the greatest enemy of Poland was thought to be Russia, especially after Napoleon’s victory over Prussia in the war against the fourth coalition (1806–1807). Russia was presented as a barbaric country, driven by violence and distant from what can be generally termed as “European civilization”. Obviously, in this context it was believed that Russia should be pushed away beyond the Dnieper or even the Volga River, as Jan Paweł Woronicz argued. It should be borne in mind that the contemporary preaching was a part of a more general political ideas based on deep distrust to-wards Russia, sometimes accompanied by undermining its status as an European state.

Key words: The Duchy of Warsaw, Polish preaching in the 19th century, partitions of Poland

WIZERUNEK ZABORCÓW W KAZANIACH POLITYCZNYCH W OKRESIE KSIĘSTWA WARSZAWSKIEGO pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Artykuł, oparty na analizie zachowanych kazań politycznych z okresu Księstwa War-szawskiego, przedstawia obraz zaborców, jaki został w nich zawarty. Wynika z niego jednoznacznie, że – szczególnie od momentu pokonania przez Napoleona I Prus w wojnie z czwartą koalicją (1806–1807) – za największego wroga Polski uznawano Rosję. Była ona przedstawiana jako kraj barbarzyński, kierujący się w swoich działaniach przemocą i generalnie odległy od wszystkiego, co można objąć pojęciem „cywilizacji europejskiej”. Jako oczywiste zatem pojawiało się przekonanie o konieczności odrzucenia Rosji poza granice Dniepru, a nawet Wołgi. Takie przekonanie wyraził np. ks. Jan Paweł Woronicz. Należy więc zauważyć, że ówczesne kaznodziejstwo wpisywało się w ogólną koncepcję polityczną wyrażającą głęboką nieufność wobec Rosji, niekiedy negującą europejskość tego państwa.

Słowa kluczowe: Księstwo Warszawskie, kaznodziejstwo polskie w XIX w., zabory Polski



Mieczysław Ryba
Katedra Świata Hiszpańskiego, Polityki i Relacji Międzynarodowych, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Department of Spanish World, Politics and International Relations, The John Paul II Catholic Univer-sity of Lublin e-mail: lipin@kul.lublin.pl

SPRAWY KOŚCIOŁA RZYMSKOKATOLICKIEGO NA FORUM SEJMU ODRODZONEJ POLSKI. ROZWAŻANIA NA KANWIE INTERPELACJI POSELSKICH Z LAT 1919–1922- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Artykuł powyższy dotyczy sporów, jakie miały miejsce na forum polskiego parlamen-tu w pierwszych latach po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Opierając się głównie na źródłach archiwalnych, autor opisał uwarunkowania, jakie towarzyszyły poszczególnym grupom politycznym, jeśli mówimy o ich stosunku do KoŚcioła katolickiego. Motywem krytyki Kościoła był z jednej strony tradycyjny, wiejski antyklerykalizm, z drugiej lewicowe inspiracje ideologiczne u poszczególnych polityków. Ówczesna lewica europejska (w tym polska) dążyła do odsunięcia Kościoła od wpływu na bieżące życie społeczno-polityczne kraju. Z tego między innymi powodu w interpelacjach poselskich posłów lewicy znajdujemy ostre ataki na poszczególnych księży katolic-kich. Prawica polska zaś w sposób zdecydowanie przychylny odnosiła się do kleru katolickiego, uznając kluczową rolę Kościoła katolickiego w kształtowaniu porządku społecznego w II Rzeczpo-spolitej.

Słowa kluczowe: antyklerykalizm, lewica, prawica, interpelacje sejmowe

MATTERS OF THE ROMAN CATHOLIC CHURCH IN THE PARLIAMENT OF THE REBORN POLAND. DISCUSSION ON THE BASIS OF REPRESENTATIVES' INTERPELLATION IN 1919–1922- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The article concerns the discussions taking place in the Polish parliament in the first years after Poland's regaining independence. Basing mainly on archives, the author describes the factors related to particular political parties as far as the attitude to the Catholic church is concerned. The reasons for criticizing the Church was, on the one hand, traditional rural anti-clericalism and, on the other hand, leftist political sentiments of some politicians. The contemporary European left (including the Polish left) strove to eliminate the Church's influence on the current socio-political reality of their countries. Among other things, this was the reason why many inquiries by leftist politicians con-tained fervent attacks on certain Catholic priests. The right, in turn, had a more positive attitude to-wards the clergy, recognizing their key role in the shaping of social order in the interwar Poland.

Key words: anti-clericalism, the left, the right, parliamentary interpellation



Grzegorz Bujak
Katedra Historii Ustroju i Administracji Polski, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Department of History of Polish Political Systems and Administration, The John Paul II Catholic University of Lublin e-mail: gbujak@kul.lublin.pl


ORGANIZACJA I DZIAŁALNOŚĆ KURII DIECEZJALNEJ W KIELCACH W OKRESIE II RZECZYPOSPOLITEJ - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Artykuł stanowi próbę odtworzenia organizacji i funkcjonowania kurii diecezjalnej w Kiecach w latach 1918–1939. Wpływ na opisywane zmiany miały Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 r., synod diecezjalny z 1927 r. i tradycja kancelaryjna istniejącego w Kielcach konsystorza generalnego. Zarówno zmiany organizacyjne, jak i obsada urzędów były rozłożone w czasie i wiązały się z wymianą pokoleniową urzędników oraz przyjściem do diecezji w 1938 r. nowego ordynariusza biskupa Czesława Kaczmarka.

Słowa kluczowe: Kościół w Polsce, diecezja kielecka, kuria, administracja, 1918–1939

ORGANIZATION AND ACTIVITY OF KIELCE DIOCESAN CURIA IN INTERWAR POLAND - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The article attempts to recreate the organization and the functioning of Kielce diocesan curia in the years 1918–1939. Code of Canon Law from 1917, diocesan synod of 1927, and the tradition of consistory general in Kielce influenced the changes in the organization. Both organiza-tional changes and the employment of officials were extended in time and were connected with a new generation of clerks and the appearance of a new ordinary in the diocese in 1938, bishop Czesław Kaczmarek.

Key words: Church in Poland, Kielce diocese, curia, administration, 1918–1939





Anna Magdalena Pawłowska
Biblioteka Instytutu Historii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II The Library of the History Department of John Paul II Catholic University of Lublin tel. 81 445 40 19

DZIAŁALNOŚĆ TOWARZYSTWA PRZYJACIÓŁ NAUK W LUBLINIE W LATACH 1927–1939- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Od momentu odzyskania przez Polskę niepodległości zaczęły powstawać nowe pla-cówki badawcze, muzea, biblioteki itp. W Lublinie w 1927 r. utworzono Towarzystwo Przyjaciół Nauk. W ciągu 12 lat istnienia służyło ono wsparciem osobom podejmującym badania naukowe w różnych dziedzinach wiedzy, chociaż najczęŚciej były to gałęzie wiedzy humanistycznej. I pomimo wielu problemów lokalowych i finansowych, Towarzystwo miało spore osiągnięcia w popularyzacji nauk poprzez działalność odczytową i wydawniczą. Inicjatorom powołania do życia Towarzystwa przyświecała myśl połączenia potencjału naukowego osób uprawiających różne dziedziny wiedzy. Dodatkowo charakter Towarzystwa pozwalał na uczestnictwo w popularyzacji nauki zarówno oso-bom indywidualnym, jak i instytucjom i organizacjom różnego typu. Tak więc w szeregach Towarzystwa Przyjaciół Nauk znalazły się lubelskie szkoły, jedna z burs uczniowskich, kadra Lubelskiego Sądu Okręgowego oraz instytucje administracji publicznej. W całym omawianym okresie Towarzystwu przewodził prof. Zygmunt Kukulski. Mimo amputacji nogi był to człowiek niezwykle energiczny i aktywny w życiu naukowo-kulturalnym Lublina. Oczywiste jest, że Towarzystwo to przede wszystkim ludzie, których cechował wysoki poziom intelektualny i moralny. Godna podziwu jest ich bezinteresownoŚć i szerokie spektrum inicjatyw.

Słowa kluczowe: Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Zygmunt Kukulski, oświata i nauka w dwudzie-stoleciu międzywojennym, Lublin

THE ACTIVITY OF THE SOCIETY OF FRIENDS OF SCIENCES IN LUBLIN IN THE YEARS 1927–1939- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The period after Poland's regaining of independence witnessed the emergence of new research resorts, museums, libraries, etc. In Lublin the Society of Friends of Sciences was created in 1927. During the following eleven years, it provided support to the people engaged in research in various fields, predominantly in humanities. Despite numerous problems with accommodation and finances, the Society had significant achievements in popularization of sciences through speeches and publishing activities. The founder of the Society envisioned connecting the scientific potential of researchers from various fields. Moreover, the Society embraced the activities of individuals as well as institutions and organizations of various kinds. Thus, the Society included local schools, a dormi-tory, the staff of the Lublin District Court, and public service institutions. Throughout the entire period under discussion, the head of the Society was professor Zygmunt Kukulski. Despite an am-putated leg, he was an extremely energetic person, active in cultural and scientific life of Lublin. Obviously, the Society comprised of people of high intellectual and moral standards. The selfless-ness and the wide range of activities is truly impressive.

Key words: Society of Friends of Sciences, Zygmunt Kukulski, education and science in interwar period, Lublin



Robert Derewenda
Instytut im. ks. Franciszka Blachnickiego, Prywatne Gimnazjum i Liceum im. Królowej Jadwigi w Lublinie Franciszek Blachnicki Institute, The Królowa Jadwiga Private Lower Secondary and Grammar School in Lublin e-mail: robertderewenda@wp.pl

CHRZEŚCIJAŃSKA SŁUŻBA WYZWOLENIA NARODÓW WOBEC PORZĽDKU POJAŁTAŃSKIEGO - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Chrześcijańska Służba Wyzwolenia Narodów to organizacja emigracji polskiej działająca w latach 1982–1989 w Republice Federalnej Niemiec. Twórcą i ideologiem ChSWN był ks Franciszek Blachnicki, założyciel Ruchu Światło-Życie. ChSWN podejmowała działania zmierzające do wyzwolenia narodów Europy środkowo-Wschodniej, które utraciły swoją suwerenność po II wojnie światowej. ChSWN wskazywała, że suwerenność tych narodów będzie możliwa, jeśli ich obywatele dojdą do suwerenności wewnętrznej. Dlatego ChSWN wzywała do odrzucenia lęku i wewnętrznego wyzwolenia z zakłamania ideologii komunistycznej. Człowiek wolny miał być zdolny do przeciwstawienia się kłamstwu. Bazując na nauczaniu Jana Pawła II ks. Franciszek Blachnicki stworzył podstawy ideowe polskiej teologii wyzwolenia. ChSWN wzywała do walki z wyrzeczeniem się przemocy („non violence”). ChSWN nie zaistniała ze swoją ideologią w kraju i nie znalazła swojej kontynuacji.

Słowa kluczowe: ks. Franciszek Blachnicki, oaza, Ruch Światło-Życie, opozycja w PRL, polska teologia wyzwolenia, „non violence”, sowietyzacja, kraje demokracji ludowej, emigracja polityczna, solidarnoŚć, żelazna kurtyna

THE STANCE OF CHRISTIAN SERVICE FOR THE LIBERATION OF NATIONS TOWARD POST-YALTA EUROPE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. Christian Service for the Liberation of Nations (CSLN) is an organization of Polish politi-cal emigrants in the years 1982–1989 in West Germany. The founder and the ideologist of CSLN was Franciszek Blachnicki, the founder of Light-Life Movement. CSLN engaged in activities for the liberation of East European nations, which lost their sovereignty after the Second World War. CSLN stipulated that the sovereignty of these nation will be possible if their citizens achieve internal sover-eignty. For this reason, CSLN called for rejecting fear and for internal liberation from the lies and perversion of the communist ideology. A free person was to be capable of standing against lies. Basing on the teachings of John Paul II, Franciszek Blachnicki created the ideological foundation of Polish theology of liberation. CSLN called for non-violent fight. CSLN did not have a prominent influence in Poland and its efforts were not continued by other organizations.

Key words: Christian Service for the Liberation of Nations, Franciszek Blachnicki, social activity, Light-Life Movement, pro-democratic opposition in the People's Republic of Poland, Polish theolo-gy of liberation, “non violence”, post-Yalta system, sovietization, people's democracy countries, political emigration, Solidarity, the Iron Curtain


Recenzje- pełny artykuł (full article) - plik PDF



In memoriam- pełny artykuł (full article) - plik PDF



Sprawozdanie- pełny artykuł (full article) - plik PDF