TEKA
Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego XII/2015.
Commission of Protection and Formation of the Natural Environment

Redakcja - pełny artykuł (full article) - plik PDF



Spis treści - pełny artykuł (full article) - plik PDF



Katarzyna Czepiel-Mil, Robert Stryjecki, Danuta Kowalczyk-Pecka
Department of Zoology, Animal Ecology and Wildlife Management, University of Life Sciences in Lublin
Akademicka str. 13, 20-950 Lublin, kasiamil.mil@gmail.com

SYNECOLOGICAL CHARACTERIZATION OF THRIP COMMUNITIES (INSECTA, THYSANOPTERA) OF THE UMCS BOTANICAL GARDEN IN LUBLIN - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The article presents an ecological characterization of thrips caught in Moericke traps in the Botanical Garden in Lublin. The objective of the research was to study the species composition and abundance of thrips in a man-made environment, where alongside native plants there are also trees and bushes brought in from other parts of the world. A total of 396 adult Thysanoptera individuals belonging to 39 species were caught. This is 17.2% of the thrip fauna in Poland. Among the individ-uals collected there were 10 dendrophilous species and 3 mycophagous species associated with tree bark and living in rotting wood. This is 25% of the Thysanoptera occurring in Poland with these food preferences. The trap method chosen is effective at catching thrips appearing in the spring and early summer, i.e. Taeniothrips inconsequens, Thrips minutissimus, Oxythrips ajugae and O. bicolor, as well as deeply hidden species that are difficult to capture using other methods. Using the Moericke trap method we collected four species rarely recorded in Poland
Key words: thrips, Thysanoptera, Moericke traps, synecological groups, botanical garden

CHARAKTERYSTYKA SYNEKOLOGICZNA ZGRUPOWAŃ WCIORNASTKÓW (INSECTA, THYSANOPTERA) OGRODU BOTANICZNEGO UMCS W LUBLINIE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W artykule zaprezentowano charakterystykę ekologiczną wciornastków złowionych do pułapek Moerickego na terenie ogrodu botanicznego w Lublinie. Celem pracy było zbadanie składu gatunkowego i liczebności wciornastków w środowisku sztucznie stworzonym przez człowieka, gdzie obok rodzimych roślin, drzew i krzewów występują także te sprowadzone z innych części świata. Ogółem zebrano 396 osobników dorosłych Thysanoptera należących do 39 gatunków. Stanowi to 17,2% fauny wciornastków Polski. Wśród zebranych osobników stwierdzono 10 gatunków dendrofilnych Thysanoptera oraz 3 gatunki mykofagiczne związane z korą drzew i żyjące na rozkładającym się drewnie. Stanowi to 25% fauny Thysanoptera Polski o takich preferencjach po-karmowych. Wybrana metoda pułapkowa jest skuteczną metodą do połowu wciornastków pojawiających się wiosną i wczesnym latem, tj. Taeniothrips inconsequens, Thrips minutissimus, Oxythrips ajugae i O. bicolor oraz gatunków głęboko ukrytych, trudnych do schwytania innymi metodami. Metodą pułapek Moerickego pozyskano 4 gatunki rzadko wykazywane w Polsce
Słowa kluczowe: wciornastki, Thysanoptera, pułapki Moerickego, grupy synekologiczne, ogród botaniczny


Andrzej Demetraki-Paleolog*, Marcin Kolejko**, Joanna Sender
*Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin B. Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, andrzej.paleolog@up.lublin.pl **Department of Landscape Ecology and Nature Conservation, University of Life Sciences in Lublin
B. Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, marcin.kolejko@up.lublin.pl

LONG-TERM CHANGES IN PLANKTONIC ROTIFER ASSEMBLAGES IN THE PONDS OF ”LASY JANOWSKIE” LANDSCAPE PARK - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. One of the most interesting and relatively little-known water acosystems of ”Lasy Jan-owskie” Natural Landscape Park is its old ponds which have been in most cases excluded from intensive fisheries for many decades. Four of them were studied in 1996, 2005 and 2013, regarding their planktonic rotifer assemblages. The total of 60 rotifer taxa were observed in the plankton. The number of their species in individual reservoirs ranged from 7 to 21, while their density amounted to 33–775 ind. dm-3. As many as 21 of the species observed in individual water bodies and study periods belonged to dominants. While watching the changes occurring in the plankton during the period of 17 years , we were trying to determine which of those tiny reservoirs were inhabited by more sustainable rorifer assemblages and which ecological qualities were more closely related to such sustainability: species richness, its diversity, density, bio-mass, composition or domination structure. The results of the studies revealed slight variability of ecological properties in planktonic rotifer assemblages in the ponds composing large reservoir groups, and significantly higher variabil-ity of those qualities in ”single” ponds, not belonging to large complexes
Key words: ponds, planktonic rotifers, Landscape Park “Lasy Janowskie”

WIELOLETNIE ZMIANY ZGRUPOWAŃ PLANKTONU WROTKOWEGO W STAWACH PARKU KRAJOBRAZOWEGO „LASY JANOWSKIE” - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Jednym z ciekawszych i mniej poznanych ekosystemów wodnych Parku Krajobrazo-wego „Lasy Janowskie” są stare stawy, zwykle od wielu dziesięcioleci wyłączone z intensywnej gospodarki rybackiej. W czterech z nich w 1996, 2005 i 2013 roku badano zgrupowania wrotków planktonowych. Łącznie w planktonie stwierdzono 60 taksonów wrotków. W poszczególnych zbiornikach i latach badań liczba ich gatunków wahała się od 7 do 21, a zagęszczenie od 33 do 775 osobn. dm-3. Aż 21 spośród stwierdzonych gatunków należało w poszczególnych zbiornikach i okresach badań do dominantów. Obserwując zmiany, jakie zachodziły w planktonie w okresie 17 lat, zastanawiano się, które z tych drobnych zbiorników są zasiedlane przez bardziej ulegające zmianom zgrupowania wrotków i jakich właŚciwości ekologicznych dotyczy w większym stopniu ta zmienność: bogactwa gatunkowego, różnorodności gatunkowej, zagęszczenia, biomasy, składu gatunkowego czy struktury dominacji. Wyniki badań wykazały niewielką zmienność cech ekologicznych zgrupowań wrotków planktonowych w stawach należących do dużych kompleksów stawowych oraz znacznie większą zmienność tych cech w stawach „samotnie” położonych – nienależą-cych do dużych kompleksów stawowych.
Słowa kluczowe: stawy, plankton wrotkowy, Park Krajobrazowy „Lasy Janowskie”



Marcin Kolejko*, Joanna Sender*, Andrzej Demetraki-Paleolog
Department of Landscape Ecology and Nature Conservation, University of Life Sciences in Lublin
B. Dobrzańskiego str. 37, 20-627 Lublin, kolejko@op.pl, joanna.sender@up.lublin.pl
** Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin
B. Dobrzańskiego str. 37, 20-627 Lublin, andrzej.paleolog@up.lublin.pl


TANALYSIS OF CHANGES OF STRUCTURE OF ICHTHY-OFAUNA IN THE POST EXCAVATION RESERVIORS (EXAMPLE FROM POLESIE LUBELSKIE) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The paper presents the analysis of structure of fish communities in five small post-excavation reservoirs situated in TyŚmienica valley (Polesie Lubelskie). Special attention was paid to the quality of population of lake minnow Eupallasella percnurus. By the time the extensive drainage works were done in the 60s and 70s of the 20th century, Polesie Lubelskie was rich in small water reservoirs. As a result of drainage of wetlands, many of them disappeared. Among those which still exist, most of them are located in the TyŚmienica valley. The study revealed that the studied reservoir inhabited seven fish species representing two families. It was also found that structure of dominance and biomass structure is very diverse. In each reservoir the dominant species was different. The lake minnow E. percnurus was determined in three reservoires.
Key words: river-lake systems, eutrophication, Drawieński National Park, Drawa river

ANALIZA ZMIAN W STRUKTURZE ICHTIOFAUNY W ZBIORNIKACH POWYROBISKOWYCH (POLESIE LUBELSKIE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W niniejszej pracy przedstawiono analizę struktury zespołu ichtiofauny w pięciu ma-łych powyrobiskowych zbiornikach Polesia Lubelskiego, położonych w dolinie rzeki Tyśmienicy. Szczególną uwagę zwrócono na stan jakości populacji lake minnow Euplalasella percnurus. Do czasu rozpoczęcia szeroko zakrojonych prac melioracyjnych w latach 60. i 70. XX wieku Polesie Lubelskie obfitowało w małe zbiorniki wodne. W wyniku osuszania obszarów podmokłych więk-szoŚć uległa zanikowi, najwięcej zachowało się m.in. w dolinie TyŚmienicy. W wyniku przeprowa-dzonych badań stwierdzono, iż zbiorniki zasiedla 7 gatunków ryb, należących do 2 rodzin. Stwierdzono również, iż zarówno struktura dominacji, jak i biomasa ryb były bardzo zróżnicowane. W każdym ze zbiorników dominował inny gatunek. Lake minnow E. percnurus zasiedlała 3 spośród nich.
Słowa kluczowe: ichtiofauna, małe zbiorniki wodne, Polesie Lubelskie





ADanuta Kowalczyk-Pecka, Robert Stryjecki, Katarzyna Czepiel-Mil
Department of Zoology, Animal Ecology and Hunting, University of Life Sciences in Lublin
Akademicka str. 13, 20-950 Lublin, danakp@wp.pl


COMPARISON OF THE BIOACCUMULATION POTENTIAL OF SELECTED METALS IN THE TISSUES OF THREE INVERTEBRATE TAXA: Cepaea, Lumbricus AND Geotrupes - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The quantity of deposited metals was determined in the tissues of Cepaea nemoralis, Lumbricus terrestris and Geotrupes stercorarius, as well as in plant and soil samples from two locations characterized by different levels of human impact. The bioaccumulation factor (BAF) of metals in the bodies of these invertebrate taxa occupying the same habitats was compared, in relation to their content in Taraxacum officinale leaves and in the soil. Analysis of the content of metals in the bodies of selected species belonging to different taxonomic groups demonstrates the usefulness of these invertebrates in biomonitoring.
Key words: Cepaea nemoralis, Lumbricus terrestris, Geotrupes stercorarius, metals, bioaccumula-tion, monitoring of the environment

PORÓWNANIE POTENCJAŁU BIOAKUMULACJI WYBRANYCH METALI W TKANKACH TRZECH TAKSONÓW INVERTEBRATA: Cepaea, Lumbricus I Geotrupes- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Określano wielkość depozytu sześciu metali w tkankach Cepaea nemoralis, Lumbri-cus terrestris i Geotrupes stercorarius oraz w próbkach roślin i gleby pochodzących z dwóch lokalizacji o różnym stopniu antropopresji. Porównano współczynnik bioakumulacji (BAF) metali w ciele taksonów bezkręgowców zajmujących te same siedliska w stosunku do ich zawartości w liściach Taraxacum officinale i w glebie. Analiza zawartości metali w ciele wybranych gatunków należących do różnych grup taksonomicznych dowodzi użytecznoŚci wybranych bezkręgowców w biomonitoringu.
Słowa kluczowe: Cepaea nemoralis, Lumbricus terrestris, Geotrupes stercorarius, metale, bioa-kumulacja, monitoring środowiska



Marta Lisiak*, Weronika Boruszak*, Klaudia Borowiak*, Jolanta Kanclerz**
* Department of Ecology and Environmental Protection, Poznan University of Life Sciences
Piątkowska 94C, 60-649 Poznań, lismar@up.poznan.pl, weronikaboruszak@wp.pl, klaudi-ne@up.poznan.pl
** Institute of Land Improvement, Environmental Development and Geodesy, Poznan University of Life Sciences
Piątkowska 94E, 60-649 Poznań, jkanclerz@up.poznan.pl


IDEA OF TOURIST-LEISURE MANAGEMENT OF THE AREA NATURA 2000 PLB300015 „PUSZCZA NOTECKA” IN THE MUNICIPALITY DRAWSKO - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The aim of presented work was to evaluate the current tourist-leisure management and on this basis to designate the concept of management the Natura 2000 „Puszcza Notecka” area at Drawsko commune area. The natural-landscape valorisation revealed a very high level of environ-mental values. However, this potential is currently not fully utilized. For enrichment of current tourist infrastructure and full using potential of analyzed area the followed activities were here proposed: designation of new tourist routes, location a resort and small architecture objects.
Key words: Natura 2000 network, tourism management, tourist routes, natural-landscape valorisa-tion

KONCEPCJA ZAGOSPODAROWANIA TURYSTYCZNO-REKREACYJNEGO OBSZARU NATURA 2000 PLB300015 „PUSZCZA NOTECKA” NA OBSZARZE GMINY DRAWSKO - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Celem przedstawionej pracy była ocena aktualnego stanu zagospodarowania turystyczno-rekreacyjnego i na tej podstawie zaproponowanie koncepcji uatrakcyjnienia obszaru Natura 2000 „Puszcza Notecka” w gminie Drawsko. Waloryzacja przyrodniczo-krajobrazowa wykazała bardzo wysokie wartoŚci walorów środowiskowych, jednakże ten potencjał nie jest aktualnie w pełni użytkowany. W celu wzbogacenia istniejącej infrastruktury turystycznej i wykorzystania potencjału analizowanego obszaru zaproponowano następujące rozwiązania: wyznaczenie nowych szlaków turystycznych, zlokalizowanie oŚrodka wczasowego i obiektów małej architektury.
Słowa kluczowe: sieć Natura 2000, zagospodarowanie turystyczne, szlaki turystyczne, waloryzacja przyrodniczo-krajobrazowa



Tomasz Mieczan, Monika Tarkowska-Kukuryk, Wojciech Pęczuła,
Wojciech Płaska, Jacek Rechulicz
DDepartment of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin B. Dobrzańskiego str. 37, Lublin 20-262, tomasz.mieczan@up.lublin.pl


SEASONAL PATTERNS OF TESTATE AMOEBAE AND CILIATES IN PEATBOGS VS. BACTERIA AND FLAGELLATES ABUNDANCE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The seasonal development of testate amoebae and ciliates was studied in two peatbogs with different pH values. The values of numbers of testate amoebae were seasonally changeable. The highest numbers of testate amoebae were found in spring and summer with the dominance of Areclla vulgaris, Nebela barbata and Cucurbitella sp. The density during the autumn was the lowest. The highest numbers of ciliate communities were noted in spring and autumn during the mass develop-ment of small Scuticociliatida and Colpodea. The density throughout the summer was the lowest. Generally, in the present studies the abundance of testate amoebae was correlated with the abundance of bacteria and heterotrophic flagellates. The density of bacterivorous Colpodea, Scuticociliatida and Cyrtophorida correlated positively with the density and biomass of bacteria. In low pH peatbog relations between microbial loop components were stronger.
Key words: peatbog, Sphagnum, microbial loop, testate amoebae, ciliata


SEZONOWA ZMIENNOŚĆ AMEB SKORUPKOWYCH I ORZĘSKÓW W EKOSYSTEMACH TORFOWISKOWYCH VS. OBFITOŚĆ BAKTERII I WICIOWCÓW - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Sezonową zmienność obfitości ameb skorupkowych i orzęsków analizowano w dwóch torfowiskach o zróżnicowanym odczynie wód. Obfitość ameb skorupkowych wykazywała istotną zmienność sezonową. Największe liczebnoŚći tych organizmów występowały wiosną i latem z wyraŸną dominacją Areclla vulgaris, Nebela barbata and Cucurbitella sp. W sezonie letnim noto-wano natomiast ich najmniejsze liczebnoŚci. Największa liczebnoŚć orzęsków występowała wiosną i jesienią, z wyraŸną dominacją drobnych Scuticociliatida i Colpodea. Latem natomiast liczebność tych mikroorganizmów była najmniejsza. Liczebności ameb skorupkowych i orzęsków korelowały zarówno z liczebnością bakterii, jak i wiciowców. Liczebność bakteriożernych Colpodea, Scuticoci-liatida i Cyrtophorida wykazywała istotne, pozytywne korelacje z liczebnoŚcią i biomasą bakterii. W torfowisku o niższym odczynie wód zarówno liczba, jak i siła korelacji były większe.
Słowa kluczowe: torfowisko, Sphagnum, pętla mikrobiologiczna, ameby skorupkowe, orzęski



Teresa Nesteruk
Siedlce University of Natural Sciences and Humanities, Faculty of Natural Science, Department of Zoology
B. Prusa str. 12, 08-110 Siedlce, teresa.nesteruk@uph.edu.pl


SEASONAL CHANGES IN THE DIVERSITY AND ABUN-DANCE OF GASTROTRICHA IN BOTTOM SEDIMENTS OF THE LITTORAL OF A MESOTROPHIC LAKE- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Summary. Species composition and density of Gastrotricha in bottom sediments were studied, on an annual basis, in the littoral of the mesotrophic Lake Piaseczno (Łęczyńsko-Włodawskie Lake-land). The number of species from spring to autumn remained on the same level (from 24 in spring to 22 in autumn), but in winter in littoral of the lake there were recorded only 8 species. Species diversity expressed by the Shannon index, in spring, summer and autumn was high and amounted 2.86; 2.69 and 2.77 respectively. In winter the value of the index was significantly lower and amounted 1.80. In individual seasons the mean density of Gastrotricha valued from 50 103 indiv. m-2 during win-ter to 1238 103 indiv. m-2 in spring. The density of Gastrotricha in spring was more than 24 times higher than that winter. There were no significant differences in species diversity Gastrotricha from spring to autumn, although the peak abundance was recorded in the spring. It is necessary to add, that the density of Gastrotricha during the spring peak was one order of magnitude higher from that in summer and autumn. The similarity of the fauna found in winter to the fauna occurring in other seasons, is significantly low, ranging from 24 to 27%. Seasonal changes in amount and diversity of the gastrotrich fauna are probably the result of temperature changes and food availability.
Key words: Gastrotricha, seasonal changes, diversity, density.


SEZONOWE ZMIANY RÓŻNORODNOŚCI I LICZEBNOŚCI BRZUCHORZĘSKÓW W OSADACH DENNYCH LITORALU MEZOTROFICZNEGO JEZIORA- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Badano skład gatunkowy i zagęszczenie brzuchorzęsków w osadach dennych litoralu mezotroficznego jeziora Piaseczno (Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie) w cyklu rocznym. Liczba gatunków od wiosny do jesieni utrzymywała się na podobnym poziomie (od 24 wiosną do 22 jesie-nią), natomiast zimą w litoralu jeziora stwierdzono zaledwie 8 gatunków. Różnorodność gatunkowa, wyrażona wskaŸnikiem Shannona, wiosną, latem i jesienią była duża i wyniosła odpowiednio: 2,86; 2,69 i 2,77. Zimą wartość wskaŸnika była znacząco mniejsza i wynosiła 1,80. W poszczególnych porach roku średnie zagęszczenie brzuchrzęsków wahało się od 50 103 indiv. m-2 w okresie zimy do 1238 103 indiv. m-2 wiosną. Zagęszczenie brzuchorzęsków wiosną było więc ponad 24-krotnie większe niż zimą. Nie zaobserwowano wyraŸnych różnic w zróżnicowaniu gatunkowym brzuchorzęsków od wiosny do jesieni mimo wyraŸnego wiosennego szczytu liczebności. Należy jednak dodać, że zagęszczenie brzuchorzęsków podczas wiosennego szczytu było o jeden rząd wielkości większe niż latem i jesienią. Podobieństwo fauny występującej w okresie zimy do fauny występującej w pozostałych sezonach jest znacząco niskie i wynosi od 24 do 27%. Zmiany sezonowe w liczebności i różnorodności fauny Gastrotricha są prawdopodobnie wynikiem zmian temperatury i dostępności pokarmu.
Słowa kluczowe: strzebla błotna, cechy biometryczne, małe zbiorniki potorfowe




Teresa Nesteruk, Łukasz Wiśniewski
Siedlce University of Natural Sciences and Humanities, Faculty of Natural Science, Department of Zoology
B. Prusa str. 12, 08-110 Siedlce, teresa.nesteruk@uph.edu.pl, imaging methods@gmail.com


MICROTOMOGRAPHY IN MORPHOLOGICAL STUDIES OF SMALL INVERTEBRATES - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. Despite great technological progress scientists still are not capable of ascertaining how many species are there on Earth. Systematic studies are not only time-consuming, but sometimes also significantly impeded by constraints of available equipment. One of the methods for morphology evaluation, which is gradually more often used for taxonomical research is micro-computed tomog-raphy. It’s great spatial resolution and ability to gather volumetric data during single acquisition without sectioning specimen are properties especially useful in evaluation of small invertebrates. Nondestructive nature of micro-CT gives possibility to combine it with other imaging techniques even for single specimen. Moreover, in case of rare organisms studies it allows to collect full struc-tural data without fracturing their bodies. Application of proper staining, exposure parameters or specific sample preparation significantly improves quality of performed studies. The following article presents summary of current trends and possibilities of microtomography in morphology studies of small invertebrates.
Key words: micro-CT, invertebrate, X-ray, morphology, volumetric imaging

MIKROTOMOGRAFIA W BADANIACH MORFOLOGICZNYCH DROBNYCH BEZKRĘGOWCÓW- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Mimo wielkiego postępu technologicznego naukowcy nadal nie są w stanie stwierdzić, jak wiele gatunków organizmów znajduje się na Ziemi. Badania systematyczne są nie tylko czasochłonne, ale czasem znacząco utrudnione przez ograniczenia dostępnej aparatury. Jedną z metod oceny morfologii, która stopniowo coraz częŚciej jest wykorzystywana w badaniach taksonomicz-nych, jest komputerowa mikrotomografia rentgenowska. Jej duża zdolnoŚć rozdzielcza oraz możliwość obrazowania przestrzennego podczas pojedynczego skanu jest szczególnie przydatna w ocenie drobnych bezkręgowców. Nieniszczący charakter mikrotomografii daje możliwość jej połączenia z innymi technikami badawczymi dla pojedynczego osobnika. Również w przypadku rzadkich okazów pozwala na zebranie danych obrazowych bez naruszenia struktur ciała. Zastosowanie odpowiednich kontrastów, parametrów promieniowania lub odpowiedniej preparacji organizmów znacznie poprawia jakość badania. Niniejsza praca stanowi podsumowanie dotychczasowych badań wykorzystują-cych mikrotomografię w badaniach morfologicznych zwierząt bezkręgowych.
Słowa kluczowe: mikro-TK, bezkręgowce, promieniowanie rentgenowskie, morfologia, obrazowa-nie przestrzenne



Wojciech Pęczuła, Tomasz Mieczan, Wojciech Płaska, Jacek Rechulicz, Monika Tarkowska-Kukuryk
Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin,
B. Dobrzańskiego str. 37, 20-062 Lublin, wojciech.peczula@up.lublin.pl


ALGAL BLOOMS AS A PROBLEM OF WATER MANAGE-MENT IN THE INDUSTRY. A PRELIMINARY STUDY ON THE EFFICIENCY OF WATER TREATMENT LINE IN A COGENERATION POWER PLANT IN EASTERN PO-LAND - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. Cyanobacterial and algal blooms lead to the deterioration of freshwater ecosystems but also generate technical problems in water management in the industry. Power plants often use fresh-water lakes and reservoirs as a source of cooling water and in the case of cogeneration stations (combined heat and power) also as a source of agents for heating energy distribution. A preliminary research in one of the heat and power stations in eastern Poland which uses water from suffering with algal blooms reservoir was carried out in April 2011. The study was focused on the changes in the phytoplankton quantitative and qualitative structure as well as in basic physico- chemical parame-ters along the water treatment line, which consists of several stages serving as sampling points (from the pump station to the purified water tank). The initial phytoplankton biomass in the reservoir was high (fresh biomass: 65.8 mg dm-3, chlorophyll a: 146.7 ľg dm-3) with diatoms prevailing (98% of the total biomass) from which the most numerous were: Cyclotella comta and Aulacoseira granula-ta. After several stages of the purification process (sedimentation, biocide addition, flocculation, gravel filtering, ion exchange) the water still consisted a considerable amount of algae (fresh bio-mass: 2.48 mg dm-3, chlorophyll a: 6.0 ľg dm-3). However, the final biomass in purified water tank (after reversed osmosis process) was very low (fresh biomass: 0.03 mg dm-3, chlorophyll a: 0.1 ľg dm-3). Results had shown that high algal biomass in the water used in power generation plant is difficult to remove and consequently requires considerable technical (thus also economical) efforts to adjust the water for the industrial use.
Key words: water treatment, combined heat and power station, algal blooms, water quality

ZAKWITY GLONÓW JAKO PROBLEM GOSPODAROWANIA WODĽ W PRZEMYŚLE. WSTĘPNE BADANIA EFEKTYWNOŚCI LINII UZDATNIANIA WODY W ELEKTROCIEPŁOWNI WE WSCHODNIEJ POLSCE- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Zakwity sinic i glonów prowadzą do pogorszenia stanu ekosystemów słodkowodnych, a także generują problemy techniczne w przemyśle. Elektrownie korzystają z jezior i zbiorników słodkowodnych jako Ÿródeł wody chłodzącej oraz w przypadku elektrociepłowni dodatkowo jako czynnika transportującego ciepło. Wstępne badania w jednej z elektrociepłowni we wschodniej Polsce, która wykorzystuje wodę z cierpiącego na zakwity fitoplanktonu zbiornika, zostały przepro-wadzone w kwietniu 2011 r. Badania koncentrowały się na zmianach w strukturze ilościowej i jakościowej fitoplanktonu, jak również na zmianach podstawowych parametrów fizyczno-chemicznych wody w ciągu linii uzdatniania wody, na której umiejscowiono punkty poboru prób (od przepom-powni do zbiornika wody demineralizowanej). W trakcie badań biomasa fitoplanktonu w zbiorniku była bardzo duża (65,8 mg dm-3, chlorofil a: 146,7 ľg dm-3), a w strukturze taksonomicznej dominowały okrzemki z najliczniejszymi: Cyclotella comta i Aulacoseira granulata. Po kilku etapach procesu uzdatniania (sedymentacja, aplikacja biocydu, flokulacja, filtracja przez żwir, wymiennik jonitowy) woda nadal zawierała pewne iloŚci glonów planktonowych (biomasa: 2,48 mg dm-3, chlorofil a: 6.0 ľg dm-3), jednak ostateczna biomasa w zbiorniku wody oczyszczonej po procesie odwróconej osmozy była bardzo mała (0,03 mg dm-3, chlorofil a: 0,1 ľg dm-3). Wyniki naszych badań pokazały, że duża biomasa glonów w wodzie stosowanej w produkcji energii jest trudna do usunięcia, a tym samym wymaga znacznych technicznych i ekonomicznych nakładów w celu dostosowania wody do celów przemysłowych.
Słowa kluczowe: uzdatnianie wody, elektrociepłownia, zakwity glonów, jakość wody



Wojciech Płaska, Jacek Rechulicz, Monika Tarkowska-Kukuryk, Tomasz Mieczan, Wojciech Pęczuła
Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin
B. Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, wojciech.plaska@up.lublin.pl


ZONALITY OF OCCURING AND SPECIES COMPOSITION OF ZOOPLEUSTON IN TWO EUTROPHIC WATER RESERVOIRS ON ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKELAND - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The aim of research carried out was to describe the zonality and structure of zoopleuston in shallow eutrophic reservoirs. Zoopleuston structure discovered in examined reservoirs was quite different than in depression reservoirs and lakes on Łęczna-Włodawa Lakeland. It was related to morphometry of reservoirs and plant richness of shallow litoral zone. Higher species richness in the water/land contact zone was found which confirms previous studies, however, sometimes zoopleus-ton abundance showed the opposite pattern. Most differences occurred in dominants composition as in water/land contact zone and on the depth of 0.5 m dominated mainly by small species of Heterop-tera: Micronecta minutissima and Cymatia coleoptrata.
Key words: zoopleuston, zonality, water reservoirs, water/land zone, shallow littoral


STREFOWOŚĆ WYSTĘPOWANIA I STRUKTURA GATUNKOWA ZOOPLEUSTONU W DWÓCH EUTROFICZNYCH ZBIORNIKACH WODNYCH NA POJEZIERZU ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIM- pełny artykuł (full article) - plik PDF Streszczenie. Celem przeprowadzonych badań było określenie strefowości występowania i struktury gatunkowej zoopleustonu w dwóch płytkich jeziorach eutroficznych. Struktura zoopleustonu była inna niż w badanych w poprzednich latach zbiornikach zapadliskowych i jeziorach różnej trofii na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim. Związane to było z morfometrią i ubóstwem makrofitów w strefie płytkiego litoralu. W strukturze gatunkowej stwierdzono większe bogactwo w strefie sty-kowej woda/ląd, co jest zbieżne z innymi badaniami prowadzonymi w tych strefach, jednak zagęszczenie charakteryzuje się niekiedy odwróconym układem. Zasadnicze różnice występują w składzie dominantów, gdyż w strefie stykowej woda/ląd i na głębokości 0,5 m dominowały głównie małe gatunki Heteroptera: Micronecta minutissima.
Słowa kluczowe: zoopleuston, strefowość, jeziora eutroficzne, strefa woda/ląd, płytki litoral



Jacek Rechulicz, Wojciech Płaska, Monika Tarkowska-Kukuryk, Tomasz Mieczan, Wojciech Pęczuła
Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin
B. Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, jacek.rechulicz@up.lublin.pl


ABUNDANCE AND CHARACTERISTICS OF POPULATION OF BROWN BULLHEAD (Ameiurus nebulosus) IN DOMASZNE LAKE -pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The brown bullhead (Ameiurus nebulosus) is an invasive species of fish fauna in Poland. This species is widespread throughout the country but its abundance and characteristics of popula-tions present in water reservoirs are relatively little known. Aim of this study was to determine the abundance and characteristic of the population of brown bullhead in the Domaszne Lake. The control fish catches were carried out three times in 2012 and 2013 years (spring, summer, autumn). Brown bullhead had a small share in the structure of fish abundance (2.7%) and biomass (7.5%), but his presence was reported in results of all control fishing. Relative abundance of brown bullhead aver-aged about 7.8 CPUE and biomass about 505.5 WPUE. The fishes the greatest total length and weight had in the spring (Tl = 18.5 cm, W = 77.7 g) but the highest value of the coefficient of condi-tion (K = 2.08) in summer were noted. Brown bullhead with a total length from 16 to 18 cm ac-counted for as much as 59% of the population and distribution of size structure confirm a fact that has a stable population.
Key words: brown bulhead, Ameiurus nebulosus, invasive species, ichthyofauna, Domaszne

LICZEBNOŚĆ I CHARAKTERYSTYKA POPULACJI SUMIKA KARŁOWATEGO (Ameiurus nebulosus) Z JEZIORA DOMASZNE- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W Polsce sumik karłowaty (Ameiurus nebulosus) jest inwazyjnym gatunkiem ryby. Powszechnie występuje na terenie całego kraju, ale o jego liczebności i charakterystyce populacji wiemy niewiele. Celem pracy było ustalenie liczebności oraz charakterystyka populacji sumika karłowatego (Ameiurus nebulosus) w jeziorze Domaszne. Odłowy kontrolne ryb przeprowadzono w okresie dwóch lat (2012 i 2013), w trzech sezonach (wiosna, lato i jesień). Sumik karłowaty miał niewielki udział zarówno w strukturze liczebności ryb (2,7%), jak i w biomasie (7,5%), ale jego obecność notowana była w każdym sezonie połowowym. Jego liczebność wynosiła średnio 7,8 CPUE, a biomasa 505,5 WPUE. Największą masę ryby miały wiosną, a największą wartość współczynnika kondycji (K = 2,08) w lecie. Ryby o długości całkowitej w przedziale 16–18 cm stanowiły aż 59% badanej populacji, a rozkład struktury wielkości wskazuje, że jest to populacja stabilna.
Słowa kluczowe: sumik karłowaty, Ameiurus nebulosus, gatunek inwazyjny, ichtiofauna, Domasz-ne





Joanna Sender*, Antoni Grzywna**
*Department of Landscape Ecology and Nature Conservation, University of Life Sciences in Lublin
B. Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, joanna.sender@up.lublin.pl
** Department of Environmental Engineering and Geodesy, University of Life Sciences in Lublin
Leszczyńskiego str. 7, 20-069 Lublin, agrzywna@wp.pl


EFLORISTIC DIVERSITY OF FISH PONDS IN SOSNOWICA REGION - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The aim of study was to evaluate the richness and distribution of the aquatic macrophytes in ponds. . Studies were carried out in July 2013 and July 2014 on the six largest and oldest ponds (functioning since the First World War) in the Łęczna-Włodawa Lake District – Sosnowica ponds. Studies have shown that despite the fishing use of ponds, they can provide valuable habitat for aquatic plants biodiversity. Distribution of plants in the ponds was typical mosaic. Phytolittoral often developed from one bank to another. Macrophyte beds occupied a significantly large percentage of the studied pond areas. Emergent macrophytes were dominant group of macrophytes in investigated ponds.
Key words: IVI index, macrophytes, ponds, biomass, cover with macrophytes

RÓŻNORODNOŚĆ FLORYSTYCZNA STAWÓW RYBNYCH W SOSNOWICY - pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Celem badań była ocean różnorodności florystycznej oraz analiza rozmieszczenia i pokrycia makrofitami stawów rybnych. Badania przeprowadzono w lipcu, w latach 2013 i 2014, w sześciu największych i najstarszych (funkcjonujących od I wojny Światowej) stawach sosnowickich, położonych w granicach Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Badania pokazały, iż pomimo użytkowania rybackiego stawów stanowią one cenną ostoję dla roślin wodnych. Rozmieszczenie ich nie było typowe dla jezior ze względu na morfometrię mozaikową. Fitolitoral często występował na całej powierzchni zbiorników, rozwijając się od jednego brzegu do drugiego. W związku z tym, mimo zabiegów gospodarskich, różnego czasu przesuszania, makrofity pokrywały duże powierzchnie stawów. Dominującą grupą makrofitów we wszystkich badanych stawach były helofity.
Słowa kluczowe: IVI indeks, makrofity, stawy, biomasa, pokrycie jeziora przez makrofity



Joanna Sender*, Marcin Kolejko*, Andrzej Demetraki-Paleolog
Department of Landscape Ecology and Nature Protection, University of Life Sciences in Lublin
B. Dobrzańskiego str. 37, 20–262 Lublin, joanna.sender@up.lublin.pl
** Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin
B. Dobrzańskiego str. 37, 20–262 Lublin


INTERACTIONS WITHIN MACROPHYTES IN SOME SMALL LAKES FROM POLESIE LUBELSKIE REGION- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. Due to the significant role of macrophytes in the functioning of lake ecosystems studies have been undertaken to examine whether mutual dependence is present within emergent, floating-leaved, and submerged aquatic macrophytes. The study included 5 small lakes from Polesie Lubel-skie region. The research included: qualitative analysis of macrophytes (area occupied by macro-phytes, composition, range of individual plant groups of occurrence), quantitative analysis of macro-phytes (biomass of macrophytes inhabiting the lake), analysis of distribution as well as characteris-tics diversity of shoreline and surrounding land use. Because of differences in the environmental conditions, mostly light availability, usage of buffer zone, among the three macrophyte groups, changes in biomass were analyzed in this work suggests that complementarity not competition drive the community. This phenomenon seems to occur only in macrophyte lakes where all three groups are present and the surrounding buffer zones remain natural. In lakes where one of the three groups of macrophytes were missing, it is likely that the ecological roles are fulfilled by other plant groups, such as phytoplankton. The studied lakes represent both phytoplanton and macrophyte type of lakes.
Key words: macrophytes, biomass, shallow lakes, land use, phytolittoral

INTERAKCJE WŚRÓD MAKROFITÓW W WYBRANYCH MAŁYCH JEZIORACH POLESIA LUBELSKIEGO- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Wodne rośliny naczyniowe – makrofity pełnią w zbiornikach wodnych szereg funkcji, z tego też względu podjęto badania, których głównym celem było zbadanie, czy w obrębie trzech podstawowych grup makrofitów wodnych – wynurzonych, o liściach pływających i zanurzonych – zachodzi zjawisko wzajemnego kompensowania. Badaniom poddano 5 małych jezior Polesia Lubelskiego. Obejmowały one analizę jakoŚciową makrofitów (określenie powierzchni zasiedlanej przez makrofity, składu, zasięgu występowania poszczególnych formacji roślinnych), analizę ilościową makrofitów (określenie biomasy poszczególnych grup roślin oraz wszystkich makrofitów zasiedlają-cych jeziora), analizę rozmieszczenia oraz charakterystykę zagospodarowania strefy buforowej jezior. Zjawisko zależności zmian biomasy wśród makrofitów poszczególnych grup, analizowane w niniejszej pracy, możemy określać jako zjawisko kompensacji, a nie konkurencji ze względu na odmienne warunki siedliskowe, a przede wszystkim dostęp światła, odległości od linii brzegowej oraz sposób jej zagospodarowania. Jest ono możliwe tylko w jeziorach tzw. makrofitowych, czyli takich, gdzie rozwijają się 3 podstawowe grupy makrofitów, a zagospodarowanie strefy buforowej nie było przekształcone przez człowieka. W jeziorach, w których brakuje jakiejś formacji roślin, prawdopodobnie kompensującą funkcję przejmują inne grupy producentów, takie jak fitoplankton. Badane jeziora reprezentowały 2 typy jezior: fitoplanktonowe i makrofitowe.
Słowa kluczowe: makrofity, biomasa, płytkie jeziora, użytkowanie terenu, fitolitoral



Robert Stryjecki, Danuta Kowalczyk-Pecka, Katarzyna Czepiel-Mil,Krzysztof Pawlęga
Department of Zoology, Animal Ecology and Wildlife Management, University of Life Sciences in Lublin
Akademicka str. 13, 20-950 Lublin, robstry@wp.pl


SYNECOLOGICAL CHARACTERIZATION OF WATER MITE ASSEMBLAGES (ACARI, HYDRACHNIDIA) OF THE FISH PONDS OF LASY JANOWSKIE LANDSCAPE PARK-pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. In two fish ponds in Lasy Janowskie Landscape Park 48 water mite species were caught. In the pond Momoty Duże, situated in the Lasy Janowskie reserve, more species (38), higher species diversity (3.88), and a larger share of lake fauna (33.2%) were observed than in Momoty Małe (33, 3.67 and 22.6% respectively). In the combined collected material small water body species were dominant (70.6%). Similarity between the Hydrachnidia assemblages of the two ponds was 50.1%. The large number of species and individuals caught and the high values for the species diversity index confirm the significant role of fish ponds as a habitat for water mites. A characteristic trait of the ponds was the very small percentage of vernal species and of tyrphobiontic and tyrphophilic species. Although more species and a larger share of lake fauna were found in the pond situated in the reserve (Momoty Duże) than in the pond outside the reserve (Momoty Małe), the differences in the structure of the fauna were slight. The lack of pronounced differences between the two ponds was due to their similar habitat characteristics and similar use.
Key words: water mites, Hydrachnidia, fish ponds, synecological groups, species diversity

CHARAKTERYSTYKA SYNEKOLOGICZNA ZGRUPOWAŃ WODOPÓJEK (ACARI, HYDRACHNIDIA) STAWÓW RYBNYCH PARKU KRAJOBRAZOWEGO LASY JANOWSKIE- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W dwóch stawach na terenie Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie złowiono 48 gatunków wodopójek. W stawie Momoty Duże położonym w rezerwacie Lasy Janowskie stwierdzono większą liczbę gatunków (38), większą różnorodność gatunkową (3,88) i większy udział elementu jeziornego (33,2%) niż w stawie Momoty Małe (odpowiednio: 33 gat., 3,67, 22,6%). Łącznie w zebranym materiale dominowały gatunki drobnozbiornikowe (70,6%). Zgrupowania Hydrachnidia badanych stawów były do siebie podobne w 50,1%. Złowienie dużej liczby gatunków i osobników, a także wysokie wartości wskaŸnika różnorodności gatunkowej potwierdzają tezę o znaczącej roli stawów rybnych jako siedliska życia wodopójek. Charakterystyczną cechą badanych stawów był śladowy udział gatunków wiosennych i tyrfobiontycznych i tyrfofilnych. W zbiorniku położonym na terenie rezerwatu (staw Momoty Duże) stwierdzono więcej gatunków i większy udział elementu jeziornego niż w zbiorniku położonym poza rezerwatem (staw Momoty Małe), jednak różnice w strukturze fauny były nieznaczne. Brak wyraŸnych różnic między oboma stawami wynikał z podobnego charakteru siedliskowego i podobnego sposobu użytkowania.
Słowa kluczowe: wodopójki, Hydrachnidia, stawy rybne, grupy synekologiczne, różnorodnoŚć gatunkowa



Monika Tarkowska-Kukuryk, Wojciech Pęczuła, Tomasz Mieczan,Wojciech Płaska, Jacek Rechulicz
Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin
B. Dobrzańskiego str. 37, 20-262 Lublin, monika.kukuryk@up.lublin.pl


EFFECTS OF SUBMERGED MACROPHYTES ON THE CONCENTRATIONS OF PHOSPHOROUS AND CHLOROPHYLL A UNDER EXPERIMENTAL CONDI-TIONS- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. The role of two submerged macrophyte species (Ceratophyllum demersum and Potamo-geton pectinatus) as biological factor affecting concentrations of P and chlorophyll a concentrations was tested under laboratory conditions. In general, after four weeks exposition, the significant reduc-tion of TP, P-PO4 and chlorophyll a was observed in all experimental variants (aquaria with P. pecti-natus, C. demersum and P. pecinatus + C. demersum), but the highest decrease of phosphorous compounds (TP, P-PO4) was noted in aquarium with C. demersum, whereas the highest decline of chlorophyll a concentration (biomass of phytoplankton) was observed in aquarium with C. demersum + P. pectinatus. Together with the reduction of chemical parameters the biomass of macrophytes as well mean length of plant shoots significantly increases. The highest growth of shoots and biomass showed C. demersum.
Key words: macrophytes, shallow lakes, trophic conditions, eutrophication

WPŁYW MAKROFITÓW ZANURZONYCH NA STĘŻENIA FOSFORU I CHLOROFILU A W WARUNKACH EKSPERYMENTALNYCH- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. W warunkach laboratoryjnych analizowano wpływ dwóch gatunków makrofitów zanurzonych (Ceratophyllum demersum oraz Potamogeton pectinatus) na stężenia nieorganicznych form fosforu i chlorofilu a w wodzie jeziornej. Po czterech tygodniach ekspozycji zaobserwowano istotny spadek stężenia fosforu ogólnego, fosforanowego oraz chlorofilu a we wszystkich wariantach eksperymentu (akwaria z C. demersum, P. pectinatus oraz C. demersum + P. pectinatus). Naj-większy spadek nieorganicznych form fosforu odnotowano w akwariach z rogatkiem sztywnym, podczas gdy największy spadek chlorofilu a (wskaŸnika biomasy fitoplanktonu) obserwowano w akwariach, w których umieszczono dwa gatunki makrofitów, rogatka sztywnego i rdestnicę grze-bieniastą. Podczas trwania eksperymentu odnotowano również istotny wzrost biomasy makrofitów oraz średniej długości pędów roślin. Największe istotne zmiany dotyczyły C. demersum.
Słowa kluczowe: makrofity, płytkie jeziora, eutrofizacja

Elżbieta Zębek
University of Warmia and Mazury, Faculty of Law and Administration,
Warszawska 98, 10-702 Olsztyn, elzbieta.zebek@uwm.edu.pl


EFFECT OF THE FOUNTAIN-BASED WATER AERATION SYSTEM ON PHYTOPLANKTON GROWTH IN A URBAN LAKE- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Abstract. This phytoplankton study was conducted from May to September 2002, 2003 and 2005 during fountain-based water aeration in the pelagial of Jeziorak Mały urban lake in Poland. Differ-ences in the abundance and biomass of phytoplankton groups (cyanobacteria, diatoms, chlorophytes, dinoflagellates, chrysophytes and cryptomonads) related to physico-chemical water parameters were analyzed at the fountain and in the lake centre. Fountain water-mixing changed phytoplankton growth likely by decreasing water temperature, oxygenation and nutrient concentrations. These induced a disturbance in the cyanobacteria and stimulated growth of phytoplankton groups in the water column. High phytoplankton abundance at 1 m depth at the fountain could relate with phyto-plankton sinking in the water column. This additional water mixing also intensified sedimented organic matter decomposition, thus enhancing nutrient uptake by phytoplankton. These results are important for future shallow urban lake management.
Key words: lake, restoration, fountain, phytoplankton, nutrients

REAKCJA FITOPLANKTONU NA NAPOWIETRZANIE WÓD METODĽ FONTANNY W ŚRÓDMIEJSKIM JEZIORZE JEZIORAK MAŁY- pełny artykuł (full article) - plik PDF

Streszczenie. Badania fitoplanktonu prowadzono od maja do września w latach 2002, 2003 i 2005 podczas napowietrzania wód metodą fontanny w pelagialu jeziora Jeziorak Mały (Polska). W pracy analizowano zróżnicowanie liczebności i biomasy grup fitoplanktonu (sinice, okrzemki, zielenice, bruzdnice, złotowiciowce i kryptofity) w zależności od zmian fizyczno-chemicznych parametrów wody na stanowiskach przy fontannie i w centrum jeziora. Mieszanie wód na skutek działania fon-tanny zmieniło warunki rozwoju fitoplanktonu poprzez spadek temperatury wody, natlenienia i koncentracji nutrientów. Zjawisko to spowodowało zaburzenia w sezonowej dynamice sinic i w słupie wody, a stymulowało rozwój pozostałych grup fitoplanktonu. Działanie fontanny przyczyniło się także do zjawiska sinkingu, o czym świadczą duże liczebności fitoplanktonu na 1 m głębokości. Dodatkowo mieszanie wód zintensyfikowało także procesy rozkładu materii organicznej, podczas którego fitoplankton uczestniczył w pobieraniu nutrientów z wody. Uzyskane wyniki powinny być uwzględnione w procesie zarządzania płytkimi zbiornikami eutroficznymi o zurbanizowanej zlewni przy planowaniu zabiegów rekultywacyjnych.
Słowa kluczowe: jezioro, rekultywacja, fontanna, fitoplankton, nutrienty







 

Teka Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego O.L. PAN

  
 
 Siedziba oddziału : Polska Akademia Nauk, Oddział w Lublinie
 Pałac Czartoryskich, Plac Litewski 2, e-mail: pan-ol@hektor.umcs.lublin.pl		 webdesign emzab.pl