|
TEKA
Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego V/2008.
Commission of Protection and Formation of the Natural Environment
Strona redakcyjna - editorial page - plik PDF
PLANKTONIC ROTIFER COMMUNITY BEFORE AND AFTER RESTORATION OF LAKE PAPROCANY
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Irena Bielańska-Grajner*, Katarzyna Gruszka**
*Department of Hydrobiology, University of Silesia, Bankowa str. 9, 40-007 Katowice,
irena.bielanska-grajner@us.edu.pl
**M. Reja str. 4a, 43-200 Pszczyna, katarzyna.gruszka@interia.pl
Summary. The rotifer community in Lake Paprocany, which is a dam reservoir in Upper Silesia (SW Poland), was observed before and after restoration measures: dredging and removal of macrophytes from the lake. The restoration measures changed the community structure of rotifers in the lake. Before restoration, the community was dominated by species typical of eutrophic waters, and afterwards the number of species typical for clear water increased. However, after restoration the total number of rotifer species decreased, probably due to the removal of macrophytes.
Key words: eutrophication, dredging, restoration, rotifer communityZgrupowania wrotków planktonowych
W ZBOIRNIKU ZAPOROWYM PAPROCANY PRZED I PO REKULTYWACJI
Streszczenie. Badano zgrupowania wrotków planktonowych po rekultywacji w jeziorze Paprocany (Górny Śląsk). Rekultywacja polegała na bagrowaniu i usunięciu makrofitów z jeziora. Stwierdzono, że rekultywacja spowodowała zmianę struktury zgrupowań wrotków w badanym zbiorniku. Przed rekultywacją dominowały gatunki typowe dla wód eutroficznych, po zabiegach rekultywacyjnych wzrosła liczba gatunków charakterystycznych dla wód czystych. Po rekultywacji spadło zagęszczenie oraz liczba gatunków wrotków w zbiorniku, prawdopodobnie na skutek usunięcia makrofitów.
Słowa kluczowe: eutrofizacja, bagrowanie, rekultywacja, zgrupowania wrotków
ROTIFER COMMUNITIES IN RESERVOIRS CREATED
BY SAND EXTRACTION IN THE SILESIAN UPLAND
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
*Irena Bielańska-Grajner, **Anna Gładysz, **Bogdan Furman,
**Agnieszka Gadomska, **Karina Kopaczyńska-Nowacka, **Izabela Żymełka
*Department of Hydrobiology,
**Department of Ecology, University of Silesia
Bankowa str. 9, 40-007 Katowice, irena.bielanska-grajner@us.edu.pl
Summary. Reservoirs created by sand extraction are characteristic and important elements of landscape in the Silesian Upland (SW Poland). In 1975-2001, investigations were conducted to compare planktonic rotifer communities in 6 such reservoirs, differing in surface area and age. In total, 102 taxa of rotifers were noted. The highest number and density of species were observed in the oldest reservoir, Łysina, whereas the smallest number and density of species were recorded in the newest reservoir, Gołonóg III. The research showed a great similarity of planktonic rotifer communities in 3 young reservoirs. Our results indicate that the age of reservoir has a greater influence on rotifer communities than its surface area.
Key words: rotifer community, sand extraction, reservoir, Silesian Upland
ZGRUPOWANIA WROTKÓW (Rotifera)
W WYROBISKACH POPIASKOWYCH WYŻYNY ŚLĄSKIEJ
Streszczenie. Wyrobiska popiaskowe stanowią charakterystyczny i znaczący element krajobrazu Wyżyny Śląskiej. W latach 1975-2001 powadzono badania zgrupowań wrotków planktonowych w 6 wyrobiskach popiaskowych, różniących się powierzchnią oraz wiekiem. Łącznie oznaczono 102 taksony Rotifera. Najwięcej gatunków i form zaobserwowano w najstarszym zbiorniku - Łysinie, najmniej natomiast w najmłodszym - Gołonóg III. Największą liczebnoć Rotifera odnotowano również w zbiorniku Łysina, natomiast najmniejszą w najmłodszym wyrobisku Gołonóg III. Badania wykazały silne podobieństwo zgrupowań planktonowych wrotków w zbiornikach młodych. Uzyskane wyniki wskazują, że większy wpływ na zgrupowania Rotifera ma ich wiek niż powierzchnia.
Słowa kluczowe: Rotifera, wyrobisko popiaskowe, Wyżyna Śląska
QUALITIES OF URBAN GREEN SYSTEMS AND THE ISSUE OF MULTI-FUNCTIONALITY
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Barbara Bożętka
Department of Physical Geography and Formation of Environment, Gdańsk University
R. Dmowskiego str. 16a, 80-264 Gdańsk, geobb@univ.gda.pl
Summary. The work presented here focuses on the issue of quality and natural values in urban green areas systems. Considering a variety of themes, the author aims at describing crucial parts of green networks in towns: urban fringes, wildlife corridors, parks and gardens. That is accompanied by a brief analysis of the theoretical basis of functions and qualities of green systems. The notion of multi-functionality, acquiring great importance in contemporary landscape management, is employed. In consequence, interconnections between ecological and socio-cultural roles of urban greenery are thoroughly discussed. Apart from describing the main ecological services of the structures, the work concentrates on the growing need to integrate the socio-cultural domain into activities leading to the establishment and development of urban ecological systems. Examples of research on urban natural systems from Poland and abroad are provided. The article highlights possibilities of fulfilment of both ecological and aesthetic needs by green infrastructure. Building on literature review and author's investigations, the paper suggests a necessity of undertaking a different approach to the organisation of green infrastructure in the country. It argues that 'mass greenery'
direction should be replaced by practice targeted at quality reinforcement. Focus on the achievements of landscape ecology and landscape architecture would bring positive results.
Key words: landscape values, urban green systems, landscape quality, multifunctional use
JAKOŚĆ SYSTEMÓW ZIELENI MIEJSKIEJ W ASPEKCIE WIELOFUNKCYJNOŚCI
Streszczenie. Artykuł koncentruje się na zagadnieniu jakoci i wartoci przyrodniczych systemu zieleni miejskiej. Tematyka ta została zanalizowana w odniesieniu do koncepcji wielofunkcyjnoci, mającej współczenie duże znaczenie praktyczne i teoretyczne dla kształtowania krajobrazów. Duża rozpiętoć problemu powoduje, że autorka zajmuje się jedynie niektórymi aspektami zagadnienia, skupiając się na walorach przyrodniczych tzw. strefy brzeżnej miasta ('urban fringe'), korytarzach ekologicznych oraz parkach i ogrodach. Poza wskazaniem zasadniczych zadań ekologicznych wymienionych elementów, w opracowaniu podkrela się koniecznoć integracji funkcji ekologicznych i społeczno-kulturowych w działaniach zmierzających do stanowienia i kształtowania systemu przyrodniczego miasta. Autorka krytycznie odnosi się do chaotycznego, pozbawionego wartoci estetycznych "zazieleniania miasta", przeciwstawiając mu ład przestrzenny reprezentowany przez wiele historycznych założeń krajobrazowych. W opracowaniu wskazuje się na możliwoć łączenia wysokiej jakoci walorów przyrodniczych i estetycznych z zasadami ekologii i architektury krajobrazu. Podkrela się ponadto koniecznoć uwzględniania potrzeb człowieka w planowaniu i zarządzaniu krajobrazem, procesach organizacji systemów zieleni miejskiej i usprawniania ich działania.
Słowa kluczowe: walory krajobrazu, system zieleni miejskiej, jakoć krajobrazu, wielofunkcyjnoć
STATUS OF MOLINIETUM CAERULEAE COMMUNITIES IN KROWIE BAGNO - COMPARISON OF MONITORING RESEARCH AFTER 40 YEARS
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Alicja Buczek*, Danuta Urban**
*Department of General Ecology, University of Life Sciences in Lublin, 20-950 Lublin, Akademicka str. 15, alicja.buczek@up.lublin.pl,
**Institute of Soil Science and Environment Management, University of Life Sciences in Lublin,
20-069 Lublin, K. Leszczyńskiego str. 7, danuta.urban@up.lublin.pl
Summary. Phytosociological and soil studies of moor-grass meadows Molinietum caeruleae within the largest complex of meliorated peat-bogs of Polesie Lubelskie were carried out. In total, 51 phytosociological records and 17 soil profiles were analysed. A great floristic differentiation of examined spots and numerous share of rare and protected species was found on a small area. Most of the spots were classified as Molinietum caeruleae typicum sub-complex, while a few as M. c. buxbaumii, M. c. cladietosum marisci, M. c. caricetosum paradoxae, and M. c. schoenetosum ferruginei. Majority of M. c. typicum spots are characterised by large percentage of shrub species, which may indicate the giving up of agricultural management of those meadows. The soil analyses allowed for classifying them to post-bog peat-muck (MtI) and moderately mucked (MtII), as well as - much rarely to boggy peat soils. Those soils developed from short sedge, bush, and mossy peats and were characterised by acidic or weakly acidic, rarely neutral pH values.
Key words: plant communities, soil cover, long-term changes, Krowie Bagno peat-bog
STAN ŁĄK TRZĘLICOWYCH trzęlicowych MOLINIETUM CAERULEAE KROWIEGO BAGNA - PORÓWNYWANIE WYNIKÓW BADAŃ MONITORINGOWANYCH PO 40 LATACH
Streszczenie. Przeprowadzono badania fitosocjologiczne i glebowe łąk trzęlicowych Molinietum caeruleae w obrębie największego kompleksu zmeliorowanych torfowisk Polesia Lubelskiego. Poddano analizie 51 zdjęć fitosocjologicznych oraz 17 profili glebowych. Stwierdzono duże zróżnicowanie florystyczne badanych płatów oraz liczny udział gatunków rzadkich i chronionych, ale na niewielkiej (ok. 25%) powierzchni. Większoć płatów zaklasyfikowano do podzespołu Molinietum caeruleae typicum. Nieliczne do M. c. buxbaumii, M. c. cladietosum marisci, M. c. caricetosum paradoxae oraz M. c. schoenetosum ferruginei. Większoć płatów M. c. typicum charakteryzuje duży udział gatunków zarolowych, co wskazuje na zaprzestanie użytkowania rolniczego tych łąk. Analizy glebowe pozwoliły zaklasyfikować je do pobagiennych gleb torfowo-murszowych słabo (MtI) i rednio zmurszałych (MtII) oraz znacznie rzadziej do bagiennych gleb torfowych. Gleby te wytworzyły się z torfów niskich turzycowych, szuwarowych i mechowiskowych. Charakteryzowały się odczynem kwanym lub słabo kwanym, rzadziej obojętnym.
Słowa kluczowe: zbiorowiska rolinne, pokrywa gleby, zmiany długotrwałe, torfowisko Krowie Bagno
SOCIAL EXPECTATIONS CONCERNING LANDSCAPEQUALITY OBJECTIVES FOR THE ROZTOCZE- SOLSKA FOREST REGION
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Tadeusz J. Chmielewski, Barbara Sowińska
Department of Landscape Ecology and Nature Conservation, University of Life Science in Lublin
B. Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, tadeusz.chmielewski@up.lublin.pl, barbara.sowinska@wp.pl
Summary. The European Landscape Convention obligates EU countries to elaborate and implement a landscape quality objectives (standards) for regions which are under quick transformation, or require special protection. These objectives should be expressed by experts, after examination of local social expectations. In order to examine social expectations concerning landscape quality objectives for the Roztocze - Solska Forest region a survey was conducted. The questionnaire was filled in by 8 social and work groups of people, which exerted an important role in protection and creation of the landscape of the region and by farmers and tourists. The results show which features of the landscape of the region are considered to be the most important, worthy to be preserved and improved. The preferences of each respondents groups about landscape quality and threats were defined.
Key words: European Landscape Convention, landscape quality objectives, socio-ecology, biosphere reserve, Roztocze region, The Solska Forest
OCZEKIWANIA SPOŁECZNE DOTYCZĄCE STANDARDÓW JAKOŚCI KRAJOBRAZU ROZTOCZA I PUSZCZY SOLSKIEJ
Streszczenie. Europejska Konwencja Krajobrazowa zobowiązuje państwa członkowskie UE do opracowania i wdrożenia standardów jakoci krajobrazu dla regionów podlegających szybkim przekształceniom lub wymagających szczególnej ochrony. Standardy te powinny być formułowane przez ekspertów po zbadaniu oczekiwań lokalnych społecznoci. Oczekiwania społeczne dotyczące standardów jakoci krajobrazu Roztocza i Puszczy Solskiej okrelano poprzez badania ankietowe, które skierowane były do 8 grup respondentów odgrywających kluczową rolę w kształtowaniu i zarządzaniu krajobrazem tego regionu oraz do jego mieszkańców i turystów. Wyniki badań pokazały, które z cech krajobrazu regionu uważane są za najważniejsze, a tym samym za godne zachowania i twórczego rozwijania. Umożliwiły również porównanie opinii i preferencji różnych grup społeczno--zawodowych odnocie jakoci krajobrazu i jej zagrożeniom.
Słowa kluczowe: Europejska Konwencja Krajobrazowa, standardy jakoci krajobrazu, socjo--ekologia, rezerwat biosfery, Roztocze, Puszcza Solska
DISTRIBUTION OF PLANKTONIC ROTIFERS
COMMUNITIES IN SPECIAL ANGLING SITE
LAKE SKOMIELNO
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Andrzej Demetraki-Paleolog
Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin,
Akademicka str. 13, 20-950 Lublin, andrzej.paleolog@up.lublin.pl
Sumary. Lake Skomielno is situated in the central part of Łęczyńsko-Włodawska Plain and belongs to the catchment area of River Tymienica. At the beginning it was a small and shallow lake. After embankment and merging to the system of Wieprz-Krzna Canal the lake has changed the status to a retention reservoir. At present it is used for angling purposes. In spring, summer and autumn of 2005-2006 a study was undertaken to identify the abundance and species diversity of planktonic rotifers. The results showed the presence of 47 rotifers species with mean density ranging from 185 to 245 ind. dm -3. The group of dominants included common rotifers species. The obtained results indicate a strong influence of dense macrophytes beds in littoral zone on the species and ecological structure of planktonic rotifers in the studied lake ecosystem. Despite the merging to the Wieprz-Krzna Canal and transformation into retention reservoir the Lake Skomielno maintains the main features of a natural lake.
Key words: eutrophic lake, special angling site, planktonic rotifers, Lake Skomielno
ROZMIESZCZENIE ZGRUPOWAŃ WROTKÓW PLANKTONOWYCH W ŁOWISKU SPECJALNYM JEZIORO SKOMIELNO
Streszczenie. Jezioro Skomielno leży w centralnej częci Równiny Łęczyńsko-Włodawskiej i należy do zlewni rzeki Tymienicy. W pierwotnej postaci było niewielkim, płytkim jeziorem. Po obwałowaniu i włączeniu w system wodny Kanału Wieprz-Krzna stało się zbiornikiem retencyjnym, zachowującym pewne cechy naturalnego jeziora. Obecnie jezioro wykorzystywane jest jedynie wędkarsko. W jeziorze Skomielno w okresie wiosenno-letnio-jesiennym 2005 i 2006 r. przeprowadzono badania nad składem jakociowym i zagęszczeniem wrotków planktonowych. Badania te pozwoliły na stwierdzenie 47 gatunków w rednim zagęszczeniu wahającym się od 185 ind. dm-3 do 245 ind. dm-3. Wród dominantów znalazły się pospolite gatunk wrotków: Keratella cochlearis, Polyartchra vulgaris, Anuraeopsis fissa, Keratella cochlearis tecta i Pompholyx sulcata. Badania wskazują na duży wpływ bogatego w makrofity litoralu na strukturę gatunkową i ekologiczną zgrupowań wrotków planktonowych w całym jeziorze. Pomimo połączenia jeziora z systemem wodnym Kanału Wieprz-Krzna i przekształcenia go w zbiornik retencyjny, zachowało dużo cech naturalnego zbiornika niepoddanego wpływom antropopresji.
Słowa kluczowe: jeziora eutroficzne, łowiska specjalne, wrotki planktonowe, jezioro Skomielno
PLANKTONIC ROTIFERS OF FOUR DIMICTIC LAKES
OF ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIE LAKELAND
(EASTERN POLAND)
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Andrzej Demetraki-Paleolog
Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin,
B. Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, daga@pro.onet.pl
Summary. Lakes: Białe Włodawskie, Uciwierz, Piaseczno and Rogóźno are situated in the area of Łęczyńsko-Włodawskie Lakeland, one of the most nature valuable regions of Poland. The lakes are dimictic, and differ in the maximum depth, surface and catchment areas and structure of land use. The species composition and density of planktonic rotifers of the lakes were investigated in spring, summer and autumn of 2007 and 2008. The studies showed the occurrence of 75 Rotifera species; the mean density ranged from 191 ind. dm-3 in Lake Białe Włodawskie to 1068 ind. dm-3 in Lake Rogóźno. The group of dominants included common species: Polyarthra vulgaris, Keratella cochlearis, Synchaeta pectinata, Kellicottia longispina, Filinia longiseta and Brachionus angularis. The sustainable domination structure and high species diversity in Lake Rogóźno indicate a higher ecological status of the lake in comparison to the other reservoirs, although high densities of rotifers together with high share of Keratella cochlearis f. tecta can indicate the rising fertility of the lake. The studies of faunistic similarity between particular zones and lakes showed high similarity between rotifer communities within one lake and differentiation of rotifer communities among dimictic lakes.
Key words: dimictic lakes, planktonic rotifers, lakes: Białe Włodawskie, Uciwierz, Piaseczno, Rogóźno
WROTKI PLANKTONOWE CZTERECH DIMIKTYCZNYCH JEZIOR
POJEZIERZA ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIEGO (WSCHODNIA POLSKA)
Streszczenie. Jeziora: Białe Włodawskie, Uciwierz, Piaseczno i Rogóźno należą do jednego z najcenniejszych przyrodniczo regionów Polski - Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Są one zbiornikami dimiktycznymi o różnej powierzchni lustra wody, różnej powierzchni zlewni, różnej głębokoci i różnym użytkowaniu. Wiosenną, latem i jesienią 2007 i 2008 roku przeprowadzono w nich badania nad składem jakociowym i zagęszczeniem wrotków planktonowych. Badania te pozwoliły na stwierdzenie 75 gatunków Rotifera w rednim zagęszczeniu wahającym się od 191 ind. dm-3 w jez. Białym do 1068 ind. dm-3 w jez. Rogóźno. Wród dominantów znalazły się pospolite gatunki: Polyarthra vulgaris, Keratella cochlearis, Synchaeta pectinata, Kellicottia longispina, Filinia longiseta i Brachionus angularis. Zrównoważona struktura dominacji oraz wysoka różnorodnoć gatunkowa w jez. Rogóźno wskazują na wyższy status ekologiczny tego zbiornika w porównaniu z pozostałymi jeziorami. Duże jednak zagęszczenia wrotków i podwyższony udział formy tecta w populacji Keratelli cochlearis mogą wskazywać na wzrastającą żyznoć jego wód. Badania podobieństw faunistycznych poszczególnych stref i jezior wskazują na duże podobieństwa pomiędzy zgrupowaniami wrotków zasiedlających różne strefy jednego jeziora i na pewne zróżnicowanie zgrupowań wrotków zasiedlających różne jeziora dimiktyczne.
Słowa kluczowe: jeziora dimiktyczne, wrotki planktonowe, jeziora: Białe Włodawskie, Uciwierz, Piaseczno, Rogóźno
BIOCENOTIC CONDITIONS
OF SOME LAKE MINNOW HABITATS
IN THE POLESIE LUBELSKIE REGION
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Marcin Kolejko, Joanna Sender
Department of Landscape Ecology and Nature Conservation, University of Life Sciences in Lublin,
B. Dobrzańskiego str. 37, 20-269 Lublin, kolejko@op.pl
Summary. A comprehensive natural survey was carried out in three post-bog reservoirs (Jelino, Sumin, Siedliszcze 1) of Polesie Lubelskie in 2006-2008. The comparative analysis was focused on evaluation of water physical and chemical factors, as well as selected biocenotic elements in those reservoirs (macrophyte, bottom fauna, and zooplankton structure). Values of determined physical and chemical factors in waters of studied post-bogs were quite strongly associated with genetic and ecological type of areas adjacent to the reservoirs. On that basis, they were classified in view of their trophy as follows - Jelino as distrophic, Sumin as slightly eutrophic, Siedliszcze 1 as eutrophic. Moreover, study results revealed that lake minnow found the best habitat conditions in eutrophic Sumin reservoir, while the worst - in dystrophic Jelino. Despite the great natural assets and low threat level, there is a possibility of their disappearance.
Key words: post-bog, reservoir, lake minnow, habitat conditions
BIOCENOTYCZNE WARUNKI NIEKTÓRYCH SIEDLISK STRZEBLI BŁOTNEJ W REJONIE POLESIA LUBELSKIEGO
Streszczenie. W latach 2006-2008 przeprowadzono kompleksowe badania przyrodnicze w trzech zbiornikach (Jelino, Sumin, Siedliszcze 1) potorfowych na obszarze Polesia Lubelskiego. Analiza porównawcza skupiła się na ocenie czynników fizycznych i chemicznych wody, jak również wybranych elementów biocenotycznych tych zbiorników (struktura makrofitów, fauny dennej i zooplanktonu). Wartoci czynników fizycznych i chemicznych wód badanych torfianek były doć mocno związane z genetycznym i ekologicznym typem obszarów bezporednio przylegających do zbiorników. Na tej podstawie sklasyfikowano je pod względem troficznym. I tak, Jelino uznano za zbiornik dystroficzny, Sumin lekko eutroficzny, za Siedliszcze 1 eutroficzny. Ponadto wyniki badań wykazały, iż najdogodniejsze warunki siedliskowe strzebla błotna znajduje w eutroficznym zbiorniku Sumin, za najmniej korzystne w dystroficznym zbiorniku Jelino. Są to siedliska o doć wysokich walorach przyrodniczych i niskim stopnia zagrożenia, jednak istnieje realna możliwoć ich zaniku w niedalekiej przyszłoci.
Słowa kluczowe: torfianki, strzebla błotna, warunki siedliskowe
SPATIO-TEMPORAL DISTRIBUTION OF ZOOPLANKTON BETWEEN MACROPHYTE AND OPEN WATER ZONES OF LAKE WĄSOWSKIE
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Natalia Kuczyńska-Kippen, Anna Basińska
Department of Water Protection, Adam Mickiewicz University, Umultowska str. 89, 61-614 Poznań,
kippen@hot.pl
Summary. Spatial selectivity of zooplankton communities relating to different habitat preferences or temporal segregation relating to different patterns of seasonal distribution is a typical behaviour of both rotifers and crustecans in freshwater ecosystems. This is why the main purpose of this study was to determine the seasonal (including spring, summer and autumn) distribution of zooplankton communities between two stands of macrophytes and, comparatively, the pelagic zone of Wąsowskie Lake, situated in a pastoral catchment area. Rotifers were most diverse in the summer. The number of crustacean species rose systematically from spring to autumn. Rotifers were found to dominate over Crustacea; this reflects the relations between planctonic organisms in the trophic pyramid in lakes with fish predation. Only one species - Keratella cochlearis - dominated in all the stations and in the three examined seasons. Rotifer densities decreased from spring to autumn, while crustacean densities were the highest in the summer and the lowest in spring. Also eight zooplankton species densities revealed significant differences between particular seasons. Keratella quadrata, Notholca foliacea and Synchaeta pectinata prevailed in the spring, Colurella uncinata, Gastropus stylifer, Lepadella patella and Trichocerca similis in the summer period, while Ceriodaphnia quadrangula dominated in the autumn. The mean Shannon-Weaver index values differed for both groups of zooplankton. The highest diversity index of the crustacean community was found among submerged vegetation in the summer months, which reflects the most stable conditions within the habitat created by spatially and morphologically complicated macrophytes.
Key words: rotifers, crustaceans, seasonal changes, species diversity, aquatic vegetation
PRZESTRZENNE I SEZONOWE ROZMIESZCZENIE UGRUPOWAŃ ZOOPLANKTONU POMIĘDZY MAKROFITAMI I OTWARTĄ TONIĄ WODNĄ JEZIORA WĄSOWSKIEGO
Streszczenie. Rozmieszczenie przestrzenne zbiorowisk zooplanktonu związane z wybiórczocią siedliskową czy też czasową segregacją organizmów związaną z sezonowocią występowania poszczególnych gatunków należą do typowych zachowań planktonu zwierzęcego. Dlatego głównym celem pracy była wskazanie sezonowych (wiosna, lato i jesień) zmian rozmieszczenia ugrupowań zooplanktonu pomiędzy dwoma stanowiskami zlokalizowanymi w obrębie makrofitów oraz porównawczo w toni Jeziora Wąsowskiego, położonego w zlewni rolniczej. Różnorodnoć ugrupowań wrotków była największa w okresie letnim, podczas gdy skorupiaków rosła od wiosny do jesieni. Wrotki dominowały nad skorupiakami, co jest typowe dla jezior z siną presją ryb. Wyłącznie jeden gatunek - Keratella cochlearis - dominował na wszystkich badanych stanowiskach w każdej z analizowanych pór roku. Liczebnoci wrotków zmniejszały się od wiosny do jesieni, podczas gdy skorupiaki osiągnęły najwyższe liczebnoci w okresie letnim, a najniższe wiosną. Ponadto osiem gatunków zooplanktonu charakteryzowało się zróżnicowaniem sezonowym rozmieszczenia ich liczebnoci. K. quadrata, Notholca foliacea i Synchaeta pectinata przeważały wiosną, Colurella unicata, Gastropus stylifer, Lepadella patella i Trichocerca similis latem, podczas gdy Ceriodaphnia quadrangula w okresie jesiennym. Wartoć wskaźnika różnorodnoci gatunkowej różniła się dla obu grup zooplanktonu. Największą wartoć tego wskaźnika odnotowano w przypadku skorupiaków w obrębie elodeidów w okresie letnim, co wskazuje na najbardziej stabilne warunki w siedlisku tworzonym przez makrofity o dużym stopniu komplikacji przestrzennej i morfologicznej.
Słowa kluczowe: wrotki, skorupiaki, sezonowe zmiany, różnorodnoć gatunkowa, rolinnoć wodna
THE SPATIAL STRUCTURE OF ZOOPLANKTON COMMUNITIES AND TROPHIC STATE OF MID-CITY STRZESZYŃSKIE LAKE
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Natalia Kuczyńska-Kippen, Kasper Świdnicki
Department of Water Protection, Adam Mickiewicz University,
Umultowska str. 89, 61-614 Poznań, kippen@hot.pl
Summary. Studies on Strzeszyńskie Lake were conducted in May and June 2007. The main aim of this study was to compare the composition and dynamics of the zooplankton communities between two different zones: the open water area and the littoral zone (including Chara tomentosa and Typha angustifolia stands). The stand located within Chara tomentosa possessed the highest number of identified species and most abundant zooplankton communities, while the station located within the pelagic zone was characterised by the poorest taxonomic structure and the lowest mean zooplankton densities for both rotifers and crustaceans. Zooplanktonic organisms moved in a horizontal direction in order to avoid predators. In the littoral zone, markedly high densities of pelagic species were also recorded. Furthermore, in the zone of stoneworts six Chara-associated species were found. The open water zone of Strzeszyńskie Lake was dominated by limnetic species, while within macrophyte-dominated stands a more diverse dominating structure occurred, representing both limnetic and littoral species. Among dominating species the presence of species indicating low trophic conditions was recorded. The low state of the trophic conditions of the water of Lake Strzeszyńskie was also confirmed by the participation of mesotrophic species in the total zooplankton abundance which reached between 14 and 72%.
Key words: rotifers, crustaceans, habitat selectivity, mid-city lake
STRUKTURA PRZESTRZENNA UGRUPOWAŃ ZOOPLANKTONU I WARUNKI TROFICZNE RÓDMIEJSKIEGO JEZIORA STRZESZYŃSKIEGO
Streszczenie. Badania prowadzono na Jeziorze Strzeszyńskim w maju i czerwcu 2007 r. Głównym celem tych badań było porównanie kompozycji gatunkowej i dynamiki ugrupowań zooplanktonu pomiędzy dwoma zróżnicowanymi strefami zbiornika: otwartą tonią wodną i strefą litoralu, w skład której wchodziły stanowiska zlokalizowane w obrębie ramienic (Chara tomentosa) i strefy szuwarowej (Typha angustifolia). Stanowisko w obrębie płatu ramienicy miało najbogatszą strukturę taksonomiczną oraz najliczniejsze ugrupowania zooplanktonu, podczas gdy stanowisko zlokalizowane w obrębie otwartej toni wodnej charakteryzowało się najuboższą kompozycją gatunkową oraz najniższymi liczebnociami zarówno zbiorowisk wrotków, jak i skorupiaków. Organizmy zooplanktonowe wykazały typ poziomego zróżnicowania, który jest charakterystyczny dla jezior z silną presją drapieżniczą ryb planktonożernych. W strefie litoralu, poza organizmami typowo przystosowanymi do życia w obrębie rolinnoci wodnej, odnotowano także liczny udział organizmów typowo pelagicznych. Strefa toni wodnej zdominowana była przez gatunki limnetyczne, podczas gdy w obrębie siedlisk rolinnych odnotowano bardziej różnorodną strukturę dominacji, obejmującą zarówno gatunki pelagiczne, jak i litoralowe. Również w obrębie gatunków dominujących wykazano obecnoć organizmów wskaźnikowych dla wód o niskiej trofii, co również znalazło potwierdzenie w udziale gatunków mezotroficznych, stanowią
cych od 14 do 72% całkowitej liczebnoci ugrupowań zooplanktonu tego ródmiejskiego jeziora.
Słowa kluczowe: wrotki, skorupiaki, wybiórczoć siedliskowa, jezioro ródmiejskie
THE WEEVILS (Curculionoidea) OF CALCACEROUS
HABITATS OF THE VICINITY OF CHEŁM?
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Jacek Łętowski
Institute of Zoology, Maria Curie-Skłodowska University in Lublin
Akademicka str. 19, 20-033 Lublin, lejta@biotop.umcs.lublin.pl
Summary. The paper presents study results referring to weevils inhabiting five objects (21 plant communities) occurring in lime habitats in the vicinity of Chełm as well as - for the full characterisation of the area - published data from the Żmuda and Zawadówka nature reserves. Insects were collected with the use of entomological scoop and sieve, as well as the Moericke and Barber traps. In general, 282 weevil species were found, encompassing 10716 specimens. The obtained results extended the list of weevil species of this area to 395. Among recorded taxa there were species known from a few study sites in Poland and they represented xerothermophilous forms mainly. Some of them belonged to vulnerable (VU) or endangered (EN) species.
Key words: Coleoptera, Curculionoidea, faunistics, ecology, species protection
RYJKOWCOWATE (Curculionoidea) SIEDLISK WĘGLANOWYCH
OKOLIC CHEŁMA
Streszczenie. Zaprezentowano wyniki dotyczące ryjkowcowatych bytujących w pięciu obiektach (21 zbiorowiskach) występujących na siedliskach wapiennych w okolicach Chełma oraz dla pełnej charakterystyki obszaru uwzględniono opublikowane dane dotyczące rezerwatów Żmuda i Zawadówka. Owady pozyskiwano czerpakiem i sitem entomologicznym oraz stosując pułapki Barbera i Moerickego. Łącznie zebrano 282 gatunki ryjkowcowatych, które skupiały 10 716 okazów. Uzyskane wyniki rozszerzyły listę gatunków ryjkowcowatych tego obszaru do 395. Wród odnotowanych taksonów wystąpiły gatunki znane z nielicznych stanowisk w kraju i były to głównie ryjkowcowate kserotermofilne. Częć z nich to gatunki narażone (VU) lub zagrożone (EN) wyginięciem.
Słowa kluczowe: Coleoptera, Curculionoidea, faunistyka, ekologia, ochrona gatunkowa
MACROALGA Ulva intestinalis (L.) OCCURRENCE
IN FRESHWATER ECOSYSTEMS OF POLAND:
A NEW LOCALITY IN WIELKOPOLSKA
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Beata Messyasz, Andrzej Rybak
Department of Hydrobiology, Adam Mickiewicz University,
Umultowska str. 89, 61-614 Poznań, messyasz@amu.edu.pl; rybakandrzej@interia.eu
Summary. A new locality of Ulva intestinalis was found near Krąplewo in the River Samica Stęszewska located in the Wielkopolski National Park region (Wielkopolska). On the basis of Carlson's index ranges, waters of the Samica Stęszewska river were qualified as eutrophic. In the river single thalluses of U. intestinalis which appeared by its banks were observed. The presence of this Ulva species thalluses in the Samica Stęszewska river confirmed the results of trophy examinations of this river. U. intestinalis is a species attached to eutrophic waters - both salty, slightly salty and inland. This next found site of this Ulva species is the 35th site on the inland area of Poland and the third in the Wielkopolska region. Altogether 59 localities of Ulva genera representatives, including U. intestinalis and 4 other species (U. compressa, U. flexuosa, U. paradoxa, U. prolifera) and one subspecies (U. flexuosa subsp. pilifera), were noted in limnic waters of Poland. The new locality of U. intestinalis in freshwaters of Wielkopolska contributes new and essential information about the distribution of this originally marine species on the inland area of Poland. The authors indicated the lack of studies in the scope of the mass thalluses influence from the Ulva genera on inland ecosystems and on water organisms inhabiting them.
Key words: Ulva intestinalis (Enteromorpha intestinalis), Chlorophyta, macroalgae mats, salinity, Wielkopolska region
WYSTĘPOWANIE MAKROZIELENICY Ulva intestinalis (L.) W EKOSYSTEMACH
SŁODKOWODNYCH POLSKI: NOWE STANOWISKO W WIELKOPOLSCE
Streszczenie. Nowe stanowisko U. intestinalis zostało odnalezione niedaleko Krąplewa w rzece Samica Stęszewska, zlokalizowanej na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego (Wielkopolska). Na podstawie zakresów indeksu Carlsona zakwalifikowano wody Samicy Stęszewskiej do eutroficznych. W rzece odnaleziono pojedyncze plechy U. intestinalis, które występowały przy jej brzegach. Obecnoć plech tamy kiszkowatej w Samicy Stęszewskiej potwierdza uzyskane wyniki badań nad trofią tej rzeki. U. intestinalis jest bowiem gatunkiem przywiązanym do wód eutroficznych zarówno słonych, słonawych jak i słodkich. Kolejne odnalezione stanowisko tamy kiszkowatej jest 35. na terenie ródlądowym Polski oraz trzecim w Wielkopolsce. Wraz z U. intestinalis w wodach limnicznych Polski zanotowano łącznie 59 stanowisk 4 innych gatunków (U. compressa, U. flexuosa, U. paradoxa, U. prolifera) i jednego podgatunku (U. flexuosa subsp. pilifera) z rodzaju Ulva. Nowe stanowisko U. intestinalis w wodach słodkich Wielkopolski wnosi kolejne istotne informacje o rozmieszczeniu tego pierwotnie morskiego gatunku na terenie ródlądowym. Wskazano na brak studiów w zakresie wpływu masowego pojawu plech z rodzaju Ulva na ekosystemy limniczne i zamieszkujące je organizmy wodne.
Słowa kluczowe: Ulva intestinalis (Enteromorpha intestinalis), Chlorophyta, maty makroglonów, zasolenie, Wielkopolska
ASSESSMENT OF THE DIVERSITY AND DENSITY
OF GASTROTRICH FAUNA (GASTROTRICHA)
IN BOTTOM SEDIMENTS OF RUNNING
AND STANDING WATERS
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Teresa Nesteruk
Department of Zoology, University of Podlasie
B. Prusa str. 12, 08-110 Siedlce, nesteruk.ap@wp.pl
Summary. Species diversity and density of Gastrotricha in running and standing waters are compared in this paper. In total, 38 species of the families Chaetonotidae Zelinka and Dasydytidae Daday were found in bottom sediments of studied habitats. Bottom sediments gastrotrichs of the river were represented by only ten eurytopic species of the family Chaetonotidae. It should be noted that these species are also characteristic for gastrotrich communities from sphagnum peat-bogs. Low species diversity of the riverine gastrotrich fauna was confirmed by Shannon-Wiener index value of 1.91. The density of gastrotrichs in bottom sediments of studied water bodies ranged from 304 thousand indiv. m?2 in the Muchawka River (mean of three sites) to 2850 thousand indiv. m?2 in mid-meadow peat-hag. Density of Gastrotricha in the studied river was even 9 times lower than that in standing waters.
Key words: Gastrotricha, bottom sediments, lotic waters, standing waters
OCENA RÓŻNORODNOŚCI I LICZEBNOŚCI FAUNY BRZUCHORZĘSKÓW
(GASTROTRICHA) W OSADACH DENNYCH CIEKÓW I WÓD STOJĄCYCH
Streszczenie. Porównano zróżnicowanie gatunkowe i liczebnoć brzuchorzęsków (Gastrotricha) w ciekach i wodach stojących. W osadach dennych badanych rodowisk stwierdzono łącznie 38 gatunków brzuchorzęsków, należących do dwóch rodzin: Chaetonotidae Zelnika i Dasydytidae Daday. Brzuchorzęski osadów dennych rzeki reprezentowane były tylko przez 10 gatunków eurytopowych, należących do rodziny Chaetonotidae. Należy dodać, że gatunki te są charakterystyczne również dla zgrupowań brzuchorzęsków występujących na torfowiskach sphagnowych. Małą różnorodnoć gatunkową fauny Gastrotricha w badanej rzece potwierdza wartoć wskaźnika Shannona-Wienera, która wynosi 1,91. Zagęszczenie brzuchorzęsków w osadach dennych badanych rodowisk wynosiło od 304 tys. osobn. m?2 w rzece do 2850 tys. osobn. m?2 w ródłąkowej torfiance. Zagęszczenie brzuchorzęsków w badanej rzece jest nawet 9-krotnie niższe od ich zagęszczenia w wodach stojących.
Słowa kluczowe: brzuchorzęski, osady denne, cieki, wody stojące
LONG TERM CHANGES OF MACROPHYTES STRUCTURE IN THE LAKE MOSZNE (POLESKI NATIONAL PARK)
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Joanna Sender
Department of Landscape Ecology and Nature Conservation, University of Life Science in Lublin
B. Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, joanna.sender@up.lublin.pl
Summary. The lake Moszne is located in the Poleski National Park. This is a comparatively small - 17.5 ha and shallow lake - 1 m. In the 1990s it was described as a dystrophic lake. The lake Moszne is one of the most natural valuable objects of this region. The intensity of overgrowing of lakes is not connected with the size of the reservoir, nor with the depth. It mainly depends on climatic conditions, economic and recreational activity, as well as on hydro-technical changes. The aim of the study was the indication of changes in the structure of macrophytes in the lake Moszne as after-effects of the abiotic conditions change. A distinct decrease of the plant association variety occurred in the studied lake, as well as changes in their qualitative composition. The typical associations for poor habitat have retreated. There took place a homogenisation of plant associations. The surface of water vegetation clearly increased in the studied lake. The biomass of macrophytes also showed an increase tendency. Nowadays the structure of vegetation of the studied lake does not show the typical features for dystrophic lakes.
Key words: macrophytes, lake, long term changes, Moszne Lake
DŁUGOTERMINOWE ZMIANY STRUKTURY MAKROFITÓW JEZIORA MOSZNE (POLESKI PARK NARODOWY)
Streszczenie. Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie to kraina jezior. Na przestrzeni lat jednak obserwuje się ich zanikanie. Zanikanie jezior z jednej strony spowodowane jest procesami naturalnymi, ale także i przede wszystkim działalnocią człowieka poprzez zabiegi hydrotechniczne. Zarastanie jezior stanowiło i stanowi najefektywniejszy proces ich spłycania. Proces ten doprowadził do spłycenia lub nawet likwidacji wielu dawnych zbiorników wodnych. Świadczy o tym występowanie w spągu gytii jeziornej pod pokładami torfu. Stopień zaniku, aktualnie istniejących jezior jest zróżnicowany. Niektóre z nich znajdują się w stanie krańcowego zaniku inne poważnie zostały wypłycone gromadzącą się na dnie materią organiczną, wród nich jezioro Moszne, jedno z najcenniejszych przyrodniczo obiektów tego regionu. Rosnące tempo zmian w strukturze rolinnoci przyczyniło się do podjęcia tego zagadnienia. Celem niniejszej pracy było wskazanie zmian w strukturze makrofitów jeziora Moszne jako następstwa zmiany warunków abiotycznych w tym zbiorniku. W badanym jeziorze nastąpiło wyraźne zmniejszenie się różnorodnoci zbiorowisk zasiedlających jezioro, jak również zmiany w ich składzie jakociowym. Wyrazem tego było ustępowanie zbiorowisk typowych dla siedlisk mało żyznych, za pojawianie się zbiorowisk siedlisk eutroficznych. Nastąpiła homogenizacja zbiorowisk rolinnych. Powierzchnia fitolitoralu oraz biomasa makrofitów wykazywały wyraźną tendencję wzrostową na przestrzeni kilku dekad. Struktura rolinnoci badanego jeziora nie wykazywała cech typowych dla jezior dystroficznych.
Słowa kluczowe: makrofity, jezioro, długoterminowe zmiany, jezioro Moszne
MACROPHYTES IN LAKE PŁOTYCZE URSZULIŃSKIE IN THE ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKELAND
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Joanna Sender
Department of Landscape Ecology and Nature Conservation, University of Life Science in Lublin,
B. Dobrzańskiego str. 37, 20-269 Lublin, joanna.sender@up.lublin.pl
Summary. Water plants play one of the most important roles in the functioning of water ecosystems. Their presence or lack of, as well as quantitative relations, can indicate the ecological condition of the ecosystem. The aim of the study was an analysis of the qualitative and quantitative structure of macrophytes in Lake Płotycze Urszulińskie. This is a shallow and small lake located in the protected zone of the Poleski National Park. In the littoral zone of the investigated lake there occurred 9 plant communities. They covered 9.4 ha of water surface area (88.7%). The presence of such species as: Nymphaea candida, Chara fragilis, Nuphar lutea, Nymphaea alba, Aldrovanda vesiculosa, Nitellopsis obtusa provides the high natural values of this lake.
Key words: macrophytes, lake, plant communities, Płotycze Lake
MAKROFITY JEZIORA PŁOTYCZE URSZULIŃSKIE NA POJEZIERZU ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIM
Streszczenie. Rolinnoć wodna to jeden z najważniejszych elementów funkcjonowania ekosystemów wodnych. Ich obecnoć lub brak oraz stosunki ilociowe mogą być wyznacznikiem stanu ekologicznego danego ekosystemu. Celem pracy była charakterystyka struktury jakociowej i ilociowej makrofitów jeziora Płotycze Urszulińskie, jeziora małego, płytkiego, położonego w otulinie Poleskiego Parku Narodowego. W litoralu jeziora występowało 9 zbiorowisk rolinnych. Zajmowały one łącznie powierzchnię 9.4 ha, co stanowiło 88,7% powierzchni jeziora. Obecnoć takich gatunków chronionych i rzadkich jak: Nymphaea candida, Nuphar lutea, Nymphea alba, Aldrowanda vesiculosa, Nitellopsis obtusa, Chara fragilis wskazuje na wysokie walory przyrodnicze jeziora.
Słowa kluczowe: makrofity, jezioro, zbiorowiska rolinne, jezioro Płotycze
CONTENTS OF MACRONUTRIENTS
AND MICROELEMENTS IN SOILS
OF BAGNO SEREBRYSKIE PEAT-BOG
(BOG-MOOR SOILS)
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Danuta Urban
Institute of Soil Science and Environment Management
University of Life Sciences in Lublin
S. Leszczyńskiego str. 7, 20-069 Lublin, danuta.urban@up.lublin.pl
Summary. The study was carried out on Bagno Serebryskie peat-bog located in Lublin region, in Chełm and Ruda Huta communes that, in accordance to physico-geographical division, it is situated in Obniżenie Dubienki as a part of Polesie Wołyńskie. Bagno Serebryskie is under legal protection as natural reserve and is a fragment of Chełmski Landscape Park and Nature 2000 area Chełm Carbonate Peat-Bogs. The study dealt with the peat-bog soil developed from sedge-form short peat (sedge, sedge-fen-sedge, and sedge-common-reed) as well as moss-form (sedge-moss). In total, 36 samples were collected from 6 profiles, and acidity, ash content as well as macronutrient and microelement contents were determined. Variable ash, macronutrient, and microelements contents were found both between analysed profiles and within them. Achieved results of macronutrients and microelements are comparable (in the case of a majority of them) with adjacent soils and sediments, i.e. Uherka stream valley and peat-bog Cichy Kąt.
Key words: peat-bog, bog-moor soils, macorelements content, microelements content
ZAWARTOŚĆ MAKRO- I MIKROELEMENTÓW
W GLEBACH TORFOWISKA BAGNO SEREBRYSKIE (GLEBY BAGIENNE)
Streszczenie. Badania prowadzono na terenie torfowiska Bagno Serebryskie położonego w województwie lubelskim, w gminach Chełm i Ruda Huta, a zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym leżącego w Obniżeniu Dubienki wchodzącym w skład Polesia Wołyńskiego. Bagno Serebryskie objęte jest ochroną prawną jako rezerwat przyrody i znajduje się na terenie Chełmskiego Parku Krajobrazowego i obszaru Natura 2000 Chełmskie Torfowiska Węglanowe. Badaniami objęto bagienne gleby wytworzone z torfu torfowiska niskiego turzycowiskowego (turzycowego i turzycowo-kłociowego i turzycowo-trzcinowego) oraz mechowiskowego (turzycowo--mszystego). Z 6 profili pobrano 36 próbek, w których oznaczono odczyn, popielnoć oraz zawartoć makro- i mikroelementów. W analizowanych glebach stwierdzono zróżnicowanie zawartoci popiołu oraz makro- i mikroelementów zarówno pomiędzy analizowanymi profilami, jak i w ich obrębie. Uzyskane wyniki zawartoci makro- i mikroelementów są porównywalne (w przypadku większoci makro- i mikroelementów) z wynikami analiz chemicznych gleb i osadów obiektów sąsiednich, tj. torfowisk doliny Uherki i torfowiska Cichy Kąt.
Słowa kluczowe: torfowisko, gleby bagienne, zawartoć makro- i mikroelementów
FLORISTIC AND PHYTOSOCIOLOGICAL VALUES
OF WATER RESERVOIRS
NEAR PAWŁÓW, LIPÓWKA AND KROWICA
(PAGÓRY CHEŁMSKIE region)
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Danuta Urban, Maciej Sławiński, Justyna Jendrzejewska
Institute of Soil Science and Environment Management, University of Life Sciences in Lublin
S. Leszczyńskiego str. 7, 20-069 Lublin, danuta.urban@up.lublin.pl
Summary. The research involved water reservoirs (ponds, pools, and peat-pits) situated near Pawłów, Lipówka, and Krowica in the Pagóry Chełmskie region (CE Poland). The study aimed at recording the plant communities as well as plant species that are rare and under legal protection. Discussed objects are characterised by great differentiation of plant communities. Occurrence of 33 complexes and 4 communities from classes: Charetea, Lemnetea, Potametea, Phragmitetea, Scheuchzerio-Caricetea fuscae, and Alnetea glutinosae was found. Single and two-layer underwater charale meadows with dominating Chara vulgaris, growing in peats situated near Pawłów (Poczekajka) and Krowica, were counted among the most valuable phytocenoses. Among protected plant species, stands of Utricularia vulgaris, Ranunculus circinatus, Nymphaea alba, Carex davalla, Dactylorhiza incarnata, and Menyanthes trifoliata were recorded in studied water reservoirs.
Key words: water reservoirs, pond, pool, peat-bogs, plant community, Pagóry Chełmskie
WALORY FLORYSTYCZNE I FITOSOCJOLOGICZNE ZBIORNIKÓW WODNYCH
W OKOLICACH PAWŁOWA, LIPÓWKI I KROWICY (PAGÓRY CHEŁMSKIE)
Streszczenie. Badaniami objęto zbiorniki wodne (stawy, sadzawki i torfianki) leżące w pobliżu miejscowoci Pawłów, Lipówki i Krowica. Celem badań było zarejestrowanie występujących tu zespołów rolinnych oraz rzadkich i objętych ochroną prawną gatunków rolin. Omawiane obiekty charakteryzowały się dużym zróżnicowaniem zbiorowisk rolinnych. Stwierdzono tu występowanie 33 zespołów i 4 zbiorowisk rolinnych z klas Charetea, Lemnetea, Potametea, Phragmitetea, Scheuchzerio-Caricetea fuscae i Alnetea glutinosae. Do najcenniejszych fitocenoz wodnych zaliczono jedno- i dwuwarstwowe podwodne łąki ramienicowe z dominującą Chara vulgaris, występujące w torfiankach leżących w pobliżu Pawłowa (torfianki-stawy Poczekajka) i Krowicy. Sporód gatunków rolin objętych ochroną prawną stwierdzono w badanych zbiornikach wodnych stanowiska Utricularia vulgaris, Ranunculus circinatus, Nymphaea alba, Carex davalla, Dactylorhiza incarnata i Menyanthes trifoliata.
Słowa kluczowe: zbiorniki wodne (stawy, sadzawki, torfianki), zbiorowiska rolinne, Pagóry Chełmskie
ASSESSMENT OF THE SIZE AND STRUCTURE OF LAKE MINNOW EUPALLASELLA PERCNURUS (PALLAS, 1814) POPULATION INHABITING A SMALL WATER BODYIN CENTRAL POLAND
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Jacek Wolnicki*, Rafał Kamiński*, Justyna Sikorska*, Jan Kusznierz**
*Pond Fishery Department in Żabieniec, The Stanisław Sakowicz Inland Fisheries Institute in Olsztyn
Żabieniec, 05-500 Piaseczno, jawol@infish.com.pl
**Zoological Institute, Wrocław University, Sienkiewicza str. 21, 50-335 Wrocław
Summary. The present study was the first attempt at evaluating the size and sex structure of the population of lake minnow Eupallasella percnurus, a critically endangered in Poland cyprinid fish species, by means of the capture-recapture Lincoln-Petersen method. The study area was a small (approx. 0.1 ha) man-made fire reservoir located near town of Zielonka in the Mazowieckie Voivodeship. To assess the age structure of the population, frequency distribution of fish total length was used. The total size of the population was estimated at 2000-2500 individuals, including males, females and juveniles aged 1+ or older. Male-to-female ratio in mature individuals was found to be 1 : 2. Young fish belonging to 1+ and 2+ age classes dominated in the population, which may indicate that it is overcrowded. The capture-recapture method appears to be useful in the spawning period for the evaluation of the size and structure of E. percnurus population, provided that fish behaviour - considerably influencing fish recapture rates - is taken into consideration.
Key words: lake minnow, population size, sex structure, length distribution, age structure
OCENA WIELKOŚCI I STRUKTURY POPULACJI STRZEBLI BŁOTNEJ EUPALLASELLA PERCNURUS (PALLAS, 1814) ZAMIESZKUJĄCEJ MAŁY ZBIORNIK WODNY W ŚRODKOWEJ POLSCE
Streszczenie. Niniejsza praca jest pierwszą próbą okrelenia liczebnoci oraz struktury krajowej populacji strzebli błotnej Eupallasella percnurus z zastosowaniem metody znakowania i połowu Lincolna-Petersena. Przedmiotem badań była populacja z przeciwpożarowego zbiornika wodnego (52°17'46" N, 21°08'29" E), znajdującego się koło miasta Zielonka. W czerwcu 2008 r. za pomocą pułapek z przynętą złowiono łącznie 621 osobników strzebli błotnej. Oznaczono płeć złowionych ryb lub - w przypadku niemożnoci jej ustalenia - zakwalifikowano do grupy osobników młodocianych. Wszystkie ryby oznakowano przez obcięcie końcowego fragmentu (2-3 mm) prawej płetwy brzusznej. U losowo wybranych z każdej grupy osobników (łącznie n = 205) zmierzono długoć całkowitą, a następnie wszystkie ryby uwolniono do macierzystego zbiornika. Po czterech dniach przeprowadzono ponowny połów. Tym razem złowiono 367 osobników, w tym 117 znakowanych. W drugim połowie udział osobników znakowanych wynosił od 31,3 (samice) do 7,1% (samce). Na podstawie danych na temat liczby osobników znakowanych wykazano, że liczebnoć populacji obliczona metodą standardową (tj. dla wszystkich ryb łącznie) była mniejsza (n = 1948) niż liczebnoć obliczona przez zsumowanie liczebnoci wyróżnionych grup ryb (n = 2480). Różnica ta wskazuje na różne prawdopodobieństwo złowienia osobników z poszczególnych grup, co może mieć podłoże behawioralne, wynikające z trwającego tarła. W takim przypadku niski procent złowionych znakowanych samców i osobników młodocianych mógłby oznaczać niepełną reprezentatywnoć tych danych. Użycie do oszacowania całkowitej liczebnoci populacji danych dla wszystkich grup ryb oddzielnie może prowadzić do jej przeszacowania, a użycie tych danych łącznie - do niedoszacowania. Stosunek liczebnoci dojrzałych samców i samic w populacji oszacowano na podstawie bezporednich wyników obu połowów na 1 : 2. Analiza struktury długoci całkowitej złowionych ryb wykazała, że w populacji dominują osobniki młode w wieku 1+ oraz 2+, z których częć, głównie samce, osiągnęła dojrzałoć płciową. Taka struktura wiekowa jest charakterystyczna dla przegęszczonych populacji strzebli błotnej, bytujących w bardzo małych i płytkich zbiornikach wodnych.
Słowa kluczowe: strzebla błotna, liczebnoć populacji, struktura płciowa, rozkład długoci, struktura wiekowa
OCCURRENCE AND CONSERVATION OF THE ENDANGERED CYPRINID FISH SPECIES LAKE MINNOW EUPALLASELLA PERCNURUS (PALLAS, 1814) IN THE MAZOWIECKIE VOIVODESHIP IN POLAND
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Jacek Wolnicki, Justyna Sikorska, Rafał Kamiński
Pond Fishery Department in Żabieniec, The Stanisław Sakowicz Inland Fisheries Institute in Olsztyn
Żabieniec, 05-500 Piaseczno, jawol@infish.com.pl
Summary. As a result of extensive field studies, carried out in the Mazowieckie Voivodeship in Poland in 2001-2008, formerly unknown to knowledge 7 stations of critically endangered cyprinid fish species, lake minnow Eupallasella percnurus, were found. Next 4 stations of this species exist at present due to the repeated introductions of juvenile individuals, which originate from the captive breeding of wild fish and rearing of their offspring under controlled conditions. After being introduced, E. percnurus proved to attain sexual maturity and successfully spawn in all stocked water bodies. High effectiveness of this method of conservation of the endangered fish species makes it possible to use it on a larger scale, in other voivodeships in Poland, falling into the natural range of the occurrence of this fish.
Key words: lake minnow, stations, stocking, Mazowieckie Voivodeship (Poland)
WYSTĘPOWANIE I OCHRONA ZAGROŻONEGO GATUNKU RYBY KARPIOWATEJ STRZEBLI BŁOTNEJ EUPALLASELLA PERCNURUS (PALLAS, 1814) W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W POLSCE
Streszczenie. Województwo mazowieckie jest jednym z pięciu krajowych województw, w których występowała w przeszłoci i występuje obecnie krytycznie zagrożona wyginięciem ryba karpiowata - strzebla błotna Eupallasella percnurus. Pierwsze opublikowane doniesienie naukowe na temat jej obecnoci na Nizinie Mazowieckiej w bezporednim sąsiedztwie Warszawy (stanowiska w Choszczówce i Siedliskach) pochodzi z lat 1907-1909. Od tamtej pory w literaturze wzmiankowano o zaledwie 9 stanowiskach łącznie, z których jednak wszystkie uległy całkowitemu zanikowi przed końcem ubiegłego wieku. W początkach bieżącego stulecia (2001 r.) rozpoczęto systematyczne poszukiwania stanowisk strzebli błotnej w granicach województwa, w ramach przygotowań do realizacji długofalowego projektu ochrony mazowieckich populacji tej ryby. Do jesieni 2008 r. zbadano około 60 małych zbiorników wodnych. Wynikiem tych badań było odkrycie 7 stanowisk strzebli błotnej, do tej pory zupełnie nieznanych nauce. Szeć z nich znaleziono w pobliżu Warszawy, na obszarze historycznego występowania gatunku w rejonie Radzymina, Wołomina i Zielonki, a jedno w Gostyninie. Tylko byt ostatniego z wymienionych można uważać za stosunkowo mało zagrożony. Dla wszystkich innych realnym niebezpieczeństwem jest zupełne wyschnięcie wskutek permanentnego niedoboru wody i małej głębokoci samych zbiorników. Cztery inne stanowiska są od kilku lat tworzone metodą zarybień. Do tego celu stosuje się młodociane ryby, pochodzące z warunków hodowlanych. Są one potomstwem dzikich osobników, łowionych co roku w zbiorniku wodnym Krogulec (N 52° 29' 34''; E 21° 16' 20''). W wyniku stałego monitoringu stwierdzono, że introdukowane osobniki strzebli błotnej w zarybianych zbiornikach wodnych w krótkim czasie osiągają dojrzałoć płciową i pomylnie odbywają tarło. Obiecujące wyniki tych działań wskazują na możliwoć ich rozszerzenia na inne województwa w kraju, leżące w granicach naturalnego areału występowania strzebli błotnej.
Słowa kluczowe: strzebla błotna, stanowiska, zarybienia, województwo mazowieckie (Polska)
THE CONDITION OF THE BIOTA OF LICHENS
IN ŚWIDNIK
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Hanna Wójciak, Katarzyna Korona
Department of Botany and Mycology, Maria Curie-Skłodowska University
19 Akademicka str., 20-033 Lublin, hanna.wojciak@poczta.umcs.lublin.pl
Summary. The present paper contains an analysis of the lichen biota in Świdnik town. A total of 47 species of lichens were found - growing on tree bark (33 species), on wood (14), on rock (17) and on mosses (1). There were no species growing on the ground, even in stands located in the forest. Numerous species were observed in two or several more habitats. Four species were found on tree bark, wood and concrete, nine grew on tree bark and wood, seven were found on tree bark and concrete, and one species occurred on concrete and wood. Świdnik is a young, only 54-year-old, industrial town neighbouring the big Lublin city agglomeration. The results obtained in the study will serve as a basis for comparative and monitoring study.
Key words: biota of lichens, Świdnik
STAN BIOTY POROSTÓW ŚWIDNIKA
Streszczenie. W pracy przedstawiono analizę bioty porostów Świdnika. Stwierdzono występowanie 47 gatunków porostów. Rosły na korze drzew (33 gatunki), drewnie (14), podłożu skalnym (17) i na mszakach (1). Nie stwierdzono gatunków naziemnych, nawet na stanowiskach zlokalizowanych w lesie. Duża grupa gatunków rosła na dwóch lub więcej siedliskach. Cztery gatunki rosły na korze drzew, drewnie i betonie, dziewięć na korze drzew i drewnie, siedem na korze drzew i betonie, jeden na betonie i drewnie. Świdnik jest bardzo młodym miastem przemysłowym, liczącym dopiero 54 lata, sąsiadującym z dużą aglomeracją miejską - Lublinem. Uzyskane wyniki dadzą podstawę badań porównawczych i monitoringowych.
Słowa kluczowe: biota porostów, Świdnik
CHOSEN CHEMICAL PROPERTIES OF SOILS
FROM BASIN AND AN INNER-FIELD PEAT ALBERTÓW
- pełny artykuł (full article) - plik PDF
Anna Wójcikowska-Kapusta, Danuta Urban
Institute of Soil Science and Environment Management, University of Life Sciences in Lublin,
S. Leszczyńskiego str. 7, 20-069 Lublin, anna.kapusta@up.lublin.pl
Summary. The research was conducted at Łęczyńsko-Włodawskie Lake District, in locality Albertów. Soil samples were collected from peat bog (transitional bog and low bog) from an area of 3.5 ha (10 pits) and from a basin (soils generated from loose sandy soil and coarse sandy soil) (6 profiles). In the upper layers of examined peats, the content of cooper was located in the range of 14-24 mg-kg-1, and zinc 66-198 mg-kg-1. Soils of low bog were characterised by higher zinc content than the transitional bog. Directed changes were not found in this metal content in deeper layers (to 30 cm). In basin soils the content of cooper in the humus horizons was from 2.4 to 9.3 mg-kg-1, and zinc content from 12.3 to 46.3 mg-kg-1. The content of both analysed elements in basin soils systematically decreased in the profiles.
Key words: peat bog, basin, soils, content Cu, Zn, Albertów
WYBRANE WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE GLEB ZLEWNI
I ŚRÓDPOLNEGO TORFOWISKA ALBERTÓW
Streszczenie: Badania prowadzono na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim w miejscowoci Albertów. Próbki glebowe pobrano z torfowiska (przejciowego i niskiego) o powierzchni 3,5 ha (10 odkrywek) oraz ze zlewni (gleby wytworzone z piasków luźnych i słabo gliniastych) (6 profili). W wierzchnich warstwach badanych torfów zawartoć miedzi mieciła się w przedziale od 14 do 27 mg-kg-1s.m, a cynku od 66 do 198 mg-kg-1s.m. Gleby torfowisk niskich charakteryzowały się wyższą zawartocią cynku niż torfowisk przejciowych. Nie stwierdzono ukierunkowanych zmian w zawartoci tych metali w warstwach do 30 cm. W glebach zlewni zawartoć miedzi w poziomach próchnicznych wahała się od 2,4 do 9,3 mg-kg-1s.m, natomiast cynku od 12,3 do 46,3 mg-kg-1s.m. Zawartoć obu analizowanych pierwiastków w glebach zlewni systematycznie malała w głąb profili.
Słowa kluczowe: torfowisko, gleby mineralne, zawartoć Cu, Zn, Albertów
|
