TEKA
Komisji Historycznej VI/2009.
Commission of Historical Sciences

Wstęp - plik PDF

SPRAWA ŻYDÓW NA SEJMIE CZTEROLETNIM - pełny artykuł (full article) - plik PDF

THE JEWISH ISSUE DURING THE FOUR-YEAR SEJM

Jan Ziółek
emerytowany profesor
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Streszczenie. Po ogłoszeniu i przyjęciu Konstytucji 3 Maja Sejm Czteroletni nadal pracował nad zasadniczymi dla państwa ustawami. Jedna z nich miała rozstrzygnąć kwestie mniejszości narodowych, w tym także Żydów. W tej sprawie Sejm powołał specjalną komisję, w skład której weszły tak znakomite postaci życia politycznego, jak Hugo Kołłątaj, Mateusz Butrymowicz, Tadeusz Czacki i Franciszek Jezierski. Komisja ta rozpatrywała projekty w kwestii żydowskiej przedstawiane przez różne osoby, m.in. przez działaczy żydowskich. Na tej podstawie powstał własny projekt, którego jednak Komisja nie zdążyła przedłożyć Sejmowi ze względu na wojnę z Rosją w 1792 r.

Słowa kluczowe: Sejm Czteroletni, Żydzi w Polsce

Summary. After the announcement and adoption of the 3rd May Constitution, the Four-Year Sejm continued its work on the laws principal to the state. One of them was supposed to settle the issue of national minorities, including the Jews. To solve this problem, the Sejm appointed a special commission whose members included such outstanding figures of the political life as Hugo Kołłątaj, Mateusz Butrymowicz, Tadeusz Czacki and Franciszek Jezierski. The commission discussed the projects concerning the Jewish issue presented by different people, for example the Jewish activists. On this basis, it prepared its own project, which, however, the Commission did not manage to put forward to the Sejm due to the war with Russia in 1792.

Key words: the Four-Year Sejm, Jews in Poland



KOMBINATOR W KAMASZACH. FRANCUSKIE OŚRODKI DLA UCHYLAJĽCYCH SIĘ OD POBORU W LATACH 1803-1812- pełny artykuł (full article) - plik PDF

A WHEELER-DEALER IN MILITARY BOOTS. FRENCH CENTRES FOR THOSE AVOIDING CONSCRIPTION IN THE YEARS 1803-1812

Marcin Baranowski
doktorant w II Katedrze Historii Nowożytnej
Instytut Historii
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Streszczenie. Właściwie przeprowadzony pobór do wojska był jedną z główny trosk Francji napoleońskiej, zarówno w epoce Konsulatu, jak i Cesarstwa. Kwestię tą regulowało szereg rozporządzeń, z których najważniejszym pozostawało nowatorskie prawo Jourdana-Delabrela z 19 fructidora roku VI (5 IX 1798 r.). Określiło ono Francuzów w wieku od 20 do 25 lat jako zobowiązanych do odbycia służby wojskowej. Tam, gdzie pojawił się obowiązek służby, musieli być i tacy, którzy starali się go uniknąć. W odróżnieniu od dezerterów, uchylający się od poboru (conscrits réfractaires) uciekali z jednostki jeszcze przed złożeniem przysięgi wojskowej. Schwytanym groziły inne kary niż przypadku dezerterów. Najczęściej trafiali do specjalnych ośrodków, gdzie poddawani byli zmodyfikowanemu szkoleniu wojskowemu. Z biegiem lat dyslokacja ośrodków dla ujętych réfractaires ulegała przemianom. Podobnie było z samą koncepcją wykorzystania tych ludzi w działaniach bojowych. Kwestie związane z tą problematyką przedstawiono na podstawie akt z Archives du Service Historique de la Défense w Vincennes.

Słowa kluczowe: wojny napoleońskie, konskrypcja, réfractaires (uchylający się od poboru)

Summary. The properly conducted conscription was one of the main worries of Napoleonie France, both in the epoch of the Consulate and the Empire. This issue was settled in a number of regulations, the most important of which was the novel law of Jourdan-Delabrel from 19 fructidor of year VI (5 November, 1798). It recognized Frenchmen at the age between 20 and 25 years as obliged to do the military service. Where such an obligation appeared, there must have been those who tried to avoid it. Contrary to deserters, those who avoided conscription (conscripts réfractaires) escaped the units before taking the enlistment oath. Those who were captured were subject to different punishments than in the case of deserters. Most frequently, they found their way to the centres where they were submitted to a modified military training. In the course of time, dislocation of the centres for the captured refractaires underwent changes. The situation was similar to the very concept of using those people in military activities. The issues connected with these problems are presented on the basis of files from Archives du Service Historique de la Défense in Vincennes.

Key words: Napoleonic wars, conscription, refractaires



NARUSZENIA DYSCYPLINY WŚRÓD KLERU GRECKOKATOLICKIEJ DIECEZJI CHEŁMSKIEJ W OKRESIE RZĽDÓW BISKUPA FILIPA FELICJANA SZUMBORSKIEGO (W ŚWIETLE PROTOKOŁÓW POSIEDZEŃ KONSYSTORZA DIECEZJALNEGO)- pełny artykuł (full article) - plik PDF

BREACH OF DISCIPLINE AMONG THE CLERGY OF THE GREEK-CATHOLIC DIOCESE OF CHEŁM IN THE PERIOD OF BISHOP FILIP FELICJAN SZUMBORSKI'S RULE (IN THE LIGHT OF THE MINUTES FROM THE SITTING OF THE DIOCESAN CONSISTORY)

Paweł Krzysztof Ślaza
doktorant w Zakładzie Historii Polski XIX wieku
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

Streszczenie. Niniejszy artykuł stanowi próbę ukazania stanu dyscypliny wśród kleru greckokatolickiej diecezji chełmskiej. W artykule przeanalizowane zostały, zachowane w zbiorach Archiwum Państwowego w Lublinie, protokoły posiedzeń konsystorza greckokatolickiej diecezji chełmskiej z okresu rządów biskupa Filipa Felicjana Szumborskiego, a także teczki osobowe duchownych wobec których toczyły się postępowania dyscyplinarne przed konsystorzem diecezjalnym. Autor ukazuje kategorie wykroczeń popełnianych przez pozywanych przed konsystorz duchownych, sposoby prowadzenia wobec nich postępowania dyscyplinarnego, rodzaje kar, jakim byli poddawani co daje asumpt do ukazania stosunku władz diecezjalnych wobec zjawisk naruszania dyscypliny wśród duchowieństwa diecezji.

Słowa kluczowe: dyscyplina, greckokatolicka diecezja chełmska, duchowieństwo, Filip Felicjan Szumborski, konsystorz

Summary. The present article is an attempt to show the disciplinary condition amongst the clergy of Greek Catholic Diocese of Chełm. In this article were analyzed the minutes of the Chełm Greek Catholic Consistory (all sources are in the State Archive in Lublin) and also personal folders of clergymen (accused of offences) from the space where Filip Felicjan Szumborski was the Bishop of Chełm. The Author shows the categories of clergy offences, the ways of conduct of disciplinary lawsuit, categories of penalties they were covered - all these was the basis to show the attitude of diocese authorities in view of phenomenon of disciplinary offences amongst the clergy of Greek Catholic Diocese of Chełm.

Key words: discipline, Greek Catholic Diocese of Chełm, clergy, Filip Felicjan Szumborski, consistory



ŻEŃSKIE MONASTERY PRAWOSŁAWNE NA TERENIE KRÓLESTWA POLSKIEGO NA PRZEŁOMIE XIX I XX W. pełny artykuł (full article) - plik PDF

FEMALE ORTHODOX MONASTERIES IN THE AREA OF THE POLISH KINGDOM AT HE TURN OF THE 19TH AND 20TH CENTURIES

Stefan Dmitruk
Europejskie Kolegium Uniwersytetów Polskich i Ukraińskich
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

Streszczenie. Artykuł jest szkicem naukowym omawiającym dzieje prawosławnych żeńskich monsterów w Wirowie, Turkowicach, Leśnej Podlaskiej. Klasztory funkcjonowały na obszarze wikariatu lubelskiego chełmsko-warszawskiej diecezji w latach 1875-1905, a od 1905 r. w eparchii chełmskiej. Zupełną nowością jest opracowanie dotyczące monasteru w Radecznicy. Szkic wymaga rozwinięcia w postaci szczegółowych badań nad dziejami prawosławnego życia zakonnego w XIX w. na obszarze ziem polskich. Może być traktowany jako wstępne rozpoznanie zagadnienia naukowego.

Słowa kluczowe: monastery, Leśna, Radecznica, Turkowice, Wirów, diecezja lubelsko-chełmska

Summary. The article is a scientific outline presenting the history of Orthodox female monasteries in Wirów, Turkowice and Leśna Podlaska. The monasteries functioned in the area of the Lublin vicarage of the Chełm-Warsaw diocese in the years 1875-1905, and since 1905 - in the Chełm eparchy. A complete novelty is the work on the monastery of Radecznica. The outline needs to be developed in the form of detailed studies on the history of the Orthodox monastic life in the 19th c. in the area of Poland. It can be treated as initial recognition of a research subject.

Key words: monasteries, Leśna, Radecznica, Turkowice, Wirów, Lublin-Chełm diocese



LA GUERRA RUSO-JAPONESA A TRAVÉS DEL DIARIO LA RIOJA- pełny artykuł (full article) - plik PDF

RUSSIAN-JAPANESE WAR THROUGH LA RIOJA NEWSPAPER

WOJNA ROSYJSKO-JAPOŃSKA NA ŁAMACH GAZETY LA RIOJA

Ainhoa Reyes Manzano
Licenciada en Humanidades Universidad de La Rioja

Resumen. Del mismo modo que la guerra ruso-japonesa (1904-1905) enfrentó a la tradición con la modernidad, una nueva forma de hacer periodismo se abría paso con sus nuevas técnicas y herramientas, tales como los corresponsales de guerra, el telégrafo o el teléfono. En esta corriente se vio inmerso el periódico La Rioja, que utilizó estos avances para cubrir un conflicto muy lejano con una gran inmediatez. Para ello, recopiló noticias y colaboraciones especiales de periódicos extranjeros que sí tuvieron la oportunidad de mandar corresponsales al teatro de la guerra, y que se completaban con noticias breves llegadas vía telégrafo, lo que acabó trasformando La Rioja en un periódico regional con vocación internacional, y en un instrumento muy útil para el investigador por la multiplicidad de puntos de vista arrojados sobre el conflicto.

Palabras clave: prensa, guerra, Rusia, Japón, La Rioja

Summary. In the same way that the Russian-Japanese War (1904-1905) faced up the tradition to modernity, a new means to make journalism began with its brand new techniques and tools, as the war correspondent, the telegraphy or the telephone. Inside this tendency, La Rioja used these advances to cover a far away conflict with immediacy. In order to do it, La Rioja compiled news and special contributions from abroad newspapers that were able to send war correspondent to Asia, That ended up performing La Rioja in a internationalist regional newspaper, and in a useful instrument for a researcher thanks to the variety of viewpoints offered in its pages.

Keywords: press, war, Russia, Japan, La Rioja

Streszczenie. Tak jak wojna rosyjsko-japońska (1904-1905) skonfrontowała tradycję z nowoczesnością, tak samo otwierały sobie drogę nowe formy dziennikarstwa, z nowymi technikami i narzędziami, np. korespondenci wojenni, telegraf czy telefon. W tym właśnie nurcie znalazł się również dziennik La Rioja, który posługiwał się tymi właśnie zdobyczami, aby przybliżyć ten daleki konflikt. W tym celu powielał informacje oraz specjalne opracowania czasopism zagranicznych, które miały możliwość wysyłania sprawozdawców na teren działań wojennych i zapełniały się krótkimi informacjami napływającymi poprzez telegraf, co przekształciło La Rioja w regionalny periodyk o międzynarodowym powołaniu oraz bardzo użyteczny dla badacza instrument ze względu na różnorodność opinii na temat konfliktu.

Słowa kluczowe: prasa, wojna, Rosja, Japonia, La Rioja



MACIEJ LORET I JEGO DZIAŁALNOŚĆ W RZYMIE W LATACH "WIELKIEJ WOJNY"- pełny artykuł (full article) - plik PDF

MACIEJ LORET AND HIS ACTIVITY IN ROME IN THE YEARS OF THE "GREAT WAR"

Mieczysław Wieliczko
emerytowany profesor
Uniwersytet Marii Curie-Słodowskiej

Streszczenie. Maciej Loret (1880-1949) prowadził badania w Rzymie od 1904 r. W 1911 r. rozpoczął wydawanie organu Biura Informacyjno-Prasowego "Agence Polonaise de Presse" (o 1912 r. "Agenzia Polacca di Stampa"). Od stycznia 1915 r. był przedstawicielem Comité General pour les Victimes de la Guerre en Pologne założonego w Vevey pod kierunkiem Henryka Sienkiewicza. Po utworzeniu Komitetu Narodowego Polskiego przez Romana Dmowskiego, został członkiem jego Misji rzymskiej, która 14 lutego 1919 r. została ona uznana za przedstawicielstwo Rządu Narodowego. W czasie konferencji pokojowej w Paryżu Loret posyłał bieżące informacje polityczne z Rzymu dla delegacji polskiej. Wtedy kończył też pracę Biura. Pozostał w Rzymie nadal służąc sprawie polskiej aż do śmierci.

Słowa kluczowe: Maciej Loret, Szymon Askenazy, Benedykt XV, Tadeusz Cieński, Roman Dmowski, ks. Adam Stefan ks. Sapieha, Henryk Sienkiewicz, Kazimierz Skirmunt

Summary. Maciej Loret (1880-1949) conducted studies in Rome since 1904. In 1911 he began publishing an organ of the Press-Information Office "Agence Polonaise de Presse" (since 1912 "Agenzia Polacca di Stampa"). Since January 1915 he was a representative of Comité General pour les Victimes de la Guerre en Pologne founded in Vevey under the direction of Henryk Sienkiewicz. After the establishment of the National Polish Committee by Roman Dmowski, he became a member of his Roman Mission, which on 14 February, 1919 was recognized as the representation of the National Government. During the peace conference in Paris, Loret sent the current political information from Rome to the Polish delegation. It was then when he also finished the work of the Office. He stayed in Rome, still serving the Polish cause until his death.

Key words: Maciej Loret, Szymon Askenazy, Benedykt XV, Tadeusz Cieński, Roman Dmowski, Rev. Adam Stefan duke Sapieha, Henryk Sienkiewicz, Kazimierz Skirmunt



"OBYWATELU SEKRETARZU..." - KORESPONDENCJA OBYWATELI Z LUBELSKIM KW PZPR W LATACH 1949-1953- pełny artykuł (full article) - plik PDF

"CITIZEN SECRETARY..." - CORRESPONDENCE OF CITIZENS WITH THE REGIONAL COMMITTEE OF THE POLISH UNITED WORKERS PARTY (KW PZPR) OF LUBLIN IN THE YEARS 1949-1953

Katarzyna Zawadka
doktorantka w Zakładzie Historii Społecznej XX wieku
Instytut Historii
Uniwersytet Marii Curie-Słodowskiej

Streszczenie. Artykuł analizuje korespondencję napływającą do lubelskiego KW PZPR w latach 1949-1953. List jako źródło historyczne ma wiele wad - niewiele wiadomo o autorach, trudno zweryfikować prawdziwość zawartych w nim treści. Niemniej jednak posiada on wartości poznawcze - pozwala przyjrzeć się problemom ludzi, lokalnemu życiu politycznemu i społecznemu. Znaczna część opisanego materiału to wszelkiego rodzaju prośby do władz - o mieszkanie, pomoc w przyjęciu na studia, o pracę. W kilku miejscach pojawia się tematyka obyczajowa, przeważają jednak wszelkiego rodzaju skargi i donosy, częstokroć anonimowe. W analizowanej korespondencji można zaobserwować stopień przyswojenia sobie przez społeczeństwo oficjalnego języka propagandy, poprzez stosowanie w listach zaczerpniętych z niego sformułowań. Stosowana przez autorów ortografia i stylistyka często wskazuje na niski stopień ich wykształcenia. W wielu przypadkach władza reagowała na listy i interweniowała w poszczególnych sprawach. Z przeanalizowanego materiału wyłania się obraz lokalnej władzy - przekupnej, nadużywającej swej pozycji, nie grzeszącej inteligencją, jak i obraz społeczeństwa, borykającego się z biedą, problemami dnia codziennego i niepewnością jutra.

Słowa kluczowe: KW PZPR w Lublinie, korespondencja z władzami PRL

Summary. The present article analyses the correspondence coming to KWPZPR of Lublin in the years 1949-1953. The letter as a historical source has a number of defects - little is known abort the authors and it is difficult to verify the truth of its content. Nevertheless, it possesses some cognitive values, making it possible to look into the people's problems, the local political and social life. A considerable part of the material described here are different kinds of requests - for an apartment, help in getting to university, for a job. Everyday matters occur in a few places; however, all kinds of complaints and denunciations, not infrequently anonymous, are the majority. The analyses of the correspondence provides the basis to observe the degree in which the society adopted the official language of the propaganda through the use of formulations taken from it. The spelling and style applied by the letter authors often indicate a low degree of education. In many cases the authorities reacted to those letters and intervened in particular matters. The material analysed here shows two pictures: one of the local authorities - corrupted, abusing their position, exposing little intelligence, and the other of the society fighting with poverty, everyday problems and uncertain tomorrow. Key words: Regional Committee of the Polish United Workers' Party, correspondence with the authorities of the Polish People's Republic



KRYZYS TOŻSAMOŚCI EUROPEJSKIEJ W TWÓRCZOŚCI ORIANY FALLACI- pełny artykuł (full article) - plik PDF

THE EUROPEAN IDENTITY CRISIS IN THE OUTPUT OF ORIANA FALLACI

Marzena Sieńko
doktorantka w Zakładzie Historii Społecznej XX wieku
Instytut Historii
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

Streszczenie. Oriana Fallaci (1929-2006) znana włoska dziennikarka, korespondentka wojenna i pisarka pod koniec życia wywołała ogromne kontrowersje, oddając do druku swoje trzy ostatnie książki, w których, pomijając polityczną poprawność oraz popularne obecnie trendy promujące wielokulturowość i globalizację, zawarła krytyczne refleksje dotyczące islamu (i jego wyznawców), zachodniej polityki oraz kultury masowej. Artykuł skupi się na przedstawieniu i wyjaśnieniu przemyśleń Fallaci na temat przyczyn kryzysu europejskiej tożsamości, związanym m.in. z instrumentalnym traktowaniem słowa przez mass media (jako tzw. towaru na sprzedaż), polityczną poprawnością, wielokulturowością, globalizacją, hipokryzją europejskich elit politycznych, islamskim ekspansjonizmem, wadami zachodniego stylu życia oraz odejściem od chrześcijaństwa.

Słowa kluczowe: Oriana Fallaci, kryzys europejskiej tożsamości, polityczna poprawność, wielokulturowość, globalizacją, mass media, islam

Summary. Oriana Fallaci (1929-2006) an internationally known Italian journalist, war correspondent and author stirred controversy nearly at the end of her life by publishing her three last books. In this trilogy she disregarded political correctness, multicultural and globalization trends and openly criticized Islam (and his believers), western politics, the mass media and pop culture. His article will present and try to explain Fallaci's insights on the reasons for the European identity crisis related to phenomenon's such as: the mass media's instrumental treatment of words (as products for sale), political correctness, multiculturalism, globalization, the hypocrisy of the European political elites, the islamie expansion, the faults of the western way of life and the abandonment of Christianity.

Key words: Oriana Fallaci, the European identity crisis, political correctness, multiculturalism, globalization, the mass media, Islam



TRUDNE POCZĽTKI WIELKIEJ FORTUNY. KONFLIKT MAJĽTKOWY MIKOŁAJA CZARNEGO I JANA RADZIWIŁŁÓW W ŚWIETLE LISTÓW- pełny artykuł (full article) - plik PDF

DIFFICUT BEGINNINGS OF A GREAT FORTUNE. THE CONFLICT BETWEEN MIKOŁAJ RADZIWIŁŁ THE BLACK AND JAN RADZIWIŁŁ IN THE LIGHT OF LETTERS

Agnieszka Januszek-Sieradzka
Katedra Dziejów i Kultury Europy Jagiellońskiej
Instytut Historii
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Streszczenie. Ród Radziwiłłów, głównie dzięki bliskiej współpracy z Zygmuntem Augustem, już podczas jego rządów na Litwie (1544-1548), następnie kontynuowanej, gdy Jagiellon został królem (1548-1572), w drugiej połowie XVI stulecia stał się najbardziej wpływowy na Litwie. Potęgę Radziwiłłów w tym okresie tworzyli głównie marszałek, kanclerz litewski i wojewoda wileński Mikołaj, zwany Czarnym (1515-1565), z nieświesko-ołyckiej linii rodu oraz reprezentujący linię na Birżach i Dubinkach Mikołaj, zwany Rudym (ok. 1515-1584), wojewoda trocki i hetman najwyższy litewski. Początkowo karierę u boku młodego Zygmunta Augusta rozpoczął też młodszy brat Mikołaja Czarnego Jan (1516-1551), krajczy litewski, ale w ciągu kilku lat przeszedł do politycznej opozycji wobec monarchy i wpływowych Radziwiłłów, konfliktując się, zresztą nie tylko na niwie politycznej, z niedawnymi sojusznikami. Jedną z płaszczyzn pogłębiającego się konfliktu pomiędzy Mikołajem Czarnym i jego młodszym bratem stał się podział znacznego majątku odziedziczonego po rodzicach. Kolejne etapy sporu, prowadzącego do coraz bardziej niekorzystnych dla obu braci prób ustalenia warunków przeprowadzenia działu, dobrze uchwytne są w korespondencji pomiędzy obu Mikołajami. Ostatecznie zaakceptowanym rozwiązaniem, kuriozalnym i skrajnie niekorzystnym, był podział każdej włości i obiektu na pół. Bezprecedensowy spór między Radziwiłłami rozwiązała niespodziewana bezpotomna śmierć Jana Radziwiłła w 1551 r.

Słowa kluczowe: Radziwiłłowie, Mikołaj Radziwiłł Czarny (1515-1565), Jan Radziwiłł (1516-1551), korespondencja

Summary. The Radziwiłł family, mainly due to the close cooperation with Sigmund August already during the latter's rule in Lithuania (1544-1548), and next continued when the Jagiellonian became king (1548-1572), became the most influential in Lithuania in the second half of the 16th c. The power of the Radziwiłł family in that period was mainly created by the marshall, Lithuanian chancellor and voivode of Vilnus, Mikołaj nicknamed the Black (1515-1565) descending from the Nieśwież-Ołyka family line, andMikołaj, voivode of Troki and grand hetman of Lithuania, nicknamed the Red (approx. 1515-1584) representing this line in Birże and Dubinki. Initially, Mikołaj the Black's younger brother Jan (1516-1551), Lithuanian cup-bearer, also began his career at the side of young Sigmund August, but in the course of a few years he went over to the political opposition towards the monarch and the influential Radziwiłł family, in this way entering into a conflict with the former allies, not only in the political sphere. One of the aspects of the deepening conflict between Mikołaj the Black and his younger brother was the division of the considerable property inherited after their parents. The successive stages of the conflict, which LED to more and more unsuccessful attempts to settle the conditions of the division, are well visible in the correspondence between the two brothers. The finally accepted solution, which was curious and extremely unfavourable, was the division of each property and object into half. The unprecedented argument between the two representatives of the Radziwiłł family was solved by the unexpected and childless death of Jan Radziwiłł in 1551.

Key words: the Radziwiłł family, Mikołaj Radziwiłł the Black (1515-1565), Jan Radziwiłł (1516-1551), correspondence



STRUKTURA GOSPODARCZA DÓBR SIENIAWSKICH CZARTORYSKICH W DRUGIEJ POŁOWIE XIX WIEKU- pełny artykuł (full article) - plik PDF

THE ECONOMIC STRUCTURE OF THE SIENIAWA PROPERTY OF THE CZARTORYSKI FAMILY IN THE SECOND HALF OF THE 19TH-

Paweł Sieradzki
Instytut Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Streszczenie. W drugiej połowie XIX w. położone w Galicji dobra sieniawskie Czartoryskich składały się początkowo z 13 folwarków, a następnie ich liczba zmniejszyła się do 11. Powierzchnia gruntów, która stanowiła ich bazę oscylowała w granicach 25-30% całości obszaru dóbr. Jednakże zasadniczą część sieniawskiego klucza ziemskiego zajmowały lasy, które terytorialnie obejmowały ok. 60% powierzchni. Pozostała część przypadała na drogi, zbiorniki wodne i rzeki oraz tereny objęte zabudową. Największą wagę przykładano do gospodarki leśnej, gdyż to ona generowała największe zyski. W tym celu zatrudniano wysoko wykwalifikowanych specjalistów. Nad ich pracą czuwali administratorzy będący w stałym kontakcie z właścicielami dóbr, którzy wówczas przebywali na emigracji.

Słowa kluczowe: Czartoryscy, dobra sieniawskie (Galicja), gospodarka

Summary. In the second part of the 19th c. the Sieniawskie property belonging to the Czartoryski family initially consisted of 13 farms, which number decreased to 11 later on. The area chich made the basis of that property varied between 25 and 30% of all their properties. However, the main part of the Sienawa land key was taken by woods, whose territory covered about 60% of the area. The remaining part were roads, water reservoirs and rivers as well as the built-up area. The greatest importance was attached to the woodland economy since it generated the greatest profits. Highly qualified specialists were employed and their work was supervised by administrators who were in constant contact with the owners of the property who then stayed on emigration.

Key words: the Czartoryski family, Sieniawa property (Galicia), economy



WIEŚ KSIĘŻOMIERZ - STOSUNKI GOSPODARCZO-SPOŁECZNE W XIX STULECIU- pełny artykuł (full article) - plik PDF

KSIĘŻOMIERZ VILLAGE ECONOMIC AND SOCIAL RELATIONS IN THE 19TH CENTURY

Agnieszka Tuderek
Wydział Instytucji Pośredniczącej Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Departament Funduszy Europejskich
Ministerstwo Zdrowia

Streszczenie. Niniejszy artykuł przedstawia stosunki gospodarczo-społeczne we wsi Księżomierz w XIX w. Był to okres przełomowy w dziejach wsi i miał duże znaczenie dla poprawy położenia społecznego ludności chłopskiej. Z poddańczo-pańszczyźnianej przekształcała się ona bowiem stopniowo w nowożytną, z wolnym chłopem - właścicielem swego gospodarstwa. Autorka skupiła się przede wszystkim na omówieniu położenia ekonomicznego mieszkańców wsi, ich praw i obowiązków oraz prowadzonej działalności gospodarczej. Przedstawione zostały także przemiany prowadzące do coraz większej samodzielności gospodarczej ludności chłopskiej oraz skutki reformy uwłaszczeniowej 1864 r., która zakończyła okres, kiedy poddaństwo i pańszczyzna były czynnikiem decydującym o życiu wsi.

Słowa kluczowe: wieś Księżomierz, powiat urzędowski, królewszczyzna, dziesięcina, pańszczyzna

Summary. The present article deals with the economic and social relations in the village of Księżomierz in the 19th c. That was a turning period in the history of the village and its was of huge importance to the improvement of the social and economic situation of the peasants. It Got gradually transformed from serfdom into a modern village with a free peasant - the owner of his farm. The author concentrated above all on discussing the economic situation of the village inhabitants, their rights and duties and the economic activity. Besides, the changes leading to greater economic independence of the peasant population as well as the consequences of the enfranchisement of 1864, which closed the period when serfdom was a decisive factor in the life of the countryside are discussed.

Key words: Księżomierz village, Urzędów district, royal land, tithes, serfdom



Z DZIEJÓW CHMIELARSTWA W WOJEWÓDZTWIE WOŁYŃSKIM W LATACH 1921-1939 - pełny artykuł (full article) - plik PDF

FROM THE HISTORY OF HOP CULTIVATION IN THE VOIVODSHIP OF VOLHYNIA IN THE YEARS 1921-1939

Artur Czuchryta
Zakład Historii Gospodarczej
Instytut Historii
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

Streszczenie. W latach 1921-1939 województwo wołyńskie było największym obszarem uprawy chmielu w II Rzeczypospolitej. Jego udział w ogólnym obszarze chmielu w Polsce dochodził do 60,1%. Na Wołyniu chmiel był uprawiany przede wszystkim w trzech powiatach: dubieńskim, rówieńskim i zdołbunowskim. W 1934 r. na wspomniane powiaty przypadało 84,9% obszaru uprawy chmielu w woj. wołyńskim. Właścicielami plantacji była w zdecydowanej większości mniejsza własność (poniżej 50 ha).W latach 1921-1928 nastąpił szybki rozwój wołyńskiego chmielarstwa, początkowo związany z powojenną odbudową plantacji, a później ze zwiększonym popytem na ten surowiec. Kryzys zahamował rozwój chmielarstwa i w 1932 r. obszar uprawy chmielu wyniósł tylko 42,4% stanu z 1928 r. W latach 1933-1939 wołyńskie chmielarstwo wyszło z kryzysu i w 1936 r. obszar uprawy chmielu przekroczył poziom sprzed kryzysu (w 1936 r. uzyskano 105,7% stanu z 1928 r.). Pod względem organizacyjnym rozwój chmielarstwa w województwie wołyńskim wspomagały Wołyńska Izba Rolnicza oraz działające w Dubnie: Wołyńskie Towarzystwo Chmielarskie i Wołyński Bank Chmielarski.

Słowa kluczowe: Wołyń, gospodarka, II Rzeczpospolita

Summary. In the years 1921-1939 the Volhynia voivodship was the largest area of hop cultivation in the Second Republic of Poland. Its proportion in the total area of hop cultivation in Poland reached 60.1%. In the Volhynia voivodship hop was cultivated mainly in three provinces: dubieński, rówieński and zdołbunowski. In 1934, 84.9% of the hop cultivation area in the Volhynia voivodship was found in these provinces. In a great majority, the plantation belonged to smaller property owners (less than 50 ha). In the years 1921-1928, a dynamic development of hop cultivation in Volhynia took place, which was initially connected with the post-war re-building of the plantations, and later on with increased demand for this raw material. The crisis inhibited the development of hop cultivation and in 1932 the area of hop cultivation was only 42.4% of the state from 1928. In the years 1933-1939 hop cultivation in Volhynia got out of the crisis situation and In 1936 the area of hop cultivation surpassed the level from before the crisis (in 1936, 105.7% of the state from 1928 was reached). In respects of organization, the development of hop cultivation In the voivodship of Volhynia was supported by the Volhynian Agricultural Chamber and the Volhynian Hop Society and the Volhynian Hop Bank, the two latter ones working in Dubno.

Key words: Volhynia, economy, Second Republic of Poland



LA BIBLIOTECA DEL IV DUQUE DE UCEDA. UNA COLECCIÓN EUROPEA ENTRE EL BARROCO Y LA ILUSTRACIÓN - pełny artykuł (full article) - plik PDF

THE LIBRARY OF 4TH DUKE OF UCEDA. THE EUROPEAN COLLECTION BETWEEN BAROQUE AND ENLIGHTENMENT

BIBLIOTEKA IV KSIĘCIA DE UCEDA. EUROPEJSKA KOLEKCJA POMIĘDZY BAROKIEM A OŚWIECENIEM

Margarita Martín Velasco
C. U. Villanueva. Centro adscrito a la Universidad Complutense. Biblioteca

Resumen. La biblioteca del IV Duque de Uceda fue una de las colecciones de libros que pasaron a formar parte de la Real Librería de Felipe V cuando éste expropió los bienes de los nobles que apoyaron a su rival durante la Guerra de Sucesión espańola. En este artículo estudiamos la formación de esa biblioteca y también su genuina ordenación, a través del análisis de un minucioso catálogo manuscrito elaborado en 1692, así como la vida del IV Duque de Uceda, cuyo destino político marcó también el de sus libros.

Palabras clave: Bibliotecas, siglos XVI-XVIII, Espańa, duque de Uceda

Summary. The library of 4th Duke of Uceda was one of the most important collections of books which became part of the Royal Library of Felipe V, when the king expropriated the property of nobles who had supported his rival during the War of Spanish Succession. In this article we study how this library came into being and its original organization through the analysis of a detailed manuscript catalogue drafted in 1692, We also study the life of 4th Duke of Uceda, whose political destiny sealed that of his library.

Key words: library collections, 17th-18th centuries, Spain, Duke of Uceda

Streszczenie. Biblioteka IV księcia de Uceda była jedną z kolekcji książek, które weszły w skład Królewskiej Biblioteki Filipa V, kiedy ten pozbawił dóbr szlachtę popierającą jego rywala w czasie wojny o sukcesję hiszpańską. Artykuł niniejszy jest poświęcony tworzeniu tej biblioteki i jej pierwotnemu uporządkowaniu na podstawie analizy szczegółowego rękopiśmiennego katalogu opracowanego w 1692 r., a także życiu IV księcia de Uceda, którego polityczne losy podzieliły również jego zbiory.

Słowa kluczowe: zbiory biblioteczne, XVII-XVIII wiek, Hiszpania, książę de Uceda



PRZEWODNIK PRAWOSŁAWNEGO PIELGRZYMA PO RZYMIE ARCHIMANDRYTY DIONIZEGO (WALEDYŃSKIEGO) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

A GUIDE OF AN ORTHODOC PILGRIM AROUND ROME BY ARCHIMANDRITE DIONIZY (WALEDYŃSKI)

Stefan Dmitruk
Europejskie Kolegium Uniwersytetów Polskich i Ukraińskich
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

Streszczenie. Artykuł dotyczy analizy zawartości książki "Przewodnik prawosławnego pielgrzyma po Rzymie" (wyd. 1911 r.) autorstwa archimandryty Dionizego (Waledyńskiego), wówczas proboszcza rzymskiej parafii prawosławnej p.w. św. Mikołaja Cudotwórcy. Między 1902 a 1911 r. archimandryta Dionizy był rektorem Chełmskiego Seminarium Duchownego, redaktorem naczelnym "Chełmskiego Życia Cerkiewnego" (1906-1911).W latach 1923-1948 był on prawosławnym metropolitą warszawskim i całej Polski. W 1901 r. wydał najbardziej znaną pozycję - rozprawę doktorską "Ideały prawosławnych misji". Omawiana pozycja jest drugą książką wydaną przez prawosławnego mnicha. Jest cennym i niewykorzystywanym źródłem historycznym z zakresu archeologii chrześcijańskiej.

Słowa kluczowe: Chełmskie Seminarium Duchowne, Cerkiew prawosławna

Summary. The article analyzes the content of the book "A guide of an Orthodox pilgrim around Rome" (published in 1911) by archimandrite Dionizy (Waledyński), then provost of a Roman Orthodox parish named after St. Nicolas the Wonderworker. Between 1902 and 1911 archimandrite Dionizy was the rector of the Chełm Seminary for Priests, editor-in-chief of "Chełmskie Życie Cerkiewne" (1906-1911). In the years 1923-1948 he was an Orthodox metropolitan bishop of Warsaw and whole Poland. In 1901 he published his most famous work - his doctoral dissertation "Ideals of Orthodox missions". The work discussed here is the secondo book published by the Orthodox monk. It is a precious yet unexploited historical source from the field of Christian archeology.

Key words: Chełm Seminary for Priests, Orthodox church, the Autocephalous Church of Poland, Dionizy (Waledyński), Orthodox Press



OŚRODEK BADAŃ SPOŁECZNYCH NSZZ "SOLIDARNOŚĆ" REGIONU ŚRODKOWO-WSCHODNIEGO W 1981 ROKU - pełny artykuł (full article) - plik PDF

CENTER FOR SOCIAL STUDIES OF INDEPENDENT AND SELF-GOVERNING TRADE UNION "SOLIDARITY" (NSZZ "SOLIDARNOŚĆ")

Mirosław Szumiło
Zakład Historii Społecznej XX wieku
Instytut Historii
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

Streszczenie. W styczniu 1981 r. powstał w Lublinie Ośrodek Badań Społecznych (OBS) przy kierownictwie Regionu Środkowo-Wschodniego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność". Ośrodek zajmował się przede wszystkim gromadzeniem i opracowywaniem danych oraz sporządzaniem analiz i raportów, niezbędnych do podejmowania właściwych decyzji przez regionalne władze związkowe. W tym celu prowadził niezależne badania opinii publicznej. Ponadto wydawał własne "Zeszyty Problemowe". Kierunki badań wytyczała Rada Programowa OBS złożona z wybitnych naukowców z lubelskich uczelni wyższych i instytutów badawczych, której przewodniczył prof. Jan Turowski z KUL. Głównym inicjatorem powstania Ośrodka, a następnie jego sekretarzem naukowym był Lesław Paga z UMCS. Do zespołów badawczych jako eksperci wchodzili pracownicy naukowi obu lubelskich uniwersytetów.

Słowa kluczowe: Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność", Region Środkowo-Wschodni, badania opinii publicznej.

Summary. In January 1981, the Centre for Social Studies (OBOS) at the Independent and Self-Governing Trade Union "Solidarity" of the Central-eastern Region came into being. The Centre was mainly concerned with collecting and compiling the data as well as preparing analyses and reports necessary for the regional trade union authorities to take the proper decisions. To his aim, it conducted independent studies of the public opinion. Besides, it published its own "Problem Fascicles". The directions of studies were determined by the Program Council of OBS consisting of outstanding scientists from the Lublin universities and research institutes, headed by Professor Jan Turowski from the Catholic University of Lublin. The main initiator of the Centre and next its scientific secretary was Lesław Paga from Maria Curie-Skłodowska University. Research workers from both Lublin universities belonged to research teams.

Key words: Independent and Self-Governing Trade Union "Solidarity", Central-Eastern Region, opinion polls



Wojna domowa, Franco, frankizm. Kilka słów o publikacjach dotyczących najnowszej historii Hiszpani (Cezary Taracha) - pełny artykuł (full article) - plik PDF