TEKA
Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego Va/2008.
Commission of Protection and Formation of the Natural Environment

Strona redakcyjna - editorial page - plik PDF

Influence of natural and artificial humic acids on decrease of Zn and Cd toxicity for pea plants (Pisum sativum L.) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Aleksandra Badora*, Maria Flis-Bujak**, Tadeusz Filipek*, Alicja Księżopolska***

* Department of Agricultural and Environmental Chemistry, University of Life Sciences in Lublin, Akademicka str. 15, 20-950 Lublin, aleksandra.badora@up.lublin.pl

**Institute of Soil Science and Agricultural Environment Management, University of Life Sciences in Lublin, Leszczyńskiego str. 7, 20-069 Lublin

*** Institute of Agrophysics, Polish Academy of Sciences, Doświadczalna str. 4, 20-290 Lublin, aksiezo@demeter.ipan.lublin.pl

Summary. This article presents a study on the effect of natural and artificial humic acids on zinc and cadmium toxicity for pea plants (Pisum sativum L.). The research was carried out in water cultures on the modified Knopp substrate. Toxic quantities of Zn and Cd were added to the substrate in the form of soluble nitrogen salts. Two natural humic acids were prepared from Luvisol and degraded chernozems. Artificial humic acids came from Aldrich company. Different influence of both natural and artificial humic acids point out to three mechanisms: (i) difference of cation exchange capacity and amounts of carboxilic and phenolic groups of all amendments; (ii) chemical properties of zinc and cadmium ions; (iii) ratio between amount of three types of humic acids and metal contents. Humic acids from Aldrich company were a factor determining zinc and cadmium activity for pea plants. Humic acids from degraded chernozem caused a decrease of cadmium activity of investigated plans.

Key words: humic acids, zinc and cadmium toxicity, pea plants

Wpływ naturalnych i sztucznych kwasów huminowych na ograniczanie toksyczności Zn i Cd dla roś lin grochu siewnego (Pisum sativum L.)

Streszczenie. Celem niniejszych badań było okreś lenie wpływu sztucznych i naturalnych kwasów huminowych na zmiany toksyczności jonów kadmu i cynku dla roślin grochu zwyczajnego (Pisum sativum L.). W badaniach stwierdzono zróżnicowany wpływ naturalnych i sztucznych kwasów huminowych na wiązanie wolnych jonów cynku i kadmu w pożywce, co mogło wynikać z: (i) odmiennej pojemności sorpcyjnej i polifunkcyjności badanych preparatów; (ii) z odmiennych właściwości chemicznych jonów Cd2+ i Zn2+; (iii) z odmiennego stosunku: preparat : jon metalu. Naturalne kwasy huminowe (h.a. płowa i h.a czarnoziem wiązały jony cynku poprzez grupy COOH i OH. Natomiast kwasy huminowe firmy Aldrich wykazywały bardzo duże powinowactwo zarówno do jonów cynku, jak i do jonów kadmu, przy czym wiązanie z cynkiem miało prawdopodobnie charakter specyficzny, a z kadmem niespecyficzny. Najmniejsze pobranie jonów cynku przez korzenie roślin grochu w warunkach stresowych odnotowano w obecności h.a. z firmy Aldrich, natomiast preparat h.a. czarnoziem w największym stopniu ograniczał pobieranie jonów kadmu przez badane rośliny.

Słowa kluczowe: naturalne i sztuczne kwasy huminowe, toksyczność cynku i kadmu, groch siewny



Biological diversity in the area of quarries after sand exploitation in the eastern part of Silesian Upland - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Andrzej Czylok*, Oimahmad Rahmonov**, Artur Szymczyk***

Department of Physical Geography, Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, Będzińska str.60, 41-200 Sosnowiec,

*aczylok@ultra.cto.us.edu.pl,**oimahmad.rahmonov@us.edu.pl, ***aszymczy@ultra.cto.us.edu.pl

Summary. The objective of this paper was an attempt at defining the plant diversity and presenting the participation of protected, rare and endangered species in associations or communities which are formed in the explored quarries (Pogoria I, Siemonia, Kuźnica Warężyńska and Maczki Bór). In the parts of quarries which were not reclaimed, unique biocenotic systems are created during succession. These systems are biotopes of numerous rare and protected plant species, including those described in Polish Plant Red Data Book: Pinguicula vulgaris, Liparis loeselii and Malaxis monophyllos. The most abundant in populations of rare species are communities from Caricion davallianae and Caricion nigrae compound. The conducted research has shown that quarries may be a suitable place for survival and development of a wide range of rare and critically endangered Polish plant species.

Key words: sand quarry, rare and protected species, biodiversity, Silesian Upland

Różnorodność biologiczna na obszarze wyrobisk po eksploatacji piasku we wschodniej części Wyżyny Śląskiej

Streszczenie. Celem pracy była próba określenia zróżnicowania roślinności oraz przedstawienie udziału gatunków chronionych, rzadkich i zagrożonych wyginięciem w zespołach lub zbiorowiskach formujących się na badanych wyrobiskach (Pogoria I, Siemonia, Kuźnica Warężyńska i Maczki Bór). Na nierekultywowanych fragmentach wyrobisk wykształcają się podczas sukcesji unikatowe układy biocenotyczne, stanowiące siedliska licznych, rzadkich i chronionych gatunków roślin, w tym opisanych w ,,Polskiej czerwonej księdze": Pinguicula vulgaris, Liparis loeselii i Malaxis monophyllos. Najbogatsze w populacje rzadkich gatunków są zbiorowiska ze związku Caricion davallianae i Caricion nigrae. Przeprowadzone badania wykazały, że wyrobiska mogą stanowić dogodne miejsca dla przetrwania i rozwoju szeregu rzadkich i ginących w Polsce gatunków roślin.

Słowa kluczowe: wyrobiska po eksploatacji piasku, rzadkie i chronione gatunki, bioróżnorodność, Wyżyna Śląska



Species richness and floristic composition of vegetation after environmental disturbance in peat bogs - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Wojciech Ejankowski

Department of Botany and Hydrobiology, The John Paul II Catholic University of Lublin, C.K. Norwida str. 4, 20-061 Lublin, wejan@kul,lublin.pl

Summary. Species richness and floristic composition before environmental disturbance and after creation of experimental gaps in vegetation canopy was studied in two peat bogs in the region of Polesie Lubelskie (Eastern Poland). The aim of the study was to test the role of disturbance in shaping of species richness and floristic composition in peat bog vegetation. In sites devoid of vegetation cover and upper soil layer emerged more seedlings than ramets from vegetative growth. Share of seedlings in overgrowing fields was higher in open bog than in forest bog. Species richness increased after disturbance in both sites. Sexual strategy played a significant role in species emerged in regenerating vegetation and absent before gaps were created. Vegetative type of reproduction contributed to restoration of former species composition. Natural disturbances owing to activity of animals may influence positively species richness in plant communities.

Key words: environmental, disturbance, floristic composition, peat bogs, sexual and vegetative reproduction, species richness

Bogactwo gatunkowe i skład florystyczny roślinności torfowisk po wystąpieniu zaburzeń środowiskowych

Streszczenie. Bogactwo gatunkowe i skład florystyczny badane były przed wystąpieniem zaburzeń środowiskowych oraz po wykonaniu eksperymentalnych luk w pokrywie roślinnej na dwóch torfowiskach na Polesiu Lubelskim. Celem pracy była ocena roli zaburzeń w kształtowaniu bogactwa gatunkowego i składu florystycznego roślinności torfowiskowej. Na powierzchniach eksperymentalnych pozbawionych pokrywy roślinnej i wierzchniej warstwy gleby pojawiło się więcej siewek niż ramet pochodzenia wegetatywnego. Udział siewek na zarastających powierzchniach był większy w zbiorowisku nieleśnym niż w zbiorowisku leśnym. Po zaburzeniu nastąpił wzrost liczby gatunków na obu stanowiskach. Reprodukcja generatywna odgrywała znaczącą rolę w przypadku gatunków wcześniej nieobecnych, a pojawiających się w odtwarzającej się roślinności. Wegetatywny typ regeneracji przyczyniał się natomiast do przywracania dawnego składu florystycznego. Naturalne zaburzenia roślinności torfowisk, wywoływane m.in. przez zwierzęta, mogą kształtować bogactwo gatunkowe zbiorowisk roślinnych.

Słowa kluczowe: bogactwo gatunkowe, reprodukcja generatywna i wegetatywna, skład florystyczny, torfowiska, zaburzenia środowiskowe



Seedling recruitment of cotton-grass (Eriophorum vaginatum L.): importance of canopy gaps and vegetation cover - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Wojciech Ejankowski

Department of Botany and Hydrobiology, The John Paul II Catholic University of Lublin, C.K. Norwida str. 4, 20-061 Lublin, wejan@kul.lublin.pl

Summary. Cotton-grass (Eriophorum vaginatum L.) occurs commonly in natural, as well as anthropogenically altered peatlands. It is peat-forming species participating in revegetation and supporting restoration of mires. In this study influence of disturbance and vegetation cover on seedling recruitment of E. vaginatum was examined in two peat bogs in the region Polesie Lubelskie (Eastern Poland). Number of seedlings was lower in forest bog than open bog due to low production of seeds, in spite of similar density of tussocks in both sites. Number of seedlings was the highest in experimentally disturbed sites, but gap formation stimulated seedling emergence only in open bog. Hydrological alterations in peatlands that lead to development of tree stands can affect negatively recruitment of typical peat bog species by limitation of fecundity of plants.

Key words: cotton-grass, disturbance, Eriophorum vaginatum, fecundity, peat bogs, seedling emergence

Rekrutacja siewek wełnianki pochwowatej (Eriophorum vaginatum L.): znaczenie zaburzeń i pokrywy roślinnej

Streszczenie. Wełnianka pochwowata (Eriophorum vaginatum L.) występuje pospolicie na torfowiskach wysokich, naturalnych, jak i przekształconych przez człowieka. Jest gatunkiem torfotwórczym uczestniczącym w regeneracji roślinności i wspomagającym procesy renaturalizacji torfowisk. W pracy badano wpływ typu roślinności oraz luk w pokrywie roślinnej na rekrutację siewek E. vaginatum na dwóch torfowiskach Polesia Lubelskiego (Żłobek, Bagno Małe). Stwierdzono, że liczebność siewek była niższa na torfowisku leśnym niż nieleśnym z powodu małej produkcji nasion, pomimo podobnego zagęszczenia kęp wełnianki na obu torfowiskach. Najwięcej siewek pojawiło się na zaburzonych powierzchniach eksperymentalnych, ale tworzenie luk stymulowało pojawianie się siewek tylko na torfowisku nieleśnym. Zmiany hydrologiczne torfowisk prowadzące do rozwoju drzewostanów mogą wpływać na rekrutację siewek gatunków typowo torfowiskowych przez ograniczenie płodności roślin.

Słowa kluczowe: Eriophorum vaginatum, płodność, rekrutacja siewek, torfowiska, wełnianka pochwowata, zaburzenia





FUNCTIONING OF MEADOW ECOSYSTEMS IN RIVER PIWONIA VALLEY 40 YEARS AFTER ITS MELIORATION - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Antoni Grzywna*, Jan Szajda**

*Department of Land Reclamation and Agricultural Building, University of Life Sciences in Lublin Leszczyńskiego str. 7, 20-069 Lublin, agrzywna@wp.pl

**Institute of Melioration and Grasslands in Falenty, Natural Protection Division Głęboka str. 29, 20-612 Lublin, j.szajda@poczta.onet.pl

Summary. The paper was aimed at evaluating the functioning of meadow ecosystem, air and water system, as well as soil transformations in river Piwonia valley 40 years after its melioration. The research was based on hydro-geological studies carried out in 1974 and 2005 as well as upon water system in dry years 1976 and 2002. The study was conducted in Polesie Lubelskie (Sosnowica) on grasslands meliorated and managed in 1963-1965 that have been improperly performed. Change of water system, together with intensification of agricultural production, and then giving up the land management contributed to formation of other habitat components. As a consequence of melioration, land surface was lowered, organic matter got mineralised, as well as soil volume density and ash content increased and porosity decreased. The influence of improper land management under optimum soil moisture conditions led to disappearance of many valuable grass species and succession of Deschampsietum caespitosae associations with great percentage of weeds, decrease of yielding and simplification of botanical composition of meadow sward.

Key words: water systems, soil degradation, plant yielding, plant communities

FUNKCJONOWANIE EKOSYSTEMÓW ŁĽKOWYCH W DOLINIE RZEKI PIWONII 40 LAT PO JEJ ODWODNIENIU

Streszczenie. Celem pracy jest ocena funkcjonowania ekosystemu łąkowego, stosunków powietrzno-wodnych i zachodzących przemian glebowych w dolinie rzeki Piwonia 40 lat po jej odwodnieniu. Podstawę pracy stanowią badania hydrogeologiczne przeprowadzone w latach 1974 i 2005 oraz stosunków wodnych w suchych latach 1976 i 2002 na Polesiu Lubelskim w Sosnowicy, na użytkach zielonych zmeliorowanych i zagospodarowanych w latach 1963-1965, a obecnie niewłaściwie użytkowanych. Zmiana stosunków wodnych oraz intensyfikacja produkcji, a następnie zaniechanie użytkowania przyczyniały się do kształtowania innych komponentów siedliska. W następstwie odwodnienia nastąpiło osiadanie powierzchni terenu, mineralizacja masy organicznej oraz wzrost gęstości objętościowej i popielności oraz zmniejszenie porowatości gleb. Wpływ niewłaściwego użytkowania w warunkach optymalnego uwilgotnienia gleby przyczynił się do zanikania wartościowych gatunków traw i sukcesji asocjacji Deschampsietum caespitosae ze znacznym udziałem chwastów oraz spadkiem plonowania i uproszczeniem składu botanicznego runi łąkowej.

Słowa kluczowe: stosunki wodne, degradacja gleb, plonowanie roślin, zbiorowiska roślinne



Effect of aquatic macrophytes on water trophy of lowland water bodies in aspect of their surface differentiation - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Tomasz Joniak, Natalia Kuczyńska-Kippen

A. Mickiewicz University of Poznań, Faculty of Biology, Department of Water Protection Umultowska str. 89, 61-614 Poznań, tjoniak@wp.pl

Summary. The estimation of the trophy of waters in the vegetated zone and the open waters of shallow water bodies based on chemical parameters according to TSI was the aim of the study. The parameters of water were examined in 3 shallow lakes and 3 great ponds. 7 aquatic plant communities were distinguished (rush vegetation and submerged macrophytes). The water trophy of studied water bodies was similar to ?-mesotrophy and eutrophy. In the course of the analysis a number of limitations of the applied classification methods for ascertaining the trophic conditions were found. In zones of submerged macrophytes a higher water trophy was found, compared to the zones of helophytes.

Key words: trophy, water macrophytes, small water bodies, shallow lakes, transparency

Wpływ zbiorowisk roślinności wodnej na trofię zbiorników nizinnych w aspekcie zróżnicowania ich powierzchni

Streszczenie. Badano zmienność przestrzenną trofii wód na podstawie wskaźników TSI, w ujęciu stref z roślinnością i bez niej, w płytkich nizinnych zbiornikach wodnych. Obiektami badań były 3 niewielkie jeziora i 3 duże zbiorniki typu stawowego. Wyróżniono 7 zbiorowisk makrofitów strefy szuwaru i roślinności zanurzonej. Zróżnicowanie trofii zbiorników było małe - od ?-mezotrofii do eutrofii. W strefie roślinności zanurzonej ze względu na stężenia fosforu i chlorofilu a poziom trofii był wyższy niż w szuwarze. Ujawniono ograniczenia w klasyfikowaniu poziomu trofii metodą Carlsona związane z pomiarem widzialności krążka Secchiego.

Słowa kluczowe: trofia, hydromakrofity, małe zbiorniki wodne, płytkie jeziora, przezroczystość



ICHThYOFAUNA STRUCTURE IN THE WILDLIFE RESERVE "PISKORY" - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Marcin Kolejko

Department of Landscape Ecology and Nature Conservation, University of Life Sciences in Lublin, B. Dobrzańskiego str. 37, 20-269 Lublin, kolejko@op.pl

Summary. The natural reserve "Piskory" was funded in 1998 to protect and restore a group of water, boggy, and woody ecosystems with great biological diversity. However, it contains equally valuable fauna resources. In 2005, studies aimed at the evaluating current natural status and changes occurred in Lake Piskory 10 years after renaturization project completed, were begun. Analysis of ichthyofauna structure was one of the project’s elements. The ichthyo-biological studies in Reserve "Piskory" revealed the occurrence of 8 fish species from 4 families. The fish species composition greatly varied both in particular years and study seasons. The largest number of species (6) was found in autumn 2006, while the least (2) in autumn 2007-2008. In 2005-2006, moderlieschen, then roach and perch were the most numerous in all study points, whereas in 2007-2008, roach and perch dominated. Other species occurred in small numbers or were represented by single individuals in both time periods.

Key words: ichthyofauna, wildlife reserve, Piskory lake

STRUKTURA ICHTIOFAUNY W REZERWACIE PRZYRODY "PISKORY"

Streszczenie. Rezerwat przyrody "Piskory" został utworzony w 1998 r. w celu ochrony i zachowania zespołu ekosystemów wodnych, bagiennych i leśnych o dużej różnorodności biologicznej, ale ma on również nie mniej cenne zasoby walorów faunistycznych. W 2005 r. rozpoczęto badania mają ce na celu ocenę aktualnego stanu przyrodniczego oraz zmian, jakie zaszły w jeziorze Piskory po 10 latach od zakończenia projektu renaturalizacji. Jednym z elementów projektu była analiza struktury ichtiofauny. Badania ichtiobiologiczne w rezerwacie "Piskory" wykazały występowanie 8 gatunków ryb, należących do 4 rodzin. Skład gatunkowy ryb zarówno w poszczególnych latach, jak i sezonach badawczych był dość zróżnicowany. Najwięcej gatunków (6) stwierdzono jesienią 2006, zaś najmniej (2) w sezonie jesiennym w latach 2007-2008. W latach 2005-2006 we wszystkich stanowiskach badawczych najliczniej występowała słonecznica, natomiast dość licznie płoć i okoń. Z kolei w latach 2007-2008 najliczniej notowanymi gatunkami były płoć i okoń. W obydwu przedziałach czasowych pozostałe gatunki występowały bardzo nielicznie lub pojedynczo.

Słowa kluczowe: ichtiofauna, rezerwat przyrody, jezioro Piskory



ICHTHYOFAUNA STRUCTURE OF NEAR-SPRING FRAGMENTS OF SELECTED RIVERS IN THE ROZTOCZE ŚRODKOWE REGION - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Marcin Kolejko

Department of Landscape Ecology and Nature Conservation, University of Life Sciences in Lublin, B. Dobrzańskiego str. 37, 20-269 Lublin, kolejko@op.pl

Summary. Analysis of ichthyofauna structure in upper fragment of selected rivers in Middle Roztocze was one of the elements of the project: "Natural and landscape cataloguing of selected water and boggy ecosystems in Middle Roztocze" coordinated by Tadeusz J. Chmielewski. The project was realized in 2005-2008 in 5 rivers: Tanew, Szum, Sopot, Jeleń, and Świerszcz. Studies revealed the occurrence of 5 fish species from 4 families. The fish presence was incidental in the beginning fragments of rivers. At the distance of about 200-300 m from the springs, fish occurred in various micro-habitats types. Brown trout and roach dominated both in the total number and biomass.

Key words: ichthyofauna, near-spring fragments, Roztocze Środkowe Region

STRUKTURA ICHTIOFAUNY OBSZARÓW PRZYŹRÓDŁOWYCH WYBRANYCH RZEK ROZTOCZA ŚRODKOWEGO

Streszczenie. Analiza struktury ichtiofauny górnych biegów wybranych rzek Roztocza Środkowego była jednym z elementów projektu: "Inwentaryzacja przyrodnicza i krajobrazowa wybranych ekosystemów wodnych i torfowiskowych Roztocza Środkowego" koordynowanego przez Tadeusza J. Chmielewskiego. Projekt realizowano w latach 2005-2008 w 5 rzekach: Tanew, Szum, Sopot, Jeleń i Świerszcz. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono występowanie 5 gatunków ryb należących do 4 rodzin. W początkowym biegu rzek obecność ryb była incydentalna. Dopiero w odległości 200-300 m od niego pojawiały się ryby w różnych typach mikrosiedlisk. Dominującymi gatunkami, zarówno w ogólnej liczebności, jak i biomasie, były pstrąg potokowy i płoć.

Słowa kluczowe: ichtiofauna, obszary przyźródłowe, Roztocze Środkowe



ICHTHYOFAUNA OF SANTOCZNA AND PEŁCZ RIVERS IN THE CATCHMENT AREA OF LOWER NOTEĆ - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Jan Mazurkiewicz, Antoni Przybył, Wojciech Andrzejewski, Janusz Golski

Department of Inland Fisheries and Aquaculture, University of Life Sciences in Poznań, Wojska Polskiego str. 71c, 60-625 Poznań, karp@au.poznan.pl

Summary. Studies of ichthyofauna were carried out in two tributaries of lower Noteć, in the rivers Santoczna and Pełcz. The catchment areas of these rivers lie in the Myślibórz Lakeland being part of Pomerania Lakeland. Fish samples were obtained by the method of electrofishing in determined sites. Totally, in both water courses, 90 fish individuals representing 7 species were caught and identified. Hydrographic similarity and location in the direct neighbourhood of Santoczna and Pełcz rivers found a reflection in the composition and biomass of ichthyofauna. In both water courses, there occurred five representatives of ichthyofauna including three species occurring in both rivers: brown trout, bullhead and perch. Furthermore, in Santoczna river, the presence of pike and roach was found, while in Pełcz river, gudgeon and rudd were present. In Pełcz, the quantitative dominants included brown trout and perch, while in Santoczna, the dominating fish was perch. Brown trout showed the greatest participation in the biomass of the fish caught in both rivers. Then, a significant share in the ichthyofauna of Santoczna river was shown by pike and perch, while in Pełcz river there dominated rudd and perch. Regarding the affiliation to ecological groups, the ichthyofauna of the studied rivers was differentiated - there occurred both phytophils and lithophils species.

Key words: ichthyofauna, Noteć catchment area, lowland rivers, biodiversity

ICHTIOFAUNA RZEK SANTOCZNA I PEŁCZ W ZLEWNI DOLNEJ NOTECI Streszczenie. Badania ichtiofauny przeprowadzono na dwóch dopływach dolnej Noteci: rzekach Santoczna oraz Pełcz. Zlewnie tych rzek leżą na Pojezierzu Myśliborskim, wchodzącym w skład Pojezierza Pomorskiego. Próby ryb pozyskiwano metodą elektropołowów na wyznaczonych stanowiskach. Ogółem w obydwu ciekach odłowiono i zidentyfikowano 90 ryb reprezentowanych przez 7 gatunków. Hydrograficzne podobieństwo oraz położenie w bezpośrednim sąsiedztwie rzek Santocznej i Pełcz znalazło odzwierciedlenie w składzie oraz liczebności i biomasie ichtiofauny. W obydwu ciekach występowało pięć przedstawicieli ichtiofauny, w tym trzy te same gatunki: pstrąg potokowy, głowacz białopłetwy i okoń. W Santocznej stwierdzono ponadto obecność szczupaka i płoci, a w Pełczy kiełbia i wzdręgi. Dominantami ilościowymi w Pełczy były pstrąg potokowy i okoń, natomiast w Santocznej złowiono najwięcej okonia. Najwyższy udział w biomasie odłowionych ryb w obydwu rzekach miał pstrąg potokowy. Poza tym znaczny udział w biomasie ichtiofauny Santocznej miały szczupak i okoń, a w Pełczy wzdręga i okoń. Pod względem przynależności do grup ekologicznych ichtiofauna badanych rzek była zróżnicowana - występowały tutaj zarówno gatunki fitofilne, jak i litofilne.

Słowa kluczowe: ichtiofauna, zlewnia rzeki Noteć, rzeki nizinne, bioróżnorodność



Diversification of water runoff in Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Zdzisław Michalczyk, Sławomir Głowacki

Department of Hydrography, Maria Curie-Skłodowska University Akademicka str. 19, 20-033 Lublin zdzislaw.michalczyk@umcs.lublin.pl, slawek.glowacki@umcs.lublin.pl

Summary. Even though it seems otherwise, the area of Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie is a region of poor water resources. It results from the low amount of water fed from the atmosphere and the ground conditions for water circulation, mainly because of the impermeable layers occurring close to the surface. Due to the occurrence of periodic excess and deficiency of water, numerous attempts at regulating the water conditions on a local scale were made in areas characterised by a naturally slow water circulation. As a result, these actions diminished the water resources, accelerated the exchange of water, and modified the hydraulic relationships between the underground and surface water. The average specific runoff from the area of Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie is only 3.81 dm3s-1km-2 with a high fluctuation in its value. Last year, water resources were very poor and the flow of low water occurred at the end of spring and at the beginning of summer. The unusual hydrological conditions were documented by performing a control measurement twice of the discharge in all the rivers of Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie.

Key words: water runoff, discharge of low water, water resources, Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie

Zróżnicowanie odpływu wód na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim

Streszczenie. Obszar Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, mimo pozorów obfitości wody, jest regionem o niskich jej zasobach. Wynika to zarówno z niskiego zasilania atmosferycznego, jak też z terenowych warunków obiegu wody. Średni odpływ jednostkowy wynosi tylko 3,81 dm3s-1km-2, przy dużym zróżnicowaniu jego wartości. W ostatnim roku zasoby wody regionu były bardzo małe, a przepływy niżówkowe pojawiły się już na przełomie wiosny i lata. Nietypowe warunki hydrologiczne udokumentowano poprzez dwukrotne patrolowe pomiary przepływu wykonane na wszystkich rzekach Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Z wielu badanych zlewni najwyższe zasoby wykazuje dorzecze Bobrówki, a najniższe górne części zlewni Tyśmienicy i Włodawki. Zmiany zasobów wodnych nawiązują do warunków meteorologicznych, przede wszystkim do sezonowej i rocznej zmienności opadów, są też konsekwencją nasilającej się antropopresji. Zwykle w okresie wiosennym spływy wody są bardzo wysokie, szczególnie w czasie deszczowo--roztopowych wezbrań. W długich letnich okresach bezopadowych odpływy z niektórych zlewni obniżają się nawet do 0,1 dm3s-1km-2, co jednoznacznie wskazuje na małe zasoby wód podziemnych. Takie wielkości odpływu jednostkowego wystąpiły już na przełomie wiosny i lata 2008 r. Jednocześnie stwierdzono duże obniżenie się stanów wody w jeziorach i zbiornikach oraz wysychanie obszarów podmokłych.

Słowa kluczowe: odpływ wody, przepływ niżówkowy, zasoby wody, Pojezierze Łęczyńsko--Włodawskie



Biometric parameters of various macrophyte species in Lake Wielkowiejskie: the impact of season and chemical variables - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Barbara Nagengast, Natalia Kuczyńska-Kippen

Department of Water Protection Adam Mickiewicz University, Umultowska str. 89, 61-614 Poznań, kippen@hot.pl

Summary. The research was carried out in the spring and autumn of 2001 on lake Wielkowiejskie in five stands of Typha angustifolia, Nymphaea alba, Utricularia vulgaris, Chara hispida, and C. tomentosa. The aim of the study was to describe the impact of a particular season and the chemical features of water within the plant habitat on the macrophyte biometric variables (stem length and dry mass in one litre of lake water) of the chosen aquatic vegetation communities. As a result of this investigation it was found that the stems of Nymphaea alba and Typha angustifolia differed significantly between the two seasons and were much longer per water unit in the spring. There was also a high similarity between the communities of both Chara species obtained in relation to the TOC in the water and to the stem length. Moreover, the communities of stoneworts were similar to those of the narrow leaf cattail in relation to dry mass. A positive relationship between the water hardness and the dry mass of stoneworts was found for the spring season. The obtained results indicate that the two seasons - spring and autumn - have a differentiating influence on the aquatic plant communities in relation to chemical variables and biometric parameters of plant habitat.

Key words: macrophytes, stem length, dry mass, impact of season, chemical variables

Parametry biometryczne różnych gatunków hydromakrofitów w Jeziorze Wielkowiejskim: wpływ sezonu i parametrów chemicznych

Streszczenie. Prace prowadzono wiosną i jesienią 2001 r. na jeziorze Wielkowiejskim w pięciu płatach z Typha angustifolia, Nymphaea alba, Utricularia vulgaris, Chara hispida i C. tomentosa. Badano wpływ sezonu i parametrów chemicznych na parametry biometryczne (długość roślin i suchą masę na litr wody) wybranych zbiorowisk roślinnych. Celem badań było wykazanie wpływu pory roku i parametrów chemicznych na parametry biometryczne roślin wodnych. Badania wykazały różnice pomiędzy wiosną i jesienią, stwierdzono między innymi, że pędy Nymphaea alba i Typha angustifolia były istotnie dłuższe w przeliczeniu na litr wody wiosną. Stwierdzono także podobieństwo pomiędzy zbiorowiskami Chara pod względem zawartości TOC w wodzie i długości roślin oraz zbiorowiskami ramienic i pałki wąskolistnej pod względem suchej masy. Wiosną wykazano także dodatnią korelację pomiędzy twardością wody a suchą masę ramienic. Wyniki wskazują, iż wiosna i jesień różnicuje zbiorowiska roślinne pod względem parametrów chemicznych i biometrycznych.

Słowa kluczowe: hydromakrofity, długość, sucha masa, zmiany sezonowe, parametry chemiczne



Avifauna of the fishpond complex "Lipniak" in the Lublin region - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Marek Nieoczym

DDepartment of Zoology, University of Life Sciences in Lublin, Akademicka str. 13, 20-950 Lublin, mnieoczy@wp.pl.

Summary. The fishponds "Lipniak" are located in Rawa village (the province of Lublin, eastern Poland), about 45 km to the north-west of Lublin. The complex consists of 13 carp ponds surrounded by a forest and meadows. The total surface area of the ponds is 118.83 ha. The research was carried out in the breeding season in 2004 and 2005, and during the whole year 2007 (a total of 60 censuses). The subject of the study were 57 species belonging to the group of waterfowl, among them 22 breeding species. Among the breeding species there were 7 species which belonged to Passeriformes. 4 species of birds from the "Polish Red Data Book of Animals" [Głowaciński 2001] were also breeding on the fishponds: Little Bittern Ixobrychus minutus, Bittern Botaurus stellaris, Little Crake Porzana parva, and Bluethroat Luscinia svecica cyanecula. The most numerous breeding species were the Mallard Anas platyrhynchos (17-28 pairs) and the Coot Fulica atra (9-27 pairs). The largest abundance of species was observed during the migration period, when 36 species were recorded (35 species in the spring and 19 species in autumn ). The most numerous species were the Mute Swan Cygnus olor (the maximum of 158 individuals), the Mallard (max 549 ind.), the Coot (max 357 ind.), and also the Wigeon Anas penelope (max 86 ind.), the Pochard Aythya ferina (max 80 ind.), the Black-headed Gull Larus ridibundus (max 78 ind.), and the Grey Heron Ardea cinerea (max 52 ind.). In winter these reservoirs were insignificant for aquatic birds.

Key words: waterfowl, fishponds, Lublin region

Awifauna stawów rybnych "Lipniak" na Lubelszczyźnie

Streszczenie. Stawy rybne "Lipniak" znajdują się w miejscowości Rawa (gmina Michów, powiat Lubartów, woj. lubelskie), ok. 45 km na północ od Lublina. Kompleks składa się z 13 zbiorników o powierzchni 118,83 ha. Badania prowadzono w sezonie lęgowym w latach 2004 i 2005 oraz w cyklu rocznym w 2007 r. (w sumie 60 kontroli). Stwierdzono 57 gatunków ptaków wodno--błotnych, spośród których 22 uznano za lęgowe. Wśród tych ostatnich: bączek, bąk, zielonka i podróżniczek wymienione są w ,,Polskiej czerwonej księdze zwierząt" [Głowaciński 2001]. Najliczniejszymi gatunkami lęgowymi były krzyżówka (17-28 par) i łyska (9-27 par). Najwięcej gatunków ptaków odnotowano podczas migracji - 36 gatunków (35 gatunki wiosną i 19 jesienią). Najliczniejszymi ptakami były: krzyżówka (549 os.), łyska (357 os.), łabędź niemy (158 os.) oraz świstun (86 os.), głowienka (80 os.), śmieszka (78 os.) czapla siwa (52 os.). W miesiącach zimowych stawy nie miały znaczenia dla ptaków wodno-błotnych.

Słowa kluczowe: ptaki wodno-błotne, stawy rybne, Lubelszczyzna



OCCURRENCE OF FISH IN SHALLOW LITtORALAND OPEN WATER ZONE OF LAKE SKOMIELNO - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Wojciech Płaska, Jacek Rechulicz

Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, wojciech.plaska@up.lublin.pl

Summary. Studies were conducted during the years 2007-2008 in the shallow lake Skomielno in the Łęczyńsko-Włodawskie Lake District. The aim of the study was to determine the composition of fish community and occurrence of particular fish species in the zones of shallow littoral and open water. Control fishing was made using multimesh gillnet. In general the lake was inhabited by 18 fish species, 10 species were noted in shallow littoral, 15 species in open water zone. In comparison to the shallow littoral, the pelagic zone was characterised by a higher number of fish and about three times higher fish biomass. The domination structure of fish density and biomass differed significantly between studied zones. In the density structure, rudd, bitterling and roach dominated in the shallow littoral, while in open water zone - roach, perch and ruffe. In the domination structure of fish biomass in shallow littoral there co-dominated six species: crucian carp, pike, roach, brown bullhead and rudd. In the second investigated zone, the highest percentage in the structure of biomass was reached by perch, Prussian carp and rudd. The zone of the lake influenced the share of predatory fish. At the depth of 0.5 m predatory species amounted to 8.4% in the density structure and 20.7% in the biomass structure. Whereas, at the depth of 2.5 m piscivorous fish constituted 25.1% in the total number of fish and over 46% in their total biomass.

Key words: zonal distribution of fish, special angling site, shallow littoral, middle lake

Występowanie ryb w strefie płytkiego litoralu i otwartej wody jeziora Skomielno

Streszczenie. Badania przeprowadzono w latach 2007-2008 w płytkim jeziorze Skomielno na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim. Celem pracy było ustalenie składu gatunkowego ryb i ich występowania w strefie płytkiego litoralu i w strefie wody otwartej. Odłowy kontrolne wykonano przy użyciu sieci typu wonton multimesh gillnet. Ogółem w jeziorze stwierdzono występowanie 18 gatunków ryb, z czego 10 gatunków w płytkim litoralu, a 15 w strefie otwartej wody. W tej strefie również zanotowano nieco większą liczebność ryb niż w płytkim litoralu oraz trzy razy większą ich biomasę. Wyraźne różnice stwierdzono także w strukturze dominacji liczebności i biomasy. W strukturze liczebności w litoralu dominowały wzdręga, różanka i płoć, natomiast w strefie otwartej wody płoć, okoń i jazgarz. W strukturze biomasy w litoralu zanotowano współdominację sześciu gatunków: lina, karasia pospolitego, szczupaka, płoci, sumika karłowatego i wzdręgi. W drugiej badanej strefie dominowały okoń, karaś srebrzysty i wzdręga. Strefa jeziora wpłynęła na zróżnicowany udział gatunków drapieżnych ryb. Na głębokości 0,5 m ich udział w strukturze liczebności wynosił 8,4%, a w biomasie 20,7%. Natomiast na głębokości 2,5 m drapieżniki stanowiły 25,1% ogólnej liczebności ryb i ponad 46% w ich ogólnej biomasie.

Słowa kluczowe: zróżnicowanie strefowe ichtiofauny, łowisko specjalne, płytki litoral, śródjezierze



Age and growth rate of roach (Rutilus rutilus L.) from 3 lakes used for recreational fishing - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Mariusz Raczyński, Przemysław Czerniejewski, Magdalena Witkowska, Beata Kiriaka
Department of Fisheries Management of Inland Waters, Agricultural University of Szczecin, Kazimierza Królewicza str. 4, 71-550 Szczecin, mariusz.raczynski@fish.ar.szczecin.pl

Summary. Roach were collected in the spring and autumn of 2004/05, from 3 lakes: Sierakowo, Błotno, and Wapnickie, differing in morphological characters, exploited only by anglers. Variations in total length, individual weight and condition were described. Age structure and growth rate were determined. Among the 3 analysed populations of roach, the fish from lake Wapnickie were characterised by the fastest growth rate, while the roach from lake Błotno exhibited the slowest growth rate. The fish from lake Sierakowo were characterised by the lowest coefficients of condition (Fulton's and Le Cren's factors). It seems that recreational catches conducted in the lakes influence not only the stocks of fish and their structures, but also affect some biological characters.

Key words: roach, growth rate, age, condition

Wiek i tempo wzrostu płoci (Rutilus rutilus L.) w 3 jeziorach użytkowanych wędkarsko

Streszczenie. Materiał do badań stanowiła płoć pozyskana w okresie wiosennym i letnim 2004/05 z trzech jezior: Sierakowo, Błotno i Wapnickiego, różniących się pod względem morfometrycznym, a użytkowanych wyłącznie wędkarsko. Określono zróżnicowanie długości całkowitej, masy jednostkowej oraz kondycji ryb. Przedstawiono strukturę wieku oraz tempo wzrostu ryb. Najlepszym wzrostem charakteryzowała się populacja płoci z jeziora Wapnickiego, natomiast najniższe przyrosty roczne stwierdzono u populacji z jeziora Błotno. Płoć z jeziora Sierakowo w porównaniu z pozostałymi charakteryzowała się najniższymi wartościami współczynników kondycji Fultona i Le Crena. Wydaje się, że eksploatacja wędkarska jezior ma wpływ nie tylko na zasoby ryb i ich strukturę, ale również na kształtowanie się niektórych cech biologicznych.

Słowa kluczowe: płoć, tempo wzrostu, wiek, kondycja



ICHTHYOFAUNA OF SHALLOW MIEJSKIE LAKE ONE YEAR AFTER BIOMANIPULATION - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Jacek Rechulicz

Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, jacek.rechulicz@up.lublin.pl

Summary. Biomanipulation in the Miejskie Lake, consisting in its stocking with piscivorous fish, was conducted in autumn 2006. As a result of gill net control fishing, species composition of ichthyofauna and their structure of domination in the number and biomass of fish before biomanipulation and one year after were defined. Biomanipulation did not change the number of the dominating species - roach, but its participation in the structure of the biomass almost doubled. Besides that, the participation in the structure of the number of other cyprinid fish decreased and, simultaneously, their mean total length increased. One year after the biomanipulation the participation of piscivorous fish in the total number of fish increased from 3.5 to 9.7%.

Key words: biomanipulation, fish, Miejskie Lake

ICHTIOFAUNA PŁYTKIEGO JEZIORA MIEJSKIEGO JEDEN ROK PO ZABIEGACH BIOMANIPULACYJNYCH

Streszczenie. Jesienią 2006 r. w Jeziorze Miejskim przeprowadzono zabiegi biomanipulacyjne, polegające na zarybieniu gatunkami ryb drapieżnych. W wyniku odłowów kontrolnych ustalono skład gatunkowy ichtiofauny i strukturę dominacji w liczebności i biomasie ryb przed biomanipulacją i rok po jej przeprowadzeniu. Zabiegi biomanipulacyjne nie wpłynęły na liczebność płoci, ale zwiększył się prawie dwukrotnie jej udział w biomasie. Ponadto zmniejszył się udział innych ryb karpiowatych w liczebności ryb, przy jednoczesnym wzroście ich średnich długości. Rok po zabiegach biomanipulacyjnych zwiększył się udział ryb drapieżnych w ogólnej liczebności ryb z 3,5 do 9,7%.

Słowa kluczowe: biomanipulacja, ryby, Jezioro Miejskie



ACCUMULATION OF SELECTED HEAVY METALS IN BOTTOM SEDIMENTS OF DOLNOŚLĽSKIE PROVINCE DAM RESERVOIRS - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Magdalena Senze, Monika Kowalska-Góralska, Ryszard Polechoński, Przemysław Pokorny, Wojciech Dobicki

Faculty of Limnology and Fishing, Wrocław University of Environmental and Life Sciences Chełmońskiego str. 38C, 51-630 Wrocław, magdalena.senze@up.wroc.pl

Summary. The research was aimed at description of the water and bottom sediments from dam reservoirs at Słup and at Lubachów that are used as a source of drinking water. The samples were checked for chemical reaction, concentrations of organic and mineral compounds, copper, lead, zinc and chromium. The bottom sediments from the Lubachów reservoir were found to have accumulated more copper and lead, whereas those from Słup - more zinc and chromium. The highest accumulation rates were discovered for lead at Lubachów and for chromium at Słup. As a general rule, metal concentrations were the lowest in the central parts of the reservoirs.

Key words: bottom sediments, water, dam reservoirs, heavy metals

KUMULACJA WYBRANYCH METALI CIĘŻKICH W OSADACH DENNYCH ZBIORNIKÓW ZAPOROWYCH DOLNEGO ŚLĽSKA

Streszczenie. Przeprowadzono badania wody i osadów zbiorników zaporowych Słup i Lubachów. Zbiorniki pełnią funkcję retencyjną, a pobierana z nich woda służy jako woda pitna. W pobranym materiale określono odczyn, poziom związków organicznych i mineralnych, miedzi, ołowiu, cynku i chromu. Zaobserwowano silniejszą kumulację miedzi i ołowiu w osadach ze zbiornika Lubachów, a cynku i chromu w zbiorniku Słup. Najwyższymi współczynnikami kumulacji charakteryzował się ołów w zbiorniku Lubachów i chrom w zbiorniku Słup. Generalnie metale najsłabiej kumulowały się w centralnej części zbiorników.

Słowa kluczowe: osady denne, woda, zbiorniki zaporowe, metale ciężkie



Vertical and spatial differentiation of phosphorus content in bottom sediments of deep eutrophic lake in relation to organic matter concentration - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Tadeusz Sobczyński*, Tomasz Joniak**

*Department of Water and Soil Analysis, Faculty of Chemistry, Adam Mickiewicz University Drzymały str. 24, 60-613 Poznań, sobczyn@amu.edu.pl
**Department of Water Protection, Faculty of Biology, Adam Mickiewicz University Umultowska str. 89, 61-614 Poznań, tjoniak@wp.pl

Summary. The vertical and spatial concentrations of total phosphorus against the content of organic matter in the bottom sediments were examined in deep, eutrophic Góreckie Lake. Sediments collected in cores of a length of 25 cm were cut into layers of 5 cm. The examination carried out in July of 2008 comprised 4 stations in both basins of the lake. A decrease in the concentrations of organic matter along with depth was observed within the whole lake area, while in the case of phosphorus the vertical differentiation of the concentrations was higher in the southern basin. A statistically significant differentiation of the studied parameters was recorded.

Key words: bottom sediments, deep lake, eutrophy, phosphorus, organic matter

Pionowe i przestrzenne zróżnicowanie stężeń fosforu w osadach dennych głębokiego jeziora eutroficznego w relacji do stężeń materii organicznej

Streszczenie. Analizowano pionową i przestrzenną zmienność stężeń fosforu całkowitego i materii organicznej w osadach dennych głębokiego, eutroficznego Jeziora Góreckiego. Osady pobierane w postaci rdzeni o długości 25 cm cięto na warstwy 5 cm. Badania przeprowadzone w lipcu 2008 r. obejmowały 4 stanowiska w obu basenach misy jeziora. Stwierdzono spadek stężeń materii organicznej z głębokością w obrębie całego zbiornika, a w przypadku fosforu pionowe zróżnicowanie stężeń w basenie południowym było większe. Wykazano istotną zależność statystyczną badanych parametrów.

Słowa kluczowe: osady denne, głębokie jezioro, eutrofia, fosfor, materia organiczna



CHARACTERISTICS OF LAKE ROGÓŹNO MACROPHYTES AND THEIR ROLE IN PRESERVATION OF BIODIVERSITY - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Piotr Sugier

Department of Ecology, Institute of Biology, Maria Curie-Skłodowska University, Akademicka str. 19, 20-033 Lublin, piotr.sugier@poczta.umcs.lublin.pl

Summary. The aim of this work was to present the phytocoenotic and floristic diversity of aquatic vegetation of the lake Rogóźno. The study was carried out during the vegetative season of the year 2006. Aquatic and rush vegetation consists of 15 syntaxons, 4 of which represent the Charetea class, 2 - the Potametea class, and 9 - the Phragmitetea. Phytolittoral, with its clearly marked division into zones, is formed primarily by three associations. The rushes zone is built, first of all, by Phragmitetum australis, then Myriophylletum spicati appears, and the deepest parts are occupied by Lychnothamnetum barbati. Therefore, the site of Lychnothamnus barbatus in the lake Rogóźno is a unique phenomenon on the international scale. Most probably it is the greatest area of phytocoenosis of Lychnothamnetum barbati in the world.

Key words: macrophytes, Lake Rogóźno, charophytes, Lychnothamnus barbatus

CHARAKTERYSTYKA MAKROFITÓW JEZIORA ROGÓŹNO I ICH ROLA W ZACHOWANIU RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ

Streszczenie. Celem pracy było ukazanie różnorodności fitocenotycznej i florystycznej roślinności wodnej jeziora Rogóźno. Badania przeprowadzono w sezonie wegetacyjnym 2006 roku. Roślinność tego zbiornika tworzy 15 syntaksonów, spośród których 4 reprezentuje klasę Charetea, 2 klasę Potametea oraz 9 klasę Phragmitetea. Fitolitoral z wyraźnie zaznaczoną zonacją budują przede wszystkim 3 zespoły. Strefę szuwaru tworzy Phragmitetum australis, następnie występuje Myriophylletum spicati, a najgłębsze partie zajmuje Lychnothamnetum barbati. Stanowisko tego gatunku w jeziorze Rogoźno jest fenomenem na skalę światową. To prawdopodobnie największa powierzchnia fitocenozy Lychnothamnetum barbati na świecie.

Słowa kluczowe: makrofity, jezioro Rogóźno, charofity, Lychnothamnus barbatus



INFLUENCE OF SUBMERGED VEGETATION ON THE DIET OF ROACH (Rutilus rutilus L.) IN SHALLOW POLESIE LAKES - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Monika Tarkowska-Kukuryk

Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, monika.kukuryk@up.lublin.pl

Summary. Diet composition of roach (Rutilus rutilus L.) was analysed in three shallow lakes of Polesie Lubelskie (Kleszczów, Głębokie and Syczyńskie), classified according to the alternative stable state theory based on submerged vegetation development. Obtained results showed significant influence of spatial distribution of vegetation on the composition of roach diet. Independently of the lake type, roach mostly fed on epiphytic fauna, while benthic taxa occurred randomly in a very little amount. In macrophyte dominated (MD) Lake Kleszczów the diet of roach constituted on planktonic Cladocera which amounted 66% of total food. In phytoplankton-macrophyte dominated (PMD) Lake Głębokie, the diet of the studied fish was dominated by Trichoptera, the share of which reached 52% of all food components. In phytoplankton dominated (PD) Lake Syczyńskie, roach fed on Chironomidae larvae (mostly epiphytic Cricotopus sp. gr. sylvestris). The larvae of midges constituted 40% of total food.

Key words: roach, diet composition, submerged vegetation, shallow lakes

WPŁYW STOPNIA ROZWOJU ROŚLINNOŚCI ZANURZONEJ NA SKŁAD POKARMU PŁOCI (Rutilus rutilus L.) W PŁYTKICH JEZIORACH POLESIA

Streszczenie. Skład pokarmu płoci (Rutilus rutilus L.) badano w trzech jeziorach Polesia Lubelskiego (Kleszczów, Głębokie i Syczyńskie), sklasyfikowanych wg teorii stanów alternatywnych na podstawie stopnia rozwoju roślinności zanurzonej. Uzyskane wyniki potwierdzają wpływ stopnia porośnięcia dna przez roślinność na skład diety płoci. Niezależnie od typu jeziora, płoć żerowała głównie na faunie naroślinnej, fauna denna spotykana była sporadycznie w niewielkich ilościach. W makrofitowym jeziorze Kleszczów płoć odżywiała się głównie planktonowymi wioślarkami (Cladocera), ich udział stanowił 66% ogólnej ilości zjedzonego pokarmu. W fitoplanktonowo--makrofitowym jeziorze Głębokie w diecie płoci dominowały larwy chruścików (Trichoptera), osiągając 52% ogólnej ilości zjedzonego pokarmu. W fitoplanktonowym jeziorze Syczyńskie płoć żerowała przede wszystkim na larwach ochotkowatych (Chironomidae), zwłaszcza naroślinnym taksonie Cricotopus sp. gr. sylvestris. Udział ochotkowatych w diecie wynosił 40%.

Słowa kluczowe: płoć, skład pokarmu, roślinność zanurzona, płytkie jeziora



New aspect of soil respiration activity measuring - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Teresa Włodarczyk, Alicja Księżopolska, Jan Gliński

Institute of Agrophysics, Polish Academy of Sciences Doświadczalna str. 4, 20-290 Lublin t.wlodarczyk@ipan.lublin.pl

Summary. The purpose of this paper was to introduce a new method for measuring soil organic matter mineralisation at the start of incubation (start respiration - SR), as a supplement for other types of respiration, like reactive respiration (RR), basal respiration (BR) and long term respiration (LTR). The effect of temperature and time of lessive soil incubation on CO2 evolution was determined. Soil samples were incubated for 7 days at 28oC to determine SR, RR and BR, and for 35 days at 25oC to determine LTR. Statistical analysis showed that the total amount of CO2 released from soil as well as the rate of organic carbon (Corg) mineralisation were significantly dependent on the time of soil incubation in all types of measured respiration. The results obtained confirm our hypothesis that determination of start respiration is justified when respiration methods for investigation of Corg mineralisation in soil are used. In this case dissolved fraction of Corg in soil solution is taken into account. Other types of respiration (RR, BR and LTR) expressed in time of incubation give us information about soil organic matter degradability and availability.

Key words: soil respiration, types of respiration, CO2 release

Nowy aspekt pomiaru aktywności oddychania gleby

Streszczenie. Celem pracy było wprowadzenie nowej metody pomiaru stopnia mineralizacji węgla organicznego w początkowej fazie inkubacji (oddychanie startowe - OS), jako uzupełnienie do oddychania reaktywnego (OR), oddychania podstawowego (OP) oraz oddychania długotrwałego (OD). W pracy badano wpływ czasu i temperatury na ilość wydzielonego CO2 w warunkach doświadczenia inkubacyjnego gleby płowej bez wzbogaceń. Próbki glebowe inkubowano przez 7 dni w temperaturze 28oC, gdzie badano OS, OR i OP, oraz w temperaturze 25oC przez 35 dni, gdzie badano OD. Analiza statystyczna wykazała, że zarówno sumaryczne wydzielanie CO2, jak i tempo mineralizacji Corg jest istotnie związane z czasem inkubacji we wszystkich typach mierzonego oddychania. Przeprowadzone badania potwierdzają naszą hipotezę, że wyznaczenie oddychania startowego ma swoje uzasadnienie przy wykorzystaniu metod respiracyjnych w określaniu ilościowego oznaczenia intensywności mineralizacji C organicznego w glebie, ponieważ uwzględnia pomiar frakcji rozpuszczonej w roztworze glebowym. Ilość wydzielonego CO2 w pozostałych typach oddychania (OR, OP i OD) wyrażona w czasie informuje o stopniu rozkładu oraz przyswajalności węgla organicznego.

Słowa kluczowe: oddychanie gleb mineralnych, oddychanie startowe, reaktywne, podstawowe, długoterminowe, wydzielanie CO2



Periphyton community composition and water quality in Rusałka Lake inflows and outflow - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Anna Wojtynka, Renata Dondajewska*, Ryszard Gołdyn

Department of Biology, A. Mickiewicz University, Umultowska str. 89, 61-614 Poznań, *gawronek@amu.edu.pl

Summary. The aim of the studies was to determine water quality and the peryphiton community composition in the inlets and the outlet of Rusałka Lake (Poznań). In autumn high values of conductivity (> 1000 ľS cm-1) and low nutrient concentrations (TP < 0,02 mg P l-1 and N-NO3 < 0,9 mg N l-1) were observed, while in spring - an increase in nitrate nitrogen (up to 21 mg N l-1) and seston concentration (up to 16 mg l-1). Navicula cryptocephala and Cyclotella meneghiniana were the most numerous in the peryphiton community in autumn, whilst Achnanthes lanceolata in spring. Saprobic index indicated ß-mesosaprobic zone in both analysed periods.

Key words: man-made lake, nutrients, periphyton, streams

Zbiorowisko peryfitonu oraz jakość wód dopływających i wypływających z Jeziora Rusałka

Streszczenie. Celem badań było określenie jakości wody oraz składu peryfitonu w wodach dopływających i wypływających z jeziora Rusałka (Poznań). Jesienią zanotowano wysokie wartości przewodnictwa elektrolitycznego (> 1000 ľS cm-1) oraz niskie stężenia związków biogennych (TP < 0,02 mg P l-1 i N-NO3 < 0,9 mg N l-1), zaś wiosą - zwiększenie stężeń azotu azotanowego (do 21 mg N l-1) i suchej masy sestonu (do 16 mg l-1). W peryfitonie jesienią dominowały Navicula cryptocephala i Cyclotella meneghiniana, zaś wiosną - Achnanthes lanceolata. W obu porach wartości indeksu saprobowego wskazywały na strefę ß-mezosaprobową.

Słowa kluczowe: dopływy, peryfiton, zbiornik zaporowy, związki biogenne