TEKA
Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego VIII/2011.
Commission of Protection and Formation of the Natural Environment

Spis treści - pełny artykuł (full article) - plik PDF



Szymon Chmielewski, Tadeusz J. Chmielewski, Tomasz M. Gruszecki
Department of Geobotany and Nature Protection, University of Silesia
Jagiellońska str. 28, 40-032 Katowice, agnieszka.blonska@us.edu.pl

TRANSFORMATIONS OF RIVER VALLEY SANDY LANDSCAPES ON THE EXAMPLE OF NATURA 2000 SITES IN THE VALLEY OF THE LOWER RIVER BUG - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. The paper presents an attempt at identification of the scale and direction of transfor-mation of the numerous in the Bug valley landscapes of sandbars, open sand fields, sand dunes and other similar forms that are present there, both on the flood terraces and the upland terraces. The study area is a fragment of two Natura 2000 sites: PLH 140011 and PLB 140001, with a surface area of 3930.8 ha, situated in the valley of river Bug. The area of the study included also the Nature Reserve Kózki. The source materials used in the study were two orthophoto maps of the area, created from aerial photographs taken in 1953 and 2006. Manual vectorisation of the orthophoto map from 1953 was performed to determine the spatial reach of open sands and over-sand swards. Next, the authors investigated what forms of land use replaced them in 2006. The measurements of the areas of land use forms of the study area permit the conclusion that over 60% of the sandy areas had been artificially afforested. Only 7.75% of the sand areas remained relatively unchanged over the period of 53 years. Those are areas situated nearly exclusively within the boundaries of the Kózki Nature Reserve. The transformations of the landscape of the studied section of the river Bug valley took place primarily under the effect of human activity, including the pine afforestation conducted intensively during the nineteen sixties and seventies.
Key words:Natura 2000 sites, fluvial landscapes, sandy habitats, Bug river valley.

PRZEMIANY PIASZCZYSTYCH KRAJOBRAZÓW DOLINNYCH NA PRZYKŁADZIE OBSZARÓW NATURA 2000 W DOLINIE DOLNEGO BUGU - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W artykule podjęto próbę określenia skali i kierunku przekształceń licznie występujących w dolinie Bugu krajobrazów piaszczystych łach, pól, wydm itp. form występujących tu zarówno na tarasach zalewowych, jak i nadzalewowych. Obszar badań stanowił fragment dwóch obszarów Natura 2000: PLH 140011 oraz PLB 140001 o powierzchni 3930,8 ha, położony w dolinie Bugu. W granicach obszaru badań znajduje się także rezerwat przyrody Kózki. Jako materiały źródłowe wykorzystano dwie ortofotomapy tego obszaru wykonane ze zdjęć lotniczych pozyskanych w 1953 r. oraz 2006 r. W drodze manualnej wektoryzacji ortofotomapy z 1953 r. określony został przestrzenny zasięg otwartych piasków i muraw napiaskowych. Następnie zbadano, jakie formy użytkowania terenu w 2006 r. zajęły ich miejsce. Przeprowadzone pomiary powierzchni form użytkowania terenu pozwalają stwierdzić, że ponad 60% powierzchni obszarów piaszczystych uległo sztucznemu zalesieniu. Zaledwie 7,75% powierzchni piasków przez okres 53 lat pozostało względnie nie-zmienionych. Są to obszary położone prawie wyłącznie w obrębie rezerwatu przyrody Kózki. Przekształcenia krajobrazu badanego odcinka doliny rzeki Bug odbyły się głównie pod wpływem działalności człowieka, w tym intensywnie wprowadzonych w latach 60-70 XX w. zalesień sosnowych.
Słowa kluczowe: obszary Natura 2000, krajobrazy dolinne, siedliska piaszczyste, dolina rzeki Bug.





Tadeusz J. Chmielewski, Barbara Sowińska
LANDSCAPE ECOLOGICAL STRUCTURE OF THE ROZTOCZE AND SOLSKA FOREST RE-GIONS: A COMPARATIVE STUDY OF MODELS FROM 1988 AND 2011 - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. Performing a synthesis of various methods of description of the structure and functioning of landscape systems, and in particular of the results of studies by MacArthur and Wilson [1968], Levis [1968], Maynier [1970], Baudry [1984], Forman and Gordon [1984, 1986], Löw 1985] and many others, in the years 1986-1988 Tadeusz J. Chmielewski developed a concept of landscape as a polyecosystemic zone-sequence-knot system [Chmielewski 1986, 1988]. In accordance with that concept, ecosystems functioning in a mosaic of ecotopes, with numerous gradients of moisture and fertility of habitats, but also whole landscape units linked by means of functional-spatial relations, create a complex system whose primary functional-spatial features can be represented in the form of a zone-sequence-knot model. The development of the zone-sequence-knot model of the ecological structure of the landscape of Roztocze and the Solska Forest permitted the demonstration of the key role of the Roztocze National Park in the organisation of the spatial arrangement of ecological zones and sequences. That arrangement resembles the shape of a hand or a fan, oriented in the south-western direction. Comparison of models of the ecological structure of the landscape of Roztocze and the Solska Forest from 1988 and 2011 indicates a great importance of the application of natural-landscape units as the basic structural units of which the zone-sequence-knot model is constructed. The comparison of the two models indicates also a great usefulness of the GIS techniques in the process of analysis of the ecological structure of landscapes and in addressing protective and conservation measures to a specific area.
Key words: landscape structure, ecological corridors, ecological knots, landscape modelling, biosphere reserve

STRUKTURA EKOLOGICZNA KRAJOBRAZU ROZTOCZA I PUSZCZY SOLSKIEJ - ANALIZA PORÓWNAWCZA MODELI Z ROKU 1988 ORAZ 2011 - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Dokonując syntezy różnorodnych sposobów opisu struktury i funkcjonowania systemów krajobrazowych, a w szczególności wyników prac MacArthura i Wilsona [1968], Levisa [1968], Mayniera [1970], Baudry [1984], Formana and Gordona [1984, 1986], Löwa [1985] i wielu innych, Tadeusz J. Chmielewski w latach 1986-1988 opracował koncepcję krajobrazu jako poliekosystemowego układu strefowo-pasmowo-węzłowego [Chmielewski 1986, 1988]. Według tej koncepcji ekosystemy funkcjonujące w mozaice ekotopów, z licznymi gradientami wilgotności i żyzności siedlisk, ale także całe jednostki krajobrazowe, powiązane relacjami funkcjonalno- przestrzennymi, tworzą złożony system, którego główne cechy funkcjonalno-przestrzenne można odwzorować w postaci modelu strefowo-pasmowo-węzłowego. Opracowanie strefowo-pasmowo-węzłowego modelu struktury ekologicznej krajobrazu Roz-tocza i Puszczy Solskiej pozwoliło wykazać kluczową rolę Roztoczańskiego Parku Narodowego w organizacji przestrzennego układu stref i pasm ekologicznych. Układ ten przypomina kształtem dłoń lub wachlarz, skierowany na południowy zachód. Porównanie modeli struktury ekologicznej krajobrazu Roztocza i Puszczy Solskiej z 1988 i z 2011 r. wskazuje na wielkie znaczenie zastosowania jednostek przyrodniczo-krajobrazowych jako podstawowych jednostek strukturalnych, z których budowany jest model strefowo-pasmowo- węzłowy. Porównanie obu modeli wskazuje też na wielką przydatność technik GIS w procesie analizowania struktury ekologicznej krajobrazu oraz adresowania zadań ochronnych do konkretnego terenu.
Słowa kluczowe: struktura krajobrazu, korytarze ekologiczne, węzły ekologiczne, modele krajobrazowe, rezerwat biosfery





Piotr Czyżowski, Mirosław Karpiński, Leszek Drozd, Małgorzata Goleman

COMPARISON OF SELECT PARAMETERS OF MALLARD (Anas platyrhynchos) POPULLATION IN URBAN AND RURAL AREAS IN THE VICINITY OF LUBLIN- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. The aim of this study was to compare selected population parameters (density and gender structure) and behavioral (escape distance) mallards in rural and urban areas. The study was conducted on two sections of Bystrzyca river flowing through Lublin and adjacent agricultural areas. Higher average density was found in urban areas (22.5 n/1 km river of length) compared to agricultural land (14.5 n/1 km river of length). It also showed lower average flight distance of mallards in urban area (11.3 m) compared to agricultural ones (30.0 m). The results confirm that the mallard in the investigated territory demonstrated typical synurbanic behavior and became a permanent feature of Lublin urban fauna.
Key words:the mallard Anas platyrhynchos, population, density, synurbisation

PORÓWNANIE WYBRANYCH PARAMETRÓW POPULACJI KRZYŻÓWKI Anas platyrhynchos NA TERENIE MIEJSKIM I ROLNICZYM OKOLIC LUBLINA - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Celem pracy było porównanie wybranych parametrów populacyjnych (zagęszczenie i struktura płciowa) oraz zachowań (dystans ucieczki) krzyżówki na terenie rolniczym i miejskim. Badania prowadzono na dwóch odcinkach rzeki Bystrzycy przepływającej przez Lublin oraz sąsiedni teren rolniczy. Stwierdzono wyższe średnie zagęszczenie krzyżówki na terenie miejskim (22,5 n/1 km dł. rzeki) niż na terenie rolniczym (14,5 n/1 km dł. rzeki). Wykazano także niższy średni dystans ucieczki krzyżówek na terenie miejskim (11,3m) w porównaniu z terenem rolniczym (30,0 m). Wyniki badań potwierdzają, że krzyżówka na badanym terenie przejawia typowe zachowania synurbijne i jest stałym elementem fauny miejskiej Lublina.
Słowa kluczowe: krzyżówka Anas platyrhynchos, zagęszczenie populacji, synurbizacja





Andrzej Demetraki-Paleolog*, Marcin Kolejko

QUALITATIVE AND QUANTITATIVE STRUCTURE OF ROTIFERS IN SELECTED POST-PEAT WATER BODIES OF POLESKI NATIONAL PARK - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. Forty planktonic rotifer species have been reported in 7 examined post-peat water bodies, including 3 rare for Polish fauna, 3 eutrophobionts, 1 oligotrophobiont, and 2 distrophobionts. Small density of rotifers, analysis of species belonging to particular ecological forms and representing various food preferences, have indicated the possibility of a food privation or difficult accessibility for food in majority of studied post-peat water bodies. The dominance structure as well as analysis of faunistical similarities have indicated very significant differences between planktonic rotifer groups settling particular post-peat water bodies. Negligible faunistical similarity of some post-peat water bodies have not seemed to be associated with carbonate, humic, or eutrophic character of examined aquatic ecosystems.
Key words:planktonic rotifer, post-peat water bodies, ichthyofauna

STRUKTURA JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA WROTKÓW W WYBRANYCH ZBIORNIKACH POTORFOWISKOWYCH POLESKIEGO PARKU NARODOWEGO - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie.W siedmiu badanych torfiankach stwierdzono 40 gatunków wrotków planktonowych, wśród nich: 3 gatunki rzadkie dla fauny Polski, 3 eutrofobionty, 1 oligotrofobiont i 2 dystrofobionty. Niewielkie zagęszczenia wrotków, analiza gatunków należących do poszczególnych form ekologicznych i reprezentujących różne preferencje pokarmowe wskazała na możliwość występowania ubóstwa pokarmowego lub małej dostępności pokarmu w większości badanych torfianek. Struktura dominacji oraz analiza podobieństw faunistycznych wskazują na bardzo duże różnice między zgrupowaniami wrotków planktonowych zasiedlającymi poszczególne torfianki. Niewielkie podobieństwo faunistyczne niektórych torfiarek nie wydawało się mieć związku z charakterem: węglanowym, humusowym bądź eutroficznym badanych ekosystemów wodnych. W badanych torfiankach wśród ichtiofauny stwierdzono jedynie sumika karłowatego w kompleksie torfianek Jelino. Obecność tego gatunku praktycznie nie miała wpływu na zasiedlający je zespół Rotatoria.
Słowa kluczowe: wrotki planktonowe, zbiorniki potorfowe, ichtiofauna





Tomasz Gruszecki, Elżbieta J. Bielińska, Tadeusz J. Chmielewski, Marianna Warda, Anna Wróblewska, Wiktor Bojar, Szymon Chmielewski, Grzegorz Grzywaczewski, Antoni Lipiec, Andrzej Junkuszew, Ignacy Kitowski

THE USE OF EXTENSIVE SHEEP GRAZING AS A METHOD OF ACTIVE PROTECTION WITHIN NATURA 2000 SELECTED HABITATS - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. When there is sustainable development, active protection of Natura 2000 habitats should be an integral part of the complex issues of landscape conservation. Ensuring the sustainability of basic natural processes and the development of the spatial interrelationships between natural habitats determines the effective conservation of resources and values of biodiversity in Natura 2000 sites. The introduction of free sheep grazing in the Kózki nature reserve (the river Bug valley, eastern Poland) may contribute to protecting the psammophilous grasslands as well as promoting the farming of native sheep breed Świniarka. The active way of nature conservation, taking into account the use of the Natura 2000 habitats, allows the optimization of economic activities with conservation.
Key words: Natura 2000 sites, active habitat protection, extensive sheep grazing, landscape, biotic diversity, soil, enzymatic rates

WYKORZYSTANIE EKSTENSYWNEGO WYPASU OWIEC JAKO METODY CZYNNEJ OCHRONY WYBRANYCH SIEDLISK NATURA 2000 - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie.W warunkach zrównoważonego rozwoju, czynna ochrona siedlisk Natura 2000 powinna stanowić integralną część kompleksowo ujmowanej problematyki ochrony krajobrazu. Zapewnienie trwałości podstawowych procesów przyrodniczych oraz rozwijanie wzajemnych powiązań przestrzennych między siedliskami przyrodniczymi, warunkuje skuteczne zachowanie zasobów i walorów różnorodności biologicznej na obszarach Natura 2000. Wprowadzenie swobodnego wypasu owiec na teren rezerwatu przyrody Kózki (dolina Bugu, Polska wschodnia) może przyczynić się do ochrony muraw psammofilnych oraz promocji chowu i hodowli owiec rodzimej rasy świniarka. Aktywny sposób ochrony przyrody, uwzględniający użytkowanie siedlisk Natura 2000, pozwala na optymalizację działań gospodarczych z ochronnymi.
Słowa kluczowe: obszary Natura 2000, czynna ochrona siedlisk, ekstensywny wypas owiec, krajobraz, różnorodność biotyczna, gleby, wskaźniki enzymatyczne





Anna Jarosiewicz, Brygida Radawiec, Magdalena Komar

IMPLEMENTATION OF THE WATER FRAMEWORK DIRECTIVE IN THE PROVINCE OF POMERANIA - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. The objective of this report has been to trace the management of water resources and to assess the environmental effects achieved owing to the implementation of the Framework Water Directive in northern Poland. The following analysis has been performed for the Province of Pomerania (1999-2009) and contains the information on tasks whose aim is to limit water use and remove water pollutants, based on the statistical data of the Central Statistical Office. It was observed that during the analyzed decade in the Province of Pomerania, the investment projects in the water and wastewater management sector had a noticeable effect on the improved living standards of the local residents and better condition of the natural environment.
Key words: Water Framework Directive, water pollution, water protection, water management

REALIZACJA ZAŁOŻEŃ RAMOWEJ DYREKTYWY WODNEJ W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Celem opracowania było prześledzenie zmian w gospodarowaniu zasobami wodnymi oraz oszacowanie efektów środowiskowych, płynących z wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej w Polsce północnej. Prezentowane analizy, oparte na danych Głównego Urzędu Statystycznego, dotyczą województwa pomorskiego (1999-2009) i obejmują informacje na temat realizacji działań na rzecz ograniczenia zużycia wody i ograniczania zanieczyszczeń. Stwierdzono, że przeprowadzone w omawianej dekadzie inwestycje w zakresie gospodarki wodno-ściekowej na terenie województwa efektywnie wpłynęły zarówno na poprawę standardów życia mieszkańców, jak i ochronę środowiska.
Słowa kluczowe: Ramowa Dyrektywa Wodna, zanieczyszczenia wód, ochrona wód, gospodarka wodna





Ignacy Kitowski

THE BREEDING POPULATION OF THE ROOK Corvus frugilegus IN CHEŁM (EASTERN POLAND) A COMPARISON OF THE SURVEYS OF 1991 AND 2011 - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. A comparison was made of the results of rookery surveys carried out in 1991 and 2011 in Chełm (eastern Poland). A larger number of nests was reported in 1991 than in 2011: 553 and 475 nests, respectively. The number of rookeries also decreased from 13 to 8 between the years indicated. Breeding density was found to be 15.7 pairs/km2 in 1991 and 13.5 pairs/km2 in 2011. These density rates were among the highest in Poland. Research revealed a tendency for small colonies to disappear. The destruction of nest by people was shown to be the key determinant of the size and location of colonies.
Key words: rook, Corvus frugilegus, bird colonies, population density, Chełm

POPULACJA LĘGOWA GAWRONA Corvus frugilegus W CHEŁMIE (WSCHODNIA POLSKA) - PORÓWNANIE INWENTARYZACJI Z LAT 1991 I 2011- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Porównano wyniki inwentaryzacji kolonii gawrona wykonanej w Chełmie (wschodnia Polska) w 1991 oraz 2011. W 1991 r. w porównaniu z 2011 odnotowano większą liczbę gniazd, odpowiednio: 553 oraz 475 gniazd. Pomiędzy wskazanymi latami spadła również liczba kolonii gawronów z 13 do 8. W 1991 zagęszczenia wyniosły 15,7 par/km2, natomiast w 2011 - 13,5 par/km2 i należały do największych w Polsce. Badania wykazały tendencje do zanikania kolonii małych rozmiarów. Jako najistotniejszy czynnik determinujący wielkość i rozmieszczenie kolonii w Chełmie wskazano nisz-czenie gniazd przez ludzi.
Słowa kluczowe: gawron, Corvus frugilegus, kolonie ptaków, zagęszczenie populacji, Chełm





Anna Kowalska, Wiktoria Sobczyk

Influence of SCD ProBio Oryginal TM preparation on the content and rate of micronutrients uptake by lettuce - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. The Natura 2000 network is a new form of the conservation of nature introduced in Poland from 2004. It was not created to hamper the development of regions but to preserve biodiversity. A mining activity can therefore be conducted unless it has an adverse influence on protected areas. The Dukla commune is located in a naturally beautiful mountain range of the Polish Low Beskids. Similar to other places in Poland, deposits also collide there with the Natura 2000 network. The article analyzes different refugia and deposits of raw materials within the Dukla commune. The mining activity was also presented in the said territories and in the vicinity of the Natura 2000 network.
Key words:Natura 2000, Dukla commune, mining
SIEĆ NATURA 2000 A DZIAŁALNOŚĆ WYDOBYWCZA NA OBSZARZE GMINY DUKLA - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Sieć Natura 2000 jest nową formą ochrony przyrody. Jej zadaniem nie jest ograniczanie rozwoju regionów, ale zachowanie bioróżnorodności. Dlatego działalność górnicza może być prowadzona, ale jedynie wtedy, gdy nie będzie negatywnie oddziaływała na obszary chronione. Gmina Dukla leży w bogatym przyrodniczo Beskidzie Niskim. Tak jak w całej Polsce, również tu złoża kolidują z siecią Natura 2000. W artykule poddano analizie poszczególne ostoje oraz złoża surowców na terenie gminy Dukla. Przedstawiono również działalność wydobywczą na terenach i w pobliżu sieci Natura 2000.
Słowa kluczowe: Natura 2000, gmina Dukla, górnictwo





Agnieszka Kułak, Joanna Sender

Meadow plant communities of low peatland in the Giełczew river valley (near Stróża village) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. Village parks occupy a special place in the Polish landscape. Nowadays they repre-sent valuable historical and cultural values. Village ex-manor parks perform educational, natural, social and landscape functions. In these areas often focuses the greatest number of monumental trees. The aim of study was to determine plants species diversity in Gałęzów ex-manor park based on dendrological and floristic inventory and dendrochronological analysis. From among twenty-four inventoried tree species within the park, the largest group represented Acer platanoides. The next two big groups are alley trees species: Tilia cordata and Carpinus betulus. Equally large group represented poplar trees. Larix decidua and Larix polonica deserve on particular attention. Most of larch trees should be considered as nature monuments The appearance of juvenile sown by the wind, shows that this species feels good in this habitat. Carried out dendrochronological analyzes allowed to identify six age groups trees. The most numerous age group represent trees at 41 to 70 years old, from about 1940-1970 years. Trees over 120 years are a testimony of time and history in Gałęzów. In This group includes mentioned larches and beautiful common oak growing at the court, which should be protected monument al.
Key words: ex-manor park, stand trees, plant communities, biodiversity

ZESPOŁY DWORSKO-PAŁACOWE JAKO OSTOJE RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ NA PRZYKŁADZIE PARKU PODWORSKIEGO W GAŁĘZOWIE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie.Podworskie parki wiejskie zajmują szczególne miejsce w polskim krajobrazie. Zawierają cenne wartości historyczne i kulturowe. Pełnią funkcje dydaktyczne, społeczne, krajobrazowe i przyrodnicze. Na tych terenach często skupia się najwięcej drzew pomnikowych. Celem badań było określenie zróżnicowania gatunkowego roślinności założenia dworsko-parkowego w Gałęzowie na podstawie inwentaryzacji dendrologicznej i florystycznej, a także analiza dendrochronologiczna. Spośród dwudziestu czterech zinwentaryzowanych na terenie parku gatunków drzew największą grupę stanowiły klony pospolite. Kolejne dwie duże grupy to gatunki drzew alejowych: lipa drobnolistna oraz grab pospolity. Równie dużą grupę stanowiły topole. Na uwagę zasługują wiekowe modrzewie europejskie i polskie. Większość z nich ma parametry pomników przyrody i zasługuje na właściwą ochronę. Pojawienie się wysianego przez wiatr, młodego osobnika świadczy, że gatunek ten dobrze czuje się na tym siedlisku. Przeprowadzone analizy dendrochronologiczne drzewostanu pozwoliły wyróżnić sześć grup wiekowych. Ilościowo największą grupę wiekową stanowią drzewa w wieku od 41 do 70 lat. Są to drzewa pochodzące z 1940-1970 lat. Drzewa w wieku powyżej 120 lat są świadectwem czasu i historii w Gałęzowie. W tej grupie znajdują się wspomniane modrzewie oraz piękny dąb szypułkowy rosnący przy dworze, które powinny być objęte ochroną pomnikową.
Słowa kluczowe: park po dworski, drzewostan, zbiorowiska roślinne, bioróżnorodność





Weronika Maślanko, Katarzyna Tajchman, Tadeusz J. Chmielewski

SELECTED INDEXES OF ANTHROPOGENIC IMPACT ON ENVIRONMENT IN THE WEST POLESIE BIOSPHERE RESERVE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. Created in 2002 West Polesie Biosphere Reserve is a region of particular natural values in European scale, as well as high touristic pressure. A large number of lakes and associated with it wide range of recreational place to choice makes Łęczna-Włodawa Lakeland as a significant region for tourists. The problem is even greater because the area subjected to the biggest touristic pressure, directly adjacent to many protected areas such as the Poleski National Park, nature reserves and NATURA 2000 sites. In the period from 1985 to 2008 tourist traffic in the area of Łęczna-Włodawa Lakeland rose more than 6 - fold which lead to degradation of many aquatic ecosystems. The present study shows that Białe Włodawskie Lake and Piaseczno Lake are the strongest load by touristic traffic. One of methods to relief the most valuable natural places and the most used by tourists lakes within West Polesie Biosphere Reserve is creation of several artificial recreational water bodies localized in C zone of Biosphere Reserve, in attractive for resting regions, but not recognized as highly nature valuable.
Key words: environmental index, anthropogenic load of environment, touristic traffic, West Polesie Biosphere Reserve, Łęczna-Włodawa Lakeland, tourism, population density

WYBRANE WSKAŹNIKI ANTROPOGENICZNEGO OBCIĄŻENIA ŚRODOWISKA W REZERWACIE BIOSFERY POLESIE ZACHODNIE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Powstały w 2002 r. Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie jest miejscem szczególnych w skali Europy walorów przyrodniczych, jak i wysokiej presji turystycznej. Duża liczba jezior i związany z nią szeroki wachlarz wyboru miejsc rekreacyjnych czyni ten region wysoce atrakcyjnym turystycznie. Problem jest tym większy, że obszary poddane największej presji turystycznej często bezpośrednio sąsiadują z wybitnie cennymi kompleksami ekologicznymi, takimi jak Poleski Park Narodowy, rezerwaty przyrody oraz obszary NATURA 2000. W okresie 1985-2008 nastąpił tu ponad 6-krotny wzrost ruchu turystycznego, prowadzący do degradacji wielu ekosystemów wodnych. Z przeprowadzonych badań wynika, że najsilniej obciążone ruchem turystycznym są jeziora: Białe Włodawskie oraz Piaseczno. Należy odciążyć najcenniejsze przyrodniczo oraz najsilniej turystycznie użytkowane jeziora w obrębie Rezerwatu Biosfery Polesie Zachodnie, budując zbiorniki rekreacyjne w strefie C Rezerwatu Biosfery, w rejonach atrakcyjnych dla wypoczynku, ale nieuznanych za wybitnie cenne przyrodniczo.
Słowa kluczowe: wskaźniki środowiskowe, antropogeniczne obciążenie środowiska, ruch turystyczny, Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie, Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie, turystyka, gęstość zaludnienia





Radosław Mencfel

RELATIONSHIP BETWEEN RANGE OF THE EU-PHOTIC ZONE AND VISIBILITY OF SECCHI DISC IN THREE LAKES OF ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKE DISTRICT - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. The measurements of the intensity and distribution of photosynthetic active radiation (PAR), were conducted in three lakes with different trophy and morphometry. One affirmed, that in spite high correlation between range of euphotic zone and visibility of Secchi disc, the value of conversion rate ZEUF/ZSD had changed since 1,4 to 5. Low values were in lake Rogóźno during blue-green algae bloom in metalimnion. However high values were in polimictic lake Głębokie Uścimowskie and lake Krasne and they be connected with large quantity of suspensions from sediments in water.
Key words: photosynthetic active radiation, euphotic zone, visibility of Secchi disc, weather conditions

ZALEŻNOŚĆ POMIĘDZY ZASIĘGIEM STREFY EUFOTYCZNEJ I WIDZIALNOŚCIĄ KRĄŻKA SECCHIEGO W TRZECH JEZIORACH POJEZIERZA ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIEGO - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie.Pomiary natężenia i rozkładu promieniowania fotosyntetycznie czynnego (PAR) prowadzono w trzech jeziorach różniących się trofią i morfometrią. Stwierdzono, że pomimo wysokiej korelacji pomiędzy zasięgiem strefy eufotycznej a widzialnością krążka Secchiego, wartości przelicznika ZEUF/ZSD znacznie zmieniały się od 1,4 do 5. Niskie wartości obserwowano w jeziorze Rogóźno w czasie wywołanego przez sinice zakwitu w metalimnionie. Natomiast wysokie wartości w polimiktycznym jeziorze Głębokie i jeziorze Krasne związane były z dużą ilością w toni wodnej zawiesiny pochodzącej z osadów dennych.
Słowa kluczowe: promieniowanie fotosyntetycznie czynne, strefa eufotyczna, widzialność krążka Sechiego, czynniki pogodowe





Zdzisław Michalczyk, Joanna Sposób

WATER RESOURCES OF POLAND AND THEIR STATE IN LUBLIN DISTRICT - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. On the basis of statistical data of Census [Environmental… 2010], published and archive materials of the Institute of Meteorology and Water Management and Department of Hydrology of University of Maria Curie-Skłodowska water resources of Poland and their state in Lublin District were presented. The quantity and variability of water resources were analysed using data of precipitation, outflow, underground and surface retention, as well as quality of water and its consumption. Water resources, as the specific runoff, are in Lublin District lower by 1/3 than in Poland. Annual value of water resources per capita, as well for Poland as for Lublin District is almost identical.
Key words: water resources, outflow, Poland, Lublin District

ZASOBY WODNE POLSKI I ICH STAN W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Obszar Polski cechuje się w skali europejskiej stosunkowo niskimi zasobami wód, co wynika z wielkości opadów i parowania oraz ich sezonowej zmienności. Średni odpływ rzekami polskimi w okresie 1901-2000 wynosił 61,5 km3, natomiast z obszaru Polski odpływało 53,9 km3. Wielkość ta odpowiada warstwie odpływu 175,2 mm i odpływowi jednostkowemu 5,56 dm3-s-1-km-2. Średni odpływ jednostkowy z województwa lubelskiego wynosi 3,95 dm3-s-1-km-2, jego wielkość w części wyżynnej osiąga 4,13 dm3-s-1-km-2, a w mazowiecko-poleskiej 3,48 dm3-s-1-km-2. Wskazane zasoby wodne są w wartościach średnich niższe o 1,5 dm3-s-1-km-2 od wartości średniej dla Polski i ponaddwukrotnie niższe od średniej dla Europy. W roku średnim odpływa z terenu województwa lubelskiego prawie 100 m3-s-1, z tego duża część pochodzi z zasobów podziemnych - 64,8%. W roku suchym ilość odpływającej wody zmniejsza się o połowę, a w roku mokrym wzrasta dwukrotnie. Średnie zasoby wody liczone w ciągu roku na jednego mieszkańca wynoszą 1450 m3, co jest wartością porównywalną z sytuacją rejestrowaną w Polsce. W odniesieniu do krajów europejskich są to jedne z najniższych zasobów wodnych.
Słowa kluczowe: zasoby wody, odpływ, Polska, województwo lubelskie





Krzysztof Pawlęga

SPECIES RICHNESS AND SPATIAL STRUCTURE OF THE ASSEMBLAGE OF SOIL LARVAL ELATERIDAE (COLEOPTERA) OF A FRESH MEADOW - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. The paper refers to the description of species richness and spatial structure of the assemblage of soil larval click-beetles (Elateridae) of fresh meadows of the protected area. The studies were conducted in the meadow community Arrhenatheretum medioeuropaeum, belonging to the class Molinio-Arrhenatheretea. 11 species of Elateridae were recorded, in which Agriotes obscurus, Hemicrepidius niger and Synaptus filiformis were dominating, and the diversity index according to Margalef was 5.6. Agriotes obscurus reached the highest values of index C and Q. The beetles were the most numerous in spring, less numerous in summer and not numerous in autumn. In the whole material, the most specimens were found in the superficial soil layer, the least - in layer 20-30 cm. The general number of larvae and every single species depending on the season and the depth of soil layer were different.
Key words: Elateridae, click-beetles, south-eastern Poland, park, fresh meadows, species diversity, ecology, zoogeography

BOGACTWO GATUNKOWE I STRUKTURA PRZESTRZENNA ZGRUPOWANIA LARW GLEBOWYCH ELATERIDAE (COLEOPTERA) ŁĄKI ŚWIEŻEJ - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Praca dotyczy bogactwa gatunkowego i struktury przestrzennej zgrupowania larw glebowych sprężykowatych (Elateridae) łąk świeżych obszaru chronionego. Badania prowadzono w zespole łąkowym Arrhenatheretum medioeuropaeum należącym do klasy Molinio- Arrhenatheretea. Stwierdzono 11 gatunków Elateridae, wśród których dominowały Agriotes obscurus, Hemicrepidius niger i Synaptus filiformis, a wskaźnik zróżnicowania gatunkowego wg Margalefa wyniósł 5,6. Agriotes obscurus osiągnął także najwyższe wartości wskaźników C i Q. Chrząszcze najliczniej występowały wiosną, mniej licznie latem, a nielicznie jesienią. Z całości materiału najwięcej osobników stwierdzono w powierzchniowej warstwie gleby, najmniej w warstwie 20-30 cm. Różnie jednak kształtowała się liczebność larw ogółem oraz dla każdego gatunku w zależności od pory roku i głębokości warstw gleby. Liczba pozyskanych gatunków nie była ani duża, ani mała w porównaniu z badaniami innych autorów dotyczących elaterofauny różnych typów łąk, a część wyników była zbliżona.
Słowa kluczowe: Elateridae, sprężykowate, południowo-wschodnia Polska, świeże łąki, różnorodność gatunkowa, ekologia, zoogeografia





Jacek Rechulicz, Wojciech Płaska

CHANGES IN THE ICHTHYOFAUNA OF KRAŚNIK RESERVOIR IN ITS EARLY YEARS IN CONDITIONS OF ANGLING PRESSURE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. The aim of this study was to determine how ichthyofauna has changed in new Kraśnik Reservoir in the conditions of angling fisheries. In early days of Kraśnik Reservoir and pre-dam reservoir control fish catch were conducted using gill net method. Moreover on the basis of angling register since 2007 to 2009 the species composition and number structure as well as biomass of fish caught by amatory angling of fish were set. In reservoir 10 fish species finally occurred, additionally two more species from angling register and one from field observation. In the first year of catch in number structure perch dominated with significant share of roach, but in the second year of research domi-nant was roach (more then 70%) and number of perch decreased three times. In biomass structure in the first year perch dominated but roach and pike was significant. In second year of examination perch decreased five times and roach increased almost three times. During two years decrease of predatory fish was observed from about 95% on spring 2008 to 21% on autumn 2009. Analysis of angling catch records revealed that in the number of structure ichthyofauna roach dominated, with a considerable share of perch, pike and carp, and the largest biomass were characterized by carp and pike.
Key words: ponded reservoir, ichthyofauna, fish catch, Kraśnik Reservoir

ZMIANY ICHTIOFAUNY ZALEWU KRAŚNICKIEGO W PIERWSZYCH LATACH JEGO FUNKCJONOWANIA W WARUNKACH PRESJI WĘDKARSKIEJ
- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie.Celem badań było ustalenie, jak zmieniła się ichtiofauna nowego zbiornika w warunkach presji wędkarskiej. W zbiorniku wstępnym i Zalewie Kraśnickim w pierwszych latach ich funkcjonowania wykonano odłowy kontrolne ryb używając sieci typu gill net. Ponadto na podstawie rejestrów wędkarskich z lat 2007-2009 ustalono skład gatunkowy i strukturę liczebności i biomasy ryb odłowionych w wyniku amatorskiego połowu ryb. Ogółem w zbiorniku w wyniku połowów kontrolnych stwierdzono występowanie 10 gatunków ryb, dodatkowo dwa gatunki z rejestrów wędkarskich oraz jeden z obserwacji terenowych. W pierwszym roku odłowów w strukturze liczebności dominował okoń, przy znaczącym udziale płoci, jednak w drugim roku badań dominującym gatunkiem była płoć (ponad 70%), a liczebność okonia spadła 3-krotnie. W strukturze biomasy w pierwszym roku badań dominował okoń, ale znaczący udział miały także płoć i szczupak. W drugim roku badań ponad 5-krotnie zmniejszył się udział okonia, a płoci zwiększył się niemal 3-krotnie. W okresie dwóch lat zaobserwowano zmniejszenie się udziału ryb drapieżnych z ok. 95% wiosną 2008 roku do ok. 21% latem 2009 roku. Analiza rejestrów połowów wykazała, że w strukturze liczebności połowów wędkarskich ryb dominowała płoć, przy znacznym udziale okonia, szczupaka i karpia, a największa biomasą charakteryzowały się karp i szczupak.
Słowa kluczowe: zbiornik zaporowy, ichtiofauna, połowy wędkarskie, Zalew Kraśnicki





Andrzej Rybak, Beata Messyasz, Lidia Szendzina, Marta Pikosz, Maciej Koperski

A NEW LOCALITY OF THE FRESHWATER POPULA-TION OF Ulva flexuosa SUBSP. Pilifera (Chlorophyta, Ulvophyceae) IN POZNAŃ (WIELKOPOLSKA) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. In the latter part of the April of 2011 green algae thalli from the genus Ulva were found at the new, until now not known site in the Wielkopolska region. Thalli of Ulva (syn. Enteromorpha) flexuosa subsp. pilifera (Kützing) Bliding 1963 were collected to a further morphological research from the small, nameless, artificial dam reservoir located in the north part of Poznań. It was the second site, after the Malta Lake, of its taxon in Poznań and the sixth site in Poland. At the newly described site of Ulva flexuosa subsp. pilifera located near the west shore of the reservoir free-floating thalli were appeared in the sparseness (5-10 ind./m2). Moreover, individual thalli of Ulva strongly were covered by filamentous algae which formed dense mats on the water surface. Thalli of Ulva at the new site were observed from the end of April until the end of May of 2011.
Key words: Ulva flexuosa, macroalgae, green algae, habitat conditions, Poznań

NOWE STANOWISKO SŁODKOWODNEJ POPULACJI Ulva flexuosa subsp. pilifera (Chlorophyta, Ulvophyceae) W POZNANIU (WIELKOPOLSKA) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Pod koniec kwietnia 2011 r. znaleziono plechy zielenicy z rodzaju Ulva na nowym, dotąd nieznanym stanowisku w Wielkopolsce. Plechy błonicy oszczepowatej Ulva (syn. Enteromorpha) flexuosa subsp. pilifera (Kützing) Bliding 1963 pobrano do dalszych badań morfologicznych z niewielkiego, bezimiennego, sztucznego zbiornika retencyjnego zlokalizowanego w północnej części Poznania. Było to drugie po Zbiorniku Maltańskim stanowisko tego taksonu w Poznaniu, a szóste w Polsce. Na nowo opisanym stanowisku błonicy oszczepowatej, zlokalizowanym przy zachodnim brzegu zbiornika, wolno pływające plechy występowały w niewielkiej ilości (5-10 os./m2). Pojedyncze plechy były silnie porośnięte przez glony nitkowate, które tworzyły maty na powierzchni wody. Plechy błonicy w nowym stanowisku występowały od końca kwietnia do końca maja 2011 r.
Słowa kluczowe: Ulva flexuosa, błonica, makroglony, zielenice, warunki siedliskowe, Poznań





Kamil Sagan, Magdalena Pogorzelec

ATTEMPT TO DETERMINE THE OPTIMAL CONDITIONS FOR CULTURE OF ENDANGERED PLANTS SPECIES OF THE GENUS DROSERA, IN TERMS OF THEIR EX SITU CONSERVATION - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. The aim of the pilot study was to determine the optimal substrate conditions in ex situ cultivation of carnivorous plants of the genus Drosera (Drosera rotundifolia and Drosera intermedia). In August 2010, specimens of studied species was collected from natural stations and transferred into greenhouse. The second stage involved the biometric measurements and observations of plants kept in created conditions. The results of observations conducted in 2010-2011 confirmed the possibility of Drosera rotundifolia and Drosera intermedia culturing in unnatural conditions. It was found that the acidic peat was the best kind of substrate for genus Drosera growth. Sand substrate was inappropriate for proper growth of Drosera intermedia and Drosera rotundifolia in the ex situ culturing.
Key words: Drosera rotundifolia, Drosera intermedia, ex situ conservation, habitat conditions

PRÓBA OKREŚLENIA OPTYMALNYCH WARUNKÓW HODOWLI ZAGROŻONYCH GATUNKÓW ROŚLIN Z RODZAJU DROSERA W ASPEKCIE ICH OCHRONY EX SITU - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Celem pilotażowych badań było określenie optymalnych warunków podłoża w hodowli ex situ roślin mięsożernych z rodzaju Drosera (Drosera rotundifolia i Drosera intermedia). W sierpniu 2009 r. pobrano całe osobniki badanych gatunków ze stanowisk naturalnych i przeniesiono je do inspektu. Drugi etap badań obejmował pomiary biometryczne i obserwacje roślin utrzymywanych w sztucznie stworzonych warunkach. Wyniki obserwacji prowadzonych w latach 2009-2010 potwierdziły możliwość hodowli w warunkach sztucznych roślin z gatunku Drosera rotundifolia i Drosera intermedia. Stwierdzono, że podłożem zapewniającym odpowiednie warunki do wzrostu roślin z rodzaju Drosera był torf kwaśny. Podłoże piaskowe w hodowli ex situ było nieodpowiednie dla Drosera intermedia, a także nie sprzyjało prawidłowemu wzrostowi oraz rozwojowi Drosera rotundifolia.
Słowa kluczowe: Drosera rotundifolia, Drosera intermedia, ochrona ex situ, warunki siedliskowe





Joanna Sender

DIRECTIONS OF CHANGES IN THE MACROPHYTE STRUCTURE OF TWO DEPRESSION RESERVOIRS IN ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKELAND - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. The area of Łęczna-Włodawa Lakeland is the land of unique natural value due to the large variety of hydrogenic landscapes [Chmielewski 2009]. These include reservoirs, which have resulted from conducted in the area of mining activity The aim of the study was to determine the directions of changes in the structure of macrophyte in depression reservoirs which are part of the agricultural landscape of Łęczyńsko-Włodawskie Lakeland. In investigated reservoirs, over the last decade, clear reconstruction of aquatic vegetation was observed. Especially emergent macrophytes increased participation in phytolittoral and diversity. Vegetation in Szczecin reservoir subject to very significant changes, the reservoir was more intense overgrown and became shallower while vegetation has been fragmented. The Nadrybie reservoirs vegetation was subject to slow changes in the direction of increased diversity. Best conditions for their development occurred in the Nadrybie Small reservoir.
Key words: depression reservoirs, macrophytes, long term changes, Łęczna-Włodawa Lakeland

KIERUNKI ZMIAN STRUKTURY MAKROFITÓW DWÓCH ZBIORNIKÓW DEPRESYJ-NYCH NA POJEZIERZU ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIM - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Obszar Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego to teren o wyjątkowych walorach przyrodniczych przede wszystkim ze względu na dużą różnorodność krajobrazów hydrogenicznych. Wśród nich znalazły się zbiorniki, które powstały w wyniku prowadzonej na tym obszarze działalności górniczej. Celem opracowania było określenie kierunków zmian w strukturze makrofitów zbiorników zapadliskowych będących elementem krajobrazu rolniczego Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. W badanych zbiornikach nastąpiła w ciągu dekady wyraźna przebudowa roślinności wodnej. Udział w fitolitoralu oraz różnorodność zwiększyły zwłaszcza makrofity wynurzone. Roślinność zbiornika Szczecin podlegała bardzo istotnym zmianom, zbiornik ten intensywniej zarastał i wypłycał się, zaś roślinność podlega fragmentacji. W zbiornikach Nadrybie roślinność podlegała powolnym zmianom w kierunku wzrostu różnorodności. Najdogodniejsze warunki do ich rozwoju panowały w małym zbiorniku Nadrybie.
Słowa kluczowe: zbiorniki zapadliskowe, makrofity, zmiany długoterminowe, Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie





Wiktoria Sobczyk, Agnieszka Biedrawa, Anna Kowalska

MANAGEMENT OF MUNICIPAL WASTE IN NATIONAL PARKS OF EUROPE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. The aim of the publication is to provide a system of municipal waste management in national parks in Europe. An attempt, which was made, is to look at natural value areas in terms of law, environmental engineering and management sciences. The authors of the work carried out surveys on the boards of national parks and environmental information centers in five European countries (France, England, Scotland, Wales, Germany). By e-mail was sent a questionnaire with five questions on the issue of waste and their disposal. The preservation and maintenance of landscape and biological diversity in national parks is consistent with the idea of sustainable development. Fair access to natural resources is one of the important principles of inter-generation justice. By consciously reducing the scale of use of each resource, including natural, you can reduce the devastation of the environment. Management of waste management in national parks in the European countries is under condi-tion of environmental law, which sets the goal of protecting wildlife and cultural heritage. In many cases the law is uniform, but it happens often that different regions (France, Germany) bring their own regulation and guided them on difficult issues in waste management. In France there is not regulation to prohibit composting, incineration and recycling, but none of the parks board does not use this omission to the detriment of the environment. All boards have confirmed the existence of the act, prohibiting the storage of waste in a national park. Only in the Yorkshire Dales NP (England) and NP Loch Lomond and the Trossachs (Scotland), there is no prohibition on the landfill of waste other than inert. There are reports of the use of biodegradable waste for agricultural purposes (England, Scotland) or the materials fit for reusing and recycling (Scotland). However, nowhere are using the methods of waste incineration in a national park. A very interesting initiative is the complete withdrawal of rubbish bins from the area a national park. For non-compliance on cleanliness in the national parks were introduced harsh penalties (Mer-cantour NP - France, Cevennes NP - France) Strict laws and their enforcement unconditional allow efficient management of waste management. This model solution has application in many countries with high ecological culture. Only one of the parks board (PN Cairngorms - Scotland) drew attention to a very important and easy way to solve the problem of waste: universal education and the formation of ecological awareness. The study confirmed the suitable way of waste management in national parks in selected Eu-ropean countries. This model should become widespread in Polish national parks (as so far they are sporadic cases).
Key words: national park, municipal waste management, environmental protection

ZARZĄDZANIE GOSPODARKĄ ODPADAMI KOMUNALNYMI NA TERENIE PARKÓW NARODOWYCH EUROPY - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Celem publikacji jest przedstawienie systemu zarządzania gospodarką odpadami komunalnymi na terenie parków narodowych w Europie. Podjęto próbę spojrzenia na przyrodniczo cenne tereny z punktu widzenia prawa, inżynierii środowiska i nauk o zarządzaniu. Autorki pracy przeprowadziły ankietowanie w zarządach parków narodowych i centrach informacji środowiskowej w ośmiu krajach i regionach Europy (Francja, Anglia, Szkocja, Walia, Niemcy). Pocztą elektroniczną rozesłano kwestionariusz ankiety z pięcioma pytaniami dotyczącymi powstawania odpadów i problemów ich zagospodarowania. Zachowanie i podtrzymywanie różnorodności krajobrazowej i biologicznej w parkach naro-dowych jest zgodne z ideą zrównoważonego rozwoju. Uczciwy dostęp do zasobów naturalnych to jedna z ważnych zasad sprawiedliwości międzygeneracyjnej. Poprzez świadome ograniczenie skali użytkowania każdego zasobu, w tym przyrodniczego, można ograniczyć dewastację środowiska naturalnego. Zarządzanie gospodarką odpadami na terenie parków narodowych w krajach europejskich jest uwarunkowane prawem środowiskowym, które za cel stawia sobie ochronę przyrody i dziedzictwa narodowego. W wielu przypadkach prawo jest jednolite, często jednak zdarza się, że poszczególne regiony (np. we Francji, Niemczech) wprowadzają własne rozporządzenia i kierują się nimi w trudnych kwestiach zagospodarowania odpadów. We Francji nie ustanowiono przepisu o zakazie kompostowania, spalania i recyklingu, lecz żaden z zarządów parków nie wykorzystuje tego prze-oczenia na niekorzyść środowiska naturalnego. Wszystkie zarządy potwierdziły istnienie aktu prawnego, zabraniającego składowania odpadów na terenie parku narodowego. Jedynie w Parku Narodowym Yorkshire Dales (Anglia) oraz w Parku Narodowym Loch Lomond i Trossachs (Szkocja) nie ma zakazu składowania odpadów innych niż obojętne. Znane są przypadki wykorzystania odpadów biodegradowalnych do celów rolniczych (Anglia, Szkocja), bądź materiałów zdatnych do ponownego wykorzystania i recyklingu (Szkocja). Natomiast nigdzie nie stosuje się metody spalania odpadów na terenie parku narodowego. Bardzo ciekawą inicjatywą jest całkowite wycofanie koszy na śmiecie z terenu parku narodowego. Za nieprzestrzeganie przepisów o utrzymaniu czystości w parkach narodowych wprowadzono surowe kary (np. Park Narodowy Mercantour i Park Narodowy Cevennes). Rygorystyczne przepisy prawne i bezwarunkowa ich egzekucja pozwalają na sprawne zarządzanie gospodarką odpadami. To modelowe rozwiązanie funkcjonuje w wielu krajach o wysokiej kulturze ekologicznej. Tylko jeden z zarządów parków (PN Cairngorms w Szkocji) zwrócił uwagę na niezwykle ważny i prosty sposób rozwiązania problemu odpadów: powszechną edukację oraz kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa. Badania potwierdziły właściwy sposób gospodarowania odpadami w parkach narodowych wybranych krajów Europy. Warto ten system upowszechnić w polskich parkach narodowych (jak dotychczas są to sporadyczne przypadki).
Słowa kluczowe: park narodowy, zarządzanie odpadami komunalnymi, ochrona środowiska





Dawid Soszyński

THE ROLE OF NATURAL FACTORS IN SHAPING THE SACRAL LANDSCAPE OF THE ROPA AND WISŁOK RIVERS INTERFLUVE (SE POLAND) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. The contents of this thesis presents the existing relations between the natural conditions of the Ropa and Wisłok rivers interfluve and the selected sacral landscape features of this region. The analysis of temples, roadside shrines and war cemeteries was conduced with respect to particular location within the region, detailed localization, type of building material used and architecture features. Among the major natural factors under analysis were the following: land relief, climate and natural resources, including forest areas. All the analyses that were conducted concerned three areas which differed significantly with respect to their physiographic features (mountains, foothills and depressions). As a result of it, the regional diversity in the landscape was demonstrated which actually comes out of different natural features. Moreover, the above-said analyses included the age of particular objects, which proved significant changes in the influence of natural factors on erecting sacral objects in the past and in contemporary times. The results obtained enabled to formulate general guidelines concerning the issue of shaping the sacral landscape, taking into consideration the regional natural conditions - and, at the same time, following the local tradition.
Key words: sacral landscape, natural conditioning of the cultural landscape, natural building materials, the Low Beskid (Beskid Niski), the Jasielsko-Sanockie Valleys (Doły Jasielsko-Sanockie)

ROLA CZYNNIKÓW PRZYRODNICZYCH W KSZTAŁTOWANIU KRAJOBRAZU SAKRALNEGO MIĘDZYRZECZA ROPY I WISŁOKA (POLSKA PŁD.-WSCH.) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W pracy przedstawiono zależności pomiędzy warunkami naturalnymi międzyrzecza Ropy i Wisłoka, a wybranymi cechami krajobrazu sakralnego tego obszaru. Analizie poddano świątynie, kapliczki przydrożne i cmentarze wojenne pod kątem ich rozmieszczenia w skali regionu, szczegółowej lokalizacji, rodzaju budulca i cech architektury. Głównymi czynnikami przyrodniczymi, jakie przeanalizowano były: rzeźba terenu, klimat i surowce naturalne, w tym powierzchnia obszarów leśnych. Wszystkie analizy przeprowadzono dla trzech obszarów znacznie zróżnicowanych pod względem fizjograficznym (góry, pogórza i obniżenia). W ten sposób ukazano zróżnicowanie regionalne, które w wielu przypadkach wynika właśnie ze zmiennych uwarunkowań przyrodniczych. W badaniach uwzględniono również wiek poszczególnych obiektów, wykazując w ten sposób znaczące zmiany w znaczeniu czynników naturalnych w powstawaniu obiektów sakralnych dawniej i współcześnie. Uzyskane wyniki pozwoliły na sformułowanie ogólnych wskazań dotyczących kształtowania krajobrazu sakralnego z uwzględnieniem lokalnych warunków naturalnych - a tym samym miejscowej tradycji.
Słowa kluczowe: krajobraz sakralny, przyrodnicze uwarunkowania krajobrazu kulturowego, naturalne materiały budowlane, Beskid Niski, Doły Jasielsko-Sanockie





Dawid Soszyński, Natalia Kornacka

ENVIRONMENTAL CONDITIONING OF SETTLE-MENTS DEVELOPMENT IN THE NADWIEPRZAŃSKI LANDSCAPE PARK (SE POLAND) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. This paper presents the relationship between spatial structure of settlements and the natural conditions in the region of Nadwieprzański Landscape Park. In the first part the relationship was characterized between these two elements in the overall scale - i.e. the impact of individual components of the environment on the location of each village. The analyses carried out at this stage in the first place revealed a significant role of the river network and the distribution of fertile soils for the shaping of settlements. The second part examines similar relationships in the detailed scale - i.e. for individual resi-dential buildings. The results are presented separately for the three periods (years: 1936, 1985, 2004), thus showing the trends in the development of building and change of the significance of individual elements of the environment for its distribution. In this case, the relationships were less pronounced and associated with the cumulative impact of several factors. In all the cases, however, during the investigated period a decreasing importance of natural factors was found out. The determination of the role of the considered environmental components allowed for an identification of the characteristics of each of the components which were optimal for the devel-opment of settlements. On this basis, in the last part of the paper the areas are presented with the natural conditions favorable for the rational development of residential housing.
Key words: natural conditions for settlement, Nadwieprzański Landscape Park, rural landscape, urban planning

PRZYRODNICZE UWARUNKOWANIA ROZWOJU OSADNICTWA W REJONIE NADWIEPRZAŃSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO (POLSKA PŁD.-WSCH.) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W publikacji przedstawiono zależności pomiędzy przestrzenną strukturą osadnictwa a przyrodniczymi uwarunkowaniami jego powstania w rejonie Nadwieprzańskiego Parku Krajo-brazowego. W części pierwszej scharakteryzowano zależności pomiędzy tymi dwoma elementami w skali ogólnej - wpływ różnych komponentów środowiska naturalnego na lokalizacje poszczególnych miejscowości. Przeprowadzone na tym etapie analizy wykazały przede wszystkim znaczącą rolę układu sieci rzecznej, a także rozmieszczenia żyznych gleb dla kształtowania osad-nictwa. W części drugiej przeanalizowano podobne zależności w skali szczegółowej, a więc dla po-szczególnych budynków mieszkalnych. Wyniki przedstawiono oddzielnie dla trzech okresów (lata: 1936, 1985, 2004), ukazując w ten sposób tendencje w rozwoju zabudowy i zmiany znaczenia poszczególnych elementów środowiska naturalnego dla jej rozmieszczenia. W tym wypadku zależ-ności były mniej wyraźne i związane z łącznym oddziaływaniem kilku czynników. We wszystkich przypadkach stwierdzono jednak w badanym okresie spadek znaczenia czynników naturalnych. Wykazanie roli badanych komponentów środowiska pozwoliło na określenie optymalnych dla rozwoju osadnictwa cech każdego z tych komponentów. Na tej podstawie wydzielono obszary o warunkach naturalnych korzystnych dla racjonalnego rozwoju zabudowy mieszkaniowej.
Słowa kluczowe: przyrodnicze uwarunkowania osadnictwa, Nadwieprzański Park Krajobrazowy, krajobraz wiejski, planowanie przestrzenne





Robert Stryjecki

BOTTOM AND PHYTOPHILOUS MACROFAUNA OF THE RIVER CZERNIEJÓWKA, TAKING INTO ACCOUNT BIOTIC AND ABIOTIC FACTORS AND HUMAN IMPACT - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. The bottom and phytophilous fauna of the river Czerniejówka were studied in two types of landscape - rural and urban. In the rural area the river had retained its natural character, while in the urban area it had been greatly affected by human impact (straightened river bed, altered structure of the banks, concrete bottom, polluted water). A total of 5.578 macroinvertebrate specimens were caught, belonging to 42 taxa of varying systematic positions. Dominating the material collected were Gammarus sp. (41.2%), Chironomidae larvae (15.4%), and Hydrachnidia (10.7 %). The biological diversity index ranged from 1.20 to 3.66. The taxonomic composition and frequency of occurrence of the fauna were mainly determined by biotic factors (e.g. abundance of aquatic vegetation) and abiotic factors (e.g. water current and type of bottom sediment), whereas the type of landscape (rural and urban), human impact, and the physical and chemical properties of the water did not strongly influence the fauna of the river.
Key words: macroinvertebrates, biotic factors, abiotic factors, human impact, biological diversity

MAKROFAUNA DENNA I FITOFILNA RZEKI CZERNIEJÓWKI NA TLE CZYNNIKÓW BIOTYCZNYCH, ABIOTYCZNYCH ORAZ ODDZIAŁYWANIA ANTROPOGENICZNEGO - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Badano makrofaunę denną i fitofilną rzeki Czerniejówki w dwóch typach krajobrazu - wiejskim i miejskim. W obszarze wiejskim rzeka miała naturalny charakter, zaś w obszarze miejskim była poddana silnej antropopresji (wyprostowanie koryta, zmiana struktury brzegów, utwardzenie dna, zanieczyszczenie wody). Złowiono 5578 osobników makrobezkręgowców należących do 42 taksonów o różnej randze systematycznej. W całości zebranego materiału dominowały: Gammarus sp. (41,2%), larwy Chironomidae (15,4%) oraz Hydrachnidia (10,7%). Wskaźnik różnorodności biologicznej wahał się w granicach 1,20 do 3,66. Na skład taksonomiczny oraz liczebność fauny wpływały głównie czynniki biotyczne (np. stopień rozwinięcia roślinności wodnej) oraz abiotyczne (np. prąd wody, charakter osadów dennych). Natomiast charakter krajobrazu (wiejski i miejski), oddziaływanie antropogeniczne, a także właściwości fizyczno-chemiczne wody nie miały większego wpływu na faunę rzeki.
Słowa kluczowe: makrobezkręgowce, czynniki biotyczne, czynniki abiotyczne, oddziaływanie antro pogeniczne, różnorodność biologiczna







Robert Stryjecki

FAUNISTIC AND ECOLOGICAL CHARACTERISTICS OF THE WATER MITES (ACARI: HYDRACHNIDIA) OF SMALL PONDS IN POLESIE NATIONAL PARK - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. A total of 36 species of water mites were found in three small ponds in Polesie National Park, including 2 species new to the park - Hydrachna leegei and Hydryphantes placationis. The dominants (dominance > 5%) were Hydrodroma despiciens (12.4%), Midea orbiculata (12.2%), Arrenurus forpicatus (11.3%), Piona nodata (8.9%), P. conglobata (6.1%), species of the genus Eylais (5.7%), Arrenurus tubulator (5.7%), Hydryphantes planus (5.5%) and Arrenurus globator (5.3%). Most numerous in the material collected were small water body species (43.0% of the fauna collected, 12 species), followed by vernal species (23.2%, 11 sp.) and tyrphobiontic and tyrphophilic species (20.0%, 10 sp.), while the least abundant were lake species (13.8%, 3 sp.). The greatest numbers of individuals (432) and species (33), as well as the highest species diversity (3.72), were noted in the pond in Sęków, located on the edges of Bagno Bubnów. The rich and diverse Hydrachnidia communities of this pond confirm that Bagno Bubnów is a highly valuable area of Polesie National Park in terms of Hydrachnidia.
Key words: water mites, Hydrachnidia, small ponds, synecological groups, species diversity

CHARAKTERYSTYKA FAUNISTYCZNO-EKOLOGICZNA WODOPÓJEK (ACARI: HYDRACHNIDIA) DROBNYCH ZBIORNIKÓW WODNYCH W POLESKIM PARKU NARODOWYM - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W trzech drobnych zbiornikach w Poleskim Parku Narodowym stwierdzono 36 gatunków wodopójek, w tym 2 gatunki nowe dla obszaru Parku - były to Hydrachna leegei i Hydryphantes placationis. Dominantami (dominacja > 5%) były: Hydrodroma despiciens (12,4%), Midea orbiculata (12,2%), Arrenurus forpicatus (11,3%), Piona nodata (8,9%), P. conglobata (6,1%), gatunki z rodzaju Eylais (5,7%), Arrenurus tubulator (5,7%), Hydryphantes planus (5,5%) i Arrenurus globator (5,3%). W zebranym materiale najliczniejsze były gatunki drobnozbiornikowe (43,0% zebranej fauny, 12 gatunków), następnie gatunki fauny wiosennej (23,2%, 11 gat.), tyrfobionty i tyrfofile (20,0%, 10 gat.), a najmniej liczne były wodopójki jeziorne (13,8%, 3 gat.). Najwięcej osobników (432), gatunków (33) oraz największą różnorodność gatunkową (3,72) stwierdzono w zbiorniku w Sękowie, położonym na obrzeżach Bagna Bubnów. Bogate i zróżnicowane zgrupowania Hydrachnidia tego zbiornika potwierdzają tezę, iż Bagno Bubnów stanowi bardzo cenny pod względem fauny Hydrachnidia obszar Poleskiego Parku Narodowego.
Słowa kluczowe: wodopójki, Hydrachnidia, drobne zbiorniki, grupy synekologiczne, różnorodność gatunkowa





Danuta Urban, Hanna Wójciak

CHARACTERISTICS OF PLANT COMMUNITIES OF THE WESTERN PART OF THE GARBATÓWKA BOG (ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKELAND) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. The study bog is situated near Garbatówka in the Łęczna-Włodawa Lakeland. It is part of the Jeziora Uściwierskie Natura 2000 area. The aim of the study was to record plant communities and rare and legally protected plant species found in the area. The study object was characterized by great diversity of plant communities. Twenty-five associations and three plant communities from the classes Charetea, Potametea, Utricularietea intermedio-minoris, Phragmitetea, Scheuchzerio-Caricetea fuscae, Molinio-Arrhenatheretea and Alnetea glutinosae have been found here. The most valuable phytocoenoses were submersed meadows of Charophytes from the class Charetea, and communities from the class Scheuchzerio-Caricetea fuscae (e.g. Caricetum lasiocarpae and Caricetum davallianae). Localities of the following legally protected plant species have been found: Betula humilis, Carex davalliana, Dactylorhiza incarnata, Dactylorhiza maculata, Dactylorhiza majalis, Dianthus superbus, Epipactis palustris, Frangula alnus, Pedicularis sceprtum-carolinum, Ostericum palustre, Pinguicula vulgaris ssp. bicolor, Utricularia intermedia, Utricularia vulgaris, Menyanthes trifoliata, Climacium dendroides, Caliergonella cuspidate, Aulacomium palustre and Nitella opaca.

Key words: fen, plant communities, rare plant species, Garbatówka bog

CHARAKTERYSTYKA ZBIOROWISK ROŚLINNYCH ZACHODNIEJ CZĘŚCI TORFOWISKA GARBATÓWKA (POJEZIERZE ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIE) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie: Badany fragment torfowiska leży na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim w pobliżu miejscowości Garbatówka. Wchodzi w skład obszaru Natura 2000 Jeziora Uściwierskie. Celem badań było zarejestrowanie występujących tu zespołów roślinnych oraz rzadkich i objętych ochroną prawną gatunków roślin. Omawiany obiekt charakteryzował się dużym zróżnicowaniem zbiorowisk roślinnych. Stwierdzono tu występowanie 25 zespołów i 3 zbiorowisk roślinnych z klas Charetea, Potametea, Utricularietea intermedio-minoris, Phragmitetea, Scheuchzerio-Caricetea fuscae, Molinio-Arrhenatheretea i Alnetea glutinosae. Do najcenniejszych fitocenoz należały podwodne łąki ramienicowe z klasy Charetea, a także zbiorowiska z klasy Scheuchzerio-Caricetea fuscae (np. Caricetum lasiocarpae i Caricetum davallianae). Spośród gatunków roślin objętych ochroną prawną stwierdzono tu stanowiska: Betula humilis, Carex davalliana, Dactylorhiza incarnata, Dactylorhiza maculata, Dactylorhiza majalis, Dianthus superbus, Epipactis palustris, Frangula alnus, Pedicularis sceprtum-carolinum, Ostericum palustre, Pinguicula vulgaris ssp. bicolor, Utricularia intermedia, Utricularia vulgaris, Menyanthes trifoliata, Climacium dendroides, Caliergonella cuspidata i Aulacomium palustre oraz Nitella opaca.
Słowa kluczowe: torfowisko niskie, zbiorowiska roślinne, rzadkie gatunki roślin, torfowisko Garbatówka





Danuta Urban, Justyna Dresler, Anna Iwona Mikosz

LOCALITIES OF Nasturtium offcinale R. BR. ON THE GIEŁCZEW RISE (LUBELSKA UPLAND) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. Nasturtium offcinale R. Br. is one of the rare species in the Polish flora. The study was performed in Nasturtium offcinale localities in three river valleys (the Giełczew, Sierotka and Kosarzewka rivers) situated on the Giełczew Rise. The species occurs in clean, shallow, slow-flowing or standing waters, in drainage ditches, springheads and, less frequently, in ponds. The major threat for its localities is posed by succession processes, water pollution, and too intensive cleaning of drainage ditches.
Key words: Nasturtium offcinale, localities, Giełczew Rise (Lubelska Upland)

STANOWISKA Nasturtium offcinale R. BR. NA WYNIOSŁOŚCI GIEŁCZEWSKIEJ (WYŻYNA LUBELSKA) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Nasturtium offcinale R. Br. jest jednym z rzadszych gatunków flory Polski. Badaniami objęto stanowiska Nasturtium offcinale w trzech dolinach rzecznych (Giełczew, Sierotka i Kosarzewka), leżących na Wyniosłości Giełczewskiej. Gatunek ten występuje tu w czystych, płytkich, wolno płynących lub stojących wodach, w rowach melioracyjnych oraz źródliskach i rzadziej w sadzawkach. Największym zagrożeniem dla jego stanowisk są procesy sukcesji, zanieczyszczenie wody oraz zbyt intensywne oczyszczanie rowów melioracyjnych.
Słowa kluczowe: Nasturtium offcinale, stanowiska, Wyniosłość Giełczewska (Wyżyna Lubelska)





Władysława Wojciechowska, Radosław Mencfel

THE INFLUENCE OF ENVIRONMENTAL PARAME-TERS ON QUANTITY AND STRUCTURE OF THE PHYTOPLANKTON IN EUTROPHIC GŁĘBOKIE UŚCIMOWSKIE LAKE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. Light conditions, nutrient concentration and phytoplankton species composition were studied in shallow eutrophic Głębokie Uścimowskie Lake. During two seasons (2006 and 2007) between June and September, clear-cut dominance (80%) of Cyanobacteria was recorded: Planktolyngbya limnetica and species of the genus Limnothrix spp. Statistical analyses showed that the following factors influenced phytoplankton quantity and taxonomic composition: water temperature, light intensity in water depths and the amount of dissolved nutrients (P-PO4, NO3-, NH4+). In particular, considerable light absorption in turbid, frequently mixed waters and dissolved phosphorus shortage affected the structure of algae communities.
Key words:phytoplankton, cyanobacteria dominance, Planktolyngbya limnetica, Limnothrix spp., light, nutrients

WPŁYW PARAMETRÓW ŚRODOWISKOWYCH NA ILOŚĆ I STRUKTURĘ GATUNKOWĄ FITOPLANKTONU W EUTROFICZNYM JEZIORZE GŁĘBOKIE UŚCIMOWSKIE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W płytkim, eutroficznym jeziorze Głębokie Uścimowskie badano: warunki świetlne, stężenie biogenów oraz liczebność i skład gatunkowy fitoplanktonu. W czasie dwu sezonów w latach 2006 i 2007 w okresie od czerwca do września stwierdzono wyraźną (około 80%) dominację sinic: gatunku Planktolyngbya limnetica i rodzaju Limnothrix spp. Analizy statystyczne wykazały, że na ilość i skład taksonomiczny fitoplanktonu wpływały: temperatura wody, naświetlenie toni wodnej i ilość rozpuszczonych frakcji biogenów (P-PO4, NO3-, NH4+). O strukturze zbiorowiska glonów w szczególności decydowało duże pochłanianie światła w mętnych, często mieszanych wodach i niedobory rozpuszczonego fosforu.
Słowa kluczowe: fitoplankton, dominacja sinic, światło, biogeny





 

Teka Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego O.L. PAN

  
 
 Siedziba oddziału : Polska Akademia Nauk, Oddział w Lublinie
 Pałac Czartoryskich, Plac Litewski 2, e-mail: pan-ol@hektor.umcs.lublin.pl		 webdesign emzab.pl