TEKA
Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego I/2004.
Commission of Protection and Formation of the Natural Environment

Strona redakcyjna - editorial page - plik PDF

BIODIVERSITY OF WATER AND PEAT-BOGS ECOSYSTEMS IN POLAND - RESEARCH METHODS, ORGANIZATION LEVELS, ENRICHMENT AND PROTECTION - pełny artykuł (full article) - plik PDF

RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA OBSZARÓW WODNO-TORFOWISKOWYCH POLSKI - METODY BADAŃ, POZIOMY ORGANIZACJI, WZBOGACANIE I OCHRONA

Stanisław Radwan, Tomasz Mieczan, Monika Tarkowska-Kukuryk

* Katedra Hydrobiologii i IchtiologiiAkademia Rolnicza,
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin,e-mail: radwan@ursus.ar.lublin.pl

Summary. Inland water ecosystems in Poland are characterized by high diversity, especially in lake landscape of the north part of the country. They consist of: lakes, rivers, springs, bog-springs, small natural water reservoirs and ponds. Ali types of water ecosystems cover the area of 4550 km2, of which composes 1.5% of Poland's area. Different types of water reservoirs, peat bogs and rivers have great importance in maintaining habitat and landscape diversity. A special attention should be given to carbonate peat bogs in the vicinity of Chełm, Lobelia - type of lakes in Pomeranian Lakeland, small water reservoirs surrounded by peat bogs or field reservoirs which create a specific and unique type of rural landscape, being refuges for many rare species of plants and animals. They also preserve and enrich species diversity. The most dangerous for species diversity in water ecosystem proved to be the pollution of water, eutrophication, the so-called land improvement, invasive species such as brown bullhead, spiny-cheek crayfish and some species of amphipods. Ali of these factors lead to degradation or disappearance of specific habitats for many native species of fish and some invertebrates. The effective ways of enriching and protecting the diversity (at species, ecosystem and landscape level) are: species restitution, i.e. introducing some plant or animal species to habitats that were previously settled by them; renaturalization, i.e. re-construction of natural state of the degraded ecosystem; restoration of biological activity in ecol-ogically devastated areas.

Key words: biodiversity, water and peat-bogs ecosystems

Streszczenie. Ekosystemy wodne Polski cechuje duże zróżnicowanie, zwłaszcza w jej północnej części w krajobrazie pojeziernym. W ich skład wchodzą: jeziora, rzeki, źródła, młaki, naturalne drobne zbiorniki wodne oraz zbudowane przez człowieka zbiorniki zaporowe i stawy. Wszystkie te typy ekosystemów wodnych zajmują powierzchnię 4550 km2, co stanowi 1,5% obszaru Polski. Mają one duże znaczenie w utrzymaniu różnorodności siedliskowo-krajobrazowej. Na szczególną uwagę zasługują torfowiska węglanowe w okolicach Chełma, jeziora lobeliowe na Pojezierzu Pomorskim, drobne zbiorniki wodne otoczone torfowiskami, a także zbiorniki śródpolne. Tworzą one specyficzny, często unikalny typ krajobrazu, w którym znajduje ostoję wiele rzadkich gatunŹków roślin i zwierząt; dzięki temu zachowują i wzbogacają różnorodność gatunkową tych siedlisk. Największe zagrożenie dla różnorodności gatunkowej w ekosystemach stwarzają: zanieczyszczenie wód, ich eutrofizacja, osuszanie terenu oraz gatunki inwazyjne, np.: sumik karłowaty, rak pręgowaty i niektóre gatunki obunogów. Prowadzą one do niszczenia lub zaniku specyficznych siedlisk wielu rodzimych gatunków ryb, innych kręgowców oraz niektórych gatunków bezkręgowców wodnych. Skutecznymi sposobami wzbogacania i ochrony różnorodności biologicznej (gatunkowej, ekosystemowej i krajobrazowej) są: restytucja gatunków, czyli wprowadzanie danego gatunku roślin lub zwierząt do siedlisk uprzednio przez niego zasiedlanych; renaturalizacja, czyli odtwarzanie natuŹralnego stanu w zdegradowanych ekosystemach; rekultywacja, czyli przywracanie aktywności biologicznej na terenach całkowicie zdegradowanych.

Słowa kluczowe: różnorodność biologiczna, ekosystemy wodne


GROUPS OF PLANKTONIC CRUSTACEA (CLADOCERA, COPEPODA) IN LAKES OF DIFFERENT TROPHY - pełny artykuł (full article) - plik PDF

ZRÓŻNICOWANIE ZESPOŁÓW SKORUPIAKÓW PLANKTONOWYCH (CLADOCERA, COPEPODA) W JEZIORACH O RÓŻNEJ TROFII

Małgorzata Adamczuk

Katedra Hydrobiologii i Ichtiobiologii Akademia Rolnicza
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin

Summary. The studies were carried out in three lakes, differing in depth and trophic status. The lakes were: Piaseczno - mesotrophic, Rotcze - eutrophic, Moszne - dystrophic. The material was taken during spring, summer and autumn from three biotic zones: littoral, sublittoral and pelagial. The presence of 29 species of Cladocera and 12 species of Copepoda was found in the collected material. The species composition and abundance dynamic was changeable in time in each of the studied lakes. Species richness as well as abundance and biomass of Crustacea increased in proŹportion to the trophic status of lakes. In eutrophic Lake Rotcze cladocerans was the predominant group, whereas both in mesotrophic Lake Piaseczno and dystrophic Lake Moszne copepods dominated.

Key words: Cladocera, Copepoda, lalce, trophic status

Streszczenie.Badania prowadzono w 2002 roku. Próby pobierano w maju, lipcu i wrześniu w trzech jeziorach o różnej głębokości i zróżnicowanym statusie troficznym: mezotroficznym jeziorze Piaseczno (głębokość maksymalna 38 m), eutroficznym jeziorze Rotcze (3,4 m) oraz dystro-ficznym jeziorze Moszne (ok. 1 m). W zebranym materiale występowało 29 gatunków wioślarek i 12 gatunków widłonogów. Skład gatunkowy oraz dynamika liczebności planktonu skorupiakowego były zależne od warunków ś rodowiskowych w badanych jeziorach. Bogactwo gatunkowe kształtowało się wprost proporcjoŹnalnie do liczebności i biomasy, gdyż zarówno największą liczbę gatunków, jak i najwyższe wartości liczebności i biomasy stwierdzono w eutroficznym jeziorze Rotcze, najniższą - w dys-troficznym jeziorze Moszne. Dominującą grupą taksonomiczną w jeziorze Rotcze były wioślarki, natomiast w jeziorach Piaseczno i Rotcze - widłonogi.

Słowa kluczowe: Cladocera, Copepoda, jezioro, trofia


LONG-TERM CHANGES IN THE FLORA OF THE "KROWIE BAGNO" AGAINST A BACKGROUND OF CHANGES IN HABITAT CONDITIONS - pełny artykuł (full article) - plik PDF

DŁUGOFALOWE ZMIANY SZATY ROŚLINNEJ "KROWIEGO BAGNA" NA TLE ZMIAN WARUNKÓW SIEDLISKOWYCH

Alicja Buczek, Danuta Urban

*Akademia Rolnicza Katedra Ekologii Ogólnej,
Akademicka 15, 20-950 Lublin e-mail: alicjab@agros.ar.lublin.pl
**Instytut Gleboznawstwa i Kształtowania Środowiska,
ul. Króla Leszczyńskiego 7, 20-069 Lubline-mail: urbandan@consus.ar.lublin.pl

Summary. Studies on the plant cover and soils were carried out in 2003 on the reclaimed peat bog "Krowie Bagno". The present extent of the plant communities and soil types were mapped in a scale of 1:10 000; the map was then transferred onto a comprehensive map and made more widely available. The reference point for the changes in the plant and soil characteristics of the object studied was research by Jargiello [1973, 1976a i b]. The most drastic changes were noted in areas which used to be occupied by the formerly predominant communities (Tab. 1). Nowadays the soils in the decession phase were predominant in the "Krowie Bagno" peat bog.

Key words: plant communities, soil cover, long-term changes, "Krowie Bagno" peat bog

Streszczenie. Badania pokrywy roślinnej i glebowej przeprowadzono na zmeliorowanym torfowiŹsku "Krowie Bagno". Współczesny zasięg zbiorowisk roślinnych oraz typy gleb naniesiono na mapy w skali 1:10 000, a następnie na zgeneralizowaną mapę zbiorczą. Punktem odniesienia do zmian roślinności i gleb był stan z drugiej połowy lat 60. Najbardziej drastyczne zmiany poŹwierzchni zanotowano w zbiorowiskach niegdyś dominujących na "Krowim Bagnie". Obecnie dominującymi glebami są gleby w fazie decesji.

Słowa kluczowe: : zbiorowiska roślinne, pokrywa gleby, zmiany długotrwałe, "Krowie Bagno"


PHYTOCENOTIC DIVERSITY OF LITTORAL IN LAKES OF THE MASURIAN LANDSCAPE PARK - CURRENT STATE AND CHANGES - pełny artykuł (full article) - plik PDF

RÓŻNORODNOŚĆ FITOCENOTYCZNA LITORALU JEZIOR MAZURSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO - STAN I ZMIANY

Hanna Ciecierska

Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody Uniwersytet Warmińsko-Mazurski,
Plac Łódzki 2, 10-719 Olsztyn e-mail: makrof@uwm.edu.pl

Summary: 16 deep and 25 shallow lakes, located in the Masurian Landscape Park were studied. The results obtained show that phytocenotic diversity affects the ecological status (ESMI value) of deep lakes to a higher degree than that of shallow lakes. An opposite tendency was observed for colonization index (phytolittoral expanse). Long-term vegetation changes in deep lakes of the Masurian Landscape Park are induced first of all by anthropopressure, whereas in shallow lakes such changes are also caused by fish and birds.

Key words: : phytocenotic diversity index (H), colonization index (Z), ecological state macrophyte index (ESMI)

Streszczenie. Wykazano większą zależność pomiędzy zróżnicowaniem fitocenotycznyma stanem ekologicznym (wartości wskaźnika WSE) w jeziorach głębokich (16 zbiorników) niż jeziorach płytkich (25 zbiorników) Mazurskiego Parku Krajobrazowego. Natomiast odwrotną zależność uzyskano w stosunku do wartości wskaźnika zasiedlenia (rozległość fitolitoralu). Na wieloletnie zmiany roślinności jezior głębokich Mazurskiego Parku Krajobrazowego ma przede wszystkim wpływ antropopresja, natomiast w jeziorach płytkich mają również ryby i ptaki.

Słowa kluczowe: wskaźnik zróżnicowania fitocenotycznego (H), wskaźnik zasiedlenia (Z), ma-krofitowy wskaźnik stanu ekologicznego (ESMI)


AVIFAUNA OF CHOSEN FISH POND COMPLEXES IN LUBLIN PROVINCE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

AWIFAUNA WYBRANYCH KOMPLEKSÓW STAWÓW RYBNYCH NA LUBELSZCZYNIE

Szymon Cios, Roman Dziedzic, Sławomir Beeger, Wojciech Zwolski

Katedra Ekologii i Hodowli Zwierząt Łownych Akademia Rolnicza,
ul. Akademicka 13, 20-950 Lubline-mail: dzied@ursus.ar.lublin.pl

Summary. In the springtime of 2003 and 2004 species of birds were recognizes and their populaŹtion was calculated on the stable transects. Altogether there are 47 species, most of which are found in the ponds in Tarnawatka (38), in Imielty Ług (27) and in Borki (25). In 2004 the number of species in Tarnawatka fell from 30 to 25, in Borki from 25 to 22 and in Imielty Ług it rose from 16 up to 22. The gull was the most common species of the avifauna and their participation in Tarnawatka and Imielty Ług was between 76-95 while in Borki - 23% of the all birds. The bigŹgest number of birds during one day was observed in Tarnawatka, next in Imielty Ług and the smallest number in Borki. Calculating 1 km of a transect, the biggest number of birds was seen in Imielty Ług - more than 500, next in Tarnawatka - about 200 and in Borki - about 50.

Key words: avifauna, fish ponds, species diversity

Streszczenie.Badania wykonano na terenie trzech kompleksów stawów rybnych o powierzchŹniach: 87, 468 i 803 ha, które różniły się intensywnością gospodarki rybnej, przybrzeżną szatą roślinną i otaczającymi siedliskami. W okresie wiosennym 2003 i 2004 roku na stałych transektach rozpoznawano gatunki ptaków i określano ich liczebność. Łącznie stwierdzono 47 gatunków, najwięcej - 38 na stawach w Tarnawatce, 27 na stawach Imielty Ług i 25 w Borkach. W 2004 roku liczba gatunków w Tarnawatce zmniejszyła się z 30 do 25, w Borkach z 25 do 22, a w Imieltym Ługu wzrosła z 16 do 22. NajŹliczniejszą grupą awifauny były Mewowce i ich udział w Tarnawatce i Imieltym Ługu mieścił się w przedziale 76-95%, a w Borkach wynosił ok. 23% ogólnej liczby ptaków. Najwięcej ptaków w ciągu jednego dnia obserwowano w Tarnawatce, następnie w Imieltym Ługu, a najmniej w BorŹkach. W przeliczeniu na 1 km transektu najwięcej ptaków było w Imieltym Ługu - pow. 500, następnie w Tarnawatce - ok. 200 i w Borkach - ok. 50.

Słowa kluczowe:awifauna, stawy rybne, zróżnicowanie gatunkowe


PLANKTONIC ROTIFERS DIVERSITY IN SELECTED RIVERS OF THE VISTULA, WIEPRZ AND SAN DRAINAGE-BASINS- pełny artykuł (full article) - plik PDF

RÓŻNORODNOŚĆ GATUNKOWA WROTKOW PLANKTONOWYCH W WYBRANYCH RZEKACH DORZECZA WISŁY, WIEPRZA I SANU

Andrzej Demetraki-Paleolog

Katedra Hydrobiologii i Ichtiobiologii Akademia Rolnicza,
ul Akademicka 13, 20-950 Lublin e-mail: daga@pro.onet.pl

Summary. Planktonic rotifers were investigated during the years 1991-1993 in the rivers Bystra, Minina and Ciemięga belonging to drainage-basin of the Vistula and Wieprz Rivers and during the years 1995-1996 in rivers belonging to the San River drainage-basin - Bukowa, Branew and Czartosowa. Totally, in all studied rivers 49 rotifers species were noted. The higher number of species - 45 - was observed in drainage-basin of the Vistula and Wieprz Rivers, where arable lands dominated in the structure of land use. The much lower number of rotifers species - 19 -was noted in the San River drainage-basin, where forest areas dominated. Shannon-Wiener biodiŹversity index reached higher values in the streams of the Vistula and Wieprz drainage-basin and it ranged from 3.08 to 3.97. In small streams of the San drainage-basin Shannon index reached lower values: 2.30-3.21. Among planktonic rotifers species in the Vistula and Wieprz drainage-basin the highest occurrence was shown by Keratella cochlearis, Keratella cochlearis tecta, Polyarthra vulgaris, Elosa spinifera, Filinia longiseta, Notholca squamulla, Lecane closterocerca, Lepadella ovalis and Brachionus angularis, and in streams of San drainage-basin: Polyarthra vulgaris, Brachionus diversicornis, Anuraeopsis fissa, Keratella cochlearis, Brachionus angularis and Keratella quadrata. Densities of planktonic rotifers were higher in the drainage-basin of the VisŹtula and Wieprz Rivers, and they ranged from 21 ind. -3 dm"3 in the Minina River to 76 ind. dm"3 in the Bystra River. In the San drainage-basin observed rotifers densities were very low: from 9 ind. dm"3 (Branew River) to 20 ind. dm"3 (Bukowa River).

Key words: rivers, planktonic rotifers, species diversity

Streszczenie. W latach 1991-1993 przeprowadzono badania wrotków planktonowych w rzekach: Bystrej, Mininie i Ciemiędze, należących do dorzecza Wisły i Wieprza, a w latach 1995 i 1996 dokonano analogicznych badań w Bukowej, Branewi i Czartosowej, należących do dorzecza Sanu. W zooplanktonie wszystkich rzek stwierdzono łącznie 49 gatunków wrotków. Więcej, bo aż 45, wystąpiło w dorzeczu Wisły i Wieprza, w którym przeważają użytki rolno-łąkowe, zaś mniej, gdyż zaledwie 19 gatunków, w dorzeczy Sanu, gdzie dominują tereny leśne. Wskaźnik różnorodności gatunkowej Shannona osiągał wyższe wartości w rzekach dorzecza Wisły i Wieprza, gdyż wahał się od 3,08 do 3,97. W małych śródleśnych rzekach dorzecza Sanu wartości jego były niższe i wynosiły od 2,30 do 3,21. Do najczęściej występujących gatunków wrotków w rzekach dorzecza Wisły i Wieprza należały: Keratella cochlearis, Keratella cochlearis tecta, Polyarthra vulgaris, Elosa spinifera, Filinia longiseta, Notholca squamulla, Lecane closterocerca, Lepadella ovalis i Brachionus angularis, a w rzekach dorzecza Sanu były to: Polyarthra vulgaris, Brachionus diversicornis, Anuraeopsis fissa, Keratella cochlearis, Brachionus angularis i Keratella ąuadrata. Liczebności wrotków były wyższe w dorzeczu Wisły i Wieprza i wahały się od 21 ind.dm-3 w rzece Mininie do 76 ind.dm-3 w rzece Bystrej. W dorzeczu Sanu liczebności wrotków były niewielkie i wynosiły od 9 ind.dm-3 w rzece Branwi do 20 ind.dm-3 w rzece Bukowej.

Słowa kluczowe: rzeki, wrotki planktonowe, różnorodność gatunkowa


DEPENDENCE OF BIODIVERSITY OF FISHPOND VEGETATION UPON THE INTENSITY OF FISH FARMING - pełny artykuł (full article) - plik PDF

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY BIORÓŻNORODNOŚCIĽ SZATY ROŒLINNEJ STAWÓW RYBNYCH A INTENSYWNOŚCIĽ GOSPODARKI RYBACKIEJ

Michał Falkowski, Krystyna Nowicka-Falkowska

Zakład Botaniki Akademia Podlaska,
ul. B. Prusa 12, 08-110 Siedlce e-mail: falko4@wp.pl

Summary.Effect of intensity offish farming on biodiversity of fishpond vegetation is presented in the paper. Extensively used complexes irrespective of their area are characterized by the largest diversity of associations and communities as well as vascular plant species, including the threatŹened ones. Relinquishing of fish farming as well as fish culture intensification have an effect on impoverishment of vegetation.

Key words: biodiversity, vegetation, fishponds, fish farming

Streszczenie. W pracy przedstawiono wpływ natężenia gospodarki rybackiej na bioróżnorodność szaty roślinnej kompleksów stawów rybnych. Największa różnorodność zespołów i zbiorowisk roślinnych oraz gatunków roślin naczyniowych, w tym zagrożonych, cechuje ekstensywnie użytŹkowane kompleksy stawów, niezależnie od ich ogólnej powierzchni. Zarzucenie lub intensywna gospodarka wpływa na zubożenie szaty roślinnej.

Słowa kluczowe: różnorodność biologiczna, szata roślinna, stawy rybne, gospodarka rybacka


INVERTEBRATE COMMUNITIES OF HIGH MOUNTAIN LAKES(POLISH TATRA MTS.)°- pełny artykuł (full article) - plik PDF

BEZKRĘGOWCE BENTOSOWE JEZIOR WYSOKOGÓRSKICH (TATRY POLSKIE)

Joanna Galas

Instytut Ochrony Przyrody PAN
al. Mickiewicza 33, 31-120 Kraków e-mail: galas@iop.krakow.pl

Summary. The composition of macro invertebrates was investigated in 11 high mountain lakes situated above the timberline. Qualitative samples were taken in the near shore zone, in the inlets and outlets of streams. The dominant taxa were Chironomidae and Oligochaeta, while Plecoptera and Turbellaria dominated in two lakes only. Nematoda were numerous, whereas Trichoptera and Ephemeroptera were very scarce. Taxon richness and diversity of the studied lakes were low - the highest were found in big, deep and non acidified lakes, the lowest ones in small, shallow and slightly acidified ponds.

Key words: benthos, taxon richness and diversity, high mountain lakes, Tatra Mts, acidification

Streszczenie. Określono skład bentosu w 11 jeziorach tatrzańskich, położonych w piętrze hal. Próby jakościowe pobierano w części przybrzeżnej jezior, w ich dopływach i wypływach. DomiŹnującymi grupami były Chironomidae i Oligochaeta, a w dwóch jeziorach Turbellaria i Plecoptera. Licznie występowały Nematoda, a Trichoptera i Ephemeroptera były spotykane sporadycznie. Badana fauna była mało zróżnicowana gatunkowo: najwyższe zróżnicowanie stwierdzono w dużych, głębokich i niezakwaszonych jeziorach, a mniejszą liczbę taksonów wykazano w małych, płytkich stawach o różnym stopniu zakwaszenia

Słowa kluczowe: : bentos, zróżnicowanie gatunkowe, różnorodność, jeziora tatrzańskie, zaŹkwaszenie


THE ROTIFERA AND CRUSTACEAN PLANKTON IN DIFFERENTIATED PHYTOCOENOSIS OF THE AQUATIC VEGETATION OF PIASECZNO LAKE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

PLANKTON WROTKOWY I SKORUPIAKOWY W ZRÓŻNICOWANYCH FITOCENOZACH ROŚLINNOŚCI WODNEJ JEZIORA PIASECZNO

Grzegorz Grzegorz, Natalia Kuczyńska-Kippen

Zakład Ochrony Wód Uniwersytet im. A. Mickiewicza,
ul. Drzymały 24, 61-613 Poznań

Summary. The results of the chemical analysis, water transparency, the concentration of chloro-phylle and the dominance structure of zooplankton revealed a low trophy state of the examined lake. There were 145 zooplankton species. The species diversity as well as the zooplankton numŹbers were the highest in September and the lowest in March. Phragmites australis was the taxo-nomically richest zone in the lake. The biodiversity index showed generally low values, reaching a maximum of 3.27 in Cladonietum stand.

Key words:: zooplankton, Piaseczno Lake, species diversity, littoral

Streszczenie. Wyniki analizy chemicznej, widzialności wód, koncentracji chlorofilu oraz struktuŹra dominacji zooplanktonu wskazywały na niską trofię badanego jeziora. Ogółem stwierdzono obecność 145 gatunków. Różnorodność gatunkowa zooplanktonu, podobnie jak liczebność osobŹników była najwyższa we wrześniu, najniższa natomiast w marcu. Strefą najbogatszą taksono-micznie był Phragmites australis. Wskaźnik różnorodności biologicznej wykazywał niskie wartoŹści, osiągając maksymalnie 3,27 w Cladonietum.

Słowa kluczowe: zooplankton, jezioro Piaseczno, wskaźnik różnorodności gatunkowej, litoral


RESPONSE OF CHIRONOMIDS (CHIRONOMIDAE, DIPTERA) TO DAMMING. PRODUCTION - pełny artykuł (full article) - plik PDF

REAKCJA OCHOTKOWATYCH (CHIRONOMIDAE, DIPTERA) NA PIĘTRZENIE. PRODUKCJA

Maria Grzybkowska, Małgorzata Dukowska

Katedra Ekologii i Zoologii Kręgowców Uniwersytet Łódzki,
ul. Banacha 12/16, 90-237 Łódź e-mail: mariagrz@biol.uni.lodz.pl

Summary. Chironomid production was estimated at two sites of the 7th order lowland Warta River: upstream (WAA) and downstream (WAB) of the Jeziorsko Reservoir over two annual periods. The first of them was chosen soon after the reservoir was filled in with water (1988/89) and the other one several years later, when the hydropower station was put into operation (1995/96). At the beginning of the dam's functioning the pattern of chironomid spatial distribution and production was similar at both sites reaching 2.295 g m-2 r-1 at WAA and 2.957 g m-2 r-1 at WAB. Later on periodical discharge manipulation resulted in its summer mean being reduced below the median level downstream of the dam. One of the results of this manipulation was alterŹnate reduction and enlargement (by exposing of bottom to air) of the shoreline region at WAB. Thus, many chironomid species were eliminated and only two large sized Chironomini species were able to exist at this habitat (G gripekoveni and C. riparius) - chironomid production deŹcreased. The other result was development of macrophytes (Potamogeton) in the habitat located several meters from the banks; they appeared to be responsible for substantial increase in abunŹdance of periphyton scrapes (Cricotopus) and their predators (P. arcuatus). Due to Potamogeton the retention of FPOM also increased and consequently the production of two pelophilous ChiroŹnomini forms G. gripekoveni and C. riparius. Finally the outcomes of these mechanisms, which operate in opposite directions, equalled - chironomids again reached similar productions at both sites, but at higher levels than during the first period (at WAA - 6.460 g m-2 r-1 and at WAB 7.508 g m-2 r-1).

Key words: : dam reservoir, river, Chironomidae, production

Streszczenie.Celem badań było oszacowanie struktury zgrupowania ochotkowatych i ich wtórnej produkcji ekologicznej na dwóch stanowiskach siedmiorzędowego odcinka rzeki Warty: 1,5 km poniżej tamy zbiornika retencyjnego Jeziorsko (WAB) oraz kontrolnego, 2 km powyżej cofki tego zbiornika (WAA). Badania przeprowadzono w dwóch cyklach rocznych: pierwszy w kilka miesięŹcy po napełnieniu zbiornika wodą (w cyklu rocznym 1988/89), a drugi kilka lat później, po uruŹchomieniu hydroelektrowni (1995/96). W początkowym okresie funkcjonowania zbiornika rozŹmieszczenie i produkcja ochotek były zbliżone na obu stanowiskach, osiągając 2,295 gm-2r-1 na WAA i 2,957 gm-2r-1 na WAB. W drugim okresie badań rytm uwalniania wody ze zbiornika różnił się od naturalnego, przede wszystkim latem; w okresie piętrzenia wody w zbiorniku (czer-wiec-sierpień, początek września) upust wody z tamy był minimalny. Konsekwencją niskiego przepływu było: po pierwsze, odsłanianie dna strefy przybrzeżnej Warty z wysoką częstotliwością, a po drugie, rozwój zanurzonych makrofitów (od maja do września) kilka metrów od brzegu. Częściowe, ale intensywne opróżnianie zbiornika we wrześniu powodowało destabilizację tej biocenozy - następowało wymywanie lub zasypywanie roślin naczyniowych oraz zmywanie mułu wraz z żyjącymi tam makrobezkręgowcami. Strefa przybrzeżna Warty poniżej tamy, ze względu na wahania poziomu wody, stanowiła bardzo specyficzne siedlisko; w takich warunkach były w stanie egzystować dwa pelofilne gatunki: Glyptotendipes gripekoveni i Chironomus ńparius, reprezentujące grupę zbieraczy; produkcja ochotek w tej strefie wyraźnie spadła. Z kolei na dnie z rozwiniętą roślinnością zanurzoną (Pota-mogetoń) produkcja była bardzo wysoka, a dominujące w faunie ochotki reprezentowały formy zeskrobujące naroślinny peryfiton (Cricotopus) i drapieżniki (Parachironomus arcuatus). Rozwój makrofitów spowodował również kumulację bentonicznej drobnocząsteczkowej materii organiczŹnej (BFPOM) i w konsekwencji wzrosła produkcja dwóch pelofilnych ochotek, G. gripekoveni i C. ńparius. W końcowym efekcie, mimo działania tych dwóch mechanizmów w dwóch przeciwŹstawnych kierunkach, produkcja ochotek po przeliczeniu na powierzchnię dna rzeki poniżej tamy osiągnęła podobną wartość (7,508 gm-2r-1) jak powyżej cofki (6,460 gm-2r-1).

Słowa kluczowe: zbiornik zaporowy, rzeka, Chironomidae, produkcja


BETULA HUMILIS SCHRANK IN THE „CAŁOWANIE" FEN DISTRIBUTION DYNAMICS, HABITAT CHANGES AND SURVIVAL CHANCES OF THE SPECIES IN DEGRADED PEATLAND - pełny artykuł (full article) - plik PDF

BRZOZA NISKA BETULA HUMILIS SCHRANK NA BAGNIE „CAŁOWANIE" - ZMIANY W ROZMIESZCZENIU, PRZEMIANY SIEDLISK I SZANSĘ PRZETRWANIA GATUNKU NA ZDEGRADOWANYM TORFOWISKU

Ewa Jabłońska , Paweł Pawlikowski

Zakład Botaniki Środowiskowej,Uniwersytet Warszawski,
Al. Ujazdowskie 4, 00-478 Warszawa e-mail: *e.jablonska@uw.edu.pl, **p.pawlikowski@uw.edu.pl

Summary. Betula humilis has survived in the "Całowanie" fen in two sites: in the scrub in the degraded part of peatland and in an terrestrialised old peat cutting area. In the first one peat-forming vegetation almost does not occur. B. humilis is predicted to disappear there because of shading by the closed canopy of trees and shrubs. In the latter one peat-forming vegetation has survived. Most probably, this location came into being relatively recently through natural regenŹeration. In drained peatland old peat cutting areas provide refuge for peatland species, e.g. for B. humilis.

Key words: shrub birch, endangered species, fen, degraded peatland, peat cutting area, Central Poland

Streszczenie. Betula humilis przetrwała na bagnie Całowanie w dwóch miejscach: w zaroślach na murszowisku oraz w zarośniętym roślinnością bagienną potorfiu. W pierwszym niemal całkowicie brak gatunków związanych z "żywymi" torfowiskami, przy znacznym udziale gatunków lęgowych i ruderalnych. Brzoza wkrótce zaniknie tam wskutek zacieniania. W drugim, gdzie brzoza pojawiła się niedawno, roślinność ma charakter torfotwórczy. W warunkach osuszonego torfowiska zaroŹśnięte potorfia stały się refugiami dla części gatunków torfowiskowych, w tym brzozy.

Słowa kluczowe: brzoza niska, zagrożone gatunki, torfowisko niskie, murszowisko, potorfie, Polska środkowa


AMMONIA EMISSION AS AN ENYIRONMENTAL THREAT- pełny artykuł (full article) - plik PDF

EMISJA AMONIAKU JAKO ZAGROŻENIE ŚRODOWISKOWE

Dorota Kanoniuk, Wiesław Podgórski

Katedra Higieny Zwierząt i Środowiska Akademia Rolnicza
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin e-mail: dorkan@poczta.onet.pl

Summary. An excessive supply of ammonia to atmosphere constitutes one of the causes of an-thropogenic eutrophication. Assessments of the emission of this gas are very diversified, and the greatest discrepancies refer to the emission of NH3 from animal production. These discrepancies madę us tracę the generał amount of nitrogen in poultry brood depending on two parameters hav-ing a decisive influence on the dynamics of quantitative changes of this chemical element - time and temperaturę. In generał, nitrogen content decrease during incubation, and the higher the temŹperaturę, the greater the intensity of the decrease. However, it turned out that it is the first three days of incubation, during which nitrogen loss in the brood is from 30 to 42%, which decides about the amount of nitrogen loss without regard for temperaturę value. In the next 11 days nitroŹgen loss is considerably smaller. Losses, depending on the temperaturę, reach the level from 53 to 59%.

Key words: : ammonia emission, anthropogenic eutrophication, poultry brood

Streszczenie. Nadmierna podaż amoniaku do atmosfery jest jedną z przyczyn antropogenicznej eutrofizacji. Oceny emisji tego gazu są bardzo zróżnicowane, a największe rozbieżności dotyczą emisji NH3 z produkcji zwierzęcej. Rozbieżności te stały się inspiracją do prześledzenia ogólnej ilości azotu w pomiocie drobiowym w zależności od dwóch parametrów, mających zasadniczy wpływ na dynamikę zmian ilościowych tego pierwiastka - czasu i temperatury. Generalnie zawartość azotu malała w czasie inkubacji, a intensywność spadku była tym większa, im wyższa była temperatura. Okazało się jednak, że o wielkości strat azotu bez względu na wartość temperatury decydują pierwsze trzy doby inkubacji, w czasie których ubytek azotu z pomiotu wynosi od 30 do 42%. W kolejnych 11 dobach ubytek azotu jest znacznie mniejszy. Straty w zależności od temperatury osiągają poziom od 53 do 59%.

Słowa kluczowe: emisja amoniaku, antropogeniczna eutrofizacja, pomiot drobiowy


FACTORS DETERMINING TROPHIC STATE OF LAKĘ SKRZYNKA AND ITS BIOCOENOTIC STRUCTURE(WIELKOPOLSKI NATIONAL PARK) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

CZYNNIKI WARUNKUJĽCE TROFIĘ JEZIORA SKRZYNKA I JEGO STRUKTURA BIOCENOTYCZNA (WIELKOPOLSKI PARK NARODOWY)

Piotr Klimaszyk, Natalia Kuczyńska-Kippen

Zakład Ochrony Wód,Uniwersytet im. A. Mickiewicza
ul. Drzymały 24, 60-613 Poznań e-mail: pklim@amu.edu.pl

Summary. The influence of catchment on the functioning and trophic state of smali polymictic Lakę Skrzynka was investigated. Despite high loads of minerał and organie substances inflowing from dispersed sources, the lalce is mesotrophic with marks of dystrophication process. It was found that the Iow trophic state of the lakę resulted from the surrounding peatland where the nutri-ents from the catchment are greatly modified and effectively immobilised. Peatlands also produce humic substances which migrate to the łake. Biocoenotic structure of the examined lakę has fea-tures characteristic of both dystropic and eutrophic lakes.

Key words: catchment, surface run-off, eutrophication, dystrophication, ecotone

Streszczenie. Analizowano wpływ zlewni na kształtowanie się struktury troficznej oraz kierunku ewolucji niewielkiego polimiktycznego jeziora Skrzynka. Pomimo znacznych ładunków zanieŹczyszczeń (mineralnych i organicznych) docierających ze źródeł przestrzennych, jezioro utrzymuje status mezotroficzny z oznakami dystrofizacji. Przyczyną tego stanu jest torfowisko otaczające zbiornik, które rozprasza i zatrzymuje zanieczyszczenia migrujące ze zlewni i zaopatruje jezioro w substancje humusowe. Struktura biocenotyczna jeziora ma cechy charakterystyczne zarówno dla zbiorników dystroficz-nych, jak i eutroficznych.

Słowa kluczowe: zlewnia, spływ powierzchniowy, eutrofizacja, dystrofizacja, ekoton


LONG-TERM CHANGES IN AQUATIC AND SWAMP VEGETATION IN SELECTED LAKES OF SEJNY LAKĘ DISTRICT - pełny artykuł (full article) - plik PDF

WIELOLETNIE ZMIANY ROŚLINNOŚCI WODNEJ I SZUWAROWEJ WYBRANYCH JEZIOR POJEZIERZA SEJNEŃSKIEGO

Stanisław Kłosowski, Grażyna H. Tomaszewicz, Henryk Tomaszewicz

ZakJad Botaniki Środowiskowej Uniwersytet Warszawski,
Aleje Ujazdowskie 4, 00-478 Warszawa e-mail: s.klosowski@uw.edu.pl

Summary. Changes in aąuatic and swamp vegetation were analysed in 12 lakes of Sejny Lakę District over a 25-year period. It was found that the charophyte communities had retreated from some lakes and were eventually replaced by communities of the class Potamełea. The expansion of Ceratophylletum demersi and Myriophylletum spicati communities as well as the increase of the area of Phragmitetum australis and Thelypteridl-Phragmitetum phytocoenoses were observed. These trends reflect the generał direction of vegetation succession in mesotrophic and eutrophic lakes: Charetea--Potametea--Phragmitetea. The permanent changes in vegetation are associated with changes in littoral water chemistry, i.e. increase in lakę fertility and alkalinization.

Key words: aąuatic and swamp vegetation, overgrowth process, vegetation succession, changes in vegetation and water chemistry, Sejny Lalce District

Streszczenie. Określono zmiany roślinności wodnej i szuwarowej w 12 jeziorach Pojezierza Sej-neńskiego, jakie zaszły po około 25 latach. Zaobserwowano wycofywanie się zbiorowisk ramienic z niektórych jezior i zajmowanie ich siedlisk przez zbiorowiska klasy Potametea - zwłaszcza ekspansję fitocenoz Ceratophylletum demersi i Myriophylletum spicati, a także wzrost udziału Phragmitetum australis i Thelypteridi-Phragmitetum. Tendencja zmian jest trwała i przebiega zgodnie z ogólnym kierunkiem sukcesji w jeziorach mezo- i eutroficznych: Chare-tea-Potametea-Phragmitetea. Trwałe przemiany roślinności związane są ze zmianami jakości wody strefy litoralnej, a zwłaszcza ze wzrostem jej żyzności i alkalinizacją.

Słowa kluczowe: roślinność wodna i szuwarowa, procesy zarastania, sukcesja roślinności, zmiany roślinności i właściwości wody, Pojezierze Sejneńskie


KENOPHYTES AS RIVER CORRIDOR PLANTS IN THE VISTULA AND THE SAN RIVER VALLEYS- pełny artykuł (full article) - plik PDF

KENOFITY JAKO GATUNKI ZWIĽZANE Z DOLINAMI RZECZNYMI W DOLINACH WISŁY I SANU

Marek Kucharczyk, Rafał Krawczyk

Katedra Geobotaniki Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej,
ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin e-mail: *geobot@biotop.umcs.lublin.pl; **rkrawczy@biotop.umcs.lublin.pl

Summary. This paper is an attempt at analysing the distribution of kenophytes chorologically connected with two rivers in the valleys in SE Poland: the Vistula and the San. In the valleys there occur 25 kenophytes - river corridor plants. Most of them are of North American origin. Various species spread along particular parts of the profile of the valley, and the boundary between the various parts is marked by embankments that separate the part of the valley that is under the direct influence of the river and the historical terraces. The spread of kenophytes in river valleys is facilitated by the presence of permanently pioneer habitats in the immediate neighborhood of the river channel.

Key words: kenophytes, river corridor plants, distribution pattern, vascular plants, the Vistula River, the San River, Poland

Streszczenie. W pracy analizowano rozmieszczenie kenofitów związanych chorologicznie z rzeŹkami w dwóch dolinach południowo-wschodniej Polski: Wisły i Sanu. W dolinach występuje 25 tego typu kenofitów. Większość z nich pochodzi z Ameryki Północnej. Gatunki te rozprzestrzeniają się w różnych częściach doliny; rozgraniczają je obwałowania, które oddzielają obszar pozostający pod bezpośrednim wpływem rzeki (międzywale) od jej historyczŹnych terasów. Występowanie siedlisk stale pionierskich w dolinach dużych rzek sprzyja rozprzeŹstrzenianiu się tej grupy kenofitów.

Słowa kluczowe: kenofity, gatunki związane z rzekami, wzorce rozmieszczenia, rośliny naczyŹniowe, Wisła, San


FLORISTICAL DIVERSITY OF WETLANDS IN CENTRAL POLAND - CONDITIONS AND CHANGES - pełny artykuł (full article) - plik PDF

RÓŻNORODNOŚĆ FLORYSTYCZNA MOKRADEŁ POLSKI ŚRODKOWEJ - JEJ STAN I ZMIANY

Leszek Kucharski

Leszek Kucharski

Katedra Ochrony Przyrody Uniwersytet Łódzki,
ul. Banacha 1/3, 90-237 Łódź e-mail: kuchar@biol.uni.lodz.pl

Summary. Wetlands of Central Poland cover up to 8% of the area. Over 700 species of vascular plants have been found there, 400 of which are connected to wetlands. Drainage of wet areas causes that 46% of species characteristic of this habitat are included in the national list of endan-gered species. In Central Poland numerous peatland-halophytes are already extinct. Conservation of hygrophilous plants in seven natural reserves protects the wetland flora of Central Poland only to a certain degree.

Key words: kenophytes, river corridor plants, distribution pattern, vascular plants, the Vistula River, the San River, Poland

Streszcaenia. Mokradła zajmują w Polsce Środkowej około 8% powierzchni regionu. StwierdzoŹno na nich ponad 700 gatunków roślin naczyniowych, z których 400 związanych jest z mokraŹdłami. Osuszanie siedlisk podmokłych spowodowało, że 46% gatunków związanych z tymi sieŹdliskami znajduje się na regionalnej liście roślin zagrożonych i ginących. W Polsce Środkowej wyginęły gatunki związane z śródlądowymi solniskami oraz liczne gatunki torfowiskowe. OchroŹna roślinności wilgociolubnej w 7 rezerwatach tylko w niewielkim stopniu chroni florę mokradeł Polski Środkowej.

Słowa kluczowe: flora, różnorodność, mokradła, Polska Środkowa


DIFFERENTIATION OF THE STRUCTURE OF ZOOPLANKTON COMMUNITIES IN STANDS OF WATER AND RUSH VEGETATION OF POST-EXPLOITATION SMALL WATER BODIES IN POZNAŃ - pełny artykuł (full article) - plik PDF

ZRÓŻNICOWANIE STRUKTURY UGRUPOWAŃ ZOOPLANKTONU W PŁATACH ROŚLINNOŚCI WODNEJ I SZUWAROWEJ DROBNYCH ZBIORNIKÓW POEKSPLOATACYJNYCH MIASTA POZNANIA

Natalia Kuczyńska-Kippen, Barbara Nagengast, Elżbieta Bartkowska, Lucyna Horbajczuk

Zakład Ochrony Wód Uniwersytet im. Adama Mickiewicza,
ul. Drzymały 24, 61-613 Poznań e-mail: kippen@hot.pl

Summary. Differentiation of the structure of the rotifera and crustacea communities in the phyto-coenosis of the rush and submerged vegetation and comparably in the open water zone of 10 smali water bodies, differing in size, shape and depth, was examined. There were 60 species of Rotifera, 23 of Cladocera and 4 of Copepoda identified. The number of taxa differed depending on the pond and habitat. The differentiation of the zooplankton numbers between particular habi-tats of examined water bodies was statistically significant. When analysing the rotifera densities in a particular habitat differences of Rotifera were received for open water zone, while in the case of Crustacea for the Ceratophyllum bed and also the open water. The mean biodiversity index values were Iow - between 0.8 and 2.2; however, the łowest were in ponds H and J, which were overshaded and lacking in rush and water vegetation. Differentiation of the zooplankton commuŹnities within the rush and water vegetation of the Junikowski Stream might have been caused by the spatial and morphological structure of particular phytocoenosis, especially their biomass and density, the physical-chemical parameters of a habitat, overshading, differentiated morphometry of particular water bodies and biotic factors such as predation.

Key words: zooplankton, Rotifera, Crustacea, species biodlversity

Streszczenie. Badano zróżnicowanie struktury ugrupowań wrotków i skorupiaków w fitoceno-zach roślinności szuwarowej i zanurzonej oraz porównawczo w strefie toni wodnej 10 stawów o zróżnicowanej wielkości, kształcie i głębokości. Analiza zooplanktonu wykazała ogółem obecŹność 60 taksonów Rotifera, 23 Cladocera i 4 Copepoda. Liczba taksonów była różna w zależności od badanego stawu i stanowiska. Zróżnicowanie liczebności zooplanktonu pomiędzy poszczególŹnymi siedliskami badanych stawów było istotne statystycznie. Analizując liczebność organizmów w obrębie konkretnego siedliska różnice wykazano dla RoŹtifera w toni wodnej, natomiast dla Crustacea w toni oraz w Ceratophyllum. Średnia wartość różnorodności gatunkowej Shannona-Weavera była stosunkowo niska (od 0,8 do 2,2), najniższa dla stawu H i J, które były zacienione i pozbawione roślinności. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono zróżnicowanie struktury ugrupowań wrotków i skorupiaków w płatach roślinności wodnej i szuwarowej badanych zbiorników, na które miały wpływ takie czynniki, jak struktura przestrzenna i morfologiczna poszczególnych fitocenoz, ich biomasa i zagęszczenie, parametry fizyczno-chemiczne siedliska, zacienienie, morfometria oraz czynniki biotyczne, m.in. drapieżnictwo.

Słowa kluczowe: ozooplankton, Rotifera, Crustacea, różnorodność gatunkowa


WHITEBACKS - THE NATIYE CATTLE OF THE POLESIE REGION - pełny artykuł (full article) - plik PDF

BIAŁOGRZBIETY - RODZIME BYDŁO POLESIA

Zygmunt Litwińczuk, Piotr Stanek, Witold Chabuz, Przemysław Jankowski

Katedra Hodowli Bydła Akademia Rolnicza,
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin e-mail: zhbyd@ursus.ar.lublin.pl

Summary. . Regarding the specificity of the conditions prevailing at Polesie the main aim of live-stock rearing and breeding in this region should be production of high ąuality foods (milk, meat, eggs) based on the natural feed resources (so called safe food). Another and still important task for this region is the restitution and conservation of the genetic resource natural for the Polesie breeds and varieties of farm animal. The whitebacks, kept in the eastern part of Poland within the living memory, show some specific ąualities, the main being their adaptation to the most popular cattle pedigree at Polesie. These characteristics appreciated so highly by farmers let maintain single animals of this breed at some smali farms on the Bug river by now. In the 1990's the Department of Cattle Breeding, UnWersity of Agriculture in Lublin established a project for this cattle restituŹtion and its genetic resource protection and thanks to these efforts in 2003 the Ministry of AgriŹculture acknowledged whitebacks to be the Polish native cattle pedigree, which resulted in breedŹing registers opening. As a conseąuence, in 2004 FAO registered this cattle at the world list of breeds with genetic resource conserved. And so, there are no objections to the whitebacks re-breeding at their centuries-old grounds, that is the Polesie region.

Key words: Polesie Lubelskie, resources genetics animals, whitebacks

Streszczenie.Biorąc pod uwagę specyfikę warunków panujących w rejonie Polesia, głównym celem hodowli zwierząt domowych powinna być wysokiej jakości żywność (mleko, mięso, jajka), której podstawą są naturalne zasoby paszowe (tzw. bezpieczna żywność). Innym ważnym zadaŹniem dla tego regionu jest restytucja i zachowanie zasobów genetycznych naturalnych dla poleŹskich ras i odmian zwierząt gospodarskich. Białogrzbiety, hodowane we wschodniej części Polski od niepamiętnych czasów, wykazują pewne specyficzne cechy, głównie adaptacji do najpopularniejszej rasy na Polesiu. Cechy te, wysoce cenione przez rolników, pozwoliły na utrzyŹmanie pojedynczych przedstawicieli tej rasy w małych gospodarstwach nad Bugiem aż do chwili obecnej. Podjęty w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia przez Katedrę Hodowli Bydła Akademii Rolniczej w Lublinie program restytucji i ochrony zasobów genetycznych tego bydła doprowadził do uznania przez Ministra Rolnictwa w 2003 roku białogrzbietów jako polskiej rodzimej rasy bydła i otwarcia ksiąg zarodowych, co było podstawą wpisania ich w 2004 roku przez FAO na światową listę ras podlegających ochronie zasobów genetycznych. Nic więc nie stoi na przeszkoŹdzie, aby białogrzbiety powróciły po kilkudziesięciu latach do hodowli na ich odwiecznych tereŹnach, tzn. na Polesiu.

Słowa kluczowe: Polesie Lubelskie, restytucja zasobów genetycznych zwierząt, białogrzbiety


THE MONITORING OF VEGETATION AND HABITATS OF WATER-PEATLAND ECOSYSTEMS OF "KROWIE BAGNO" (ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKELAND) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

MONITORING ROŚLINNOŚCI I SIEDLISK EKOSYSTEMÓW WODNO-TORFOWISKOWYCH "KROWIEGO BAGNA" (POJEZIERZE ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIE)

Bogdan Lorens, Piotr Sugier

Zakład Ekologii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej,
ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin e-mail: blorens@biotop.umcs.lublin.pl, psugier@biotop.umcs.lublin.pl

Summary."Krowie Bagno", a broad complex of peatland vegetation (over 3500 ha area), was one of the most valuable areas of the Lublin region from the natural point of view. Its vegetation was destroyed after drainages carried out at the turn of the 1970's and 1980's. The last refuge of 23 protected, endangered and rare plant species of wetlands is located in the vicinity of Lubowierz and Lubowierzek Lakes. The presence of 8 plant communities of aąuatic vegetation, 7 of rushes, 9 of peatland and meadow and 3 of forest ones were noted there. In the perspective of restoration of smali areas in "Krowie Bagno", the monitoring of chosen peatland and meadow ecosystems was started..

Key words: monitoring, peatland and meadow ecosystems, "Krowie Bagno"

Streszczenie.Jednym z najcenniejszych pod względem przyrodniczym obszarów Lubelszczyzny jest rozległy kompleks roślinności łąkowej i torfowiskowej "Krowie Bagno". Intensywne melioŹracje odwadniające przeprowadzone na przełomie lat 70. i 80. ubiegłego wieku doprowadziły do degradacji i zaniku wielu rzadkich i cennych zbiorowisk roślinności torfowiskowej i łąkowej wraz z ich unikatową florą. Jedną z niewielu enklaw, w obrębie których zachowały się ostatnie na tym obszarze refugia gatunków ginących, rzadkich i chronionych (łącznie 23 taksony) jest kompleks roślinności wodno-torfowiskowej w sąsiedztwie jezior Lubowierz i Lubowierzek. PrzeprowaŹdzone tu badania wykazały występowanie 8 zbiorowisk roślinności wodnej, 7 szuwarowej, 9 torfowiskowej i łąkowej oraz 3 zarosłowej i leśnej. Ze względu na perspektywy renaturyzacji fragmentów "Krowiego Bagna", rozpoczęto monitoring wybranych ekosystemów torfowiskowych i łąkowych.

Słowa kluczowe: monitoring przyrodniczy, ekosystemy torfowiskowe i łąkowe, "Krowie Bagno"


SEASONAL CHANGES QUALITY AND QUANTITY STRUCTURE OF PERIPHYTIC CILIATES IN TROPHICALLY DIFFERENT LAKES' - pełny artykuł (full article) - plik PDF

SEZONOWE ZMIANY STRUKTURY JAKOŚCIOWEJ I ILOŚCIOWEJ PERYFITONOWYCH ORZĘSKÓW W JEZIORACH O RÓŻNEJ TROFII

Tomasz Mieczan

Katedra Hydrobiologii i Ichtiobiologii Akademia Rolnicza,
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin e-mail: tmieczan@ursus.ar.lublin.pl

Summary. Periphytic ciliates were studied in three trophically different lakes. Those were: mesotrophic Lakę Piaseczno with well developed sandy psammolłttoral, eutrophic Lalce Uściwierz with well developed pond type phytolittoral and dystrophic Lakę Moszne with swampy phytolittoral. Observations were madę of the periphyton growing on glass-slides. Samples were taken from April to November 2000-2001 in the littoral zone. The number of taxons and abundance of ciliates communities were seasonally changeable. In all studied lakes the highest number of species was noted in autumn and the lowest in early summer. In mesotrophic Lakę Piaseczno and eutrophic Lakę Uściwierz the highest mean density of ciliates were noted in spring and autumn, in dystrophic Lakę Moszne in summer.

Key words: lake, littoral, periphyton, Ciliata

Streszczenie. Badania orzęsków peryfitonowych prowadzono w trzech jeziorach o różnej trofii: mezotroficznym jeziorze Piaseczno z dominującym psammolitoralem, eutroficznym jeziorze Uściwierz z fitolitoralem małojeziomym i dystroficznym jeziorze Moszne z dominacją fitolitoralu bagiennego położonych na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim. Jako podłoża dla peryfitonu użyto szkiełek podstawowych eksponowanych przez okres czterech tygodni. Próby pobierano od kwietnia do listopada w latach 2000-2001. Struktura jakościowa i ilościowa orzęsków wykazywała wyraźną zmienność sezonową. We wszystkich badanych jeziorach najwyższa liczba taksonów występowała jesienią, najniższa zaś wczesną wiosną. W mezotroficznym jeziorze Piaseczno i w eutroficznym jeziorze Uściwierz najwyższa liczebność orzęsków występowała z reguły wiosną i jesienią, w dystroficznym jeziorze Moszne latem.

Słowa kluczowe: jezioro, litoral, peryfiton, orzęski


CHANGES OF NITRATES AND ORTHOPHOSPHATES CONCENTRATION IN LITTORAL WATER OF THE LAKĘ MOSZNE (ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKELAND) AND THE PIEZZOMETRIC OFTHESHOREZONE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

ZMIANY ZAWARTOŚCI AZOTANÓW I FOSFORANÓW W WODACH PRZYBRZEŻNYCH JEZIORA MOSZNE (POJEZIERZE ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIE) I PIEZOMETRYCZNYCH JEGO POBRZEŻA

Modest Misztal, Sławomir Ligęza , Halina Smal, Elżbieta Jolanta Bielińska

*Katedra Hydrobiologii i Ichtiobiologii Akademia Rolnicza,
ul. Akademicka 15, 20-033 Lublin
**Instytut Gleboznawstwa i Kształtowania Środowiska Akademia Rolnicza,
ul. Króla Leszczyńskiego 7, 20-069 Lublin

Summary. During 7 years the concentration of nitrates and orthophosphates in the littoral water of the Lakę Moszne (The Łęczyńsko-Włodawskie Lake District) and the shallow ground water of the peatbog surrounding the lake was studied. Seasonal changes in the chemical content were studied in the seasons: spring, summer, and autumn.

Key words:lakes, ecotone, water chemistry, nitrates, orthophosphates

Streszczenie. Przez 7 lat badano stężenie azotanów i fosforanów w wodach przybrzeżnych jeziora Moszne (Pojezierze Łęczyńsko-Wlodawskie) oraz w płytkich wodach gruntowych jego pobrzeża. Wody gruntowe były pobierane z piezometru zainstalowanego w obrębie mszaru sąsiadującego z litoralem jeziornym. Analizie poddano sezonowe zmiany stężeń, biorąc pod uwagę okresy: wioŹsenny, letni, jesienny.

Słowa kluczowe. jeziora, chemizm, azotany, fosforany


THE IMPORTANCE OF THE "SANTOCKIE ZAKOLE" NATURE RESERVE FOR PRESERVATION OF BIOLOGICAL DIVERSITY AND TOURISM - pełny artykuł (full article) - plik PDF

ZNACZENIE REZERWATU PRZYRODY „SANTOCKIE ZAKOLE" DLA ZACHOWANIA RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ I TURYSTYKI

Jarosław Nadobnik , Lucjan Agapow , Bogusław Korościński

Katedra Przyrodniczych Podstaw Kultury Fizycznej Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu
Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej w Gorzowie Wlkp., ul. Estkowskiego 13 e-mail: nadobnik@neostrada.pl, l.agapow@wp.pl
**Gimnazjum w Lubniewicach, powiat Sulęcin

Summary.The lower parts of the River Warta and the River Noteć have had a great influence on preservation of biological diversity and tourism and for that reason in 1998 a nature reserve was created, called ,"Santockie Zakole". The aim of our research was to identify the fauna of the reŹserve as well as to present the importance of the natural advantages for the development of tourism and ecological education. The reserve is 454.94 ha large. Its main feature is the landscape as well as flora and birds. There are many old river beds, small ponds, clumps and thickets. In the waters of "Santockie Zakole" one can find 14 kinds of leeches, 38 kinds of molluscs, 6 kinds of Biyozoa, 27 kinds of arthropods. Apart from this there are many species of aqueous invertebrates, which belong to different systematic groups. The fact that they can live in these waters indicates how clean the waters are. The area, which we would like to present is also a very precious ecosystem for many species of waterfowl and marshbirds. The village of Santok is worthy of special attenŹtion; its origin goes back as far as the 8th century.

Key words: : reserve, tourism, species diversity, wildlife conservation.

Streszczenie. . Z uwagi na ogromne znaczenie dolnego odcinka Warty i Noteci dla zachowania różnorodności biologicznej oraz turystyki utworzono w 1998 r rezerwat "Santockie Zakole". Celem naszego opracowania było rozpoznanie fauny na terenie rezerwatu oraz przedstawienie znaczenia walorów przyrodniczych dla rozwoju turystyki i edukacji ekologicznej. Obszar rezerwatu obejmuje 454,94 ha. Jest to teren o charakterze krajobrazowym oraz florystycz-no-ornitologicznym. Występuje tu wiele interesujących starorzeczy, oczek wodnych, kęp lasów i zarośli. W wodach "Santockiego Zakola" stwierdzono występowanie 14 gatunków pijawek, 38 gatunków mięczaków, 6 gatunków mszywiołów, 27 gatunków stawonogów. Ponadto stwierdzono wiele gatunków bezkręgowców wodnych, należących do różnych grup systematycznych. Ich wyŹstępowanie wskazuje na znaczną czystość tych wód. Omawiany obszar jest więc bardzo cennym ekosystemem dla wielu gatunków ptaków wodnych i błotnych. Na szczególną uwagę zasługuje wieś Santok, której historia sięga VIII wieku i grodzisko położone na terenie rezerwatu. W chwili obecnej po długotrwałych pracach archeologicznych teren grodziska jest wielką atrakcją turystyczną, przypominającą dawną świetność przygranicznej osady.

Słowa kluczowe: rezerwat, turystyka, różnorodność gatunkowa, ochrona przyrody


EFFECT OF THE "ŁĽKA" DAM RESERVOIR ON PLANKTONIC ROTIFERS (ROTIFERA) COMMUNITIES IN THE PSZCZYNKA RIVER - pełny artykuł (full article) - plik PDF

WPŁYW ZBIORNIKA ZAPOROWEGO "ŁĽKA" NA ZGRUPOWANIA PLANKTONOWYCH WROTKÓW (ROTIFERA) RZEKI PSZCZYNKI

Anna Niesler , Irena Bielańska-Grajne

*Stolarska 13, 40-767 Katowice, e-mail: anianies@poczta.onet.pl "Katedra Ekologii, Uniwersytet Śląski,
ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice e-mail: igrajner@us.edu.pl

Summary. The flow of the river through the dam reservoir contributed to changes in the commuŹnities of rotifers occurring in the Pszczynka River. Above the reservoir a great richness of rotifers species was noted - here, there occurred as many as 97 rotifers species, while below the reservoir the number of species decreased to 53. A considerable decrease was also observed in the value of the Shannon-Wiener species biodiversity index - from 2.68 above the reservoir to 1.61 below. A very clear increase was observed in the density of rotifers in the river below the damming-up construction. In the Pszczynka River, above the dam, the mean annual density was 357 individualsdm-3. In the reservoir the mean density was 1145 individualsdm-3. These high numbers of rotiŹfers in the reservoir was the cause of an increase in their density to over 1800 individuals dm-3 below the dam. As a result of the Pszczynka River flow through the eutrophic reservoir a higher percentage of species was noted which are the indicators of such waters - by over 8% in the river below the dam, as well as the reconstruction of rotifers communities with respect to the stability of occurrence and the domination coefficient.

Key words: Rotifera, river, dam reservoir

Streszczenie.. Przepływ rzeki przez zbiornik zaporowy przyczynił się do zmiany zgrupowań wrotków planktonowych występujących w Pszczynce.: Powyżej zbiornika stwierdzono duże bogactwo gatunkowe Rotifera - wystąpiło tutaj aż 97 gatunków wrotków, poniżej zbiornika liczba gatunków spadła do 53. Znacznemu obniżeniu uległa również wartość współczynnika różnorodności gatunkowej Shannona-Wienera - z 2,68 powyżej zbiornika "Łąka" do 1,61 poniżej. Zaobserwowano bardzo wyraźny wzrost zagęszczenia Rotifera w rzece poniżej budowli piętrzącej. W Pszczynce powyżej zapory średnie roczne zagęszczenie wynosiło 357 os.dm"3. W zbiorniku średnie zagęszczenie wynosiło 1145 os.dm-3. Ta duża liczebność wrotków w zbiorniku była przyczyną wzrostu zagęszczenia Rotifera do przeszło 1800 os.dm-3 poniżej zapory. Skutkiem przepływu Pszczynki przez zeutrofizowany zbiornik było również zwiększenie procentowego udziału gaŹtunków będących wskaźnikami takich wód o przeszło 8% w rzece poniżej zapory oraz przebudowa zgrupowań Rotifera pod względem stałości występowania i współczynnika dominacji.

Słowa kluczowe: Rotifera, rzeka, zbiornik zaporowy


THE EFFECT OF PHYSICO-CHEMICAL PROPERTIES OF WATER ON THE DISTRIBUTION AND COMPOSITION OF CILIATES (CILIATA) IN THE PELAGIAL OF LAKES - pełny artykuł (full article) - plik PDF

WPŁYW FIZYCZNO-CHEMICZNYCH WŁAŚCIWOŚCI WODY NA ROZMIESZCZENIE I SKŁAD ORZĘSKÓW (CILIATA) W TONI WODNEJ JEZIOR PRZEPŁYWOWYCH

Joanna Ostapiuk, Ryszard Piotrowicz, Piotr Klimaszyk

Zakład Ochrony Wód Uniwersytet im. A. Mickiewicza,

ul. Drzymały 24, 60-613 Poznań e-mail: ostapiuk@amu.edu.pl: kinianuc@wp.pl

Summary. Results presented in this paper concern data from 2 lakes located in the area of Drawienski Nationality Park. The Płociczna River, which flows through them, supplies the lakes with large amount of nutrients. The abundance of ciliates in inflow zone were lower in both lakes than in pelagial. The outflow zone from both lakes were strongly influenced by the open lalce water, and the abundance was similar in pelagial and outflow zones. In pelagial the highest ciliŹates abundance was determinated by strongly wind.

Key words: ciliates, throughflow lakes

Streszczenie. Wyniki prezentowane w tej pracy dotyczą badań prowadzonych na dwóch jeziorach zlokalizowanych w Drawieńskim Parku Narodowym. Przepływająca przez nie rzeka Płociczna dostarcza bardzo duże ładunki biogenów. Zbiorowiska orzęsków w obu jeziorach zdominowane były przez gatunki należące do Oligotńchida. W strefie dopływu w obu jeziorach liczebność orzęsków była niższa niż w pelagialu. Strefa odpływu była pod silnym wpływem otwartych wód jeziora i liczebność orzęsków była podobna do ich liczebności w toni jezior. W pelagialu obu jezior rozmieszczenie i liczebność orzęsków były zależne od siły i kierunku wiatru.

Słowa kluczowe: orzęski, Ciliata, jeziora przepływowe


THE CLICK-BEETLES (COLEOPTERA: ELATERIDAE) OF THE MARSHY MEADOW COMUNITIES IN THE "LASY JANOWSKIE" LANDSCAPE PARK - pełny artykuł (full article) - plik PDF

SPRĘŻYKOWATE {COLEOPTERA: ELATERIDAE) ŁĘGÓW PARKU KRAJOBRAZOWEGO ,,LASY JANOWSKIE"

Krzysztof Pawlęga

Katedra Zoologii Akademia Rolnicza,
ul. Akademicka 13; 20-950 Lublin e-mail: krzyclip@ursus.ar.lublin.pl

Summary.The research on the Elateridae of the marshy meadow communities in the "Lasy Janowskie" Landscape Park was conducted in Circaeo-Alnetum and Salicetwn triandro-viminalis complexes. Adult forms were collected with the use of entomological draw and umbrella. 18 speŹcies of the click-beetle were found. The most numerous were as follows: Adrastus pallens, Da-lopius marginatus, Synaptus filiformis, Adrastus rachifer and Athous haemorrhoidalis. Elateridae of marshy meadow communities were characterised by the big participation - qualitative and quantitative - of hygrophilous species (33.3 i 41.0%). In the analysis stability of occurrence (C%) and species variability index (d) were also considered. An ecological and zoogeographical analysis was conducted as well.

Key words: : "Lasy Janowskie" Landscape Park, South-east Poland, click-beetle, marshy meadow, ecological and zoogeographical analysis

Streszczenie. Badaniami fauny Elateridae zbiorowisk łęgowych Parku Krajobrazowego ,,Lasy Janowskie" objęto dwa zespoły: Circaeo-Alnetum i Salicetwn triandro-viminalis. Postacie dorosłe zbierano za pomocą czerpaka i parasola entomologicznego. Złowiono 18 gatunków tych chrząszczy. Najliczniej występowały: Adrastuspallens, Dalopius marginatus, Synaptus filiformis, Adrastus rachifer i Athous haemorrhoidalis. Elaterofauna zbiorowisk łęgowych cechowała się dużym udziałem -jakościowym i ilościowym - higrofilnych gatunków charakterystycznych (33,3 i 41,0%). W analizie materiału uwzględniono również stałość występowania w próbach (C%) oraz wskaźnik zróżnicowania gatunkowego (d). Przeprowadzono analizę ekologiczną i zoogeogra-ficzną.

Słowa kluczowe: Park Krajobrazowy "Lasy Janowskie", południowo-wschodnia Polska, chrząszcze sprężykowate, zbiorowiska łęgowe, analiza ekologiczna i zoogeograficzna


THE INFLUENCE OF PREDATORS ON THE FORMING OF SPECIES DIVERSITY OF ZOOPLEUSTON OF SOME WATER ECOSYSTEMS OF THE ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKELAND - pełny artykuł (full article) - plik PDF

WPŁYW DRAPIEŻNIKÓW NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ RÓŻNORODNOŚCI GATUNKOWEJ ZOOPLEUSTONU WYBRANYCH ZBIORNIKÓW WODNYCH POJEZIERZA ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIEGO

Wojciech Płaska

Katedra Hydrobiologii i Ichtiobiologii Akademia Rolnicza,
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin

Summary. The studies were conducted within two lakes and two subsided ponds situated in the Łęczna-Włodawa Lake District. In the studied water bodies 73 zoopleustonic taxa were found to occur; the highest number of taxa - 44 - occurred in Lake Uściwierz, the lowest one - 24 - in the depression reservoir Szczecin. The highest values of frequency (35-40%) were found in Lake Uściwierz and the depression reservoir Nadrybie, the lowest one - from 10% to 19% - occurred in Lake Piaseczno and the depression reservoir Szczecin. The obtained results showed that within water bodies with escalating pressure of predators the species diversity of zoopleuston was also high.

Key words: shallow littoral, zoopleuston, richness of species, predation

Streszczenie: Badania prowadzono w latach 2000-2002 w dwóch jeziorach i dwóch zbiornikach zapadliskowych położonych na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim. W badanych zbiornikach wodnych stwierdzono występowanie 73 taksonów zoopleustonu, najwięcej w jeziorze Uściwierz -44 taksony, najmniej zaś w zbiorniku zapadliskowym Szczecin - 24 taksony. Najwyższa frekwenŹcja drapieżników, wynosząca od 35 do 40% występowała w jeziorze Uściwierz oraz w zbiorniku zapadliskowym Nadrybie, najniższa, od 10 do 19%, w jeziorze Piaseczno i zbiorniku zapadliskoŹwym Szczecin. Uzyskane wyniki badań wskazują, że w zbiornikach wodnych poddanych nasilająŹcej się presji drapieżników występowała również wysoka różnorodność gatunkowa zoopleustonu.

Słowa kluczowe:płytki litoral, zoopleuston, różnorodność gatunkowa, drapieżnictwo


IMPACT OF NATURAL CHANELIZATION OF A SMALL LOWLAND RIVER ON BIODIVERSITY OF FISH COMMUNITIES - pełny artykuł (full article) - plik PDF

WPŁYW REGULACJI NATURALNEJ MAŁEJ RZEKI NIZINNEJ NA RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĽ ICHTIOFAUNY

Jacek Rechulicz , Małgorzata Gorzel , Ryszard Kornijów

*Katedra Biologicznych Podstaw Produkcji Zwierzęcej,
e-mail: jarech@ursus.ar.lublin.pl, jarech_dom@tlen.pl
**Katedra Hydrobiologii i Ichtiobiologii
e-mail: zgorzel@tenbit.pl, rkorn@ursus.ar.lublin.pl Akademia Rolnicza, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin

Summary. Fish were caught by electroshocking 4 times during the period of seven months after chanelization of the river Gałęzówka, situated in Lublin Upland. The river works resulted in a drastic decrease of species richness (from 10 to 3 species), disappearance of 3 species protected by law (stone loach, bitterling and spined loach), and in a drop in biodiversity (mean values of H' index: 1.14 at the reference and 0.66 at the disturbed site). Density offish was significantly higher at the disturbed site, with a growing tendency (mean: 100.3, range: 1-241 ind.100 m-1), than at the reference one (mean: 90.5, range: 59-135 ind.100 m-1). The mean biomass amounted to 2172 and 2046 g100 m-1, respectively.

Key words: rivers, fish, rivers regulation, biodiversity

Streszczenie.Polowy ryb przeprowadzono czterokrotnie w ciągu siedmiu miesięcy, po zakończeniu tzw. naturalnej regulacji rzeki Gałęzówki, położonej w dorzeczu Bystrzycy Lubelskiej. Na odcinku niepogłębionym (R) stwierdzono obecność 10 gatunków ryb, w tym 3 chronionych: śliza, różanki i kozy. Wyraźną dominacją w strukturze liczebności i biomasy charakteryzowały się płoć i okoń. Na odcinku pogłębionym (D) po regulacji początkowo stwierdzono tylko płoć, a w miarę upływu czasu pojawiły się także okoń i kiełb. Wartości wskaźnika różnorodności biologicznej H' na odcinku D były prawie 2-krotnie niższe (średnio 0,66) niż na odcinku R (1,14). Zagęszczenie ryb kształtowało się w granicach od 1 do 241 osobn.100 m-1 na odcinku D i od 59 do 135 osobn.100 m-1 na odcinku R. Ogólna średnia biomasa ryb na badanych odcinkach rzeki wyniosła odpowiednio 2172,37 i 2046 g100 m-1 (1745-2690), z wyraźną tendencją wzrostową na odcinku uregulowanym.

Słowa kluczowe: rzeki, ryby, regulacja rzek, różnorodność biologiczna


DIVERSITY OF MACROPHYTES IN LAKE ROTCZE IN THE ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKELAND- pełny artykuł (full article) - plik PDF

ZRÓŻNICOWANIE MAKROFITÓW W JEZIORZE ROTCZE, POŁOŻONYM NA POJEZIERZU ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIM

Joanna Sender

Katedra Hydrobiologii i Ichtiobiologii Akademia Rolnicza,
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin e-mail: jsender@wp.pl

Summary. Lake Rotcze is an eutrophic lake in the Łęczna-Włodawa Lakeland. The catchmemt area mainly consists of fields, meadows and peat bogs without bushes. This lake is used for recreŹational purposes. Phytoloittoral in Lake Rotcze is well developed. There are all kinds of ecologiŹcal forms of macrophytes. In 2001 and 2002 this lake was occupied by 18 species of macrophytes. The highest number of species was constituted by submerged macrophytes. Phytolittoral in this lake covered 80% of the lake surface. Relatively high species differentiation of macrophytes in Lake Rotcze is confirmed by a steady index.

Key words: lake, macrophytes, diversity

Streszczenie. . Jezioro Rotcze położone jest na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim. Jest to jezioro eutroficzne, otoczone polami, łąkami i torfowiskami niskimi. Od północnej i wschodniej strony jeziora w ostatnich latach rozwinęła się także zabudowa letniskowa. Celem badań było określenie składu gatunkowego i struktury ilościowej makrofitów występujących w litoralu owego jeziora. Przeprowadzone w latach 2001-2002 badania wykazały, że fitolitoral jeziora Rotcze jest bardzo dobrze wykształcony. Występują tu bowiem wszystkie formy ekologiczne makrofitów, obejmująŹce 18 gatunków. Najwięcej gatunków, bo 10, należało do elodeidów, za ś najmniej, zaledwie 2, do nimfeidów. Fitolitoral jeziora Rotcze zajmował 80% lustra wody.

Słowa kluczowe: jezioro, makrofity, różnorodność


SPECIES DIVERSITY OF THE CADDISFLIES (TRICHOPTERA) IN THE LEFT-BANK RIVER BUG VALLEY - pełny artykuł (full article) - plik PDF

ZRÓŻNICOWANIE GATUNKOWE CHRUŚCIKÓW (TRICHOPTERA) ZASIEDLAJĽCYCH LEWOBRZEŻNĽ DOLINĘ BUGU

Edyta Serafin

Katedra Zoologii Akademia Rolnicza,
ul. Akademicka 13, 20-033 Lublin e-mail: eserafinek@wp.pl

Summary. . The River Bug, the largest non-regulated Polish river, as well as varied types of aquatic habitats situated in its valley, have not been the subject of trichopterological research. In the years 2001-2003 the research on caddisflies of this area (209 km of the river course between Gołębie and Włodawa) was conducted. 47 species were found to occur of which three are redlisted and 9 are new to the Lublin province. Species composition, habitat distribution and two-way migrations between the waters of the river and the remaining aquatic habitats (in case of imagines - also terrestrial ones) confirm the idea of the ecological corridor of the River Bug valley - the area which is regarded as the route for species migrations and the mainstay for faunal biodiversity.

Key words: the River Bug valley, caddisflies, Trichoptera

Streszczenie.Bug, największa nieuregulowana rzeka na terenie Polski, jak również różnorodne siedliska wodne położone w jej dolinie nie były dotychczas przedmiotem badań trichopterologicz-nych. W latach 2001-2003 badano chruściki doliny Bugu na 209 km odcinku biegu rzeki między Gołębiami a Włodawą. Stwierdzono występowanie 47 gatunków, z których trzy znajdują się na czerwonej liście chruścików Polski, zaś 9 to gatunki nowe dla Lubelszczyzny. Skład gatunkowy, rozmieszczenie siedliskowe oraz dwukierunkowe migracje Trichoptera pomiędzy wodami Bugu a pozostałymi siedliskami wodnymi w jego dolinie (w przypadku imagines także lądowymi) potwierdzają ideę istnienia korytarza ekologicznego doliny Bugu - obszaru stanowiącego trasę migracji gatunkowej i umożliwiającego utrzymanie wysokiej różnorodności biologicznej trichopte-rofauny.

Słowa kluczowe: rzeka Bug, chruściki, Trichoptera


BIODIVERSITY OF THE "PRYPIAT-STOCHOD" LANDSCAPE PARK IN WESTERN POLESIE AND PROBLEMS OF ITS PROTECTION - pełny artykuł (full article) - plik PDF

RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA PARKU KRAJOBRAZOWEGO „PRYPEĆ-STOCHOD" NA POLESIU ZACHODNIM ORAZ PROBLEMY JEGO OCHRONY

Ivan M. Shukalovych , Tadeusz J. Chmielewski , Szymon Chmielewski

Instytut Budownictwa i Architektury Politechnika Lubelska,
ul. Nadbystrzycka 40, 20-618 Lublin **Katedra Hydrobiologii i Ichtiobiologii, Akademia Rolnicza, ul. Akademicka 13, 20-033 Lublin

Summary. The paper presents the results of an estimation of habitat sites, phytosociological and landscape diversity of 55 partial catchment basins of the "Prypiat-Stochod" Landscape Park in Western Polesie (Ukraine). The area of the Park (44.958 ha) has a diversified ecological structure. Next to extensive, almost homogeneous natural complexes, we can find catchment basins with a diversified plant cover and mosaic land use. The catchment basins with a high floral and phytosoŹciological diversity occupy 8.27% of the Park's area, and the catchment basins with a high habitat sites diversity - 16.16%. 18 of the Park's catchment basins of a total 41.07% of its area have a high and very high landscape diversity. The lands with high habitat sites, floral, landscape and phytosociological diversity overlap in about 18.35%. The results may be an important comparative material for the estimation of biodiversity and landscape diversity of the protected areas in Polesie in Ukraine, Belorussia and Poland, as well as natural valleys of big rivers all over Europe.

Key words: biodiversity, landscape diversity, Western Polesie

Streszczenie. W artykule przedstawiono wyniki oceny różnorodności siedliskowej, fitosocjologicznej i krajobrazowej 55 zlewni cząstkowych Parku Krajobrazowego "Prypeć-Stochod" na Polesiu Zachodnim (Ukraina). Obszar Parku odznacza się wysokim zróżnicowaniem struktury ekologicŹznej. Obok rozległych, niemal jednorodnych kompleksów przyrodniczych występują zlewnie o zróżnicowanej szacie roślinnej i mozaikowatym użytkowaniu terenu. Zlewnie o bardzo wysokiej różnorodności florystycznej i fitosocjologicznej zajmują 8,27% powierzchni parku, zaś zlewnie o bardzo wysokiej różnorodności siedliskowej 16,16%. Aż 18 zlewni, zajmujących łącznie 41,07% jego powierzchni odznacza się wysoką i bardzo wysoką różnorodnością krajobrazową. Obszary o wysokiej różnorodności siedliskowej, florystycznej, fitosocjologicznej i krajobrazowej pokrywają się w około 18,35%. Zebrane wyniki mogą stanowić ważny materiał porównawczy do oceny różnorodności biologicznej i krajobrazowej obszarów chronionych Polesia na Ukrainie, Białorusi i w Polsce, a także naturalnych dolin dużych rzek całej Europy.

Słowa kluczowe: : różnorodność biologiczna, różnorodność krajobrazowa, Polesie Zachodnie


DIVERSITY OF VERTEBRATE FAUNA OF HIGH AND TRANSITIONAL PEAT BOGS OF THE SOLSKA FOREST AND THE ROZTOCZE REGION AND SUGGESTIONS FOR THEIR PROTECTION - pełny artykuł (full article) - plik PDF

RÓŻNORODNOŚĆ FAUNY KRĘGOWCÓW TORFOWISK WYSOKICH I PRZEJŚCIOWYCH PUSZCZY SOLSKIEJ I ROZTOCZA ORAZ PROPOZYCJE JEJ OCHRONY

Przemysław Stachyra , Mirosław Tchórzewski

Roztoczański Park Narodowy,
ul. Plażowa 3, 22-470 Zwierzyniec e-mail: przemekstachyra@wp.pl mirtch@wp.pl

Summary. The paper presents results of observation on vertebrates fauna in seven high and transitional peat bog complexes of the Solska Forest and Roztocze Region (southern part of Lublin Region). The observations were carried in 1996-2003. In the territory of high and transitional peat bogs 10 species of amphibians (e.g. Tritums cristatus, Bombina bombina, Bufo calamita), 6 species of reptiles (e.g. Vipera bents, Coronella austriaca), 93 species of birds (e.g. Botaunis stel-laris, Ciconia nigra, Circaetus gallicus, Tetrao tetrix, T. urogallus, Grus gnis, Bubo bubo) and rare species of mammals (Alces alces, Canis lupus, Felis lynx) were found. The paper presents threats to these biotopes. Suggestions for their protection are also given.

Key words: Solska Forest, Roztocze Region, amphibians, reptiles, birds, mammals.

Streszczenie. : W pracy przedstawiono wyniki badań i obserwacji płazów, gadów, ptaków i ssaków przeprowadzonych w latach 1996-2003 na siedmiu kompleksach torfowisk wysokich i przejścioŹwych Puszczy Solskiej i Roztocza. W omawianych biotopach stwierdzono 10 gatunków płazów (m.in. traszkę grzebieniastą, kumaka nizinnego i ropuchę paskówkę), 6 gatunków gadów (m.in. żmiję zygzakowatą i gniewosza plamistego), 93 gatunki ptaków (np. bąka, bociana czarnego, gadożera, cietrzewia, głuszca, żurawia, puchacza) oraz wilka, rysia i łosia. Wskazano również zagrożenia dla torfowisk wynikające z działalności gospodarczej człowieka oraz zaproponowano wskazówki dotyczące ich formalno-prawnej i praktycznej ochrony.

Słowa kluczowe: Puszcza Solska, Roztocze, płazy, gady, ptaki, ssaki


WATER MITES (ACARI, HYDRACHNIDIA) OF IMIELTY ŁUG RESERVE- pełny artykuł (full article) - plik PDF

WODOPOJKI (ACARI, HYDRACHNIDIA) W REZERWACIE IMIELTY ŁUG

Robert Stryjecki

Katedra Zoologii Akademia Rolnicza,
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin e-mail: robstry@wp.pl

Summary. In the Imielty Lug reserve a pond and peat-bog pools were studied. All together 50 species of water mites were found. Lake species were most numerous in the pond. In peat-bog pools species typical of this kind of waters predominated. Migration of water mites from the pond to peat-bog pools was observed. This phenomenon concerned mainly deutonymphs of the Piona genus. The natural values of the reserve can be confirmed by: high biodiveristy, faunistic compoŹsition, quantitative relations within Hydrachnidia populations, differentiation of habitats and limnological character of the water bodies examined.

Key words: water mites, Hydrachnidia, fish pond, peat-bog pools

Streszczenie. W rezerwacie Imielty Ług badano staw rybny i zbiorniki torfowiskowe. Stwierdzono występowanie 50 gatunków wodopójek. Fauna stawu miała jeziorny charakter. W zbiornikach torfowiskowych dominowały wodopójki typowe dla tego rodzaju wód - tyrfobionty i tyrfofile. Interesującym zjawiskiem była migracja wodopójek ze stawu do zbiorników torfowiskowych. Dotyczyło to głównie deutonimf z rodzaju Fiona. Duża liczba złowionych gatunków, wysoka liczebność wodopójek, bioróżnorodność, zróżnicowanie siedliskowe oraz charakter limnologiczny zbiorników potwierdzająą wysokie walory przyrodnicze rezerwatu.

Słowa kluczowe: wodopójki, Hydrachnidia, staw rybny, zbiorniki torfowiskowe


THE CHEMICAL COMPOSITION OF BOTTOM SEDIMENTS IN DIFFERENT BIOTIC ZONES OF EUTROPHIC LAKE SUMIN (ŁĘCZNA-WŁODAWA LAKELAND) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

KSZTAŁTOWANIE SIĘ SKŁADU CHEMICZNEGO OSADÓW DENNYCH W RÓŻNYCH STREFACH BIOTYCZNYCH EUTROFICZNEGO JEZIORA SUMIN (POJEZIERZE ŁĘCZYŃSKO-WŁODAWSKIE)

Katarzyna Szafran

Katedra Hydrobiologii i Ichtiobiologii Akademia Rolnicza,
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin

Summary. In the years 2001-2002 the chemical composition of bottom sediments of eutrophic Lake Sumin, situated in the Łęczna-Włodawa Lakeland was studied. The hydration degree of the sediments, as well as the content of organic matter, silica, biogens (total nitrogen and total phoŹsphorus), micro- and macroelements (Mn, Fe, Ca, Mg, K, Na) were determined. The results indiŹcate that bottom sediments were differentiated in particular zones of the studied lake

Key words: lake, bottom sediments, zonal differentiation

Streszczenie. W latach 2001-2002 badano skład chemiczny osadów dennych eutroficznego jeziora Sumin, położonego na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim. Określono stopień uwodnienia osaŹdów, jak również procentowy udział materii organicznej i krzemionki, zawartość pierwiastków biogennych (azot ogólny i fosfor ogólny) oraz mikro- i makroelementów (Mn, Fe, Ca, Mg, K, Na). Stwierdzono zróżnicowanie składu chemicznego osadów dennych w poszczególnych strefach badanego jeziora.

Słowa kluczowe: jezioro, osady denne, strefowe zróżnicowanie


REGULATION OF WATER RELATIONS AS A FACTOR IN THE SUSTAINED DEVELOPMENT OF PEAT ECOSYSTEMS UNDER LAND RECLAMATION - pełny artykuł (full article) - plik PDF

REGULACJA STOSUNKÓW WODNYCH JAKO CZYNNIK ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU ZMELIOROWANYCH EKOSYSTEMÓW TORFOWISKOWYCH

Jan Szajda , Wenanty Olszta , Dariusz Kowalski

"Instytut Melioracji i Użytków Zielonych,
ul. Głęboka 29/2, 20-612 Lublin
"Politechnika Lubelska,
ul. Nadbystrzycka 40, 20-618 Lublin e-mail: KZWUS@fenix.pol.lublin.pl

Summary. The present study determines the optimum water levels ensuring humidity levels pF 1.7 in the 2nd cut, pF 1.9 in the 1st cut, and pF at 2.1 in the 3rd cut for soils representing peat ecosystems ('Mtlba' weak), ('Mt Ilbb' medium) and ('Mtllcc' strong) transformed during the most intense dry periods and the highest evaporation levels. They protect the soil efficiently against unfavourable transformations after dehydration and maximise yields without excessive water usage in relation to evapotranspiration. They can be used for the control of moisture in these ecosystems in order to secure their sustained development.

Key words: : sustained development, evapotranspiration, optimum water level

Streszczenie. Na podstawie badań przeprowadzonych na zmeliorowanych glebach torfowo--murszowych, reprezentujących ekosystemy torfowiskowe słabo (gleba Mt lba), średnio (gleba Mt Ilbb) i silnie (gleba Mt lice) przeobrażone, użytkowane jako łąki wysoko nawożone, stwierŹdzono, że optymalny poziom wody gruntowej, zapewniający wilgotność odpowiadającą pF 1,7 w drugim, pF 1,9 w pierwszym, pF 2,1 w trzecim pokosie, skutecznie chroniącą gleby przed niekoŹrzystnymi przemianami po odwodnieniu, oraz powodującą uzyskanie maksymalnych plonów bez luksusowego zużycia wody, różnicuje się w zależności od rodzaju gleby i wielkości ewapotranspi-racji. Poziom ten przy średniej ewapotranspiracji 2 mm d1 wynosi odpowiednio: 44, 66, 100 cm na glebie Mt łba; 39, 64, 83 cm na glebie Mt Ilbb; 51, 64, 76 cm na glebie Mt IIcc, poniżej poŹwierzchni terenu. Przy średniej ewapotranspiracji 6 mm d1, głębokość zwierciadła wody gruntoŹwej zapewniająca w warstwie korzeniowej podaną wyżej wilgotność wynosi odpowiednio: 29, 34, 48 cm na glebie Mt łba; 29, 40, 62 cm na glebie Mt Ilbb; 36, 44, 51 cm na glebie Mt IIcc. Głębokość ta maleje, gdy wzrasta wilgotność (maleje pF) oraz wielkość ewapotranspiracji. Przedstawione w pracy zależności mogą być wykorzystane do sterowania nawadnianiem odwodŹnionych ekosystemów torfowiskowych słabo i silnie przeobrażonych w celu zapewnienia warunŹków zrównoważonego rozwoju.

Słowa kluczowe: zrównoważony rozwój, ewapotranspiracja, optymalny poziom wody


INFLUENCE OF FLOW DISTURBANCES ON-A MACROBENTHIC COMMUNITY IN A LOWLAND RIVER - pełny artykuł (full article) - plik PDF

WPŁYW ZWIELOKROTNIONEGO PRZEPŁYWU NA ZOOBENTOS NIZINNEJ RZEKI

Eliza Szczerkowska, Maria Grzybkowska, Małgorzata Dukowska, Mariusz Tszydel

Katedra Ekologii i Zoologii Kręgowców Uniwersytet Łódzki,
ul. Banacha 12/16, 90-237 Łódź e-mail: szczerko@biol.uni.lodz.pl

Summary. The main aim of study was to describe the response of a benthic community to medium and high flow disturbance in the lowland Drzewiczka River. The studied site of the 4th order river was located downstream of a dam reservoir and of a wild-water slalom canoeing track. This site may be described as a mosaic of bed patches with different stabilities and contributions to the patchy distribution of benthos; five habitats dominated at this site. In order to test which of them show the highest stability during high discharges „semi-experiments" were conducted. After two-three weeks of natural discharge amounts of water that exceeded the typical one by three times (in September), four times (in March) and sixteen times (in February) were released through the dam; this last event took place during the complete emptying of the reservoir, before its dredging. In each habitat morphometric, hydraulic and biotic parameters were measured before and immediŹately after water releases. Chironomidae, in terms of density, dominated at each habitat, reaching the highest abundance at the riffle habitat; other groups that played a key role in lotic assemblages included Oligochaeta, and other insects: Trichoptera and Ephemeroptera. A three to five-fold increase in discharge did not cause any substantial changes in macrobenthic density, but the six-teen-fold increase in discharge had a great influence on sediment and the river biota. However, even a spate did not cause the depletion of the entire riverbed - community stability was the hiŹghest at the submersed macrophyte habitat, dominated by macrobenthic taxa with different modes of life (epiphytic and pelophilous fauna). Thus, the macrophytic habitat of the Drzewiczka River was only partly damaged by disturbance and therefore may be classified as a refugium, from which organisms may potentially colonize the depleted sections.

Key words: river, disturbance, reservoir, canoe track, patch dynamics, benthos

Streszczenie.. Poznanie funkcjonowania czwartorzędowego odcinka nizinnej rzeki Drzewiczki (prawostronny dopływ Pilicy) w warunkach silnych zakłóceń spowodowanych piętrzeniem (jego efekt to 84-hektarowe Jezioro Drzewieckie) i użytkowaniem sztucznego górskiego toru kajakoweŹgo (W-WSCT) było celem podjętych badań. Wieloletni specyficzny rytm uwalniania wody zdeŹterminowany funkcjonowaniem tych konstrukcji spowodował silną heterogenność (mozaikowość) warunków środowiskowych odcinka rzeki poniżej zbiornika. Na stanowisku bezpośrednio poniżej tamy i W-WSCT przeprowadzono badania w trzech sezoŹnach: jesienią, wiosną i zimą. W każdym z sezonów pobierano próby, każdorazowo przed i bezpośrednio po silnym uwalnianiu wody ze zbiornika, przekraczającym we wrześniu trzykrotnie meŹdianę przepływu, pięciokrotnie w marcu, natomiast szesnastokrotnie w lutym. O ile upust wody ze zbiornika jesienią i wiosną był zbliżony do wysokości przepływu generowanego na potrzeby treningowe kajakarzy, to zimowy był nietypowy, zdeterminowany opróżnianiem zbiornika przed jego planowanym bagrowaniem. W każdym z sezonów zbierano materiał po 2-3-tygodniowej stabilizacji przepływu na naturalnym poziomie. W pięciu dominujących i wyraźnie różniących się siedliskach rzeki szacowane były: parametry morfometryczne, hydrauliczne oraz podstawowe parametry populacyjne bentofauny. W zoobento-sie wszystkich siedlisk dominowały ochotkowate (Chironomidae, Diptera), które osiągnęły najŹwyższe zagęszczenie w nurcie rzeki. Spośród innych taksonów stwierdzono znaczny udział Oligo-chaeta oraz innych owadów: Trichoptera i Ephemeroptera (Caenis). Trzykrotny i pięciokrotny wzrost przepływu nie powodował zmian w zagęszczeniu bezkręgowŹców, natomiast ostatni, najwyższy przepływ był przyczyną silnej destabilizacji podłoża; wiele osobników bentofauny wraz z ich zasobami pokarmowymi zostało wymytych. Jednakże nawet ten katastroficzny przepływ nie spowodował podobnych zmian w całym odcinku rzeki - najmniejszą destabilizację odnotowano w środku koryta rzeki, porośniętego zanurzonymi makrofitami (rdestni-ce). W istniejących warunkach środowiskowych rozwinęła się bardzo bogata i zróżnicowana bioŹcenoza z dominującą fauną naroślinną oraz organizmami pelofilnymi, wykorzystującymi BFPOM "chwytaną" przez makrofity. Siedlisko to można zatem uznać za refugium dla bentofauny.

Słowa kluczowe: rzeka, zakłócenia, piętrzenie, tor kajakowy, bentos


SEASONAL CHANGES IN AUTOTROPHIC PICOPLANKTON IN A DYSTROPHIC LAKE pełny artykuł (full article) - plik PDF

ZMIANY SEZONOWE AUTOTROFICZNEGO PIKOPLANKTONU W JEZIORZE DYSTROFICZNYM

Elżbieta Szeląg-Wasielewska

Zakład Ochrony Wód Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
ul. Drzymały 24, 60-613 Poznań
Summary.Autotrophic picoplankton (APP) was studied in the small and shallow Lake Skrzynka (Wielkopolska National Park, Poland). APP was the most abundant in summer, when it exceeded 2-106 cells-mF1. This size fraction of phytoplankton was composed of cyanobacteria and chloro-phytes. The latter were the most abundant in spring, while cyanobacteria in summer, when they often formed colonies. A comparison of results of this study with earlier results from this lake revealed a great variation in the size of APP communities and their seasonal changes.

Key words: lake-autotrophic picoplankton, cyanobacteria, picoeukaryotes

Streszczenie. Przedstawiono występowanie autotroficznego pikoplanktonu (APP) w małym, płytkim jeziorze Skrzynka (Wielkopolski Park Narodowy). Stwierdzono, że APP najobficiej wyŹstępował latem i jego liczebność przekroczyła w tym okresie 2-106 komórek-mF1. W skład APP wchodziły zarówno cyjanobacterie, jak i zielenice. Te ostatnie najliczniejsze były wiosną, natoŹmiast pikoplanktonowe komórki cyjanobacterii latem i wtedy często występowały w postaci koloŹnijnej. Porównanie tych wyników z uzyskanymi wcześniej z tego jeziora wskazało na różnorodŹność wielkości zbiorowisk APP i ich zmian w ciągu roku.

Słowa kluczowe: jeziorno-autotroficzny pikoplankton, cyjanobakterie, eukariotyczny piko-plankton


NET ZOOPLANKTON DIVERSIFICATION ABOVE AND BELOW THE "KASZTANOWO" HYDRO-ELECTRIC POWER STATION ON THE PASŁĘKA RIVER0 - pełny artykuł (full article) - plik PDF

ZRÓŻNICOWANIE ZOOPLANKTONU SIECIOWEGO POWYŻEJ I PONIŻEJ ELEKTROWNI WODNEJ "KASZTANOWO" NA RZECE PASŁĘCE
Urszula Szymańska , Alina Bonar

Katedra Prawa Środowiskowego Uniwersytet Warmińsko-Mazurski,
ul. Żołnierska 14c, 10-561 Olsztyn e-mail: "urszula.szymanska@uwm.edu.pl, alina.bonar@uwm.edu.pl
Summary. A study concerning zooplankton composition in the Pasłęka River within the influence range of the "Kasztanowo" hydro-electric power station was carried out in the years 2001-2003. It was found that Rotifera dominated the zooplankton aggregates. Distribution of zooplankton orgaŹnisms and biodiversity indicators were diversified due the river engineering sites (above the power station - slower flowing water, below the power station - faster flowing water), as well as due to different average monthly precipitation levels in successive years of the study.

Key words: zooplankton, river, dam, biodiversity

Streszczenie. Badania dotyczące składu zooplanktonu sieciowego rzeki Pasłęki w obrębie oddziaływania elektrowni wodnej "Kasztanowo" prowadzono w latach 2001-2003. Stwierdzono, iż w zespołach zooplanktonu dominowały Rotifera. Rozmieszczenie organizmów zooplanktonowych i wskaźniki różnorodności ekologicznej były zróżnicowane w wyniku zabudowy rzeki (powyżej elektrowni - wody o mniejszej prędkości przepływu, poniżej elektrowni - wody o zwiększonej prędkości przepływu) oraz w wyniku różnych średnich opadów miesięcznych w kolejnych latach objętych badaniami.

Słowa kluczowe: szooplankton, rzeka, zapora, różnorodność ekologiczna

SPECIES DIVERSITY OF THE CHRYSOMELID BEETLES (COLEOPTERA, CHRYSOMELIDAE) IN MARSH AND ALDER SWAMP OF THE "LASY JANOWSKIE" LANDSCAPE PARK - pełny artykuł (full article) - plik PDF

RÓŻNORODNOŚĆ GATUNKOWA STONKOWATYCH {COLEOPTERA, CHRYSOMELIDAE) ŁĘGÓW I OLSÓW PARKU KRAJOBRAZOWEGO "LASY JANOWSKIE"
Radosław Ścibior

Katedra Zoologii Akademia Rolnicza,
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin e-mail: radeks@agros.ar.lublin.pl
Summary. In the years 1996-2000 chrysomelid beetles were collected at 28 stations marked out in plant communities of marsh and alder swamp of the "Lasy Janowskie" Landscape Park area. In general, 1784 individuals representing 59 species were found in those biotopes. Among them 49% were the indicator species of wet habitats (hydro-, higro- and mesohigrophiles). They often were eudominants and dominants in the studied biotopes and they reached high values of the fidelity index. Chrysomelid communities of the studied plant communities also obtained high values of the species richness index.

Key words: Landscape Park "Lasy Janowskie", plant communities, leaf beetles, Chrysomelidae, species diversity

Streszczenie. W latach 1996-2000 na obszarze Parku Krajobrazowego "Lasy Janowskie" dokonywano odłowów chrząszczy stonkowatych na 28 stanowiskach wyznaczonych w zbiorowiskach łęgowych i olsowych. Ogółem w tych biotopach zebrano 1784 osobniki, należące do 59 gatunków. Spoœród nich 49% stanowiły gatunki wskaźnikowe terenów wilgotnych (hydro-, higro- i mezohi-grofile). W badanych biotopach należały one do eudominantów i dominantów oraz cechowały się wysoką wartoœcią wskaźnika wiernoœci. Zgrupowania stonkowatych badanych zbiorowisk miały również wysokie wartoœci wskaźnika zróżnicowania gatunkowego.

Słowa kluczowe: Park Krajobrazowy "Lasy Janowskie", zbiorowiska roślinne, stonkowate, Chry-somelidae, zróżnicowanie gatunkowe

ZOOBENTHOS DIVERSITY IN SIX LAKES OF POLESIE LUBELSKIE REGION (EASTERN POLAND) - pełny artykuł (full article) - plik PDF

RÓŻNORODNOŚĆ ZOOBENTOSU SZEŚCIU JEZIOR POLESIA LUBELSKIEGO (WSCHODNIA POLSKA)
Monika Tarkowska-Kukuryk

Katedra Hydrobiologii i Ichtiologii Akademia Rolnicza,
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin e-mail: mkukuryk@poczta.onet.pl

Summary. Six lakes of Polesie Lubelskie (Eastern Poland) differing in development of submerged vegetation were studied during three seasons (spring, summer and autumn) of 2001. There were: lakes Kleszczów, Rotcze and Długie with very well developed macrophytes, lakes Sumin and Głębokie Uścimowskie with poorly developed vegetation and Lake Syczynskie withŹout submerged vegetation. Studies focused on the domination structure, density and species diŹversity of bottom fauna. Independently of the season zoobenthos in all studied lakes was preŹdominated by Chironomidae. Additionally in spring a very high percentage was reached by Ceratopogonidae and Naididae, in summer - Hydrachnidia and Ceratopogonidae and in autumn - Hydrachnidia, Ephemeroptera and Chaoboridae. Species diversity (Shannon-Wiener index) and density of bottom fauna showed seasonal changes. The highest values of density and Shannon index were observed mostly in autumn.

Key words: lake, zoobenthos, seasonal changes, biodiversity

Streszczenie. Analizą objęto zagęszczenie, zróżnicowanie gatunkowe oraz strukturę dominacji fauny dennej, zasiedlającej osady sześciu płytkich, polimiktycznych jezior Polesia Lubelskiego, różniących się stopniem rozwoju roślinności zanurzonej. Były to jeziora: Kleszczów, Rotcze i Długie, w których roślinność pokrywa dno zwartym kobiercem, Sumin i Głębokie Uścimowskie -o kępowym porośnięciu dna przez makrofity, oraz jezioro Syczyńskie - pozbawione roślinności zanurzonej. Próby fauny dennej pobierano w trzech sezonach (wiosna, lato, jesień) 2001 roku. Niezależnie od sezonu, największy udział w faunie dennej miały larwy Chironomidae. Ponadto wiosną odnotowano znaczny udział Ceratopogonidae i Naididae, latem — Hydrachnidia i Cera-topogonidae, zaś jesienią- Hydrachnidia, Ephemeroptera i Chaoboridae. W badanych jeziorach odnotowano również wyraźne sezonowe zróżnicowanie zagęszczenia i różnorodności gatunkowej (wskaźnik Shannona-Wienera) fauny dennej. Przy czym najwyższe liczebności i różnorodność gatunkową zoobentosu stwierdzano przeważnie w sezonie jesiennym.

Słowa kluczowe: jezioro, zoobentos, sezonowe zmiany, różnorodność biologiczna

DAM AND CANOEING TRACK - INDUCED MODIFICATIONS TO THE LOWLAND RIVER FLOW PATTERNS AND THEIR CADDIS BIODIVERSITY IMPLICATIONS - pełny artykuł (full article) - plik PDF

MODYFIKACJA PRZEPŁYWU SPOWODOWANA PIĘTRZENIEM I GÓRSKIM TOREM KAJAKOWYM - WPŁYW NA RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĽ CHRUŚCIKÓW (TRICHOPTERA)
Mariusz Tszydel*, Maria Grzybkowska*, Eliza Szczerkowska*, Małgorzata Dukowska*, Janusz Majecki**

*Katedra Ekologii i Zoologii Kręgowców
**Katedra Zoologii Doświadczalnej i Biologii Ewolucyjnej
Uniwersytet Łódzki,
ul. Banacha 12/16, 90-237 Łódź e-mail: *mtszydel@biol.uni.lodz.pl

Summary. Microdistribution of macrobenthos, especially Trichoptera, was studied in the patchy mosaic riverbed of a 4th order lowland river, downstream of the Drzewieckie Reservoir, over two annual cycles. The study site was chosen downstream of the dam and wild-water slalom canoeing track (W-WSCT) that was built just below the dam reservoir. These two hydroconstructions have affected the hydrological regime of this river for many years (very high daily flow fluctuations during the first period of studies). After complete empting of this reservoir in order to dredge it the Drzewiczka returned to its natural discharge (the second period of study). The specific streamflow patterns during disturbance caused a mosaic of riverbed patches with different stabilŹities and played an important role in generating patterns of abundance and distribution of macro-invertebrates. Diverse chironomid taxa dominated at this site (with various modes of life) and other groups were, in decreasing order: Oligochaeta, Trichoptera, Simuliidae and Ephemeroptera (Caenis). Trichoptera were represented mainly by two functional feeding groups. One of them were filtering collectors, the Hydropsychidae among which Hydropsyche contubernalis, Hydro-psyche pellucidula and Hydropsyche modesta occurred at riffle, bank and pool habitats in both periods, while Cheumatopsyche lepida at riffle and pool habitats in both periods. The other group consisted of scrapers, represented by Psychomyia pusilla (at all habitats except the stagnant one). The highest trichopteran density was recorded for the latter species at the riffle habitat (about 2000 inds.m-2). After empting the Drzewieckie Reservoir, the Drzewiczka returned to its natural discharge, with reduced peak flow fluctuations; the pool habitat significantly changed in terms of hydraulic variables while the riffle habitats in terms of siltation. These modifications of the enviŹronment affected the trichopteran assemblage, decreasing the abundance of filtering collectors, such as H. contubernalis (at bank and riffle habitats) and H. modesta (at bank habitat). The abunŹdance of scrapers did not decrease.

Key words: river, discharge, disturbances, macrobenthos, Trichoptera, functional feeding groups

Streszczenie. Do oszacowania wpływu antropogenicznych przekształceń czwartorzędowego odcinka rzeki Drzewiczki na biocenozę nizinnej rzeki wyznaczono stanowisko badawcze znajduŹjące się w odległości ok. 2 km poniżej upustu zbiornika zaporowego (jezioro Drzewieckie) i bezpośrednio poniżej toru kajakowego. Próby pobierano w dwu cyklach rocznych: pierwszym w okresie silnego stresu hydraulicznego i drugim po opróżnieniu zbiornika i powrocie rzeki do naturalnego przepływu. Wieloletni specyficzny rytm uwalniania wody zdeterminowany funkcjonowaniem tych konstrukŹcji (codzienny kilkugodzinny upust dużej objętości wody) spowodował silną heterogenność (mo-zaikowatość) warunków środowiskowych odcinka rzeld. To zróżnicowanie środowiska było skorelowane z liczbą i obfitością gatunków bentofauny. W zoobentosie dominowały muchówki Chironomidae (o wysokiej różnorodności, realizujące rozmaite strategie życiowe) oraz Oligocha-eta, Trichoptera, Simuliidae i Ephemeroptera (Caenis sp.). Trichoptera reprezentowane były głównie przez dwie grupy troficzne: filtratory i zdrapywacze. Pierwsza z nich zdominowana przez gatunki z rodziny Hydropsychidae: Hydropsyche contubernalis, Hydropsyche modesta i Hydrop-syche pellucidula zasiedlały głęboczek oraz siedlisko przybrzeżne i bystrze, natomiast Cheuma-topsyche lepida - głęboczek i bystrze. Najliczniejszy gatunek, Psychomyia pusilla, reprezentował gildię zdrapywaczy - peryfitonożerców; jego średnie roczne zagęszczenie oszacowano w siedlisku o najszybszym prądzie (bystrzy) na 2000 osobników m-2. Całkowite opróżnienie zbiornika w celu zbagrowania spowodowało szereg zmian w poszczególŹnych siedliskach odcinka rzeki poniżej. Dotyczyło to zarówno charakterystyk morfometrycznych siedlisk (głęboczek), jak i naniesienia piasku (siedlisko przybrzeżne i bystrze). Po opróżnieniu rzeka powróciła do naturalnego przepływu, już bez dobowych fluktuacyjnych zmian przepływu. W bentofaunie odnotowano spadek obfitości filtratorów takich jak H. contubernalis (w siedlisku przybrzeżnym i bystrzy) czy H. modesta (w siedlisku przybrzeżnym). Zdrapywacze "nie zareagowały" na zmianę reżimu hydrologicznego i charakteru siedlisk - zagęszczenie P. pusilla nie uległo zmianie.

Słowa kluczowe: rzeka, przepływ, zakłócenia, bentos, Trichoptera, grupy troficzne

WATER AND RUSH PLANT ASSOCIATIONS OF THE BUG VALLEY OLD RIVER-BED (KRYLÓW - KODEŃ SECTION) VIS-A-VIS THE HABITAT CONDITIONS - pełny artykuł (full article) - plik PDF

ZRÓŻNICOWANIE ZBIOROWISK WODNYCH I SZUWAROWYCH STARORZECZY DOLINY BUGU (ODCINEK KRYLÓW - KODEŃ) NA TLE WARUNKÓW SIEDLISKOWYCH
Danuta Urban , Hanna Wójciak

Instytut Gleboznawstwa i Kształtowania Środowiska Akademia Rolnicza,
ul. Króla Leszczyńskiego 7, 20-069 Lublin
**Zaklad Systematyki Roślin Uniwersytet Marii Curie-Skłodowska,
ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin

Summary. . In 2003, studies on habitat conditions and the distribution of water plant associations from the Charetea, Lemnetea and Potametea and rush plants associations from the Phragmitetea class commenced in 30 old river-beds of the Bug Valley (on border section Krylów - Kodeń). The studies also covered the immediate vicinity of these old river beds (soil cover, plant cover, usage methods). In the water samples collected in 2004, the following parameters were deterŹmined: conductivity, pH together with the content of total phosphorus, total nitrogen, potassium, sodium, calcium, magnesium and ferrum. In the old river-beds studied, the presence of 17 water plant communities of the following classes: Lemneta, Charetea, Potametea and 16 rush plant communities of the Phragmitetea class, were noted. The plant associations identified showed the eutrophic character of the water in the old river-beds studied.

Key words: old river-beds, the Bug Valley, plant associations, habitat conditions

Streszczenie. W 2003 r. rozpoczęto badania warunków siedliskowych i rozmieszczenia zbioroŹwisk wodnych z klas: Charetea, Lemnetea i Potametea i szuwarowych z klasy Phragmitetea w 30 starorzeczach doliny Bugu (na odcinku granicznym Krylów - Kodeń). Badaniami objęto także otoczenie tych starorzeczy (pokrywa glebowa, szata roślinna, sposób użytkowania). W próbkach wody oznaczono pH oraz zawartość wapnia, magnezu, potasu, sodu, żelaza i fosforu. W badanych starorzeczach stwierdzono występowanie 17 zespołów roślinności wodnej z klas: Charetea, LemŹnetea i Potametea i 16 z klasy Phragmitetea. Zidentyfikowane zbiorowiska roślinne wskazują na eutroficzny charakter wód badanych starorzeczy.

Słowa kluczowe: starorzecza, dolina Bugu, zbiorowiska roślinne, warunki siedliskowe

THE DYNAMICS OF THE POPULATION OF BEAVERS AND THE FLORA CHEWED BY THEM IN THE LEŻAJSK FOREST INSPECTORATE - pełny artykuł (full article) - plik PDF

DYNAMIKA LICZEBNOŚCI BOBRÓW I ROŚLINNOŚĆ PRZEZ NIE ZGRYZANA W NADLEŚNICTWIE LEŻAJSK
Mariusz Wójcik , Roman Dziedzic , Lech Steliga , Krzysztof Olszak , Marian Flis , Wojciech Zwolski

*Katedra Ekologii i Hodowli Zwierząt Łownych Akademia Rolnicza,
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin e-mail: arkady@ursus.ar.lublin.pl **Nadleśnictwo Leżajsk, Jelna 495a, 37-300 Leżajsk

Summary. The research covered the area of the Leżajsk Forest Inspectorate, where in the years 1991-1992 11 and 9 beavers (3 positions) coming from Wizajny were settled down. The dynaŹmics of the quantity of the population in the years 1993-2004 was estimated as far as the flora on the positions occupied by beavers. During this period of time there was an increase of the popuŹlation up to 371 individuals this year and the species spread throughout 9 inspectorates, and in the years 2001-2004 stabilization of the increase of population reached 14%. Beavers occupy, in general, habitats close to alder-ash marshy meadows and, additionally, find tree food and timber in fresh mixed woods. The species chewed by beavers are: alder, birch, oak, hornbeam, beech, spruce and pine.

Key words: beaver, Castor fiber, introduction, dynamics of the population, habitat

Streszczenie. Badaniami objęto tereny Nadleśnictwa Leżajsk, gdzie w latach 1991-1992 wsiedlo-no odpowiednio 11 i 9 bobrów (w 3 stanowiskach) pochodzących z Wiżajn. Określono dynamikę liczebności populacji w latach 1993-2004 oraz szatę roślinną na zajmowanych przez bobry staŹnowiskach. W badanym okresie nastąpił wzrost liczebności do 371 osobników w 2004 r. i rozprzestrzenienie występowania gatunku do obszaru 9 leśnictw, a w okresie 2001-2004 r. nastąpiło ustabilizowanie przyrostu na poziomie 14%. Bobry zajmują głównie siedliska zbliżone do łęgu jesionowo-olszowego, natomiast dodatkowo zdobywają pokarm drzewiasty i budulec w borach mieszanych świeżych. Zgryzane gatunki drzewiaste to: olsza, brzoza, dąb, grab, buk, świerk, sosna.

Słowa kluczowe: bóbr, Castor fiber, introdukcja, dynamika populacji, siedlisko

PHYTOINDICAL EVALUATION OF SOME MARSHY HABITATS BY MEANS OF ELLENBERG^S METHOD - pełny artykuł (full article) - plik PDF

FITOINDYKACYJNA OCENA NIEKTÓRYCH SIEDLISK MOKRADŁOWYCH METODĽ ELLENBERGA
Teresa Wyłupek

Teresa Wyłupek
ul. Szczebrzeska 102, 22-400 Zamość e-mail: sekretariat@inr.edu.pl

Summary. On the basis of the phytosociological research done with Braun-Blanquet method on the meadows of the Por river valley (the south-eastern Poland) there were distinguished 3 plant associations of the Molinio-Arrhenatheretea class order Molinietalia (Cirsietum rivularis, Scripetum sylvatici and Holcetum lanati).Ten representative plant records were chosen for each association and on the grounds of Ellenberg's phytoindical method the habitat conditions of the examined communities were evaluated. The evaluation included the following mean indices: relation to light (L), thermal relations (T), continentality (K), soil reaction (R), soil nitrogen availŹability (N) and humidity (F). On the basis of the results it was stated that Holcetum lanati occuŹpied the driest, warmest habitats of the highest nitrogen availability; at the same time it showed the lowest continentality level. The Cirsietum rivularis association had the best light conditions as it occurred on the soils with the highest soil reaction. On the other hand Cirsietum rivularis assoŹciation was accompanied by which were habitats the most humid and poorest in nitrogen, yet it exhibited the highest continentality degree.

Key words: phytoindication, ecological indices

Streszczenie. Na podstawie badań fitosocjologicznych wykonanych metodą Braun-Blanqueta na łąkach doliny rzeki Por (w południowo-wschodniej Polsce) wyróżniono 3 zespoły roślinne klasy Molinio-Arrhenatheretea rzędu Molinietalia {Cirsietiim rivularis, Scirpetum sylvatici i Holcetum lanati). Dla każdego zespołu wybrano po 10 reprezentatywnych zdjęć fitosocjologicznych i meŹtodą fitoindykacji Ellenberga dokonano oceny warunków siedliskowych badanych zbiorowisk. Przy ocenie uwzględniono średnie wskaźniki: L (stosunek do światła), T (stosunki termiczne), K (kontynentalizm), R (odczyn gleby), N (zasobność gleby w azot) i F (uwilgotnienie). Na podŹstawie wyników badań stwierdzono, iż najsuchsze, najcieplejsze i najzasobniejsze w azot siedŹliska zajmował Holcetum lanati. Jednocześnie charakteryzował się najmniejszym stopniem kon-tynentalizacji. Najlepsze warunki świetlne panowały w zespole drsietum rivularis, który występował na glebach o najwyższym wskaźniku odczynu. Najwilgotniejsze i najuboższe w azot siedliska towarzyszyły zespołowi Scirpetum sylvatici, jednocześnie charakteryzował się on naŹjwyższym stopniem kontynentalizacji.

Słowa kluczowe: fitoindykacja, wskaźniki ekologiczne

SPECIES BIODIVERSITY OF NET PHYTOPLANKTON AS AN INDICATOR OF TROPHIC CHANGES IN THE URBAN LAKE JEZIORAK MAŁY - pełny artykuł (full article) - plik PDF

RÓŻNORODNOŚĆ GATUNKOWA FITOPLANKTONU SIECIOWEGO JAKO WSKAŹNIK ZMIAN TROFII ŚRÓDMIEJSKIEGO JEZIORA JEZIORAK MAŁY
Elżbieta Zębek

Zakład Prawa Ochrony Środowiska Uniwersytet Warmińsko-Mazurski,
ul. Żołnierska 14c, 10-561 Olsztyn e-mail: elzbieta.zebek@uwm.edu.pl

Summary. The studies were carried out on net phytoplankton in the urban Lake Jeziorak Mały in the years 1996-1999. An increase in phytoplankton biodiversity, a decrease in the total phytoŹplankton numbers, a decrease in the number and percentage of blue-greens, and an increase in diatoms were observed. The results obtained may indicate changes in the trophic conditions of the lake and its transformation from polytrophy to eutrophy, which could be caused by lake restoŹration works.

Key words: lake, phytoplankton, biodiversity

Streszczenie. Badania fitoplanktonu prowadzono w śródmiejskim jeziorze Jeziorak Mały w latach 1996-1999. Na podstawie uzyskanych badań stwierdzono wzrost bioróżnorodności gatunŹkowej fitoplanktonu, spadek ogólnej liczebności fitoplanktonu oraz spadek liczebności i udziału sinic a wzrost okrzemek, co może wskazywać na zmianę warunków troficznych i przechodzenie z politrofii w kierunku eutrofii. Zmiany te mogły być spowodowane wprowadzeniem zabiegów ochronno-rekultywacyjnych w jeziorze, w wyniku których wzrosło natlenienie i widzialność krążka Secchiego.

Słowa kluczowe: jezioro, fitoplankton, bioróżnorodność gatunkowa

ALGAE COMMUNITIES IN SPRINGS OF LODZ HILLS SCARP WITH DIVERSIFIED HYDROCHEMICAL CONDITIONS - pełny artykuł (full article) - plik PDF

ZBIOROWISKA GLONÓW W ZRÓŻNICOWANYCH HYDROCHEMICZNIE TYPACH ŹRÓDEŁ W STREFIE KRAWĘDZIOWEJ WZNIESIEŃ ŁÓDZKICH
Joanna Żelazna-Wieczorek , Maciej Ziułkiewicz

"Katedra Algologii i Mikologii, Uniwersytet Łódzki,
Banacha 12/16, 90-237 Łódź e-mail: zelazna@biol.uni.lodz.pl
**Katedra Geologii, Uniwersytet Łódzki,
Narutowicza 88, 90-139 Łódź e-mail: macziul@geo.uni.lodz.pl

Summary. The work presents the first results of the three years' project carried out in ten springs of the Łódź Hills scarp. In 2003 algae communities were studied against the background of hy-drochemical water conditions. Multifactor analysis of twenty two physico-chemical properties of water revealed hydrochemical differentiations of the examined springs. Qualitative analysis of algae communities, mainly diatoms, indicates a connection between hydrochemical conditions and species composition of these organisms, particularly in the objects under the anthropogenic influence.

Key words: springs, hydrochemical conditions, algae, diatoms

Streszczenie. springs, hydrochemical conditions, algae, diatoms

Słowa kluczowe: źródła, warunki hydrochemiczne, glony, okrzemki